Ποδαρικό στα μεζεδάκια

Οι τακτικοί θαμώνες θα το ξέρουν, κάθε τόσο έχω τη συνήθεια να παρουσιάζω πιατέλες με «μεζεδάκια», δηλαδή μαργαριτάρια, κοτσάνες ή και άλλα αξιοπρόσεκτα που έχω ψαρέψει από τις εφημερίδες και τη μπλογκόσφαιρα τις τελευταίες μέρες. Λοιπόν, ας γευτούμε τα πρώτα μεζεδάκια του 2010, όλα λίγο-πολύ σχετικά με την επικαιρότητα.

Ξεκινάμε με το πιο φρέσκο μεζεδάκι, σημερινό απογευματινό, από τη στήλη του Στάθη στην Ελευθεροτυπία. Ωστόσο, δεν θα το θεωρήσω ούτε κοτσάνα ούτε μαργαριτάρι, απλώς θέμα με γλωσσικό ενδιαφέρον. Έχει κέφι σήμερα ο Στάθης και γράφει:

Μια ακόμη προσφορά τού (ένδοξου, ανάδελφου και παραγνωρισμένου) έθνους μας στην ανθρωπότητα -η οποία τελευταίως μας δανείζει με αβάσταχτα «γερμανικά επιτόκια» -εκατό μέρες «γερμανικό νούμερο» δεν αντέχεται! Και μάλιστα «χωρίς σάλιο» που λέει κι ο κυρ Λομβέρδος. (Εκ του Λομβαρδός, είδος γερμανού κι αυτό)…

Είπα, δεν θεωρώ ότι είναι λάθος. Μάλλον ξέρει ο Στάθης πως ο Λοβέρδος δεν λέγεται ΛοΜβέρδος, όπως τον προφέρουν πολλοί (να είναι άραγε από υπερδιόρθωση, κάπως σαν αναλογία με το ΟκτώΜβριος;), αλλά τον βόλευε για να δώσει γερμανικό χρώμα στο «χωρίς σάλιο» του Λοβέρδου (ο οποίος, βέβαια, είπε δεν υπάρχει σάλιο). Ωστόσο, για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις, και σε περίπτωση που δεν το ξέρατε, το επώνυμο «Λοβέρδος» δεν είναι γερμανικής αρχής, είναι ισπανικό. Μη με ρωτήσετε περισσότερα, δεν ξέρω, αλλά το βρήκα στην εργασία του Τριανταφυλλίδη «Τα οικογενειακά μας ονόματα» που, αν δεν κάνω λάθος, θεωρείται η πιο έγκυρη για το θέμα αυτό το φοβερά δύσκολο, εννοώ την ετυμολογία των επωνύμων, που κάποτε θα επανέλθω σ’ αυτό.

Όμως, στη στήλη του ο Στάθης κάνει κι ένα φοβερό λογικό, πραγματολογικό, κι ό,τι άλλο θέλετε άλμα (αν ήταν ολυμπιακό άθλημα η υπερβολή θα διεκδικούσε μετάλλιο) όταν παρομοιάζει τους τρεις ευζώνους που δεν έφυγαν από τη σκοπιά τους με τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο που αρνήθηκε να παραδώσει την Πόλη. Κι αυτό με φέρνει στο επόμενο θέμα μου.

Διότι μπορεί να είναι ηρωικοί οι εύζωνοι, αλλά σε πολλούς φαίνεται πως δεν φάνηκαν αρκετά ελληνοπρεπείς, κι έτσι, λογουχάρη, η κυρία Μπίστικα στην Καθημερινή έπλασε νέο τύπο, κι αντί για το μπασκλάς «ο εύζωνος» σκάρωσε το σαφώς επισημότερο «ο εύζων», κι έτσι διαβάζουμε ο εύζων φρουρός δεν ομιλεί και ο παρατηρητής εύζων Μάριος Βασιλείου που, θα συμφωνήσετε μαζί μου πιστεύω, ακούγεται σαφώς είναι πιο αρχαίο, τουλάχιστον τρισχιλιετές –μην κοιτάτε που μετά βγήκε αυτός ο μαλλιαρός ο Όμηρος, προφανώς επηρεασμένος από τον Κριαρά, και το έγραψε «εύζωνος». Το περίεργο είναι πως ενώ στον ενικό είναι εύζων, στον πληθυντικό κάνει «εύζωνοι». Αντίστροφο φαινόμενο παρατήρησα στο ρεπορτάζ του Βήματος για το ίδιο θέμα, όπου ενώ στο κυρίως κείμενο υπάρχει ο μπασκλάς τύπος «Εύζωνοι», ο υλατζής αποκαθιστά τον ελληνοπρεπέστερο τύπο «Εύζωνες» στον τίτλο. Ωστόσο, σε αντιστάθμιση, το Βήμα έχει τον τύπο «συνεγχάρη», που είναι σαφώς γλαφυρότερο από το απλό και μπανάλ «συνεχάρη».

(Για να μην παρεξηγηθώ: ο τύπος «ο εύζων» είναι λάθος, ειρωνεύομαι παραπάνω).

Διάβασα σήμερα κι ένα κείμενο του αγαπητού Άρη Δαβαράκη στο protagon.gr, για τους μετανάστες και την παγκοσμιοποίηση, το οποίο τελείωνε ως εξής:

Έλληνας λοιπόν κατά τη γνώμη μου είναι αυτός που νοιώθει Έλληνας. Όπου και αν γεννήθηκε, όπου και αν ζει, όσο και αν μετακινείται συνεχώς από τον έναν «τόπο» στον άλλον.
Μόνο μία προϋπόθεση θεωρώ απαραίτητη : Να μιλάει, να διαβάζει και να γράφει σωστά και καλά Ελληνικά.
Ναι – από τις αμμουδιές του Ομήρου.

και δεν ξέρω αν θα συμφωνήσω ή θα διαφωνήσω. Καταρχάς, όταν βλέπω κάποιον να γράφει για τις αμμουδιές του Ομήρου, κουμπώνομαι. Έπειτα, υπήρχαν και ελληνικοί πληθυσμοί που ελληνικά δεν μιλούσαν. Τέλος, καλό είναι όποιος απαιτεί σωστά ελληνικά από τους άλλους να περνάει το κείμενό του από τον αυτόματο ορθογράφο, διότι με ιλλιγγιώδεις και πλυθησμούς είναι ζήτημα αν την παίρνεις την ιθαγένεια.

Βέβαια, αν ποτέ έμπαιναν απαιτήσεις ελληνομάθειας για τους ημεδαπούς, θα έκλαιγαν μανούλες. Οι περισσότεροι ελληναράδες ιστολόγοι, ας πούμε, θα έμεναν εκτός νυμφώνος. Για παράδειγμα, διαβάζω σε ένα επιφανές εθνικιστικό ιστολόγιο άρθρο με τον τίτλο: «Οι τιμητές των δουλεμπόρων και των βιαστών ανηλίκων έχουν το θράσος να μιλούν». Όμως, τιμητής δεν είναι αυτός που τιμά κάποιον, π.χ. τους «δουλεμπόρους» (στην αργκό των ρατσιστών  ΄δουλέμπορος’ είναι όποιος δεν θέλει να απελαθούν οι μετανάστες), είναι αυτός που τους κρίνει με (υπέρμετρα) αυστηρό τρόπο. Προφανώς, ο αστοιχείωτος ελληναράς (πλεονασμός, το ξέρω) ήθελε να πει «απολογητές» ή κάτι ανάλογο. Ο τιμητής λέγεται και κήνσορας, από το λατινικό censor, που έχει μεγάλη και ενδιαφέρουσα ιστορία μια και από εκεί είναι και το σημερινό γαλλικό (και αγγλικό) censure που θα πει και μομφή αλλά και λογοκρισία, αλλά αυτά ίσως τα πούμε κάποιαν άλλη φορά.

Θα μου πείτε όμως ότι παραήμουν αυστηρός (κήνσορας;) με τους καημένους τους ελληναράδες ιστολόγους, όταν το ίδιο λάθος, διαβάζω τώρα στη Λεξιλογία, το διέπραξε και κοτζάμ Υπουργός Προ-πο, όταν είπε «Δεν θα χαρίσουμε σε κανέναν το ρόλο του τιμητή των ατομικών ελευθεριών», νομίζοντας πως τιμητής σημαίνει υπερασπιστής.

Και κλείνω μ’ ένα λαθάκι όχι γλωσσικό αλλά πραγματολογικό. Γράφοντας για τον Καλλικράτη (για τον οποίο μπορεί να γράψω και ειδικό σημείωμα αύριο-μεθαύριο, αν και δεν το υπόσχομαι), ο φίλτατος Πάσχος Μανδραβέλης επισημαίνει:

Ο περιφερειάρχης Αττικής σίγουρα θα εκλέγεται με περισσότερες ψήφους από την κ. Αννα Διαμαντοπούλου ή τον κ. Ευάγγελο Βενιζέλο, αλλά και ο Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ (από την Καλιφόρνια των 30 εκατομμυρίων) εκλέγεται με περισσότερους ψήφους από τον γερουσιαστή της Γιούτα, που έχει πληθυσμό μόλις 500.000 κατοίκους.

Καταρχάς, εγώ θα έγραφα «της Γιούτας», διότι προτιμώ να την κλίνω ελληνικά, αφού μου έρχεται η λέξη έτοιμη, με κατάληξη σε –α, και μου φωνάζει να την προσαρμόσω στο ελληνικό κλιτικό υπόδειγμα, αλλά εδώ άλλοι αφήνουν άκλιτη τη Μαρία Κάλλας και την Άννα Φρανκ (αλλά και την Άννα Βίσση), οπότε ας μην κολλήσουμε στην κλίση της Γιούτας. Να κολλήσουμε όμως στον πληθυσμό της, διότι η Γιούτα δεν έχει πληθυσμό 500.000, ούτε είναι η πιο ολιγάνθρωπη πολιτεία των ΗΠΑ όπως φαίνεται να υπονοεί ο Πάσχος. Έχει πεντέξι φορές περισσότερο πληθυσμό, κάπου 2.700.000 με 2.800.000 και είναι η 34η πολιτεία με βάση τον πληθυσμό. Ίσως ο Πάσχος εννοούσε το Γουαϊόμινγκ, που όντως έχει κάπου 550.000 κατοίκους, αλλά, διάολε, όταν θεωρείσαι από τις πιο διακεκριμένες πένες ανοίγεις και κανένα βοήθημα ή κάνεις κι ένα κλικ στη Βικιπαίδεια πριν γράψεις κάτι. Τζάμπα είναι. Προσέξτε ότι και η Καλιφόρνια δεν έχει 30 εκατομμύρια πληθυσμό (έχει 37) αλλά αυτό δεν το μέμφομαι, διότι αφενός η τάξη μεγέθους είναι ίδια και αφετέρου είναι έτσι κι αλλιώς η πιο πολυάνθρωπη πολιτεία των ΗΠΑ.

Έχει κι άλλα σημεία το άρθρο του Π.Μ. με τα οποία διαφωνώ, αλλά αυτά ίσως τα αναφέρω όταν και αν γράψω το σημείωμα για τον Καλλικράτη. Προς το παρόν πρέπει να σας έπεσε βαρύ το πρώτο πιάτο με μεζεδάκια του 2010, οπότε σταματάω εδώ. Ή μάλλον, πριν σταματήσω, δυο σύντομα. Το ένα μου το έστειλε με ηλεμήνυμα ένας φίλος του ιστολογίου. Παραθέτω:

Κάτι που με εκνευρίζει όλο και περισσότερο, γιατί το βλέπω όλο και συχνότερα τελευταία: 00’s Τι να είναι αυτό άραγε; Τι σημαίνει για έναν ελληνόφωνο;
Και πώς διαβάζεται;
Ξέρω ότι όταν βλέπω στο δρόμο STOP το διαβάζω «στοπ» και το ερμηνεύω μέσα μου «σταμάτα βρε ηλίθιε». Εδώ τι να διαβάσω και τι να προφέρω;
Κάνε ένα σχόλιο γιατί δεν έχω δει κανέναν να το σχολιάζει.

Δεν θέλω να υπεκφύγω αλλά δεν το έχω συναντήσει. Εσείς; Πώς το διαβάζετε;

Και, τέλος, ένα πολύ καλό άρθρο στην Καθημερινή, για το πώς η μετάφραση βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε τη γλώσσα. Ευχαριστώ τη φίλη Κατερίνα που μου το έστειλε.