Χρόνια πολλά, Άννα!

Σήμερα είναι 9 Δεκεμβρίου, της Αγίας Άννης, γιορτάζουν λοιπόν οι Άννες, με πρώτη και καλύτερη την κόρη μου, οπότε σκέφτηκα πως δεν θα ήταν παράταιρο να τους κάνει το ιστολόγιο ένα δώρο, δηλαδή να αφιερώσει ένα άρθρο στο όνομά τους, μια συνήθεια που την ξεκίνησα πέρυσι και τη συνεχίζω σε αραιά διαστήματα (π.χ. άρθρο για την Κατερίνα).

Η Άννα είναι αρκετά διαδεδομένο όνομα, αλλά δεν είναι από τα δημοφιλέστερα γυναικεία ονόματα, τουλάχιστον αν πιστέψουμε την έρευνα του Χ. Φουνταλή, που μου φαίνεται αξιόπιστη. Ομολογώ πάντως ότι δοκίμασα έκπληξη: ήξερα ότι η Άννα δεν είναι στα τρία συχνότερα ονόματα (Μαρία-Ελένη-Κατερίνα, όπως έχουμε και άλλοτε αναφέρει) αλλά δεν περίμενα να έρχεται μόλις στην 15η θέση της κατάταξης. Πάντως, όπως θα δούμε παρακάτω, σε έναν τομέα το όνομα Άννα υπερτερεί αισθητά.

Η Άννα είναι όνομα χριστιανικό, εβραϊκής προέλευσης. Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, Άννα ήταν η μητέρα της Παναγίας (και Ιωακείμ ο πατέρας της). Στα εβραϊκά, Hannah που σήμαινε «εύνοια, χάρη» (άρα Χαρούλα η Άννα). Από τα εβραϊκά πέρασε στα ελληνικά, αρχικά με δασεία, αλλά επειδή ο ξεπεσμός του έθνους είχε αρχίσει από νωρίς (δεν διάβαζαν και Γιανναρά, βλέπεις) η δασεία γρήγορα χάθηκε κι έτσι παλιότερα γραφόταν με ψιλή. Από τα ελληνικά πέρασε και στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες όπου επίσης είναι αρκετά διαδεδομένο, αν και βρίσκεται σε υποχώρηση (π.χ. στις ΗΠΑ το Ann(e) ήταν το δεύτερο συχνότερο όνομα στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ σήμερα στις ονοματοδοσίες των κοριτσιών της Καλιφόρνιας βρίσκεται κάτω από την 50ή θέση). Οι ισπανόφωνοι βέβαια το γράφουν Ana επειδή δεν έχουν περάσει διαφωτισμό.

Αρσενικό τύπο δεν έχει η Άννα, αν και είχε στα εβραϊκά -θα θυμάστε τον Άννα από το Ευαγγέλιο που έστειλε δεμένο τον Ιησού στον αρχιερέα Καϊάφα, κι από εκεί κληρονομήσαμε την παγιωμένη έκφραση «από τον Άννα στον Καϊάφα», που τη λέμε για να καυτηριάσουμε περιπτώσεις όπου κάποιος παραπέμπεται από τον ένα στον άλλο (αν)αρμόδιο, ιδίως για πολίτη που ταλαιπωρείται στη γραφειοκρατία των δημόσιων υπηρεσιών. Αυτός ο Άννας είναι το θηλυκό της Άννας λοιπόν, αλλά δεν έχει περάσει στα ελληνικά απ’ όσο ξέρω. Να σημειώσω ότι ο Αννίβας ετυμολογικά είναι συγγενής με την Άννα (και τον Άννα), όχι όμως και το Αννόβερο.

Η Άννα έχει επίσης τους υποκοριστικούς τύπους Αννούλα και Αννιώ, Άννυ, Αννίτα και Αννέτα και Αννέζα -λαϊκούς τύπους πάντως δεν ξέρω (εκτός απ’ την Αννιώ). Πάντως, μιαν Αννέτα που ήξερα την είχαν βαφτίσει Αναστασία.

Με βάση το γκουγκλοδιασημόμετρο (εννοώ τα ονόματα που μου βγαίνουν πρώτα αν πληκτρολογήσω ‘Άννα» στο γκουγκλ), οι δημοφιλέστερες Άννες είναι η Άννα Διαμαντοπούλου, η Άννα Καλουτά και η Άννα Μπουρμά (δεν ξέρω ποια είναι). Μάλλον δεν είναι και πολύ αξιόπιστο μέτρο.

Παροιμίες και παροιμιακές φράσεις γνωστές δεν έχει η Άννα (ενώ έχει ο Άννας!). Με δυσκολία βρίσκω μια κεφαλονίτικη παροιμία, ημερολογιακού χαρακτήρα, στη συλλογή του Δημ. Λουκάτου: «Από τσ’ Αγίας Άννας αξαίνει η μέρα μια γατοπατησιά». Να σημειώσουμε ότι οι παροιμίες αυτές πλάστηκαν σε προηγούμενους αιωνες, με το παλιό ημερολόγιο, άρα η μέρα της Αγίας Άννας βρισκόταν κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο, που μετά αρχίζει η μέρα να μεγαλώνει, έστω και ελάχιστα (όσο πατάει η γάτα). Παρόμοια παροιμία υπάρχει και για τον Άγιο Σπυρίδωνα, που κάνει και παιχνίδι με την παρήχηση: Από τ’ Άη Σπυριδώνου αξαίνει η μέρα ένα σπυρί.

Αντίθετα, υπάρχουν αρκετά τοπωνύμια με το όνομα Αγία Αννα, χωριά και παραλίες -ίσως στην Εύβοια η γνωστότερη. Και υπάρχει και η οδός Αγίας Άννης στην Αθήνα, που ονοματίζει και την περιοχή εκεί στον Ρέντη και στο ποτάμι.

Αν όμως υπάρχει ένας τομέας που η Άννα να υπερτερεί πολύ, είναι στα τραγούδια. Ίσως επειδή το όνομα είναι σύντομο και εύηχο, έχουν γραφτεί πάρα πολλά τραγούδια με το όνομα αυτό στον τίτλο ή στους στίχους τους, τραγούδια κάθε είδους και για κάθε γούστο.

Για να τιμήσω την εφηβική μου ηλικία, θα αναφέρω πρώτο το Είδα την Άννα κάποτε του Σαββόπουλου:

και για να θυμηθώ τα φοιτητικά μου χρόνια, θα συνεχίσω με το Άννα μην κλαις του Μικρούτσικου:

αυτό το τραγουδούσα και στην κόρη μου, αλλά εκείνη προτιμούσε το στανταράκι, την Αννούλα του χιονιά, του Καλογιάννη:

Να πούμε και το «Άννα (δεν είναι η βροχή)», που ένας απαίσιος στο φοιτητικό καφενείο το συνέχιζε σε «που σου τσαλάκωσε τη φάτσα» για να εκδικηθεί μιαν Άννα που τον κέρδιζε στην πρέφα:

Υπάρχει βέβαια και η Άννα που δεν ήταν για αεροπλάνα του Βασίλη Καζούλη, η μαυρούλα Άννα του Λάκη Παπαδοπουλου, η Αννούλα η σαρακατσάνισσα που μας την κλέψαν τρία παιδιά βολιώτικα, η Άννα του ρεμπέτη Βαγγέλη Παπάζογλου που της το βγάλανε, η άλλη παραδοσιακή Αννούλα που έφυγε κι έχει χαθεί την αυγούλα, κι άλλες πολλές: η Άννα του Στόκα, η Άννα του Τουρνά, η Άννα των Κατσιμιχαίων, ενώ κι ο Καρβέλας θα έχει γράψει πεντέξι για την Άννα Βίσση ή την άλλη την καινούργια. Κι άλλα πολλά τραγούδια, μια πλεϊλίστα που βρήκα εδώ έχει 33 και δεν έχει όλα τα παραπάνω. Κι επειδή ο κατάλογός μου πάσχει διότι δεν έχω τα καινούργια αννοτράγουδα, θα συμπληρώσετε κι εσείς τα άσματα τελευταίας εσοδείας.

Οπότε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα βρούμε τρόπο να πούμε χρόνια πολλά στις Άννες της καρδιάς μας και του ιστολογίου! Να τις χαιρόμαστε!