Γκάλοπ, ένα νεανικό διήγημα

Σε ένα άρθρο που είχα ανεβάσει την τελευταία βδομάδα πριν από τις εκλογές, που είχε ως αντικείμενο δημοσκοπήσεις, σφυγμομετρήσεις και γκάλοπ, αναφέρθηκε στα σχόλια ένα παλιό διήγημά μου για τα γκάλοπ, και ζήτησαν κάποιοι φίλοι να το δημοσιεύσω εδώ -αλλά βέβαια, τα διηγήματα τα βάζουμε τις Κυριακές, και η περασμένη Κυριακή ήταν εύλογα αφιερωμένη στις εκλογές, οπότε το διήγημα πήρε αναβολή για τούτην εδώ την Κυριακή -σκέφτηκα ότι έτσι κι αλλιώς ένα διήγημα δεν το διαβάζουμε μόνο για την επικαιρότητα του.

Λοιπόν, θα σας παρουσιάσω το διήγημά μου «Γκάλοπ», που περιλαμβάνεται στη δεύτερη έκδοση της πρώτης μου συλλογής διηγημάτων «Για μια πορεία«, που κυκλοφόρησε το 1988 από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή και δεν ξέρω αν έχει πια εξαντληθεί. Λέω «στη δεύτερη έκδοση», διότι, πράγμα κάπως ανορθόδοξο, η πρώτη έκδοση της συλλογής, που βγήκε το 1984, είχε εννιά διηγήματα, ενώ η δεύτερη έχει έντεκα. Βλέπετε, μετά την κυκλοφορία της πρώτης έκδοσης έγραψα κι άλλα δυο διηγήματα, ιδίου κλίματος με αυτά της πρώτης συλλογής, οπότε, όταν έγινε η δεύτερη έκδοση (και ενώ είχε κυκλοφορήσει και η δεύτερη συλλογή μου, Μετά την αποψίλωση, με φανταρίστικα διηγήματα) είπα να τα βάλω κι αυτά, να μη μείνουν απάντρευτα. Καλή ιδέα ήταν, μια και από τότε σταμάτησα να γράφω λογοτεχνία κι έτσι αν δεν τα είχα βάλει εκεί θα είχαν μείνει στο συρτάρι, ενώ δεν είναι άσκημα -μάλιστα το άλλο, που ίσως το παρουσιάσω κάποια άλλη φορά, έχει μεταφραστεί και στα γερμανικά (με λάθος στον τίτλο!)

Με αυτή τη δεύτερη έκδοση συνέβη και κάτι αστείο. Στην πρώτη έκδοση του βιβλίου είχα ακολουθήσει (και περιέργως είχα πείσει τους εκδότες και το δέχτηκαν) ένα ιδιόρρυθμο (και ανόητο) σύστημα ορθογραφίας, όπου το «κι» το κολλούσα στην επόμενη λέξη (κιαν, κιάλλο, κιέπειτα), το απ’ το έγραφα χωρίς απόστροφο και άλλες τέτοιες εκκεντρικότητες. Όταν ήρθε ο καιρός της δεύτερης έκδοσης, είχα σοβαρευτεί και είχα υιοθετήσει τη συνήθη ορθογραφία (δεν είχε ακόμα βγει κι ο Μπαμπινιώτης να σπείρει καινά δαιμόνια). Αλλά από τον εκδοτικό οίκο μου είπαν ότι δεν γίνεται να έχει το βιβλίο δυο διαφορετικά ορθογραφικά συστήματα, κι έτσι μ΄ ανάγκασαν να γράψω και τα δυο πρόσθετα διηγήματα με την ιδιόρρυθμη ορθογραφία που είχα εγκαταλείψει. Αλλά πολλά είπα, να και το διήγημα:

Γκάλοπ

Ήτανε έξι· δηλαδή, ο έκτος είχε μόλις έρθει, οι πέντε όμως ήσαν από ώρα στο καφενείο, ο Στρατής με το Μήτσο να παίζουνε τάβλι τους καφέδες και γύρω τους οι άλλοι τρεις, ο Λεφτέρης να διαβάζει εφημερίδα, ο Μηνάς να καθοδηγεί το Μήτσο στο τάβλι, κι ο Γιάννης (αντίστοιχα) το Στρατή. Πλακωτό παίζανε, κι ο τρό­πος που έπαιξε το -ζόρικο είν’ η αλήθεια- ασόδυο ο Στρατής προκάλεσε την κατακραυγή της τετράδας. «Τι κάνεις ρε; Με έξι- δύο σου πιάνει παραμάνα», επιτίμησε το σύμμαχό του ο Γιάννης. «Τρίχες, δεν υπάρχει τέτοιος συνδυασμός στο τάβλι», τον καθησύ­χασε αυτάρεσκα ο παίχτης. Φυσικά, ο Μήτσος έφερε το φονικό έξι-δύο και ο Στρατής νεύριασε και τ’ άφησε διπλό· αλλά και με πεντάρες του αλλουνού, πάλι θα έχανε, όπως υπολόγισε ο οξυδερ­κής Λεφτέρης. Κείνη την ώρα μπήκε λοιπόν στο μαγαζί ο έκτος, ο Σακαλής. Πήρε καρέκλα κι έκατσε, βαρύς κι ασήκωτος, συλλογισμένος. Διάταξε μέτριο, άναψε τ’ άφιλτρο και καθόταν να παρακο­λουθεί την παρτίδα από απόσταση· παίζανε πόρτες τώρα. Για κά­μποση ώρα ακούγονταν μονάχα τα βροντοχτυπήματα απ’ τα πούλια.

«Ρε τον κέρατά!» αναφώνησε ξάφνου μ’ αναστεναγμό βαθύ ο Σακαλής.

«Γιατί παρακαλώ; επειδή έφερα εξάρες; μια διπλή στο μάζεμα τη δικαιούμαι, νομίζω», διαμαρτυρήθηκε ο Μήτσος.

«Δε λέω σένανε μωρέ, τον άλλο λέω, ρε τον κέρατά!!»

«Ποιον απ’ όλους;» ενδιαφέρθηκε ο Μηνάς.

«Τον έμπορα, τον απατεώνα, τον αλήτη, στο γιατρό να τα δώσει.»

Οι άλλοι πέντε, θεατές και ταβλαδόροι, μπροστά σ’ αυτή την αλυσίδα επιθέτων οσμίστηκαν πως κάτι σοβαρό συμβαίνει και φέραν τις καρέκλες κοντότερα^– ο Σακαλής συνέχισε να βρίζει, ενώ ο Μήτσος προσπαθούσε να κατοχυρώσει τις εξάρες του.

Η αιτία της οργής του Σακαλή ήταν η δουλειά του· όχι ακριβώς δουλειά, φοιτητής ήταν ο άνθρωπος, αλλά ένα μήνα πριν, στο ίδιο καφενείο και στο τραπέζι το γωνιακό, είχαν επισημάνει την ασυνήθιστη αγγελία «Ζητούνται φοιτητές που ν’ ασχολούνται με την ποίηση». Ο Στρατής την είχε προσέξει, τυχαία όπως γύρναγε τα φύλλα για να βρει τ’ αθλητικά, και το περιεχόμενό της χώρισε την εξάδα σε δυο αντιμαχόμενες μερίδες· οι μισοί λέγαν πως πρόκειται για κάτι το ενδιαφέρον και αξιόλογο, ίσως και για χρυσή ευκαιρία, κι οι άλλοι μισοί επέμεναν πως τρίχες είν’ η ιστορία, ίσως δε και απάτη. Τέτιοι καυγάδες είναι και οι ωραιότεροι, όταν δηλαδή απουσιάζουν πλήρως δεδομένα που θα επέτρεπαν να συναχθεί κά­ποιο λογικό συμπέρασμα οπότε τα επιχειρήματα στηρίζονται σε υποθέσεις· έτσι, αρχίζοντας απ’ το «άκου με και μένα που σου λέω» και το «ένας ξάδερφός μου έκανε αυτό κι αυτό», κι από υπερβολή σε υπερβολή, στο τέλος φτάσαν να υποστηρίζουν οι μεν υπέρμαχοι της αγγελίας ότι μ’ αυτή ζητάνε υποψήφιους για την κριτική επιτροπή των κρατικών βραβείων (τουλάχιστον), οι δε πολέμιοι αντέτειναν πως αν κανένας αφελής κάνει το λάθος και πατήσει στην εν λόγω διεύθυνση θα ’ναι τυχερός άμα του φάνε λιγότερα από εκατό χιλιάδες. Απ’ αυτούς, πιο κατηγορηματικός ήταν ο Λεφτέρης, ο οποίος έχοντας δουλέψει δυο χρόνια πλασιέ, άλλα δυο οι­κοδομές και τώρα σ’ εταιρία σφυγμομετρήσεων – χώρια τις άλλες αναρίθμητες δουλειές του ποδαριού που έκανε στα ενδιάμεσα – είχε αποκτήσει πείρα επί του θέματος ενώ οι άλλοι μόνο μ’ ιδιαίτερα μαθήματα είχαν ασχοληθεί· μιλούσε λοιπόν η πείρα και δε σήκω­νε αντιρρήσεις, αλλά έτσι αφ’ υψηλού που τα ’λεγε δαιμόνιζε τους από κει, με προεξάρχοντα το Σακαλή, ο οποίος καθώς πληρούσε και τα τυπικά προσόντα αποφάσισε – πικαρισμένος – να πάει στη δουλειά, πιο πολύ για ν’ αποδείξει το δίκιο του.

Φυσικά εκεί, παρά την κομψή διατύπωση, ούτε ταλέντα έψα­χναν, ούτε θεράποντες του Πήγασου – πλασιέδες για ανθολογίες ζήταγαν, κι έτσι τον πρώτο γύρο τονε κέρδισε ο Λεφτέρης. Όμως ο Σακαλής έμεινε στη δουλειά κι όταν στις δέκα μέρες πάνω εμφανίστηκε θριαμβευτής με χιλιάρικα έντεκα στην τσέπη κι έχοντας να παίρνει όπως είπε άλλα τόσα, οι άλλοι παραδέχτηκαν πως ο αγώνας του τώρα δικαιώθηκε και ο Λεφτέρης αναγνώρισε πως είχε άδικο, φιλοσοφώντας πως «υπάρχουν και άνθρωποι καλοί σ’ αυτή την κοινωνία». Δυστυχώς όμως, το φινάλε κάπως αλλιώς προέκυψε· ο παθός Σακαλής τους τα ’πε τόσο μπερδεμένα που δε βγάλαν νόημα τι ακριβώς είχε συμβεί, το ρεζουμέ είναι όμως πως ο εργο­δότης τον έριξε, και μάλιστα κάπου εννιά χιλιάδες. Το κουμπί ήταν η «εγγύηση», που υποχρεωτικά την καταθέτει κάθε «συνεργάτης», μα πολύ δύσκολα την παίρνει πίσω, τις λεπτομέρειες δεν τις καλοκατάλαβαν οι άλλοι. Η ουσία ήταν πως του έφαγε λεφτά, με την άδεια της αστυνομίας κιόλας. Και έτσι γέλασε ο Λεφτέρης τελευταίος, αν και δε γέλασε για να μην πικράνει το φίλο του· άλ­λωστε, μήπως θα ’μπαινε στην τσέπη του το διάφορο;

Κι έτσι φτάσαμε εκεί που είχαμε αρχίσει. Πολύ σύντομα όλοι συμμερίστηκαν του φίλου τους την αγανάχτηση και έπνεαν μένεα κατά του έμπορα· ανάπτυξαν διάφορα σχέδια για εκδίκηση, να κυκλοφορήσουν προκηρύξεις που να στιγματίζουν το γεγονός, να του τη στήσουνε μια νύχτα να τον δείρουν, να πάνε να του σπά­σουν τα γραφεία, να τονε παίρνουνε τηλέφωνο στις τρεις το πρωί καθημερινώς και επ’ αόριστον, να παρακινήσουνε τους άλλους υπαλλήλους του σε απεργία, να του στείλουνε παγιδευμένα γράμ­ματα, έξι συνολικά οι προτάσεις, την καθεμιά ένας την έκανε και πέντε την απόρριπταν, «άσε, δε σηκώνει» λέγοντας, ή «και τι θα βγει» ή αμφότερα.

Σιγά σιγά ο θυμός τους καταλάγιασε και πήρανε να το φιλο­σοφούν το θέμα· είπανε για την κρίση, την κακία του κόσμου, την ανεργία και τον πληθωρισμό, διαπίστωσαν πόσο έχουν αυξηθεί οι παρασιτικές ή τέλος πάντων οι όχι μόνιμες δουλειές, οι αεριτζήδικες και οι μη παραγωγικές, και πού βαδίζομεν ως κοινωνία τέλος πάντων, και ποιος φταίει, η ΕΟΚ και η ατολμία της κυβέρνησης έλεγε ο Μηνάς κι επικροτούσε ο Μήτσος, η κρίση είναι φαινόμενο καθολικό τους απαντούσε ο Λεφτέρης, ο Στρατής υποστήριζε πως δεν είμαστε λαός, ο Γιάννης μην έχοντας εμβαθύνει αρκετά δε θέ­λησε να πάρει θέση, ενώ ο Σακαλής ήταν ακόμα πολύ ζοχαδιασμένος για να περάσει απ’ το ειδικό στο γενικό.

Ο Γιάννης ήδη ξεφύλλιζε τις σελίδες των μικρών αγγελιών

επιβεβαιώνοντας του λόγου το αληθές: «Δεσποινίδες, δεσποινίδες, δεσποινίδες· όλο δεσποινίδες ζητούνται· άκου δω: “Εμφανίσιμες, για μπαρ της επαρχίας, μεταφορά δική μας, μισθός τρεις πεντακόσες την ημέρα και πενήντα ανά ποτό”. Παναπεί με χμ… τριάντα ποτά ημερησίως καθαρίζεις πέντε χιλιάδες, δηλαδή τριάντα τη βδομάδα, δηλαδή εκατονείκοσι το μήνα, δηλαδή…»

«Ξέρεις, υποψιάζομαι πως θα δυσκολευτούμε να την πάρουμε τη θέση», παρατήρησε αθώα τάχα ο Μηνάς.

«Και ειδικά εσύ που δεν είσαι και εμφανίσιμος», τσαντίστηκε ο Γιάννης.

Έπιασε να μετράει ο Στρατής: «Ρε σεις, τριανταέξι αγγελίες για γκαρσόνες, για μπαρ ή παμπ – μάθαν να το λένε έτσι -, με ή χωρίς κονσομασιόν, με ή χωρίς ποσοστά. Και μετά Μηνά μου, μου λες για επενδύσεις…»

Τη φημερίδα την είχε αρπάξει ο Μήτσος και προχώρησε στο γράμμα Θ απαγγέλλοντας με στόμφο: «ΘΕΛΕΤΕ να κερδίσετε εβδομήντα χιλιάδες το μήνα με τετράωρη δουλειά στο σπίτι σας;»

«Θέλουμε», απάντησαν οι άλλοι εν χορώ.

«Κι ο Σακαλής ήθελε και τα πήρε, άντε να μην πούμε τι πήρε», κάρφωσε ο Στρατής.

«Ρε σεις», πήρε το διδαχτικό του ο Λεφτέρης, «όπου βλέπετε τέτοια, άκυρον από χέρι. Μακριά.»

«Καλά, εσύ που δουλεύεις στα γκάλοπ», εξανέστη ο Σακαλής, «πώς τυχαίνει και τη βγάζεις καθαρή; Μόνο εμείς πρέπει να προσέχουμε;»

«Εγώ, εγώ είμαι άλλο» (Πάντα ήταν «άλλο» ο Λεφτέρης). Ωστόσο, άφησε το υπεροπτικό το ύφος, και «Σε μας, είναι σωστοί οι εργοδότες. Κύριοι, ρε παιδί μου, Ευρωπαίοι. Δε σε ρίχνουν με κόλπα της δεκάρας. Έχουν συστήματα υπερμοντέρνα, νέα τεχνο­λογία. Ξέρεις τι θα πει έρευνα αγοράς και σφυγμομέτρηση;»

«Τι θα πει;» ρώτησε με κείνο το αθώο του το ύφος ο Μηνάς, ύφος που τάχα έδειχνε εξαιρετικό ενδιαφέρον και πλήρη άγνοια του θέματος, χωρίς βέβαια να συμβαίνει ούτε το ’να ούτε τ’ άλλο.

«Θα πει κομπιούτερ, θα πει να πηγαίνεις και…», άρχισε ο Λεφτέρης, μα ύστερα νιώθοντας το υποβόσκον δούλεμα, «… ώχου, πού να κάθομαι να σου εξηγώ. Αλλά γιατί δεν έρχεστε να δείτε από μόνοι σας; Τώρα γίνονται πάλι προσλήψεις και καλά θα ’τανε να δοκιμάσετε. Όχι πως πλουτίζεις, αλλά κάτι βγάζεις», ολοκλήρω­σε ο Λεφτέρης και η αναγγελία, κεραυνός εν αιθρία, προκάλεσε αίσθηση στην παρέα.

«Καλά ρε μαλάκα, γιατί δεν το λες τόση ώρα, παρά καθόμα­στε και ψάχνουμε αγγελίες για δεσποινίδες;» είπε με δίκαια αγανάχτηση ο Μήτσος.

«Πρώτα-πρώτα, το έμαθα χτες τ’ απόγεμα, και έπειτα, ε, σκέφτηκα πως εσάς σας συγκινεί η ποίηση και τέτοια ταπεινά δεν τα καταδεχόσαστε.»

Η πρόκα κατευθυνόταν φυσικά προς το Σακαλή, που μούτρω­σε μα την άφησε να περάσει ασχολίαστη. Η ομήγυρη δέχτηκε με χαρά την πρόταση, όξω απ’ το Στρατή που ’χε πάει να πληρώσει το τάβλι. Ύστερα που γύρισε, είπε κι αυτός πως δεν είν’ άσχημη ιδέα, και πως καλά θα κάναν να το δοκιμάσουν και μάλιστα αμέσως τώ­ρα μη διαρρεύσει και βρούνε απόξω τίποτα ουρές. Με το Λεφτέρη σημαιοφόρο ξεκίνησαν για τα γραφεία της εταιρίας· ο Σακαλής έκανε στην αρχή τον άνετο και τον υπεράνω, μια φορά την έπαθα δεύτερη παραπάει, πηγαίντε εσείς που είστε άμαθοι και άπαθοι, σειρά σας είναι, τέτοια έλεγε, ύστερα όμως συλλογίστηκε πως, και να σε πιάσουνε κορόιδο, καλύτερα να ’σαι μαζί με άλλους γιατί παρηγοριέσαι ευκολότερα και μην αντέχοντας να μείνει -αυτός μόνο- απέξω αν όντως έβγαινε τίποτα καλό, κίνησε παρέα με τους πέντε: ωστόσο ήταν προκατειλημμένος και ώσπου να φτάσουνε τους έβγαλε την πίστη με τις δυσοίωνες προβλέψεις του, ευτυχώς όμως τα γραφεία ήτανε κοντά.

«Και να ξέρετε παιδιά μου, ότι η εργασία που θα κάνετε είναι λειτούργημα, δεν είναι…»

Ο Μηνάς με το Στρατή, πίσω-πίσω και μη ακουόμενοι έκαναν χαβαλέ από νωρίς· πολύ τους ανησύχησε που η εργασία τους θα ήταν λειτούργημα και δεν θα ήταν… (δεν άκουσαν τι δεν ήταν, αλλ’ υπέθεσαν επάγγελμα), γιατί συνήθως το «λειτούργημα» είναι λέξη βολική για να σου πουν μετά πως ως εκ τούτου θα σε πληρώνουν λίγο ή καθόλου. Όμως, σα να μάντεψε τις ανησυχίες τους, και για να τις διασκεδάσει, η κυρία διευθύντρια πρόσθεσε θριαμβευτικά: «Εννοείται πως θα πληρώνεστε με το κομμάτι, συν τα οδοιπορικά, συν…» Κάτι πολύ ωραίο φάνηκε πως θ’ ακολουθούσε μετά απ’ αυτό το συν, έτσι λαχταριστά που το πρόφερε, απότομα όμως άλλαξε ύφος, «Ας δούμε τώρα τα τυπικά», λέγοντας.

Τους είχε εκεί και τους δασκάλευε κοντά δυο ώρες· όπως φαινόταν είχαν ήδη προσληφθεί σιωπηρά, γιατί πότε τους έλεγε «παιδιά μου», πότε «ερευνητές» και πότε «αντιπρόσωπους του κέντρου». Η κυρία Ρένα, η διευθύντρια του γραφείου Μάρκετ Ρισέρτς Γκάλοπ Σέντερ τα ’λεγε αυτά. Ψηλή, δυναμική γυναίκα, από αυτές που άπαξ και πατήσουν τα εικοσιοχτώ μπαίνουνε σε μια φάση πε­ρίπου ακαθόριστης ηλικίας, φάση που διαρκεί τουλάχιστον είκο­σι χρόνια. Μελαχρινή, στα μπλε καλοντυμένη, τους κοίταζε όλους με ύφος μητρικό, υπερκινητική, πηγαινορχόταν ασταμάτητα χειρονομώντας, έτσι που ταλαντώνονταν τα μακριά κοκάλινα σκουλαρίκια της πέρα δώθε και τα στήθια της πάνω κάτω και προβλη­ματιζότανε ο Γιάννης αν φορά σουτιέν ή όχι. Κάθε τόσο σίμωνε κάποιον από τους παλιότερους «ερευνητές» και ζητούσε να επιβε­βαιώσουν κάποιο της λεγόμενο, πρόθυμοι αυτοί, ή εκθείαζε τη συ­νεπή τους συμπεριφορά, να, έτσι σας θέλω σαν το Σταύρο ευσυνείδητους, ή τους ψευτομάλωνε τσιμπώντας τους το μάγουλο, και μη μου κάνετε τα καψόνια που μου ’χε κάνει η Μαιρούλα στις αρ­χές, κι ερχότανε και πήγαινε, και κάθε τόσο με το χάρακα έδειχνε προς τον τοίχο, στον μεγάλο χάρτη της Αθήνας που είχε χωρι­σμένες φέτες – φέτες τις συνοικίες σε οικοδομικά τετράγωνα, ιδού στάδιον δόξης λαμπρόν υπονοώντας.

Κι έπειτα άρχισε να τους παρασταίνει πώς πρέπει να συμπεριφέρεται ο ιδεώδης ερευνητής, με λόγια και χειρονομίες έμπαινε σε πολυκατοικίες, ανέβαινε σκάλες, χτύπαγε αόρατα κουδούνια, χαι­ρετούσε ευγενικά ανύπαρκτους ενοίκους κραδαίνοντας υπαρκτά έντυπα με ερωτηματολόγια, και ώσπου να πεις κίμινο άλλαζε φύλο και υποδυότανε τη δύστροπη νοικοκυρά ή τη φοβισμένη που δε θέλει ν’ απαντήσει, πέρνα όταν θα ’ναι ο σύζυγος παιδάκι μου και πάει να κλείσει τις δήθεν πόρτες, κι άλλαζε πάλι η κυρία Ρένα και ξανάμπαινε στο πετσί του ερευνητή, χαμογελαστή και γαλίφικη, αλλά και σοβαρή, υπεύθυνη κι επίσημη, κατά που το «λειτούργη­μα» απαιτεί, ενσαρκώνοντας τον τέλειο ερευνητή, τον ακάματο τούτο εραστή της αλήθειας που καταδύεται μες τις ανθρώπινες ψυ­χές κι εκεί μοχθεί σκληρά για ν’ ανασύρει το υπερούσιο μέταλλο, την Αλήθεια, και να πληροφορήσει τους πολίτες ποιο είναι το αγαπημένο τους τηλεοπτικό πρόγραμμα και τι φρονούν για το φο­ρολογικό σύστημα, αν το βρίσκουν πολύ δίκαιο, μάλλον δίκαιο, μάλλον άδικο, πολύ άδικο, δεν γνωρίζω, δεν απαντώ. Ώρα κράτησε η παράσταση κι απέ, θέλοντας να διαπιστώσει κατά πόσον είχαν αφομοιωθεί οι διδαχές της, διάλεξε έναν από τους «νέους» και τον προσκάλεσε να υποδυθεί αυτός τον ερευνητή, ενώ για πάρτη της κράτησε το ρόλο της νοικοκυράς, εξεπίτηδες συνδυάζοντας τόσο μαεστρικά την αγένεια, τη δυσπιστία και τη βλακεία που, αν πράγματι τέτοια νοικοκυρά υπήρχε, σίγουρα κάποιος χριστιανός θα ’χε βρεθεί να τη σκοτώσει και οπωσδήποτε θα ’χε αθωωθεί παμψηφεί και απ’ το αυστηρότερο ακόμα δικαστήριο. Και βέβαια ο «νέος» που λέγαμε ήταν ο αιωνίως άτυχος Σακαλής που ναι μεν άρχισε καλά, αλλά έπειτα πήρε να κομπιάζει και να κοκκινίζει, να χάνει τα λόγια του και να εκνευρίζεται, μέχρι που έπεσε σε τέσσε­ρα συνολικά απ’ τα εφτά θανάσιμα αμαρτήματα που πριν τους είχε η κυρία Ρένα περιγράψει ως το χειρότερο που μπορεί να πάθει άν­θρωπος ερευνητής, όμως όλως παραδόξως η διευθύντρια αποφάνθηκε πως καλά τα είχε πάει ο Σακαλής για την ηλικία του, κι ύστερα μπήκε στο ψητό, μοίρασε δηλαδή στον κάθε «αντιπρόσωπο του Κέντρου» από πεντέξι οικοδομικά τετράγωνα, τους είπε επιτέλους πόσα ακριβώς λεφτά θα παίρναν και τους ευχήθηκε καλή επιτυχία. Και όλα πήγανε καλά και η παρέα πολύ ικανοποιήθηκε απ’ την προοπτική του λειτουργήματος, μόνο που ο Γιάννης στην κατανο­μή του τόπου εργασίας χρεώθηκε το Ψυχικό που έπεφτε μακριά απ’ το σπίτι του και σ’ όλη την επιστροφή έψηνε το Μήτσο να κάνουν τράμπα το Ψυχικό με τη δική του την περιοχή, τους Αμπελόκη­πους, μ’ αυτός πεισματικά – και λογικά – αρνιόταν.

Όλα αυτά τα πράγματα στη θεωρία φαίνονται εύκολα στην πράξη είναι που κολλάνε. Σου έχουν αναθέσει κάποιο οικοδομικό τετράγωνο, αυτό που περικλείεται από τις οδούς Δευτέρας Νοεμβρίου, Δημητρίου Παρασκευοπούλου και τα λοιπά, και σου ’χουν δώσει το φάκελο με τα έντυπα ερωτηματολόγια, είκοσι τον αριθμό, όσα και οι πολίτες που πρέπει να σου απαντήσουν αν συμφωνούν ή διαφωνούν. Απλά πράγματα. Μόνο που η περιοχή είναι σε κά­ποιο νέο άνω τέρμα, οι είκοσι πρέπει να είναι δέκα άντρες και δέκα γυναίκες, και οι άντρες τα πρωινά απουσιάζουν και οι γυναίκες δεν ανοίγουνε, ο κόσμος σε φοβάται για ληστή ή για πλασιέ ή ό,τι άλ­λο ύποπτο ευδοκιμεί σ’ αυτούς τους πονηρούς καιρούς, και πάει καλά άμα ρωτάς για απορρυπαντικά ή τηλεόραση, αν όμως έχει πολιτική απόχρωση η έρευνα, τότε σφαλούν το στόμα τους και την εξώθυρά τους και αρνούνται ν’ απαντήσουν ή ακόμα και φω­νάζουν την αστυνομία. Αυτά, δηλαδή, αν είσαι άτυχος. Τ’ άλλα τα παιδιά, λίγο πολύ τα κουτσοκαταφέραν και πήρανε τις είκοσι «συνεντεύξεις», κατοστάρικο το κεφάλι, ακόμα και ο Σακαλής, αλλά ο Γιάννης στο Ψυχικό πήγε προκατειλημμένος, κι όποιος στη μάχη πάει για να πεθάνει, ξέρεις τι παθαίνει στρατιώτη μου; Συναντάει διαμερίσματα αδειανά, ενοίκους τζαναμπέτηδες, αυλές με αγριόσκυλα, τύπους πολυλογάδες, και στο φινάλε τρώει τη μέ­ρα του έχοντας συμπληρώσει μόνο εφτά και…

«Τ άλλα δεκατρία τα συμπλήρωσα μόνος μου.»

«Τι μόνος;» απόρησε ο Σακαλής.

«Εγώ ο ίδιος. Αυτοπροσώπως.»

«Τρελάθηκες ρε μαλάκα; τα ελέγχουνε αυτοί», εξεμάνη ο Λεφτέρης, που σαν παλιός που ήταν ένιωθε και κομμάτι υπεύθυνος για τους άλλους. «Παίρνουν τηλέφωνο και τους ρωτάνε; “πέρασε από σας ένας έτσι κι έτσι;” Δε θυμάσαι που σας τα ’πε η κυρία Ρένα; Πείτε του κι εσείς κάτι», αποτάθηκε για βοήθεια στους άλλους.

«Άμα τα ελέγξουνε, τόσο το χειρότερο», μουλάρωσε ο Γιάν­νης. «Εγώ μια φορά στο Ψυχικό δε ξαναπάω, χρυσό να με κάνετε.»

Και όσο κι αν οι άλλοι τον κάνανε χρυσό, όσο κι αν προσπαθήσαν να τον μεταπείσουν στάθηκε αδύνατο. «Εγώ έτσι θα τα δώσω κι ότι θέλει ας γίνει.» Κι έτσι τα ’δωσε, και στον κομπιούτερ με τα δεδομένα, μαζί με τα ειλικρινή των άλλων, τα μαζεμένα με πολύ κόπο, μπήκαν και τα πλαστά του Γιάννη που τα ’χε φτιάξει σπίτι του αυτός ο ίδιος βάζοντας κουτουρού ονόματα και διευθύνσεις της περιοχής. Και στην άλλη τη συγκέντρωση των «ερευνητών», η κυρία Ρένα έδωσε σ’ όλους ανεξαίρετα τα συχαρίκια για το πετυ­χημένο τους ντεμπούτο, σ’ όλους, και λέξη δεν είπε για τη ματσα­ράγκα του Γιάννη – ή όποιου άλλου – παρά ανακοίνωσε πως τα στοιχεία που ’χαν δώσει μετά από διεξοδικό έλεγχο είχαν βρεθεί σωστά.

Τώρα, όταν εσύ έχεις κάνει τόσο κόπο κι έχεις τηρήσει ανελλιπώς τους κανόνες, κι ο άλλος τη λουφάρει και παίρνει και μπράβο κι έρχεται και σου λέει από πάνω «είδατε τι διεξοδικά που τα ελέγ­χουνε;» ε, δε μπορεί, άνθρωπος είσαι και θα σου μπούνε σκέψεις πονηρές, κι έτσι τη δεύτερη φορά λύγισαν κι άλλοι δυο, κι ο Μή­τσος κι ο Στρατής, και τα ’φιαξαν μόνοι τους τα ερωτηματολόγια, ο Μήτσος δικαιολογούμενος «πού να τρέχω τώρα στην Άνω Βού­λα» και ο Στρατής τελείως εν ψυχρώ. Κι όταν και πάλι έμεινε ατι­μώρητη η ζαβολιά τους, τότε κι οι ρέστοι παρόλο που αρχικά είχα­νε πει πως θα μείνουνε τίμιοι, ο Σακαλής από φόβο, ο Λεφτέρης ως παλιός και «δεν κάνει» και ο Μηνάς επειδή λέει ήθελε να ’ν’ εντάξει με τον εαυτό του, παρ’ όλ’ αυτά λοιπόν ενέδωσαν στον πειρασμό και πέσαν στην απάτη. Κι ύστερα φύγαν οι ενδοιασμοί κι άρχισαν να το γλεντάν το πράγμα και κάθε που έπρεπε να πάνε για δουλειά μα­ζεύονταν στο γνωστό το καφενείο, κι η πλαστογράφηση γινότανε ομαδικώς, και απαντούσαν για λογαριασμό διάφορων φανταστι­κών Πάπαδόπουλων και Χατζηγιάννηδων ποιο πρόγραμμα είδανε την Κυριακή το βράδυ και αν διαβάζουν το περιοδικό «Εικόνες», φροντίζοντας βέβαια να παρουσιάζουν πλούσια ποικιλία απαντή­σεων κι έχοντας όλα τ’ απαραίτητα μαζί τους· μέχρι και οδηγό της Αθήνας είχαν αγοράσει για να βρίσκουν τις δήθεν διευθύνσεις των εν λόγω προσώπων, δουλειά που είχε καταμεριστεί στο Μήτσο. Κάθονταν λοιπόν γύρω-γύρω στο τραπέζι, κι έπαιρνε ο Λεφτέρης, ο παλιός, και διάβαζε τις ερωτήσεις κι οι άλλοι από κάτω απα­ντούσαν υποκαθιστώντας τα φανταστικά ονόματα, από ένα ο καθέ­νας, και «Ρε Μηνά, αφού υποτίθεται πως είσαι ταγματάρχης εν αποστρατεία, πώς συμφωνείς με τον πολιτικό γάμο;» «Γι’ αυτό και με αποστρατέψαν πριν της ώρας μου», απαντούσε αγέρωχα, όπως ταιριάζει σε στρατιωτικό, ο Μηνάς. Και έτσι πήγαινε σκοινί κορ­δόνι η μηχανή, και κάθε τέλος του μηνός ερχόντουσαν κανονικά σε ταχυδρομική επιταγή τα χρήματα που ’χε να παίρνει ο καθένας, και όλα ήταν ζάχαρη και μάλιστα αισθάνονταν και πιο περήφανοι, κάπως ψηλότεροι, γιατί τώρα δεν κάνανε απλώς το λειτούργημα του ερευνητή που ψάχνει και βρίσκει την αλήθεια, παρά αυτοί οι ίδιοι την καθόριζαν και αποφάσιζαν εξ ονόματος των πολιτών του λεκανοπεδίου, μόνο που αριά και πού τους πιάναν κάτι τύψεις πα­ροδικές και λέγαν «άμα γίνει καμιά έρευνα με θέμα σοβαρό, θα πάμε να την κάνουμε τίμια και σωστά» – ο Σακαλής επέμενε ιδιαί­τερα επ’ αυτού, αλλά απόφευγε να καθορίσει σαν τι θα είναι το σοβαρό τούτο θέμα, φοβούμενος μην και τους παρουσιαστεί την επομένη.

Λίγο μετά, να σου οι εκλογές. Προκηρύχτηκαν μάλλον ξαφνι­κά, γιατί χρόνο καιρό τώρα υπήρχανε διαδόσεις, σήμερα θα γί­νουν αύριο θα ’ρθουν, έτσι που ο κόσμος πια είχε πάψει να πιστεύει τις φήμες, και όμως μια απ’ αυτές βγήκε αληθινή και μπήκαμε στην προεκλογική περίοδο. Και βέβαια η εταιρία των γκάλοπ βρέθηκε με τις εκλογές να ’χει δουλειές με φούντες και τους μάζεψε η διεύ­θυνση επί τούτου, σύμπασα η διεύθυνση και όχι μόνο η κυρία Ρένα, και αφού κάποιος άγνωστος τους ανέλυσε τη σοβαρότητα της έρευνας και την υπευθυνότητα που απαιτεί, τους δώσανε από μια κάλπη και ψηφοδέλτια και τους μοιράσανε στις γειτονιές. Και ομόφωνα η εξάδα αποφάσισε αυτό τουλάχιστον το γκάλοπ να το κάνουν τίμιο πρώτον γιατί ήταν θέμα σοβαρό και δεύτερον διότι και εκείνους τους έτρωγε η περιέργεια να δούνε πώς γίνονται αυτά τα γκάλοπ, που σήμερα ανακοινώνονται κι αύριο τα καταγγέλλουν όλοι για πλαστά.

Και τα παιδιά δούλεψαν με πραγματική ευσυνειδησία, αν μάλι­στα λάβει κανείς υπόψη του ότι σ’ αυτού του είδους ακριβώς τις ερωτήσεις, ο κόσμος δύσκολα απαντάει και πιο δύσκολα ακόμα δίνει τα στοιχεία του. Τόσο πολύ το πρόσεξαν το θέμα, που τον Γιάννη, ως ύποπτο παρασπονδίας λόγω της παλιάς του διαγωγής, δεν τον αφήσαν να δουλέψει μόνος του, παρά του δώσαν κολαούζο το Μηνά που ’χε τη φήμη του πιο ακέραιου χαρακτήρα. Όταν συ­ναντηθήκανε μετά και κάνανε σούμα τις απαντήσεις, παράξενα βγαίνανε τ’ αποτελέσματα, απρόσμενα – αλλά ήταν αληθινά, αυτό βεβαιωμένο. Και πήγανε περήφανοι στην επόμενη συγκέντρωση των αντιπροσώπων του Κέντρου, όντας σίγουροι πως είχαν κάνει την καλύτερη δουλειά.

«Να σηκώσουν τα χέρια τους οι κύριοι Σακαλής, Ιωάννου, Φιλέρης, Θεοχάρης, Παναγιωτόπουλος και Ματσούκας», έλεγε ο άλλος διευθυντής – όχι η κυρία Ρένα.

«Εμάς φωνάζουν. Θα μας πούνε μπράβο», ψιθύρισε ο Γιάννης του Μήτσου.

«Ποτέ μην είσαι σίγουρος.»

Και δίκιο είχε, γιατί… «Κύριοι, είχατε επιφορτιστεί να διεξαγάγετε μέρος της προεκλογικής σφυγμομετρήσεως του Κέντρου μας, βάσει των κανόνων που ανέκαθεν τηρούνται. Τα αποτελέσμα­τα τα οποία παραδώσατε όμως, συμβαίνει να παρουσιάζουν, σε σας τους έξι και μόνο, σοβαρότατη απόκλιση, τόσο από τα αναμενόμε­να, όσο και από τα αποτελέσματα όλων των άλλων ερευνητών. Πρόκειται για τυπική απόκλιση της τάξεως του είκοσι τοις εκατό, πράγμα το οποίο η επιστήμη κρίνει ως στατιστικώς απαράδεκτο. Πληροφορούμαι δε, ότι συμβαίνει να γνωρίζεστε μεταξύ σας, και αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι η απόκλιση αυτή εκδηλούται προς όφελος ενός, ας πούμε, μάλλον ακραίου κόμματος το οποίο φημίζεται για τον φανατισμό των οπαδών του, τότε υπάρχουν υπόνοιες αν όχι και αποδείξεις ότι τα αποτελέσματα που προσκο­μίσατε είναι χαλκευμένα, ίσως δε και κατόπιν προτροπής άλλων. Ως εκ τούτου…»

Από άνθρωπο τσαγκό, τεχνοκράτη, με τσάντα σαμσονάιτ και προφορά αμερικάνικη, καλό μην περιμένεις. Βέβαια βάλαν τις φωνές, πιο πολύ ο Λεφτέρης που άρχισε να λέει πως οι διακυμάνσεις είναι πράγμα λογικό, αλλά ο άλλος επί επιστημονικού δεν πιανό­ταν, του ’πε για το δεύτερο θεώρημα του Σάντερσον και τον έκανε σκόνη. Διότι, πού πας κύριε Λεφτέρη, όταν τις πιθανότητες τις πέρασες τρίτη περίοδο με πέντε και τον Σάντερσον τον είχες για σέντερ-φορ της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ; Σου αρχίζει ο άλλος τα θεωρήματα και άντε μετά να βρεις το δίκιο σου, και σε λέει και ακραίο.

Και να μην τα πολυλογούμε, μετά από λίγο η συνεργασία τους με το Κέντρο «εθεωρήθη λήξασα». Βέβαια πληρώθηκαν τα χρεωστούμενα, ακόμα και αυτά τα τελευταία, τα επίμαχα, αλλά τους δώσανε να καταλάβουν πως αυτό έγινε χατιρικώς. Συγχυσμένοι βρέθηκαν στο δρόμο, σκυφτοί περπατούσαν να τους τρώει το πα­ράπονο, λέξη δεν έβγαζε κανείς ώρα πολλή, και τι να πούνε άλλω­στε. Τη σιωπή την έσπασε ο Στρατής· κλωτσώντας με θυμό ένα τσιγκάκι:

«Τόσον καιρό στην απάτη και μέλι γάλα όλα. Μια φορά φερ­θήκαμε εντάξει, τύποι και υπογραμμοί, και ορίστε η πόρτα. Άδικη η κοινωνία, άδικη πολύ· πώς να μη γίνεις ύστερα κομμουνιστής;»

«Άσε που άμα το εξετάσεις, θα δεις πως υπάρχουν κι άλλες πολλές αφορμές γι’ αυτό», ακούστηκε ο Μηνάς.

«Ειδικά τώρα ρε, που χαρακτηρίστηκες και οπαδός ακραίου κόμματος», συμπλήρωσε κεφάτα ο Μήτσος.