Το χιούμορ πέθανε όρθιο

Στο Παρίσι, οι ισλαμοφασίστες σκότωσαν το χιούμορ. Οι γελοιογράφοι δουλεύουν με όπλο το πενάκι τους και αμύνονται με έξυπνες ατάκες, κι έτσι οι θρασύδειλοι εκτελεστές μπόρεσαν εύκολα, οπλισμένοι σαν αστακοί, να θερίσουν τον 80χρονο Βολίνσκι, τον Καμπύ, τον διευθυντή έκδοσης Σαρμπ και τους άλλους, και να φύγουν σαν κύριοι. (Κι αν αναρωτιέστε, πώς έγινε και βρήκαν όλα τα επιφανή στελέχη του Charlie Hebdo στα γραφεία, η απάντηση είναι απλή: ήξεραν ότι εκείνη τη μέρα και ώρα γινόταν η εβδομαδιαία σύσκεψη του επιτελείου του περιοδικού).

Η ελευθερία της έκφρασης δοκιμάζεται σκληρά τα τελευταία χρόνια στην ευρωπαϊκή ήπειρο -κι όσο κι αν δεν γίνεται σύγκριση ανάμεσα στη φονική βία των ισλαμοφασιστών και στη νόμιμη βία του νόμου περί βλασφημίας, το αποτέλεσμα είναι τελικά το ίδιο, η αυτολογοκρισία.

Κάποιοι έσπευσαν να εκμεταλλευτούν το γεγονός: «Και μερικοί δεν θέλουν τον φράχτη» σχολίασε ο Άδωνης -δεν ξέρει ότι όλοι οι προηγούμενοι ισλαμοφασίστες εγκληματίες είναι γέννημα-θρέμμα της Ευρώπης; Ή μήπως είναι προτιμότερος για τον Άδωνη ο ισλαμοφοβικός φονιάς Μπρέιβικ επειδή είναι ξανθός;

Αυτά τα έγραψα χτες στο Φέισμπουκ, σαν μια πρώτη αντίδραση στο απαίσιο αυτό χτύπημα. Εδώ θα πω λίγο περισσότερα και ευχαρίστως θα ακούσω τη γνώμη σας και τις αντιρρήσεις σας.

Θυμίζω ότι κι άλλη μια φορά, πριν από δυο χρόνια, είχα γράψει για το ηρωικό Σαρλί Εμπντό και τις απειλές που τότε δεχόταν.

Το γαλλικό σατιρικό-πολιτικό περιοδικό που έγινε στόχος της βάρβαρης επίθεσης των ισλαμοφασιστών χτες στο κέντρο του Παρισιού ήταν γεννημένο για να προκαλεί, αφού μάλιστα γεννήθηκε μέσα από μια πρόκληση: διαδέχτηκε το εξίσου προκλητικό Harakiri Hebdo, το οποίο απαγορεύτηκε το 1970 για το εξώφυλλο που βλέπετε αριστερά, στον τίτλο του οποίου (Τραγωδία σε χορό στο Κολομπέ: 1 νεκρός) γίνεται ασεβής συνειρμός ανάμεσα σε δύο γεγονότα της τότε επικαιρότητας, τον θάνατο του εθνάρχη ντε Γκολ (που είχε αποσυρθεί στο χωριό Κολομπέ-λε-ντεζ-Εγκλίζ) και μια πυρκαγιά σε ντισκοτέκ που είχε 146 θύματα.

Το Σαρλί Εμπντό στη μακρά ιστορία του προκαλούσε τους πάντες και τα πάντα. Το 2006 αναδημοσίευσε τις γελοιογραφίες του Μωάμεθ, σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τη δανική εφημερίδα Jyllands-Posten. Η Ένωση Ισλαμικών Οργανώσεων της Γαλλίας έκανε αγωγή στο περιοδικό, το οποίο αργότερα αθωώθηκε.

Το 2011, το Σαρλί Εμπντό μετονομάστηκε σατιρικά σε Σαριά Εμπντό (το εξώφυλλό του είναι αυτό που είδατε στην αρχή του άρθρου) για να καυτηριάσει την επιβολή της σαρίας στην «απελευθερωμένη» Λιβύη (ύστερα από την ανατροπή του καθεστώτος Καντάφι χάρη στην επέμβαση της Γαλλίας και των άλλων ευρωπαίων, να μην το ξεχνάμε). Τότε, τα παλιά γραφεία του περιοδικού έγιναν στόχος εμπρηστικής επίθεσης που τα κατέστρεψε ολοσχερώς.

Ωστόσο, το περιοδικό δεν προκαλούσε μόνο τους φανατικούς του Ισλάμ. Σατιρίζοντας τους φανατικούς Καθολικούς, που ήταν αντίθετοι στον γάμο των ομοφυλοφίλων, το Σαρλί Εμπντό κυκλοφόρησε με το εξώφυλλο που βλέπετε αριστερά παρακάτω, στο οποίο ειρωνεύεται έναν Γάλλο μητροπολίτη (το αστείο επώνυμο Εικοσιτρίας είναι αυθεντικό πάντως). «Ο Μονσινιόρ Βεντρουά έχει τρεις μπαμπάδες» γράφει, σε παρωδία του ομοφοβικού συνθήματος των Καθολικών για τα παιδιά με τους δυο μπαμπάδες. Νομίζω ότι δύσκολα θα έβρισκε κανείς βιαιότερη σάτιρα. Eνώ σε άλλο εξώφυλλο, του περσινού Οκτώβρη, βάζει τον τζιχαντιστή να αποκεφαλίζει τον ίδιο τον Μωάμεθ. «Είμαι ο προφήτης, βάρβαρε!» «Βούλωστο, άπιστε!».

 

Το Σαρλί Εμπντό, δηλαδή, προκαλούσε εξίσου όλες τις θρησκείες -στο εξώφυλλο αριστερά παρομοιάζει τα ιερά βιβλία των τριών μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών με χαρτί υγείας, με κωλόχαρτο πιο σωστά για να εναρμονιστούμε με το ύφος. Και το πολέμησαν και οι τρεις θρησκείες, αφού την αγωγή των μουσουλμανικών οργανώσεων την είχαν υποστηρίξει και οι χριστιανικές και ιουδαϊκές εκκλησιαστικές ηγεσίες.

Ο ηρωικός διευθυντής σύνταξης Σαρμπ (Charb, Stéphane Charbonnier το κανονικό του όνομα) που να πούμε παρεμπιπτόντως πως ήταν ανέκαθεν αριστερός, φίλος του Κ.Κ.Γαλλίας και του Αριστερού Μετώπου, ήξερε ότι απειλείται η ζωή του. Σε μια συνέντευξή του είχε πει: «Εδώ και ένα χρόνο βρίσκομαι υπό αστυνομική προστασία. Είναι άβολο να ζεις έτσι, ιδίως στο Παρίσι, να είσαι συνεχώς υπό επιτήρηση. Αλλά δεν φοβάμαι τα αντίποινα. Παιδιά δεν έχω, γυναίκα δεν έχω, ούτε αυτοκίνητο, ούτε δάνειο στην τράπεζα. Το ξέρω πως ακούγομαι λίγο πομπώδης, αλλά προτιμώ να πεθάνω όρθιος παρά να ζω γονατιστός».

Ο Σαρμπ πέθανε όρθιος. Αλλά δεν έχουν όλοι το θάρρος το δικό του. Είτε αντιμετωπίζει κανείς τον θάνατο από τα καλάσνικοφ των ισλαμοφασιστών είτε τις δικαστικές διώξεις από τις μηνύσεις των χριστιανών (και πάλι: ούτε κατά διάνοια δεν συγκρίνουμε αυτά τα δύο!), το αποτέλεσμα είναι η αυτολογοκρισία και η φαλκίδευση της ελευθερίας του λόγου. (Θυμίζω ότι πριν φυλακιστούν, οι εγχώριοι σαλαφιστές, εννοώ τους χρυσαυγίτες, είχαν ζητήσει  από τους υπουργούς Παιδείας και Δημόσιας Τάξης να πάρουν μέτρα για να αφαιρεθεί το προφίλ «Γέροντας Παστίτσιος» από το Φέισμπουκ, διότι προσβάλλει τη μνήμη του Γέροντα Παΐσιου, και λίγο αργότερα ευπειθής η δικαιοσύνη καταδίκασε τον ασεβή διαχειριστή -αυτό το ξεσηκώνω από το παλιότερο άρθρο μου για τις «βλάσφημες» γελοιογραφίες).

Αν είχα δική μου εφημερίδα, σήμερα θα έβαζα σε όλα της τα φύλλα τα «εμπρηστικά» εξώφυλλα του Σαρλί Εμπντό. Όμως, δεν έχω παρά ετούτο εδώ το ιστολόγιο. Ας είναι η θυσία του Σαρμπ, του μέγιστου Βολίνσκι, του Καμπύ και των άλλων η αρχή για να διεκδικήσουμε ξανά το δικαίωμα στη βλασφημία και να ξανακερδίσουμε τον χώρο που μας έχει καταπατήσει ο θρησκευτικός φανατισμός.

ΥΓ: Το ξέρω ότι αφήνω απέξω αρκετές πτυχές, όπως ας πούμε το πώς γεννήθηκε ο ισλαμικός φονταμενταλισμός από την προσπάθεια ανάσχεσης των αδέσμευτων αραβικών κοσμικών κινημάτων. Πολλοί θα έχετε αντίρρηση και για τον όρο «ισλαμοφασίστας» και θα επισημάνετε (σωστά) ότι τον έφτιαξαν οι ντόπιοι ισλαμόφοβοι ακροδεξιοί. Όμως δεν έχω καλύτερον όρο, το σκέτο «τρομοκράτης» δεν δίνει την (κυρίαρχη) θρησκευτική διάσταση, το «τζιχαντιστής» ίσως είναι καλύτερο να το κρατάμε για όσους πηγαίνουν στη Συρία για «ιερό πόλεμο». Όσο για τον αγαπημένο μου Wolinski, που με τα δικά του σκίτσα και του Ράιζερ είχα μυηθεί στο κόμικς των ενηλίκων, ας μου επιτραπεί να τον λέω Βολίνσκι όπως τον μάθαμε, αλά λαϊκά. Όσοι θέλουν να επιδείξουν τη γαλλομάθειά τους, σαν τον κυρ Πρετεντέρη, ας τον λένε Βολενσκί. Όταν μιλάω γαλλικά, κι εγώ Βολενσκί τον λέω.

ΥΓ2: Και δυο άσχετες με το θέμα ανακοινώσεις.
Πρώτον, απόψε το βράδυ στις 19.30 στο βιβλιοπωλείο Booktalks (Αρτέμιδος 47, Παλαιό Φάληρο) θα συζητήσω με την εκπαιδευτικό Τίνα Κωνσταντάτου για τα βιβλία μου, και ιδίως για τα Λόγια του αέρα.

Δεύτερον, σήμερα κλείνουν 71 χρόνια από την αυτοκτονία του αγαπημένου μου ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Συνηθίζω να βάζω κάτι δικό του για να τιμήσω την επέτειο. Φέτος, το σχετικό άρθρο θα δημοσιευτεί την Κυριακή.