Στο αρχιπέλαγος της αμετροέπειας

Από τον Γενάρη του 2015 που έγινε βουλευτής ο Κώστας Ζουράρις, έχει καταφέρει να απασχολήσει όχι λίγες φορές την επικαιρότητα. Βοηθάει σ’ αυτό και η τηλεοπτική μετάδοση των κρίσιμων συνεδριάσεων της Βουλής όπως και η εύκολη αναπαραγωγή ψηφιακών αρχείων με στιγμιότυπα βίντεο που γίνονται ιότροπα -κι έτσι, ας πούμε, από μια αγόρευση του Ζουράρι εμπλουτίστηκε η ελληνική αργκό με τη λέξη ‘μέζεα’, ενώ πριν από 25 χρόνια η αντίστοιχη κορόνα θα έμενε θαμμένη σε κάποια μέσα σελίδα εφημερίδας.

Ο Κ. Ζουράρις χτυπάει μια στο καρφί και μια στο πέταλο -κάποιες δηλώσεις του ακούγονται υπερπατριωτικές, κάποιες άλλες θα χαρακτηρίζονταν «εθνομηδενιστικές» από τους καραμπελιάδες φίλους του αν τις είχε κάνει άλλος. Επίσης, στις δηλώσεις του αντλεί (αλύπητα) λέξεις από την ακένωτη δεξαμενή της τρισχιλιετούς μας, περιφρονώντας αγέρωχα την ακριβή σημασία των έτσι κι αλλιώς άγνωστων λέξεων που ξεθάβει, εφόσον ακόμα κι αν βγει να του πει κανένας μίζερος Γιάννης Χάρης ότι το «καλλίπυγος μαγωδία» είναι σολοικισμός διότι δεν μπορεί μια παντομίμα (αυτό είναι δα η μαγωδία) να έχει όμορφα οπίσθια (αυτό είναι η πυγή), το φιλοθεάμον (ή φιλοθέαμον, αν επιμένετε) κοινό θα έχει ήδη θαυμάσει και θα έχει προχωρήσει παραπέρα.

Με πληροφορούν μάλιστα πως αυτή η τάση του Κ.Ζ. προς τις αρχαιοπρεπείς πομφόλυγες έχει γεννήσει και τον αργκοτικό νεολογισμό «ζουράρω», ήτοι: Λολοπαίγνιο εκ των τζουράρω και του επωνύμου του υφυπουργού παιδείας Κώστα Ζουράρι (ή Ζουράρεως για να ζουράρουμε), σημαίνει πίνω κι εγώ από αυτό που πίνει και δεν μας δίνει ο Κώστας Ζουράρις, παίρνω μια μικρή τζούρα από τον τετρακισχιλιετή γλωσσικό πλούτο του Ελληνισμού, οπότε αρχίζω να μιλάω με ακατάληπτες λέξεις στα αρχαία ελληνικά διά ατενσιονχοριλικίου και θουκυδιδείων μπινελικίων περαίνων την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν. Συνώνυμο: παθαίνω ζουραρίαση.

Για να είμαι πάντως δίκαιος, ο Κ.Ζ. έχει γράψει και αξιόλογα πράγματα (όπως και σκύβαλα) και δεν αρνούμαι ότι κάποιες φορές, ιδίως όταν δεν ζουράρει, μπορεί να είναι σαγηνευτικός ομιλητής -ενώ έχει δίκιο και σε αρκετές θέσεις του.

Ωστόσο, εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με έναν επιφυλλιδογράφο ή έναν συγγραφέα, να πεις ότι δίκιο είχε ο Ζουράρις όταν αποκάλεσε μαλάκες όσους χαρακτήρισαν δικτάτορα τον Φιντέλ Κάστρο αλλά άδικο όταν επέκρινε τα σχολικά βιβλία. Ούτε, παρά τις περί του αντιθέτου ενδείξεις, έχουμε να κρίνουμε την παράσταση ενός καλλιτέχνη, να πούμε ότι πολύ γελάσαμε με τα μέζεα αλλά το παράκανε με τον αρχέκακο όφι τον Αλεμανό. Ο κ. Ζουράρις είναι πολιτικός πλέον, και όσο κι αν στους βουλευτές αναγνωρίζεται μεγαλύτερος βαθμός ελευθερίας, και είθισται κάθε κοινοβουλευτικό σώμα να διαθέτει και μερικούς εκκεντρικούς, ελεύθερα ηλεκτρόνια, μάβερικ, μοναχικούς καβαλάρηδες, ιδιόρρυθμους τέλος πάντων, τώρα πια ο κ. Ζουράρις είναι υφυπουργός και μοιραία αυτά που λέει αντανακλούν πάνω στην κυβέρνηση, ακόμα κι όταν κάνει χαλαρές δηλώσεις περί ανέμων και υδάτων σε κάποιον ραδιοσταθμό.

Οι τελευταίες πάντως δηλώσεις του κ. Ζουράρι, που προκάλεσαν τρικυμία τουλάχιστον στο ποτηράκι της μπλογκόσφαιρας, δεν έγιναν μεταξύ τυρού και αχλαδίου, αλλά κατά τη διάρκεια επίσημης συνέντευξης τύπου, με τον αρμόδιο υπουργό παρόντα. Εννοώ φυσικά τη δήλωση ότι «δεν πειράζει κι αν χάσουμε μερικά νησιά», που προκάλεσε μύδρους επικρίσεων.

Για να είμαστε δίκαιοι, δεν ήταν μόνο αυτή η δήλωση του Κ. Ζουράρι. Όπως διαβάζω εδώ, είπε: «Νομίζετε ίσως ότι δεν απειλούμαστε τώρα ως χώρα, μόνο κάποια νησιά μάς ζητάει ο Ερντογάν. Και να χάσουμε μερικά νησιά δεν πειράζει. Τα νησιά θα τα ξαναπαίρνουμε πάντοτε. Τη γλώσσα έχει σημασία να μην μας πάρουν».

Αργότερα, διευκρίνισε: «Στον Αριστοτέλη λέγεται σχήμα καθ’ υπερβολή. Είμαι λόγιος και όπως καταλαβαίνει και η κουτσή Μαρία εκτός από κάποιους δημοσιογράφους που κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν ότι ο Ζουράρις δεν μπορούσε να πει αυτά και δεν μπορούσε να τα εννοεί αυτά που εννόησε ο δημοσιογράφος»

Ότι επρόκειτο για υπερβολή, είναι ολοφάνερο -αν και κάποιος κακεντρεχής μπορεί να παράφραζε τη γνωστή ρήση και να έλεγε π.χ. ότι «το να είσαι λόγιος είναι όπως το να είσαι στην εξουσία· αν πρέπει να το υπενθυμίσεις, τότε μπορεί και να μην είσαι».

Ασφαλώς πρόκειται για υπερβολή λοιπόν, που θέλει να πει ότι η απώλεια της γλώσσας (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) είναι χειρότερη από την απώλεια εθνικού εδάφους, διότι (εννοεί) τα εδάφη μπορει να τα ξαναπάρεις ενώ αν χάσεις τη γλώσσα σου η απώλεια θα είναι ανεπανόρθωτη. Πρόκειται για δύο αξίες, γλώσσα και πατρίδα, που ο κ. Ζουράρις, πατενταρισμένος υπερπατριώτης που δεν έχει λυπηθεί σολοικισμούς και υπερβολές για να βρίζει τους ευρωλιγούρηδες (δική του επινόηση είναι άλλωστε ο όρος) και τους εθνομηδενιστές, τις έχει και τις δυο ακριβές, αλλά προτεραιότητα δίνει στην πρώτη: προκειμένου να χάσουμε τη γλώσσα μας, ας χάσουμε εθνικό έδαφος.

Δεν έχουμε δηλαδή κάποιο ακραία φιλειρηνικό συνθημα ούτε χαζοχαρούμενο αναρχίζον κήρυγμα του τύπου «το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του» αλλά μια αντιδραστική γλωσσική τοποθέτηση -άλλωστε, παρόμοια υπερβολή έχει  εκφράσει ο έτερος ελληνομέτρης γλωσσομάχος, ο κ. Γιανναράς, ο οποίος έχει γράψει επανειλημμένα ότι η καθιέρωση του μονοτονικού ήταν εθνική συμφορά απείρως ολεθριότερη από τη μικρασιατική καταστροφή. Βάζει στην πλάστιγγα τόσες χιλιάδες και εκατομμύρια πρόσφυγες και νεκρούς, το ξερίζωμα του ελληνισμού από εδάφη όπου είχε παρουσία χιλιετηρίδων, και όλην αυτή τη συμφορά τη βρίσκει λιγότερο επαχθή (και μάλιστα: απείρως!) από την κατάργηση δυο περιττών τονικών συμβόλων, που ζήτημα είναι αν χρησιμοποιήθηκαν πάνω από δέκα αιώνες. Κατά τη ζουράρειο διατύπωση: χίλιες φορές καλύτερα να ξαναπαθαίναμε μικρασιατική καταστροφή, παρά που χάσαμε τα αλεξαντριανά σκουληκάκια.

Οπότε, είναι θαρρώ άστοχες ή υποκριτικές οι επικρίσεις κατά του Κ. Ζουράρι για εθνική μειοδοσία ή για εθνικά επικίνδυνες δηλώσεις. Θα συμφωνήσω όμως ότι ένας υπουργός πρέπει να είναι πιο μετρημένος στις συγκρίσεις του και στα ρητορικά του σχήματα.

Αλλά η βασική μου αντίρρηση με τις δηλώσεις του Κ. Ζουράρι δεν είναι αυτή. Ο Κ.Ζ. ξέρει ότι η γλώσσα δεν χάνεται όπως χάνεται ένα νησί και ότι δεν μπορούν «να μας την πάρουν» παρά μόνο αν εκλείψουν οι φυσικοί ομιλητές της γλώσσας. Η διατύπωσή του «να μας πάρουν τη γλώσσα», λοιπόν, δεν είναι παρά άσκηση κινδυνολογίας, ένας εξευγενισμένος λεκτικός τραμπουκισμός που έχει στόχο εκείνους που δεν ασπάζονται τις υπερσυντηρητικές γλωσσικές θέσεις του Ζουράρι και άλλων εθνικιστών (αριστερών, δεξιών και ακροδεξιών) ότι τάχα η γλώσσα κινδυνεύει με αφελληνισμό, ότι βρίσκεται σε παρακμή, ότι απειλείται, ότι οι νέοι έχουν πάθει λεξιπενία και άλλες τέτοιες αστήρικτες, αναπόδεικτες, ατεκμηρίωτες σαπουνόφουσκες που η μόνη σχέση που έχουν με την πραγματικότητα είναι ότι η γλώσσα αλλάζει ή, το πολύ πολύ, ότι αρκετοί ομιλητές της νέας ελληνικής δυσκολεύονται ενδεχομένως με κάποιους τύπους που δεν έχουν συμμορφωθεί με το τυπικό της νέας ελληνικής.

Οπότε, το (αυτεπίστροφο μάλλον) λεκτικό πυροτέχνημα για τα νησιά που είναι καλύτερο να χάσουμε δεν είναι δήλωση ενδοτικότητας απέναντι στον σουλτάνο της Άγκυρας αλλά επίθεση στους δημοτικιστές, στους γλωσσολόγους, σε όσους υποστήριξαν την προηγούμενη περιορισμένη γλωσσική μεταρρύθμιση και σε όσους πιστεύουν ότι η εκπαιδευτική πολιτική πρέπει να χαράζεται με γνώμονα τις εισηγήσεις των επιστημόνων του κάθε κλάδου και όχι με βαση εθνικώς αρεστά ιδεολογήματα.

Ή, για να ζουραρίσω κι εγώ λιγάκι, να προσέξουμε μήπως η αποπομπή του Νίκου Φίλη από το Υπουργείο Παιδείας αποδειχτεί λαθεμένο βήμα για την κυβέρνηση, απείρως ολεθριότερο από τα στραβοπατήματα στις ως τώρα διαπραγματεύσεις με τους δανειστές.