Οι Εσταυρωμένοι Σωτήρες, ιστορικό μυθιστόρημα του Δημ. Σαραντάκου – 5

Εδώ και λίγο καιρό άρχισα να δημοσιεύω σε συνέχειες, κάθε δεύτερη Τρίτη, το ιστορικό μυθιστόρημα του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, «Οι εσταυρωμένοι σωτήρες». Η σημερινή συνέχεια είναι η πέμπτη. Η προηγούμενη βρίσκεται εδώ. Βάζω μαζι και τις υποσημειώσεις, παρόλο που είναι πάρα πολλές.
Σήμερα περναμε στο τρίτο κεφάλαιο και γνωρίζουμε και τον τρίτο πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος.

ΩΣ ΙΟΥΔΑΣ Ο ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ ΕΠΕΙΣΕ ΤΟ ΠΛΗΘΟΣ ΜΗ ΑΠΟΓΡΑΨΑΣΘΑΙ ΤΑΣ ΟΥΣΙΑΣ

Συνέβη τις ημέρες εκείνες και ο Καίσαρας Αύγουστος έβγαλε διάταγμα να απογραφεί όλη η οικουμένη¹, που βρισκόταν κάτω από την εξουσία του. Η Απογραφή αυτή ήταν η πρώτη που έγινε και πραγματοποιήθηκε στα μέρη εκείνα από τον ηγεμόνα της Συρίας Κυρήνιο. Και όλοι έπρεπε να πάνε στην πόλη όπου γεννήθηκαν, για να απογραφούν εκεί².

Ο λαός εντούτοις εγόγγυζε για την Απογραφή, φοβούμενος ότι νέοι φόροι θα του επιβάλλονταν ύστερα από αυτήν. Εκτός αυτού συνέπεσε η χρονιά εκείνης της Απογραφής με σαββατικό έτος³ και είναι γνωστό ότι σε κάθε σαββατικό έτος οι δουλειές είναι κομμένες καθώς όλη η γη βρίσκεται σε αναγκαστική αγρανάπαυση και τα τρόφιμα ακριβαίνουν πολύ. Βέβαια οι Σαδδουκαίοι και όλοι οι πλούσιοι δεν αντιδρούσαν. Έτσι κι αλλοιώς πλήρωναν τους ίδιους φόρους με τους μεσαίους και τους φτωχούς⁴.  Στην Ιουδαία ο αρχιερέας Ιωάζαρος, γιος του Βοηθίου, έπεισε το λαό όχι μόνο να απογραφεί αλλά και να δεχτεί να πληρώσει τους επί πλέον φόρους που θα δημιουργούσε⁵ η νέα καταγραφή των περιουσιών.

Αντίθετοι προς την απογραφή ήταν οι Ζηλωτές⁶ οι οποίοι όμως κατά κύριο λόγο ήταν συγκεντρωμένοι στην ορεινή περιοχή της βόρειας Γαλιλαίας και της Ιτουραίας, και από το ορμητήριο αυτό διατρέχαν ολόκληρη την Παλαιστίνη, κηρύσσοντας την ανυπακοή και την αντίσταση στους Ρωμαίους, τον Ηρώδη και τους γιούς του. Ο εβραϊκός λαός ο οποίος  υπέφερε από τη βαρειά φορολογία και την καταπίεση άκουγε με ευχαρίστηση τα κηρύγματα των Ζηλωτών⁷.Οι πιο αποφασισμένοι από τους Ζηλωτές δεν περιορίζονταν σε κηρύγματα, αλλά οπλίζονταν με μαχαίρια και εκτελούσαν τους εχθρούς τους. Οι Ρωμαίοι ονόμαζαν τους ένοπλους Ζηλωτές Σικάριους⁸ και ο απλός λαός τους έλεγε στη γλώσσα του Ις-σικαριώτ.

Αρχηγός των Ζηλωτών στη Γαλιλαία ήταν ο Ιούδας ο Γαυλωνίτης, από την πόλη Γάμαλα, που καταγόταν από τον οίκο του Δαυίδ και ήταν γιος του Εζεκία του θανατωθέντος πριν από σαράντα χρόνια από τον Ηρώδη, όταν ο τελευταίος ήταν  ακόμα κυβερνήτης της Γαλιλαίας⁹_. Ο Εζεκίας, ήταν  ένας τολμηρός επαναστάτης, που οι Ρωμαίοι τον έλεγαν αρχιληστή¹⁰ αλλά ο λαός τον αγαπούσε γιατί τον θεωρούσε απόγονο των αρχαίων βασιλέων του Ισραήλ¹¹. Ο Εζεκίας, όταν ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας έφυγε από τη Συρία, ξεσήκωσε το λαό σε επανάσταση, ο Ηρώδης όμως κινήθηκε με στρατό εναντίον του, τον νίκησε, τον έπιασε αιχμάλωτο και τον εκτέλεσε χωρίς δίκη, μαζί με πολλούς συντρόφους του. Η ενέργειά του αυτή μπορεί να ήταν της έγκρισης και της επιδοκιμασίας του διοικητή της Συρίας, αλλά ξεσήκωσε μεγάλη κατακραυγή και διαμαρτυρίες των Εβραίων, κατάρες και θρήνους από τους συγγενείς των εκτελεσμένων, καθώς η εκτέλεση του Εζεκία και των οπαδών του έγινε κατά παράβαση των νόμων του βασιλείου¹².  Ο Αρχιερέας Υρκανός κάλεσε τον Ηρώδη να παρουσιαστεί και να δικαστεί για την υπόθεση του Εζεκία από το Συνέδριο, αυτός όμως εμφανίστηκε μπροστά στο δικαστήριο αγέρωχος, φορώντας λαμπρή πορφυρή χλαμύδα και συνοδευόμενος από πλήθος ενόπλους  σωματοφύλακες¹³.

Ο Υρκανός και όλοι οι σύνεδροι, κατάπληκτοι και φοβισμένοι από το θράσος του, δεν τόλμησαν να τον δικάσουν και μόνον ο Φαρισαίος Σαμαίος, άνθρωπος ενάρετος και ευσεβής, είχε το θάρρος να καυτηριάσει την αναίδεια και την έλλειψη σεβασμού που έδειξε ο Ηρώδης προς το Συνέδριο¹⁴. Μερικά χρόνια αργότερα, όταν ο Ηρώδης έγινε παντοδύναμος θανάτωσε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο όλους όσους τον κάλεσαν να δικαστεί, αλλά τον Σαμαίο όχι μόνο δεν τον πείραξε παρά του έδειχνε πάντα μεγάλο σεβασμό¹⁵.

       Γιος λοιπόν αυτού του   Εζεκία ήταν ο Ιούδας, που αναγορεύτηκε Χριστός, αξίωνε να του αποδίδονται βασιλικές τιμές και ανέλαβε τη στρατιωτική ηγεσία της εξέγερσης, ενώ ως θρησκευτικό ηγέτη  είχε ένα Φαρισαίο νομοδιδάσκαλο, τον Σαδδόκ¹⁶ . Μολονότι δρούσαν στη Γαλιλαία, όπου δε θα γινόταν απογραφή, ήρθαν σε συνενόηση με διάφορα επαναστατικά στοιχεία στην Ιουδαία και την Ιδουμαία και ξεσήκωσαν τον κόσμο σε αποστασία, λέγοντας ότι η απογραφή δε θα φέρει τίποτα άλλο παρά την υποδούλωση, κακίζοντας τη στάση όσων δίναν φόρους στους Ρωμαίους και διακηρύσοντας ότι είναι προτιμότερος ο θάνατος από την υποταγή σε δεσπότες θνητούς και ειδωλολάτρες, αντί της υπακοής στους νόμους του Θεού.

             Από την Καπερναούμ πέρασε κατεβαίνοντας από τα Γάμαλα, ο Ιούδας με τον Σαδδόκ επικεφαλής μεγάλου πλήθους επαναστατών. Ο Ιησούς, ο γιος του Ιωσήφ του ξυλουργού, με το φίλο του το Σίμωνα, το γιο του Ιωνά και άλλους νέους παρακολουθούσαν, γεμάτοι περιέργεια αλλά και έξαψη, το πέρασμα των Ζηλωτών. Ο Ιούδας ήταν έφιππος, ντυμένος σαν βασιλιάς, με πορφύρα και διάδημα, ο Σαδδόκ ακολουθούσε πιο πίσω ντυμένος απλά. Στο κέντρο της πόλης ο Ιούδας μίλησε στο πλήθος που  συγκεντρώθηκε λέγοντας πως είναι Χριστός του Θεού, σταλμένος για να ελευθερώσει τη Γη του Ισραήλ από την εξουσία των ειδωλολατρών.

           Πολλοί προσχώρησαν στους επαναστάτες εκείνη τη μέρα. Μαζί τους και ο Ιησούς με τον Σίμωνα. Ο αυτοσχέδιος στρατός του Ιούδα ανέβηκε στους λόφους που χώριζαν την πρωτεύουσα από τη λίμνη της Γαλιλαίας. Οπως τους είπαν κάτοικοι της περιοχής, ρωμαϊκός στρατός δε βρισκόταν εκεί κοντά, μόνο οι μισθοφόροι του Ηρώδη Αντίπα. Ο Ιούδας, αφού συσκέφθηκε με τον Σαδδόκ και τους υπαρχηγούς του, αποφάσισε να επιτεθεί αμέσως. Η μάχη δεν κράτησε πολύ. Οι μισθοφόροι του τετράρχη σκόρπισαν και οι Ζηλωτές μπήκαν στην πόλη. Οι εθνικοί και οι ελληνίζοντες κλείστηκαν στα σπίτια τους αλλά ο απλός λαός της Σεπφόριδας τους υποδέχτηκε με ενθουσιασμό. Ο Ιούδας οδήγησε πρώτα το πλήθος στο οπλοστάσιο του Ηρώδη. Εκεί βρήκαν τόση αφθονία όπλων ώστε όχι μόνο οπλίστηκαν όλοι κανονικά αλλά φόρτωσαν πολλά όπλα σε γαϊδουράκια και κάρα και τα πήραν μαζί τους. Ο Ιούδας με το Σαδδόκ επιθεώρησαν τους επαναστάτες. Τώρα είχαν την εμφάνιση κανονικού στρατού.

           Μετά το οπλοστάσιο ο Ιούδας κατευθύνθηκε στο παλάτι του Ηρώδη. Το βρήκε έρημο από ανθρώπους. Πράχτορές του τον είχαν πληροφορήσει πως στα υπόγεια του παλατιού υπήρχε το θησαυροφυλάκιο του τετράρχη. Πράγματι το βρήκαν και μάλιστα με όλο το θησαυρό του Ηρώδη, που στην εσπευσμένη φυγή του δεν πρόφτασε να πάρει μαζί του. Υστερα από αυτό η επανάσταση απλώθηκε σε όλη τη Γαλιλαία. Ο λαός ακολούθησε τον Ιούδα, θεωρώντάς τον Χριστό. Ο τετράρχης Ηρώδης-Αντίπας, περίφοβος εγκατέλειψε όχι μόνο την καθέδρα του αλλά και τη Γαλιλαία  και κατέφυγε στην Αντιόχεια,  στον ανθύπατο της Συρίας Κυρήνιο¹⁷.

 Αλλά και από τις άλλες περιοχέςτης Παλαιστίνης έρχονταν ενθαρρυντικά μηνύματα. Σε συντονισμό με την επανάσταση του Ιούδα, ταραχές, στάσεις και εξεγέρσεις ξέσπασαν παντού. Στην άλλη περιοχή που εξουσίαζε ο Αντίπας, την Περαία, κάποιος Σίμων, δούλος του βασιλιά, άνθρωπος όμως με ωραία σωματική διάπλαση και πολύ επιβλητικός, φόρεσε διάδημα, αυτοαναγορεύτηκε  Χριστός και Βασιλιάς και διάδοχος του Ηρώδη και με ενόπλους που συγκέντρωσε πέρασε τον Ιορδάνη, στην περιοχή της Ιεριχώς, χτυπούσε τα βασιλικά στρατεύματα, έκαιγε τις επαύλεις των πλουσίων και λεηλατούσε την ύπαιθρο¹⁸. Στην Ιδουμαία εξ άλλου δυο χιλιάδες παλαιοί στρατιώτες του Ηρώδη, Γαλάτες, Γερμανοί και Θράκες μισθοφόροι¹⁹, στασίασαν και πολεμούσαν κατά των Ρωμαίων, με αρχηγό τον ανεψιό του Ηρώδη, Αχίαβο²⁰, ο οποίος αποφεύγοντας να δώσει μάχη σε ανοιχτό πεδίο, τους πολεμούσε εξορμώντας από απόκρημνα και απομονωμένα χωριά. Τέλος εμφανίστηκε και ένας ακόμα Χριστός, ο  βοσκός Αθρογγαίος, που με τα τέσσερα αδέλφια του ξεσήκωσαν στην Ιουδαία επανάσταση κατά των βασιλικών στρατευμάτων και των Ρωμαίων²¹.

Ο ανθύπατος Κυρήνιος αντιμετώπισε με αποφασιστικότητα και ταχύτητα τις εξεγέρσεις αυτές. Στη μεν Ιουδαία και Περαία έστειλε τον στρατηγό Βαλέριο Γράτο, ο οποίος επικεφαλής ρωμαϊκού πεζικού, που το ενίσχυσαν Τραχωνίτες τοξότες και εθελοντικό σώμα Σεβαστινών²², πολύ μαχητικό, νίκησε πρώτα τον Αθρογγαίο και ακολούθως τον Σίμωνα, ο οποίος σκοτώθηκε καταδιωκόμενος²³ και τέλος τον Αχίαβο. Για να καταπνίξει την πολύ σημαντικότερη εξέγερση της Γαλιλαίας, ο Κυρήνιος έστειλε τις λεγεώνες της Συρίας με στρατηγό τον Ουάρο²⁴.

Ο Ουάρος συγκέντρωσε πολύ μεγάλο στρατό, που σε δύναμη ξεπερνούσε τις 20.000 άνδρες και που τον αποτελούσαν δύο λεγεώνες, η 10η και η 15η και πολλά βοηθητικά συμμαχικά στρατεύματα και ξεκινώντας από την παραλιακή Πτολεμαϊδα μπήκε στη Γαλιλαία και προχώρησε προς συνάντηση των επαναστατών. Για να σπάσει το ηθικό των εξεγερμένων ο Ουάρος διέταξε τους στρατιώτες του να φερονται με  μεγάλη σκληρότητα. Ολα τα χωριά στους λόφους που  χωρίζουν την παραλιακή πεδιάδα από τη λίμνη της Γαλιλαίας κάηκαν και χιλιάδες άμαχοι σκοτώθηκαν. Ο  Ιούδας με το  στρατό του, ύστερα από μερικές μάχες αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Σεπφώριδα  και  όλη τη δυτική  Γαλιλαία και να αποσυρθεί στα ανατολικά  της   λίμνης, στα βουνά όπου  είναι χτισμένα   τα Γάμαλα.

Για να τιμωρήσει τους κατοίκους της Σεπφώριδας, που υποδέχτηκαν ευνοϊκά τον Ιούδα το γιο του Εζεκία, ο Ουάρος έκαψε ολόκληρη την πόλη. Κατόπιν  προέλασε ανατολικότερα, αφήνοντας στο πέρασμα του καπνούς και ερείπια. Και άλλες εκατοντάδες χωριά κατάστράφηκαν εκ θεμελίων, χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και σε όλον τον πληθυσμό επιβλήθηκε συλλογικό πρόστιμο. Οσοι δεν  μπόρεσαν  να  το πληρώσουν πιάστηκαν και αργότερα  πουλήθηκαν σαν δούλοι. Υπολογίζεται ότι κάπου  τριάντα χιλιάδες άνθρωποι εξανδραποδίστηκαν²⁵.

Ο Ιούδας προσπάθησε να αντιτάξει την έσχατη αντίσταση, υπερασπίζοντας την πατρίδα  του,  τα  οχυρά από τη φύση  τους Γάμαλα. Εκεί βρισκόταν και η γυναίκα  του  η Μαριάμ, μια νέα από πλούσια και μεγάλη οικογένεια της Σεπφώριδας, με βασιλική καταγωγή, που κρατούσε κι αυτή από τη γενιά του Δαυίδ²⁶. Ο Ιούδας την είχε παντρευτεί πριν από  πέντε χρόνια  κι  είχε κάνει μαζί της δύο  γιους, ενώ τώρα ήταν έγκυος στο τρίτο τους παιδί. Μαζί φυγαδέψανε τα μεγαλύτερα παιδιά τους, τον Ιάκωβο και τον Σίμωνα²⁷ σε  ασφαλές κρησφύγετο έξω από τα όρια της χώρας, ενώ την ίδια ο Ιούδας τη συμβούλεψε να εγκαταλείψει κι αυτή τη Γαλιλαία και να καταφύγει στα Ιεροσόλυμα σ’ ένα φίλο του, τον Ιωσήφ, το  γιο  του Ιακώβ, από παλιά αρχοντική οικογένεια, που καταγόταν από τη γενιά του  Ζοροβάβελ²⁸.

Κατόπιν την αποχαιρέτησε και ξεκίνησε για την τελική  μάχη. Η Μαριάμ έφυγε αμέσως από τα Γάμαλα και πήγε στα Ιεροσόλυμα. Δεν ξαναείδε τον άντρα της. Στη μάχη που έγινε στα βουνά της  ανατολικής Γαλιλαίας, πάνω από τα Γάμαλα,  ο μεν Σαδδόκ σκοτώθηκε ο δε Ιούδας πιάστηκε αιχμάλωτος. Ο Ουάρος διέταξε να σταυρωθεί χωρίς δίκη, μαζί με δύο χιλιάδες συντρόφους του. Οπως και έγινε.  Δυο χιλιάδες σταυροί στήθηκαν κατά  μήκος του δρόμου που οδηγεί από τα  Γάμαλα στη Δαμασκό, γεμίζοντας τρόμο τον πληθυσμό.

Όταν κατέπνιξε την εξέγερση στη Γαλιλαία ο Ουάρος μπήκε με το στρατό του στην Ιουδαία για να την εκκαθαρίσει τελείως και από τους τελευταίους στασιαστές.

Μετά την κατάπνιξη της εξέγερσης της Απογραφής και τη σταύρωση του ηγέτη των Ζηλωτών, Ιούδα γιου του Εζεκία, οι Ρωμαίοι και ο Ηρώδης Αντίπας αναζήτησαν τους συγγενείς του, ιδίως τους απογόνους του. Ηταν η συνηθισμένη ταχτική των Ρωμαίων να μην αφήνουν να  επιζούν οι απόγονοι των επικίνδυνων επαναστατών μέχρι τρίτης  γενεάς. Η χήρα του Ιούδα όμως βρισκόταν  ήδη μακρυά, στα Ιεροσόλυμα, στο σπίτι του Ιωσήφ του γιου του Ιακώβ. Ο Ιωσήφ, πλούσιος άνθρωπος, ενάρετος και αγαθός, χήρος από ετών και προχωρημένης ηλικίας, δέχτηκε όχι μόνο να την προστατεύσει, αλλά σαν έμαθε το θάνατο του  Ιούδα,  την παντρεύτηκε, γνωρίζοντας ότι περίμενε παιδί.

Ο Ουάρος όμως και ο Ηρώδης Αντίπας, μαθαίνοντας πως  ζούσε η χήρα του Ιούδα, την αναζήτησαν παντού και μια νύχτα έφτασε στο σπίτι του Ιωσήφ ένας αγγελιοφόρος και τον ειδοποίησε για τον κίνδυνο που αντιμετώπιζε η γυναίκα του. Ο Ιωσήφ πήρε τότε τη Μαριάμ, μ’ όλο που ήταν ετοιμόγενη και έφυγαν από την πόλη, κατευθυνόμενοι προς Νότον. Η ώρα του τοκετού έφθασε όταν είχαν πλησιάσει στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Προτίμησαν να μείνουν εκεί, θεωρώντας τη σύμπτωση αυτή καλό σημάδι για το μέλλον του παιδιού²⁹. Στη Βηθλεέμ, ως  γνωστόν, είχε γεννηθεί και ο προφητάναξ Δαυίδ και μία προφητεία έλεγε πως ο Χριστός του Θεού και μελλοντικός βασιλιάς του Ισραήλ θα προερχόταν από τη Βηθλεέμ³⁰.

Κατέφυγαν σε μια καλύβα βοσκών και το βρέφος γεννήθηκε εκεί μια φθινοπωρινή βραδυά³¹ του έτους 3767 από κτίσεως Κόσμου. Το ονόμασαν Ιησού, γιατί πίστευαν πως σαν δεύτερος Ιησούς του Ναυί θα ανακτούσε για το Ισραήλ τη Γη της Επαγγελίας. Και πάλιν όμως αγγελιοφόρος τους ειδοποίησε ότι άνθρωποι του Ηρώδη και των Ρωμαίων, πλησίαζαν, αναζητώντας μητέρα και βρέφος. Έτσι μόλις η Μαριάμ  μπόρεσε να σηκωθεί συνέχισαν το ταξίδι τους ώσπου έφθασαν στην Αίγυπτο, όπου έζησαν με ασφάλεια  δύο ή τρία³² χρόνια, ανάμεσα στο ένα εκατομμύριο  Εβραίων που κατοικούσαν εκεί από αιώνες. Όταν τα πράγματα στη χώρα ησύχασαν γύρισαν στην Παλαιστίνη και εγκαταστάθηκαν στα Ιεροσόλυμα³³

Έτσι γεννήθηκε ο τρίτος μεγάλος άνθρωπος  της ιστορίας που αφηγούμαι.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.Λουκ. β’ 1-3

          2. Πιθανότατα πρόκειται για σκόπιμο λάθος. Οι απογραφές είχαν σκοπό την αναπροσαρμογή της φορολογίας, με νέα καταμέτρηση των περιουσιακών στοιχείων των απογραφομένων. Τους Ρωμαίους δεν ενδιέφεραν τα άτομα μόνα, ούτε ο τόπος καταγωγής τους. Η πρώτη γενική απογραφή ενεργήθηκε από τον Αύγουστο το έτος 726 από κτίσεως Ρώμης (28 πριν από τη χρονολογία μας) και η επομένη το 746 (8 πριν από τη χρονολογία μας). Από τότε καθιερώθηκε να γίνεται κάθε δεκατέσσερα χρόνια. Στην Ιουδαία η (πρώτη) αυτή απογραφή έγινε το 6 της χρονολογίας μας και ήταν η τρίτη γενική απογραφή του κράτους. Ο ίδιος ανθύπατος ενήργησε και την επόμενη, το έτος 20.

Ας σημειωθεί ότι η απογραφή δεν αφορούσε τις τετραρχίες του Αντίπα και του Φιλίππου, που ήταν  μεν εξαρτημένα κράτη αλλά δεν ήταν κάτω από την άμεση δικαιοδοσία των ρωμαίων ανθυπάτων και επάρχων. Δεν υπήρχε λοιπόν κανένας λόγος ο Ιωσήφ και η Μαρία ως υπήκοοι του Αντίπα να ταξιδέψουν από τη Γαλιλαία στη Βηθλεέμ για να απογραφούν.

3. Σαββατικό λεγόταν κάθε έβδομο έτος και κατά τη διάρκειά του ολόκληρη η καλλιεργήσιμη γη έμπαινε σε αναγκαστική αγρανάπαυση,καθώς απαγορευόταν κάθε γεωργική δραστηριότητα. Ο θεσμός των σαββατικών ετών [Λευιτικόν ΚΕ’4], εμπόδιζε την εξάντληση της γης, επέβαλλε τη διατήρηση αποθεμάτων από γεωργικά προϊόντα και την αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών της κοινωνίας. Επίσης κατά τα σαββατικά έτη απελευθερώνονταν και οι Εβραίοι δούλοι, που είχαν συμπληρώσει επταετία ως δούλοι. Ταυτόχρονα όμως το σαββατικό έτος προκαλούσε σοβαρή οικονομική δυσπραγία και στενότητα χρήματος.

4.Η φορολογία ήταν η ίδια για όλον τον πληθυσμό ανεξαρτήτως εισοδημάτων. Ισχυε βεβαίως το «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος», αλλά η άρνηση καταβολής φόρων συνεπαγόταν την κατάσχεση της περιουσίας του φορολογούμενου και, σε σοβαρότερες περιπτώσεις, τον εξανδραποδισμό του ίδιου ή μελών της οικογένειάς του. Δεν υπήρχε ειδική κρατική υπηρεσία συλλογής των φόρων αλλά διάφοροι ιδιώτες (οι τελώνες) ενοικίαζαν το δικαίωμα της συλλογής φόρων και της είσπραξης δασμών.

5.Ιωσ. Ι.Α.18 3

6.Ιωσ. Ι.Α.18 1-9 και 23-25

7.Ιωσ. Ι.Α.17 250-252

8.Ιωσ. Ι.Α.18 1,6,4 20 160-166 και Ι.Π. 2 8. Από το όνομα του κυριώτερου όπλου τους, του κυρτού μαχαιριού σικά. Το σικάριος είναι λατινική ονομασία που στα αραμαϊκά αποδόθηκε ις-σικαριοτ. Πολλοί ερευνητές [Αγουρ.Ιστ. σ.389] πιστεύουν ότι το ισκαριώτης  είναι παραφθορά του ις-σικαριοτ. Οι σικάριοι αρχικά ήταν ελάχιστοι αλλά αυξάνονταν συνεχώς για να γίνουν επί επιτρόπου Φίληκα σοβαρή απειλή

9.Ιωσ. Ι.Α. 14 158

       10. Ο Ιώσηπος ευθυγραμισμένος με τους Ρωμαίους πάτρωνές του, ονομάζει όλους τους επαναστάτες και πατριώτες, ληστές. Το παράδειγμά του βρήκε στο μέλλον πολλούς μιμητές (Πρβλ Κ. Παλαμα, στον Δωδεκάλογο του Γύφτου:

 Και μ’ ονόματα τους κράζουν πονηρά

κλέφτες, απελάτες και προδότες…

θα προσέθετα και συμμορίτες).

11.Ιωσ. Ι.Α. 14 159 και Ι.Π. 1 204

12.Ιωσ. Ι.Α. 14 167 και Ι.Π. 1 210

13.Ιωσ. Ι.Α. 14 173

14.Ιωσ. Ι.Α. 14 176.

15.Οι μεταγενέστερες καλές σχέσεις Σαμαίου και Ηρώδη οφείλονται στο ότι ο Σαμαίος, ο Αφθαλίων και άλλοι επιφανείς Φαρισαίοι απηυδησμένοι από την πολιτεία του Υρκανού και των τελευταίων Ασμοναίων, υποστήριξαν την άνοδο του Ηρώδη στην εξουσία.

16.Ιωσ. Ι.Α. 17 10, 18 4,10, 23,25, 20 182 και Ι.Π. 2 56, 118, 443 7 253

         17.Ιωσ. Ι.Α.18 1 και Ι.Π. 2 118

18.Ιωσ. Ι.Α. 17 273-274 και Ι.Π. 2 57

19.Ροπς  σ. 75

20.Ιωσ. Ι.Π. 2 55

21.Ιωσ. Ι.Α. 17 278-292 και Ι.Π. 2 60

22.Ιωσ. Ι.Α. 17 286-303 και Ι.Π. 2 66. Σεβαστινοί οι εθνικοί κάτοικοι της Σαμάρειας, που μετωνομάστηκε σε Σεβάστεια από τον Ηρώδη προς τιμήν του Αυγούστου (Σεβαστού). Οι παλιοί κάτοικοι της πόλης είχαν αποσυρθεί στη γειτονική Συχέμ, που ονομάστηκε Νεάπολις (το όνομα επέζησε στη σημερινή Ναμπλούς)

23.Ιωσ. Ι.Α. 17 276 και Ι.Π. 2 57

24.Ιωσ. Ι.Α. 17 289-314 και  Ι.Π. 2 66

25.Αυτός ο Ουάρος (Quintillius Poplius Varus) τρία χρόνια αργότερα, ως διοικητής της επαρχίας της Κάτω Γερμανίας (Germania Inferior) αντιμετώπισε εξέγερση του λαού των Χερούσκων, οι οποίοι με αρχηγό τον Αρμίνιο έστησαν ενέδρα στις λεγεώνες του, στον Τευτοβούργιο Δρυμό, και εξόντωσαν το μεγαλύτερο τμήμα τους, μαζί με τον ίδιο τον Ουάρο.

26.Ιωσ. Ι.Α. 17 250-252

27.Λουκ. α’32, Πραξ. β’ 30, Ρωμ. α’3.

          28.Στο κατά Μάρκον [ς’3] είναι αδελφοί του Ιησού. Ο Ιώσηπος [ Ι.Α. 17 και Ι.Π. 2 66] αναφέρει με τα ίδια ονόματα δύο γιους του Ιούδα του Γαυλωνίτη, οι οποίοι θανατώθηκαν  μετά την εξέγερση  του λιμού.

Τους αδελφούς του Ιησού τους αναφέρουν και τα τέσσερα κανονικά Ευαγγέλια [Ματθ.ιβ’ 46-50 και ιγ’ 53-58,  Μαρκ.γ’31-35 και ς’ 1-6,  Λουκ. η’ 19-21, Ιωαν. β’ 12-13]. Μεταγενέστεροι χριστιανοί συγγραφείς (Ηγήσιππος, Ιερώνυμος) ισχυρίστηκαν ότι πρόκειται για εξαδέλφους του Ιησού ενώ άλλοι (Ωριγένης) για παιδιά του Ιωσήφ από προηγούμενο γάμο.

29. Από τα τέσσερα Ευαγγέλια, τα δύο, το κατά Ματθαίον και το κατά Λουκάν, αναφέρουν διεξοδικώς τη γενεαλογία του Ιωσήφ, του φερόμενου ως πατέρα του Ιησού Χριστού. Βεβαίως για όσους πιστεύουν ότι ο Ιησούς Χριστός είναι γιος της Μαρίας, από το Θεό και όχι από τον Ιωσήφ, παρόμοιες γενεαλογίες δεν έχουν καμμιάν αξία και καμμιά σημασία και είναι απορίας άξιο γιατί έχουν περιληφθεί στα δύο Ευαγγέλια.

            Στο βιβλίο αυτό εικάζω ότι ο ιερέας Ιωσήφ, θετός πατέρας του Ιησού του Ναζωραίου, ήταν γιος του Ηλί, ενώ ο Ιωσήφ, ο φίλος του Ιούδα του Γαυλωνίτη και δεύτερος σύζυγος της Μαριάμ ήταν γιος του Ιακώβ. Για τον ξυλουργό Ιωσήφ, τον πατέρα του  Γαλιλαίου  Ιησού δε  βρήκα στοιχεία για τους προγόνους του. Ηταν άλλωστε  ταπεινής καταγωγής.                 

30.Ο Δαυίδ κατά την παράδοση γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Η προφητεία [Μιχ. ε’ 1] αναφέρει: ΚΑΙ ΣΥ ΒΗΘΛΕΕΜ, ΟΙΚΟΣ ΤΟΥ ΕΦΡΑΘΑ ΟΛΙΓΟΣΤΟΣ ΕΙ ΕΝ ΧΙΛΙΑΣΙΝ ΙΟΥΔΑ, ΕΚ ΣΟΥ ΜΟΙ ΕΞΕΛΕΥΣΕΤΑΙ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΙΣ ΑΡΧΟΝΤΑ ΕΝ ΤΩι ΙΣΡΑΗΛ .

           31.Λουκ.β’ 8-9 ..ΠΟΙΜΕΝΕΣ ΑΓΡΑΥΛΟΥΝΤΕΣ… που σημαίνει εαρινή ή θερινή ή έστω φθινοπωρινή νύχτα. Σύμφωνα με στοιχεία της μετεωρολογίας, (που τα επιβεβαιώνει το Ταλμούδ), στην περιοχή αυτή της Ιουδαίας το Δεκέμβριο και Ιανουάριο επικρατεί μεγάλο ψύχος και όχι σπάνια παγετός και δε μπορεί, ούτε επιτρέπεται (κατά το Ταλμούδ),  να βρίσκονται στο ύπαιθρο κοπάδια [Κέλλερ σ.475] Αλλωστε οι απογραφές, σαν κι αυτή που επίσης ο Λουκάς αναφέρει, γίνονταν πάντοτε την άνοιξη ή το καλοκαίρι, για τεχνικούς καθαρά λόγους.

32.Το έτος 6 της χρονολογίας μας. Κέλλερ σ.477-479 Ίσως η Αποκάλυψη [ιβ’12]  αυτό να υπαινίσσεται λέγοντας: ΚΑΙ Η ΓΥΝΗ ΕΦΥΓΕΝ ΕΙΣ ΕΡΗΜΟΝ ΗΜΕΡΑΣ ΧΙΛΙΑΣ ΔΙΑΚΟΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΞΗΚΟΝΤΑ.

33.Αυτό το εικάζω από το γεγονός ότι στη Γαλιλαία η Μαριάμ, ως χήρα του Ιούδα, δεν ήταν εύκολο να περάσει απαρατήρητη, ενώ στην πολυκοσμία των  Ιεροσολύμων η σύζυγος του πλουσίου και πολιτικά ανεπίληπτου Ιωσήφ ήταν ευκολώτερο να ζήσει με το γιο της ανενόχλητη. Eξ άλλου το 4^ο Ευαγγέλιο αφήνει να υπονοηθεί ότι ο Ιησούς δεν ήταν από τη Γαλιλαία αλλά από την Ιουδαία, όπου και επκεντρώνει τη δράση του.