Είπε στ’ αλήθεια ο Βίκτωρ Ουγκό ότι «ο κόσμος είναι η Ελλάδα που διαστέλλεται»;

Το σημερινό άρθρο πηγάζει από  μια συζήτηση που έγινε προχτές στο Φέισμπουκ,  όπου κάποιος φίλος με ταγκάρισε, όπως λένε, δηλαδή ανέφερε το όνομά μου ειδοποιώντας με σχετικά,  διότι αλλιώς θα ήταν  απίθανο να το προσέξω, μέσα στις χιλιάδες μηνύματα που γράφονται κάθε στιγμή.

Και πράγματι, η συζήτηση αφορούσε ένα θέμα αγαπητό στο ιστολόγιο: τις ελληνοπρεπείς παρετυμολογίες στις  οποίες επιδίδονται πολλοί συμπατριώτες μας, για ν’ «αποδείξουν» πως η τάδε ή η δείνα  ξένη λέξη ή τοπωνύμιο προέρχεται από τα ελληνικά,  ότι «όλα από εμάς τα πήρανε», ένα είδος Βιάγκρα για το φρόνημα,  τώρα που η σημερινή Ελλάδα μαραζώνει από πολλές απόψεις.

Κατά σύμπτωση, στο Φέισμπουκ συζητούσαν ένα ελληναράδικο  κείμενο που το είχαμε συζητήσει κι εμείς στο ιστολόγιο, πριν από τέσσερα χρόνια, ένα παρετυμολογικό αριστούργημα που το είχα χαρακτηρίσει «Άτλαντα του Γκας Πορτοκάλος»,  αφού «αποδείκνυε» πως μια σειρά χώρες έχουν ελληνικήν ετυμολογία. Για να  το θυμηθείτε, παραθετω ένα απόσπασμα:

Λέγεσαι Αμερική αλλά δεν λέγεσαι Αμερική, καθ ότι ο Αμέρικο Βεσπούτσι ήταν βαφτισμένος Όμηρος. Μικρόν τον φώναζαν Ομέρικο και παραποιήθηκε σε Αμέρικο.

Η συμπαθέστατη Γερμανία. Αυτοί αυτοαποκαλούνται Deutschland. Το πρώτο συνθετικό είναι το Deus δηλαδή Δίας, και το δεύτερο είναι land από την λέξη λας= πέτρα από όπου και το λατομείο. Τουτέστιν η Γερμανία είναι η χώρα του Δία.

Η φιλτάτη Αγγλία, εκείνο το British που προέρχεται από την λέξη Βρυτός δηλαδή παρθένος, ήταν η Αγγλία η χώρα με τις πολλές παρθένες. Από αυτού βγαίνει και το Αγγλικό virgin από όπου και η πολιτεία της Αμερικής Virginia προς τιμήν της Βασίλισσας που ήταν παρθένος.

Ιταλία, είναι ‘’εις άλω’’, εις την θάλασσαν, πιστεύω πως έχετε δεί πως μπαίνει η Ιταλία ορμητικά μέσα στην Μεσόγειο.

Ισπανία, οι ίδιοι λένε την πατρίδα τους Espana , και σωστά την αποκαλούν έτσι αφού η χώρα λόγω των πολλών βροχών έχει πολλά δάση και ήταν αφιερωμένη στον κακόμορφο Έλληνα θεό των δασών Πάνα. Εις τον Πάνα λοιπόν.

Αίγυπτος, είναι χαρακτηρισμένη έτσι επειδή βρίσκεται υπτίως του Αιγαίου. Εκεί θα βάλουμε έναν τοποτηρητή μιάς και θα ελέγχουμε και την διώρυγα του Διός. Οι Άραβες διαβάζουν από δεξιά προς αριστερά και το SUEZ διαβάζεται ως ΖΕΥΣ.

Η Ινδία, ο Δίας είχε έναν μονάκριβο αναγνωρισμένον γυιό που τον έλεγαν Ιν. Ο Ιν του Δία.

Λίγο πιο κεί είναι μία μεγάλη Κινεζική περιοχή που λέγεται Yunnan, δηλαδή Ιωνία.
Για πάμε και στην Ιαπωνία που εύκολα διαβάζεται ‘’η Άπω Ιωνία’’. (…)

Δεν έχει νόημα να  επαναλάβουμε την ανασκευή των πορτοκαλισμών, αν σας ενδιαφέρει μπορείτε να δείτε το παλιότερο άρθρο μας. Ωστόσο, οι φίλοι στο Φέισμπουκ συζητούσαν μια παραλλαγή του πορτοκαλουργήματος, που είχε και μια επιπλέον παράγραφο στο τέλος.

Την παραλλαγή αυτή την είχε επισημάνει ο αξέχαστος φίλος μας, ο ΣΠ, σε σχόλιό του, όπου παρέθεσε την  επιπρόσθετη  παράγραφο:

Φιλιππίνες, Πολυνησία, Ιρλανδία ( εκ τής Ίριδος), Δανία (εκ τών Δαναών, Ποσει- Δα-ών), Γαλλία εκ τού Γαλάτη γυιού τού Ηρακλέους καί πολλά άλλα… Ακόμη καί η κατάληξις στάν εις όλα τά κράτη τής Ανατολής είν’ εκ τού Ίστημι καί παραπέμπει εις αυτό πού στέκεται ως Κράτος. Ελληνικά Όλα ! κι ου χί ελληνοποιημένα εξ ελληνολάγνων. Όσον κι εάν τούς Πονάει. Τό παρεδέχθησαν άπαντες εκ τής υφηλίου. Totum grecorum est – » Τ’ άπαντα είναι τών Ελλήνων» .
-Κικέρων
» Ο κόσμος είναι η διαστελλομένη Ελλάς . Η Ελλάς είναι ο συστελλόμενος κόσμος».
– Βίκτωρ Ουγκώ

Παραλήρημα, βέβαια, αλλά δεν το συζητήσαμε περισσότερο, ίσως επειδή το σχόλιο του  ΣΠ  ήταν  το υπ’ αρ. 278 (!) κι έτσι δεν το πρόσεξαν πολλοί.

Και τι να συζητήσουμε, θα πείτε. Θα μπορούσαμε, ας πούμε, να σχολιασουμε πως υπάρχει ένας κόκκος αλήθειας για το επίθημα -stan πολλών ασιατικών κρατών. Δεν προέρχεται βέβαια από το «ίστημι», όπως διατείνονται οι πορτοκαλιστές, αλλά πράγματι στα περσικά η  κατάληξη -stan, που δηλώνει τη χώρα,  ετυμολογείται από ινδοϊρανικό *stanam «μέρος» κυριολεκτικά «εκεί που στέκεται κάποιος», από την  ίδια ινδοευρωπαϊκή ρίζα από την οποία προέρχεται και το ίστημι. Συνηθίζουν οι ελληνοκεντρικοί παρετυμολογιστές να θεωρούν ελληνικά δάνεια τις ινδοευρωπαϊκές συγγένειες.

Προχτές όμως στο Φέισμπουκ ερευνήθηκε και το ρητό του Ουγκώ, και επειδή στο ιστολόγιο έχουμε ειδικό ενδιαφέρον για τα «αποφεύγματα»,  δηλαδή τα ψεύτικα αποφθέγματα, λέω να ασχοληθώ με αυτό και να  μεταφέρω όσα συζητήθηκαν σχετικά.

Λοιπόν, ο Αστέριος Κεχαγιάς στο Φέισμπουκ έγραψε  ένα άρθρο στο ίδιο πνεύμα με το προ τετραετίας  δικό μου, όπου ανασκευάζει τους  πορτοκαλισμούς για τα τοπωνύμια, αλλά δεν μπόρεσε να βρει αν είναι αυθεντικό το απόφθεγμα του Ουγκώ για την Ελλάδα που διαστέλλεται.

Ωστόσο -και εδώ είναι η μαγεία των σόσιαλ- από τους σχολιαστές βρέθηκε η άκρη του νήματος, όπως άλλωστε πολύ συχνά συμβαίνει και στο ιστολόγιό μας.

Όπως βρήκε ο Φώτης Παπαγεωργίου, ο Ουγκό έχει γράψει έργο με τίτλο «William Shakespeare», μια βιογραφία του Σέξπιρ που εξελίχθηκε σε μανιφέστο υπέρ του ρομαντισμού.

Εκεί,  στο 1.2.1, διαβάζει κανείς «Le monde dense, c’est Dieu. Dieu dilaté, c’est le monde».

Αυτό θα μπορούσε να μεταφραστεί κάπως ελεύθερα ως: »Ο συστελλόμενος (πυκνός) κόσμος είναι ο Θεός. Ο διαστελλόμενος Θεός είναι ο κόσμος».

Όπως βλέπετε, ταιριάζει απόλυτα με το ρητό που χρησιμοποιείται ως κατακλείδα στο πορτοκαλούργημα,

Κάποιος λοιπόν πήρε το απόσπασμα αυτό και αντικατέστησε τον Θεό με την Ελλάδα, έτσι που να φαίνεται ότι ο Ουγκό το λέει για την Ελλάδα και ότι η διαστελλόμενη Ελλάδα είναι ο κόσμος -μια διαστρέβλωση από τις λίγες.

Και όχι, δεν υπάρχει  άλλο απόσπασμα στον Ουγκό, που να λέει για Grèce dilatée.

To πειραγμένο,  χαλκευμένο, παραποιημένο απόσπασμα του Ουγκό ταίριαξε μια χαρά με τους πορτοκαλισμούς για την Αίγυπτο που… κείται υπτίως του Αιγαίου και την Ισπανία που τάχα ονομάστηκε έτσι από τον Πάνα.

Αν γκουγκλίσετε, θα το βρείτε σε κάμποσα ψεκοσάιτ.

Δυστυχώς, όχι μόνο σε ψεκοσάιτ. Γκουγκλίζοντας το βρίσκω και σε γνωμικολόγια. Το βρίσκω και σε διάφορα πατριωτικά (ή και πατριδοκαπηλικά) κείμενα. Το χρησιμοποίησε και βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας κατά την αγόρευσή του στη Βουλή για το θέμα της  ψήφου των αποδήμων.

Και, το χειρότερο, το βρίσκω σε περυσινό άρθρο της Καθημερινής, δημοσιευμένο την 25η  Μαρτίου 2023, με τίτλο «Ο κόσμος είναι η Ελλάδα που διαστέλλεται».

Το άρθρο το υπογράφει η κ. Κωνσταντίνα Καρακώστα, επίκουρη καθηγήτρια Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας.

Το άρθρο αρχίζει:

Σε πολλούς σήμερα ηχεί υπερβολικό, σε άλλους ιδεαλιστικό και σε κάποιους εντελώς ευφάνταστο, όμως για τον Βίκτορα Ουγκώ που είχε εμπνευστεί από το πάθος του ελληνικού εθνικού κινήματος, ο κόσμος ήταν η Ελλάδα που διαστελλόταν.

Και καταλήγει ως  εξής:

Για όλους εκείνους τους πρωταγωνιστές, λοιπόν, ο γαλλικός ρομαντισμός του 19ου αιώνα μπορεί εμπνευσμένα να διακηρύσσει μέσω του έξοχου αντιπροσώπου του ότι «Ο κόσμος είναι η Ελλάδα που διαστέλλεται».

Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι μια καθηγήτρια Ιστορίας γράφει επετειακό  άρθρο σε μεγάλη εφημερίδα και το βασίζει σε ένα απόφθεγμα που βρήκε κάπου στο Διαδίκτυο, σε σάιτ του τύπου gnomikologion, χωρίς να  έχει ανατρέξει σε έγκυρη πηγή.

Οπότε,  αν κάποιος σχολιαστής βρει ότι σε κάποιο άλλο κείμενο του Ουγκό υπάρχει το ρητό «Ο κόσμος είναι η Ελλάδα που διαστέλλεται» θα ζητήσω ταπεινά συγγνώμη από την  κ. Καρακώστα.

Αλλιώς, θα της δώσω τη συμβουλή να είναι πιο προσεχτική με τις πηγές της.