Είπε στ’ αλήθεια ο Βίκτωρ Ουγκό ότι «ο κόσμος είναι η Ελλάδα που διαστέλλεται»;

Το σημερινό άρθρο πηγάζει από  μια συζήτηση που έγινε προχτές στο Φέισμπουκ,  όπου κάποιος φίλος με ταγκάρισε, όπως λένε, δηλαδή ανέφερε το όνομά μου ειδοποιώντας με σχετικά,  διότι αλλιώς θα ήταν  απίθανο να το προσέξω, μέσα στις χιλιάδες μηνύματα που γράφονται κάθε στιγμή.

Και πράγματι, η συζήτηση αφορούσε ένα θέμα αγαπητό στο ιστολόγιο: τις ελληνοπρεπείς παρετυμολογίες στις  οποίες επιδίδονται πολλοί συμπατριώτες μας, για ν’ «αποδείξουν» πως η τάδε ή η δείνα  ξένη λέξη ή τοπωνύμιο προέρχεται από τα ελληνικά,  ότι «όλα από εμάς τα πήρανε», ένα είδος Βιάγκρα για το φρόνημα,  τώρα που η σημερινή Ελλάδα μαραζώνει από πολλές απόψεις.

Κατά σύμπτωση, στο Φέισμπουκ συζητούσαν ένα ελληναράδικο  κείμενο που το είχαμε συζητήσει κι εμείς στο ιστολόγιο, πριν από τέσσερα χρόνια, ένα παρετυμολογικό αριστούργημα που το είχα χαρακτηρίσει «Άτλαντα του Γκας Πορτοκάλος»,  αφού «αποδείκνυε» πως μια σειρά χώρες έχουν ελληνικήν ετυμολογία. Για να  το θυμηθείτε, παραθετω ένα απόσπασμα:

Λέγεσαι Αμερική αλλά δεν λέγεσαι Αμερική, καθ ότι ο Αμέρικο Βεσπούτσι ήταν βαφτισμένος Όμηρος. Μικρόν τον φώναζαν Ομέρικο και παραποιήθηκε σε Αμέρικο.

Η συμπαθέστατη Γερμανία. Αυτοί αυτοαποκαλούνται Deutschland. Το πρώτο συνθετικό είναι το Deus δηλαδή Δίας, και το δεύτερο είναι land από την λέξη λας= πέτρα από όπου και το λατομείο. Τουτέστιν η Γερμανία είναι η χώρα του Δία.

Η φιλτάτη Αγγλία, εκείνο το British που προέρχεται από την λέξη Βρυτός δηλαδή παρθένος, ήταν η Αγγλία η χώρα με τις πολλές παρθένες. Από αυτού βγαίνει και το Αγγλικό virgin από όπου και η πολιτεία της Αμερικής Virginia προς τιμήν της Βασίλισσας που ήταν παρθένος.

Ιταλία, είναι ‘’εις άλω’’, εις την θάλασσαν, πιστεύω πως έχετε δεί πως μπαίνει η Ιταλία ορμητικά μέσα στην Μεσόγειο.

Ισπανία, οι ίδιοι λένε την πατρίδα τους Espana , και σωστά την αποκαλούν έτσι αφού η χώρα λόγω των πολλών βροχών έχει πολλά δάση και ήταν αφιερωμένη στον κακόμορφο Έλληνα θεό των δασών Πάνα. Εις τον Πάνα λοιπόν.

Αίγυπτος, είναι χαρακτηρισμένη έτσι επειδή βρίσκεται υπτίως του Αιγαίου. Εκεί θα βάλουμε έναν τοποτηρητή μιάς και θα ελέγχουμε και την διώρυγα του Διός. Οι Άραβες διαβάζουν από δεξιά προς αριστερά και το SUEZ διαβάζεται ως ΖΕΥΣ.

Η Ινδία, ο Δίας είχε έναν μονάκριβο αναγνωρισμένον γυιό που τον έλεγαν Ιν. Ο Ιν του Δία.

Λίγο πιο κεί είναι μία μεγάλη Κινεζική περιοχή που λέγεται Yunnan, δηλαδή Ιωνία.
Για πάμε και στην Ιαπωνία που εύκολα διαβάζεται ‘’η Άπω Ιωνία’’. (…)

Δεν έχει νόημα να  επαναλάβουμε την ανασκευή των πορτοκαλισμών, αν σας ενδιαφέρει μπορείτε να δείτε το παλιότερο άρθρο μας. Ωστόσο, οι φίλοι στο Φέισμπουκ συζητούσαν μια παραλλαγή του πορτοκαλουργήματος, που είχε και μια επιπλέον παράγραφο στο τέλος.

Την παραλλαγή αυτή την είχε επισημάνει ο αξέχαστος φίλος μας, ο ΣΠ, σε σχόλιό του, όπου παρέθεσε την  επιπρόσθετη  παράγραφο:

Φιλιππίνες, Πολυνησία, Ιρλανδία ( εκ τής Ίριδος), Δανία (εκ τών Δαναών, Ποσει- Δα-ών), Γαλλία εκ τού Γαλάτη γυιού τού Ηρακλέους καί πολλά άλλα… Ακόμη καί η κατάληξις στάν εις όλα τά κράτη τής Ανατολής είν’ εκ τού Ίστημι καί παραπέμπει εις αυτό πού στέκεται ως Κράτος. Ελληνικά Όλα ! κι ου χί ελληνοποιημένα εξ ελληνολάγνων. Όσον κι εάν τούς Πονάει. Τό παρεδέχθησαν άπαντες εκ τής υφηλίου. Totum grecorum est – » Τ’ άπαντα είναι τών Ελλήνων» .
-Κικέρων
» Ο κόσμος είναι η διαστελλομένη Ελλάς . Η Ελλάς είναι ο συστελλόμενος κόσμος».
– Βίκτωρ Ουγκώ

Παραλήρημα, βέβαια, αλλά δεν το συζητήσαμε περισσότερο, ίσως επειδή το σχόλιο του  ΣΠ  ήταν  το υπ’ αρ. 278 (!) κι έτσι δεν το πρόσεξαν πολλοί.

Προχριστουγεννιάτικα μεζεδάκια

Τον έχω χρησιμοποιήσει κι άλλες φορές αυτόν τον τίτλο, για μεζεδάκια που δημοσιεύτηκαν το τελευταίο Σάββατο πριν  από τα Χριστούγεννα, αλλά είμαι λιγάκι κρυωμένος κι αυτό δεν βοηθάει πολύ για πρωτοτυπία.

Βρέξει χιονίσει όμως, εσείς περιμένετε τα μεζεδάκια,  που αν είναι (προ)χριστουγεννιάτικα θα πρέπει να είναι και κάπως πιο εκλεκτά από τα συνηθισμένα. Οπότε ξεκινάμε.

Και ξεκινάμε πρωθυπουργικά, με ένα  λαθάκι του Κ. Μητσοτάκη στην  (κατ’ εμέ ολέθρια,  αλλά πρέπει να  το συζητήσουμε) αντισυνταγματική εξαγγελία του για τα μη κρατικά πανεπιστήμια.

Όπως το γράφει στο τουίτ,  και όπως το είπε και στη  Βουλή, έχει έρθει η  ώρα «να εισάγουμε και στην  Ελλάδα τη  λειτουργία μη κρατικών  ανώτατων ιδρυμάτων».

Είπα, δεν συζητάω σήμερα την  ουσία, ούτε το σόφισμα με το οποίο επιχειρείται να παρακαμφθεί το άρθρο 16 του Συντάγματος. Αλλά «να εισάγουμε»; Θα λέγατε ποτέ «έχει έρθει  η ώρα να καθιερώνουμε τη  λειτουργία»; Όχι, θα λέγατε «να  καθιερώσουμε». Άρα, εδώ χρειάζεται  «να εισαγάγουμε» -δεν θα «εισάγουμε» κάθε  χρόνο τη λειτουργία,  μία φορά θα  παρθεί η ολέθρια και αντισυνταγματική απόφαση.

* Ανορθογραφία σε τίτλο,  σχετικά με τα οικογενειακά των  Πλεύρηδων

O κορέκτορας δεν το πιάνει, κι έτσι το «κάτσε φρόνιμα» γράφτηκε με τρόπο που παραπέμπει στα φρονήματα του νεοναζιστή.

Να πούμε  εδώ ότι ο ιός του Πλεύρη είχε τουιτάρει «Αμαρτίες πατέρων παιδεύουσι τέκνα» οπότε ο πατήρ απάντησε «Βλακείες τέκνων παιδεύουσι πατέρες», διαψεύδοντας παράλληλα την  είδηση ότι παντρεύτηκε.

* Πιο πάνω είδαμε μαργαριτάρι από τον πρωθυπουργό, περνάμε τώρα στον αρχηγό της αξιωματικής  αντιπολίτευσης, τον Στέφανο Κασσελάκη. Μιλώντας πρόσφατα στο Φόρουμ Ψηφιακής Οικονομίας, είπε:

«Τα πάντα αλλάζουν, όπως είχε πει νομίζω και ο Ηρόδοτος πριν από πολλά χρόνια, τα πάντα ρει και ουδέν παγίως μένει»

Φυσικά το είπε ο Ηράκλειτος και θα έλεγα ότι είναι πασίγνωστο, κι αν δεν είχε κρατήσει την επιφύλαξη («νομίζω») θα σκεφτόμουν  πως μάλλον  είναι παραδρομή της γλώσσας παρά άγνοια. Τέλος πάντων,  δεν θα πάρουμε κεφάλια για ένα  λαθάκι αλλά δεν θα το αποσιωπήσουμε κιόλας, εδώ επισημαίναμε και του Τσίπρα τα αστοχήματα.

Το λέω αυτό επειδή στα  σόσιαλ πολλοί φαν του Κασσελάκη αντέδρασαν με εντυπωσιακή βιαιότητα στην επισήμανση του μαργαριταριού, ο δε καθηγητής Αντώνης Λιάκος ειρωνεύτηκε εκείνους που «σαν τους μαθητές του πρώτου θρανίου» έσπευσαν να διορθώσουν τον «ατυχή νέο εξ Αμερικής» (δική του διατύπωση) και τους χαρακτήρισε «κακόμοιρους» και επηρμένους. Περίεργο που δεν είχε κάνει τις ίδιες σκέψεις όταν, εδώ και 28 χρόνια ειρωνευόμαστε τα γλωσσικά και άλλα αστοχήματα πολιτικών, από τη Νότια Ζηλανδία του Μητσοτάκη και τις 360 μοίρες του  Τσίπρα έως το  «μηδέν εις το πηλίκιον» του ΓΑΠ ή την  Απωνία του Έβερτ. Ίσως διάβαζε ο κ. Λιάκος όταν οι σημιτικοί ξεροτηγάνιζαν  τον Έβερτ για τα γλωσσικά του λάθη -αν όμως έχει και τότε γράψει κάτι, θα ζητήσω  συγγνώμη.

Και κάτι λεξιλογικό, η προσθήκη «παγίως» («και ουδέν παγίως μένει») στο ρητό δεν  είναι  πατέντα του Κασσελάκη ή του λογογράφου του, κυκλοφορεί -με ενημερώνει φίλος. Δεν λέω ότι είναι σωστή, δεν είναι. Αλλά θα  βρείτε διατυπώσεις με το «παγίως» (που νομίζω πως δεν  στέκει κιόλας).

Επίσης, κάτι άλλο που έχει πει ο Ηράκλειτος (και όχι ο Ηρόδοτος) είναι: Κρύπτειν ἀμαθίην κρέσσον ἢ ἐς τὸ μέσον φέρειν. (Είναι καλύτερο να κρύβεις την αμάθειά σου παρά να τη φανερώνεις)

* Και κάτι μετεωρολογικό.

Έπνεαν τις προηγούμενες μέρες άνεμοι έως 9 μπορόφ.

Θυμίζω ότι  ο Γεβγκένι Μπορόφ ήταν Ρώσος φυσικός, που επινόησε μια κλίμακα μέτρησης της έντασης των ανέμων,  που πήρε το όνομά του.

Τον  καιρό του  ψυχρού πολέμου, κάποιοι, για να  μη διαφημίζουν το αντίπαλον  δέος, αποφάσισαν να αναγραμματίζουν τις αναφορές στον Ρώσο, κι έτσι άρχισε να  διαδίδεται η ονομασία «κλίμακα Μποφόρ».

(Να βάλω γελαστή φατσούλα ή να μη βάλω; )

Μεταπολυτεχνειακά μεζεδάκια

Που βέβαια λέγονται έτσι επειδή δημοσιεύονται μια μέρα μετά την 50ή επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αν  και δεν  περιλαμβάνουν μεζεδάκια σχετικά με τον εορτασμό ή με την  επέτειο.

Και ξεκινάμε με μια απλή ακλισιά, έτσι για ορντέβρ.

Για την «έκρηξη της Αίτνα» γράφει ο τίτλος του άρθρου της ertnews. Προφανώς ο συντάκτης σκέφτηκε ότι αφού είναι «ξένο» το τοπωνύμιο πρέπει  να μείνει άκλιτο. Κι ας έχει μπει η Αίτνα στην ελληνική γλώσσα εδώ και 25 αιώνες, κι ας κλινόταν  πάντοτε.

Τζάμπα έπεσε ο καημένος ο Εμπεδοκλής  «ες ρόον Αίτνης»…

* Και δεύτερη ακλισιά ή ίσως μισοκλισιά.

Το in.gr μεταφέρει τη βαρυσήμαντη είδηση ότι βρέθηκε σε κάποια αποθήκη στο Τατόι το νυφικό της Άννας Μαρίας,  που ήταν  χαμένο επί 59 χρόνια, μετά το γάμο της  δηλαδή το 1964.

Και ενώ ο υλατζής  στον τίτλο κλίνει σωστά το διπλό όνομα, μέσα στο άρθρο ο συντάκτης το μισοκλείνει:

Το νυφικό φόρεμα της Άννας Μαρία, στον γάμο της με τον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο εντοπίστηκε στις αποθήκες στο Τατόι.

Τον άλλο συνδυασμό (της Άννα Μαρίας) δεν τον είδα.

* Κι ένα άλλο από την ertnews, που στέλνει φίλος. Τίτλος άρθρου:

Θεσσαλονίκη: Τηλεφώνημα για φάρσα σε σχολικό συγκρότημα

Ο φίλος λέει: Ή θα πούμε «Τηλεφώνημα για βόμβα» (ή: για τοποθέτηση βόμβας)» ή «Τηλεφώνημα-φάρσα».

Δίκιο φαίνεται να έχει διότι όποιος τηλεφώνησε είπε «Έχουμε βάλει βόμβα», δεν είπε «Σας κάναμε φάρσα».

Ή θα το δεχτούμε ως φραστική οικονομία; Πείτε.

* Και μια μετεωρολογική  πρόβλεψη, με βάση  τα μερομήνια.

Βαρύ χειμώνα λοιπόν προβλέπουν όσοι δίνουν βάση στα μερομήνια, με «έντονες βροχοπτώσεις, χιόνια, πολιτικό ψύχος…»

Φαίνεται πως θα επικρατήσει μεγάλη ψυχρότητα στις σχέσεις ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα!

* Kι ένα απόφευγμα. Σε άρθρο επικριτικό για τον Στέφανο Κασσελάκη, ο Γιώργος Καρελιάς αναφέρει στην κατακλείδα:

Γι’ αυτό όσα γίνονται εδώ και ενάμιση μήνα στον ΣΥΡΙΖΑ μπορούν να περιγραφούν με την παροιμιώδη ρήση του Μέτερνιχ:  «Είναι κάτι περισσότερο από έγκλημα, είναι λάθος»…

Είναι  πολύ  γνωστή η παροιμιώδης  αυτή φράση. Συνήθως αποδίδεται στον Ταλεϊράνδο, κι εγώ αυτό ήξερα, αλλά ένα αποφθεγματοδιφικό σάιτ το αποδίδει ή στον Φουσέ ή σε κάποιον βουλευτή της  Λωραίνης.

Πάντως ο Μέτερνιχ δεν  την έχει πει.

* Κι άλλο ένα αποφθεγματικό, πάλι σχετικό με τον Στ. Κασσελάκη. Στην προχτεσινή του συνέντευξη στον Νίκο Χατζηνικολάου (η απομαγνητοφώνηση εδώ) ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ λέει:

«Θα σας πω, άκουσον μεν, πάταξον δε. »

Ελιοπαθή μεζεδάκια

Θα μπορούσα να  τα πω και «ηλιοπαθή», όχι από τον ήλιο αλλά από τον Ηλία, αν θέλουμε να εξελληνίσουμε έτσι την  καταιγίδα Elias που έπεσε πάνω στην  πολύπαθη Θεσσαλία για να συμπληρώσει την  καταστροφή που είχε  προξενήσει ο Ντάνιελ, αλλά έτσι γίνεται σαφέστερο. Και έπεσε ο Ελίας πάνω στους ταλαίπωρους Βολιώτες 20 μέρες μετά τον Ντάνιελ, ρεζιλεύοντας  όσους είχαν  αποφανθεί πως τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται  κάθε  400 χρόνια ή κάθε 16.000  χρόνια -πώς πέρασαν, σαν νερό,  400 χρόνια μέσα σε είκοσι μέρες, ε;

Μεζεδάκι σχετικό με  την καταιγίδα στη Θεσσαλία δεν έχουμε, ξεκινάω με κάτι κάπως σχετικό.

Ανεμοστρόβιλος σηκώνει  λουόμενο σπίτι στην Σαντορίνη

Ο φίλος που το στέλνει  παρατηρεί: Μάλλον «λυόμενο» εννοεί αλλά ποτέ δεν ξέρεις διότι και το δικό μου σπίτι στον Βόλο δυο φορές έγινε λουόμενο από λασπόνερα.

Κουράγιο,  του είπα.

Αλλά θα  είχε πλάκα να συνεχιστεί η είδηση ως εξής:

Ανεμοστρόβιλος σηκώνει  λουόμενο σπίτι στην Σαντορίνη – Οι λυόμενοι το παρακολουθούσαν  έντρομοι

* Και συνεχίζουμε με έναν μεγαπορτοκαλισμό, ένα  άρθρο που ισχυρίζεται ότι «Οι μισές λέξεις των Άγγλων είναι ελληνικές«.  Γιατί όμως τέτοια  εθνική μειοδοσία; Μόνο οι μισές; Εθνομηδενιστής το έγραψε το άρθρο;

Στα πιο σοβαρά τώρα, σκέφτηκα προς στιγμή να γράψω άρθρο που να ανασκευάζει τους εξωφρενισμούς. Όμως,  αφενός το λερναιούργημα είναι μάλλον κακοφτιαγμένο και όχι πολύ διαδεδομένο,  και  αφετέρου φοβήθηκα την εφαρμογή του νόμου που λέει  ότι η ανασκευή της σαχλαμάρας χρειάζεται πολλαπλάσιο χρόνο και κόπο από  την  κατασκευή της, οπότε δεν το επιχείρησα. Εσείς κρίνετε σκόπιμο να γραφτεί  ειδικό άρθρο;

* Και συνεχίζω με ένα μεταφραστικό,  που επανέρχεται σε διάφορες γλωσσικές ομάδες του Φέισμπουκ.

Όπως βλέπετε,  είναι φωτογραφία από βιβλίο, οπότε τα πράγματα σοβαρεύουν, διότι βέβαια το επιφώνημα «Holy shit!» δεν μεταφράζεται έτσι, ούτε κατά λέξη. Θα πεις «Γαμώτο!», «Σκατά!» ή ό,τι άλλο σχετικό -μας  διαβάζει  η μαμά μου και δεν συνεχίζω την ανάπτυξη.

Επειδή το έχω δει κάμποσες φορές σε μεταφραστικές/γλωσσικές ομάδες,  έψαξα λίγο και φαίνεται να προέρχεται από βιβλίο του Dan Brown -με επιφύλαξη το λέω, όχι με βεβαιότητα. Αν κάποιος έχει βιβλία του DB (δεν έχω) και καιρό για  χάσιμο, ας φυλλομετρήσει,  σε αρχή κεφαλαίου θα είναι οι ιερές σκατούλες.

* Μια περίεργη διατύπωση  σε ρεπορτάζ του in.gr πριν από τη  συνάντηση Κασσελάκη-Τσίπρα:

Οι κ. Τσίπρας και Κασσελάκης θα έχουν ολιγόωρη συνάντηση, προτού ο κ. Κασσελάκης αναλάβει τα νέα του καθήκοντα.

Ολιγόωρη; Δηλαδή; Δυο ώρες;

Τον γιο της πλύστρας να φοβάσαι;

Είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα ρητά του Λένιν στο Διαδίκτυο. Η πλήρης του μορφή  είναι: Μη φοβάσαι τον πλούσιο. Τον γιο της  πλύστρας να φοβάσαι! αλλά συχνά βλέπουμε μόνο τη δεύτερη φράση, που την έβαλα στον τίτλο.

Όπως είπα, η  φράση κυκλοφορεί πολύ στο Διαδίκτυο. Μπορείτε να τη  βρείτε σε διάφορα γνωμικολόγια, σε ομάδες του Φέισμπουκ ή σε ιστότοπους που ασχολούνται με  αποφθέγματα, αλλά και σε αρθρογραφία, ιδίως πολιτική αρθρογραφία.  Η εικόνα  που συνοδεύει το άρθρο μας, με το σκίτσο του Λένιν και το ρητό, είναι ακριβώς αλιευμένη από μια ανάλογη ομάδα του Φέισμπουκ.

Περνώντας σε επώνυμες πηγές, βρίσκουμε αναφορά στο «ρητό του Λένιν» σε παλιότερη συνέντευξη της Έλενας Ακρίτα από το 2015:

Και στο κάτω κάτω, οι αριστεροί πρέπει να είναι χορτασμένοι, το ‘λεγε και ο Λένιν: «Mη φοβάσαι τον πλούσιο, τον γιο της πλύστρας να φοβάσαι». Γιατί ο πεινασμένος θα κοιτάξει να φάει μόλις κάτσει στην εξουσία. Οχι πάντα, αλλά πολλές φορές.

Η συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας Λιλή Γάτη,  σε συνέντευξή της στον πολύ καλό φιλοκουκουέ  ιστότοπο Κατιούσα, το λέει κάπως παραλλαγμένο: Το έλεγε και ο Λένιν «τι να περιμένεις από το γιό της πλύστρας»

Ο γνωστός γονατογράφος Αντώνης Πανούτσος, σε προπέρσινο άρθρο στο Πρόταγκον, παραθέτει το ρητό τσαλακωμένο, σε σημείο που να μη βγάζει το ίδιο νόημα: Ο Βλαντίμιρ Ιλιτς Λένιν είχε πει: «Μην τον φοβάσαι τον φτωχό, τον γιο της πλύστρας να φοβάσαι» και ο Γιώργος Παπανδρέου αντιμετώπισε τον Νίκο Ανδρουλάκη σαν πολιτικό γιο της πλύστρας.

Το «ρητό του Λένιν» ακούστηκε πολύ στην Κύπρο πριν από καμιά δεκαριά χρόνια,  για τον απλό λόγο ότι ο αριστερός Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας, από το ΑΚΕΛ, ήταν πράγματι γιος πλύστρας και δεν έκρυβε την καταγωγή του. Στον ιστότοπο του δεξιού Δημοκρατικού Συναγερμού υπάρχει άρθρο του Χρ. Χρυσάνθη από το 2014 με τίτλο «Όταν ο Λένιν προέβλεψε «Μη φοβάσαι τον πλούσιο. Τον γιο της πλύστρας να φοβάσαι…»» Μάλιστα, διαβάζω ότι σε διαδήλωση έξω από το προεδρικό μέγαρο είχε εμφανιστεί πλακάτ «Τον γιο της πλύστρας να φοβάσαι».

Θα βρείτε λοιπόν το «ρητό του Λένιν» σε άρθρα και σε ομάδες του Φέισμπουκ, σε γνωμικολόγια και σε αφισάκια. Δεν  θα το βρείτε όμως σε βιβλία, και, το κυριότερο, δεν θα το βρείτε σε βιβλίο του Λένιν,  για τον πολύ απλό λόγο ότι, όπως όλα δείχνουν, ο Λένιν ποτέ δεν έγραψε κάτι τέτοιο.

Απανθρακωμένα μεζεδάκια

Όχι επειδή τα ξέχασα στο φούρνο ενώ χαζολογούσα στα σόσιαλ, αλλά επειδή εδώ και 15 μέρες συνεχίζεται (ή, για να είμαι ακριβέστερος, συνεχιζόταν χτες) η καταστροφική πυρκαγιά στον Έβρο.

Στην πιατέλα μας μάλιστα υπάρχει ένα τουλάχιστον μεζεδάκι που έχει σχέση με την πυρκαγιά, και μ’ αυτό θα ξεκινήσουμε. Εννοώ τη συζήτηση που έγινε  προχτές στη Βουλή με θέμα, ακριβώς, τις πυρκαγιές.

Πολλοί που άκουσαν προχτές τον πρωθυπουργό στη Βουλή είπαν ότι πρώτη φορά έκανε τόσα πολλά σαρδάμ. Πέρα από τα σαρδάμ όμως, στη δευτερολογία του πετσόκοψε ένα πασίγνωστο απόφθεγμα.

Συγκεκριμένα, στο 4.35 και μετά του βίντεο, τον ακούμε να λέει:

Κύριε πρόεδρε, και αν κάνω λάθος διορθώστε με, ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, ο Ντισραέλι, είπε:

Υπάρχουν στατιστικές, μεγάλες στατιστικές και ψέματα.

Δεν ξέρω αν το διδάσκουν έτσι στο Χάρβαρντ το γνωστό αυτό απόφθεγμα, αλλά του έβγαλε τα μάτια, όπως εύκολα καταλαβαίνουμε ακόμα και να μην το έχουμε ξανακούσει. Διότι, τι θα πει «μεγάλες στατιστικές»;

Στην πραγματικότητα, το απόφθεγμα είναι:

There are lies, damned lies and statistics – Υπάρχουν ψέματα, χοντρά ψέματα και στατιστικές.

Μια και μας ενδιαφέρει γενικότερα η πατρότητα των αποφθεγμάτων, να πούμε ότι το συγκεκριμένο απόφθεγμα το έκανε γνωστό ο Μαρκ Τουέιν, και συχνά θα το δείτε να αποδίδεται στον Τουέιν. Όχι αβάσιμα, διότι ο μεν Τουέιν το απέδωσε στον Ντισραέλι, αλλά δεν έχει βρεθεί σε κείμενο του ίδιου του Ντισραέλι.

Όποιος όμως και να το είπε, από το τσαλάκωμα που του έκανε ο κ. Μητσοτάκης φαίνεται η διαφορά ανάμεσα σε γνώση και σε πασάλειμμα με ερανισμό από γνωμικολόγια.

* Κι  ένα πρόβλημα ακλισιάς σε τίτλους. Την οθονιά τη  στέλνει φίλος, αλλά μπορείτε να  τη βρείτε π.χ. εδώ.

Τι κάνουμε λοιπόν στους τίτλους; Τους αφήνουμε όπως έχουν ή τους κλίνουμε; Η άποψή μου είναι ότι τους κλίνουμε και αυτό φαίνεται πολύ καλά όταν ο τίτλος δεν είναι αρχαιόκλιτος. Κανείς ποτέ δεν θα πει/γράψει ότι ο Παλαμάς έγραψε  τον «Δωδεκάλογος του γύφτου». Οπότε, οι τίτλοι κλίνονται, φυσικά αφαιρώντας/προσαρμόζοντας τα άρθρα.

Εδώ, εγώ θα έβαζα: τον «Οιδίποδα Τύραννο» και «την Άλκηστη», προσαρμόζοντας στη δημοτική.

Με τους αρχαίους τίτλους όμως ο πειρασμός της ακλισιάς είναι, όπως βλέπετε, μεγάλος. Τόσο μεγάλος που τον βλέπουμε ακόμα και στον ιστότοπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, όπου για ένα παλιό σχολικό βιβλίο αναφέρεται ότι περιέχει «τον  Οιδίπους τύραννο». Μισοακλισιά εδώ,  διότι το αρχαιόκλιτο μένει άκλιτο  ενώ το κοινόκλιτο κλίνεται.

* Την οθονιά -ή ίσως είναι φωτογραφία- τη στέλνει φίλος, από δημοσίευμα στον Ταχυδρόμο του Βόλου.

Βλέπετε τι κάνουν οι αλλοδαποί; Δεν φτάνει που, όπως είπε προχτές στη  Βουλή, «περίπου βέβαια» εμπλέκονται στις φωτιές στον Έβρο, όταν  κατηφορίσουν προς τα κάτω, στα Κάτω Λεχώνια συγκεκριμένα, βιάζουν θηλυκές φοράδες.

(Οι αρσενικές φοράδες μάλλον δεν θα είναι τόσο εύκολη λεία).

Και για να  μην  κατηγορηθεί για προσβολή της  δεοντολογίας, η καλή εφημερίδα διευκρινίζει ότι η φοράδα της  φωτογραφίας δεν είναι το θύμα του αλλοδαπού αλλά πρόκειται για φωτογραφία αρχείου.

* Μου γράφει φίλος, εγώ δεν το είδα  ούτε το άκουσα:

Πριν λίγο στον ΑΝΤ1, ο Πωλ Ευμορφίδης (ναι, αυτός της Cocomat με τους λαθραίους ορόφους στο ξενοδοχείο του στην Ακρόπολη) είπε:

«Η μάνα μου επέζησε των βελανιδιών στην Κατοχή».

Φαίνεται ότι τα βελανίδια ήταν το ίδιο δολοφονικά με τους Δωσίλογους.

Όπως μου διευκρίνισε, αυτό ειπώθηκε στην  εκπομπή Dragon’s Den.

Επέζησε των βελανιδιών θα μπορούσε να σημαίνει ότι έζησε  περισσότερο από τα βελανίδια. Όχι  «επέζησε  τρώγοντας βελανίδια» όπως μάλλον ήθελε να πει ο κ. Πωλ.

Κλεώνεια μεζεδάκια

Κλεώνεια, βέβαια, επειδή από προχτές χτυπάει τη χώρα ο  καύσωνας που τον είπαμε Κλέωνα, κι έτσι αφθονούν οι τίτλοι του τύπου «Επέλαση του Κλέωνα» ή «Πού θα χτυπήσει ο Κλέων» -αν και κάποιοι προς  στιγμή σκέφτηκαν τον  ηθοποιό Κλέωνα Γρηγοριάδη, πρώην βουλευτή του ΜΕΡΑ25.

Σα να μη μας έφτανε  η αφόρητη ζέστη, έχουμε και το πώς κλίνεται ο Κλέων, ένα ερώτημα που δεν θα το είχαμε αν λέγαμε «ο Κλέωνας». Επειδή όμως πληρώνουμε τον φόρο τρισχιλιετίας, λέμε «ο Κλέων», οπότε όπως είναι αναμενόμενο αρκετοί τον αφήνουν άκλιτο:

Aυτό ήταν αναμενόμενο,  είπα. Λιγότερο αναμενόμενη για μένα  ήταν η δεύτερη παραλλαγή, που και την  άκουσα και τη διάβασα: του Κλέοντα -παράδειγμα:

Δεν την  είχα ξανασυναντήσει, αλλά αν  γκουγκλίσετε θα δείτε ότι υπάρχουν  ανευρέσεις του «Κλέοντα» και τωρινές αλλά και σε παλιά κείμενα (εννοώ του 19ου αιώνα), με τον τύπο «Κλέοντος». Και, εδώ που τα λέμε, αφού ο λέων κάνει «του λέοντος» γιατί ο Κλέων να μην κάνει του Κλέοντος;

Δεν κάνει,  και αυτά τα μαθαίνεις απέξω, δεν έχουν λογική με το γυμνό  μάτι. Πολύ  περισσότερο που ο Κρέων  κάνει πράγματι «του Κρέοντος».

Φανταστείτε διάλογο, κάποιος που λέει «του Κλέοντος». Τον διορθώνουμε: του Κλέωνος. Οπότε μετά λέει  «και του Κρέωνος». Οπότε τον διορθώνουμε: του Κρέοντος. Και εκεί ξεσπάει ο άνθρωπος, και με το δίκιο του, ότι τον  κοροϊδεύουμε.

Και ο κλαίων κάνει «του κλαίοντος», βέβαια. Προς στιγμή είχα σκεφτεί να  βάλω  τίτλο «Κλαίοντα μεζεδάκια» αλλά κλαίοντες είμαστε εμείς, τουλάχιστον όσοι ακόμα δεν έχουν πάει σε κάποια παραλία.

* Κι ένα φοβερό μαργαριτάρι  μίγμα ακλισιάς και αμηχανίας για τους έμφυλους τύπους, δυστυχώς από  το left.gr.

Άγαλμα της πρώτης γυναίκα δύτρια με σκάφανδρο στο λιμάνι της Σύμης

Στη Σύμη έστησαν άγαλμα στην Ευγενία Μαστορίδου, η οποία το 1863 φόρεσε σκάφανδρο και  έκανε κατάδυση στο λιμάνι της Σύμης για να πείσει τους (άνδρες βεβαίως) δύτες να φορούν κι εκείνοι σκάφανδρο και  να μη βουτάνε γυμνοί -και δεν το έκανε  από σεμνοτυφία  βέβαια.

Η ακλισιά, εντάξει,  είναι παρωνυχίδα. Αλλά η «γυναίκα δύτρια»; Υπάρχουν και άντρες δύτριες;

Επειδή διαβάζω στο κείμενο και για «άνδρες δύτες» σκέφτομαι μήπως πρόκειται για μετάφραση από τα αγγλικά, όπου πράγματι θα γινόταν λόγος για woman / female diver και για male / men divers.

Κατά τα άλλα, το άρθρο έχει ενδιαφέρον για την  ιστορία της χρήσης σκαφάνδρων από τους σφουγγαράδες των Δωδεκανήσων -τα σκάφανδρα, λέει, επέτρεπαν στον βουτηχτή να μαζέψει περισσότερα σφουγγάρια, αλλά απαιτούσαν ειδική εκπαίδευση για την ασφαλή χρήση τους και τον πρώτο καιρό ήταν πολλοί οι σφουγγαράδες με σκάφανδρο (οι «μηχανικοί», υπάρχει και ο σχετικός  χορός) που έμειναν παράλυτοι ή βρήκαν τον θάνατο.

* Κι ένα γραπδάμ (γραπτό σαρδάμ) σε τίτλο:

 

Η Ουκρανία ανέβαλε την  ευθύνη, αντί «ανέλαβε».

Εκτός πια  αν ανέβαλε την ανάληψη της ευθύνης, τι να πω.

Μεζεδάκια Βρυξελλών

Μεζεδάκια, όχι λαχανάκια. Τα λαχανάκια Βρυξελλών είναι το γνωστότερο έδεσμα που έχει πάρει το όνομά του από τη βελγική πρωτεύουσα, όμως τα μεζεδάκια μας, δηλαδή το εβδομαδιαίο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, έχει πάρει τον τίτλο του από την πολύκροτη υπόθεση που συγκλονίζει την ΕΕ και που πρόλαβε να ονομαστεί Κατάρ-γκέιτ, και που βέβαια προκάλεσε, και δικαιολογημένα, μεγάλο θόρυβο στη χώρα μας αφού εμπλέκεται σε αυτήν η Ελληνίδα ευρωβουλεύτρια και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Εύα Καϊλή.

Πριν όμως προχωρήσω να θυμίσω πως από προχτές άρχισε η ψηφοφορία για τη Λέξη της Χρονιάς. Στο ψηφοδέλτιο δεν περιλαμβάνεται βέβαια ο όρος Καταργκέιτ, που ίσως μας απασχολήσει του χρόνου μια και η διαλεύκανση της υπόθεσης φαίνεται πως θα πάρει χρόνο. Αν δεν έχετε ψηφίσει, η ωραιότατη ειδική σελίδα σάς περιμένει εδώ.

Επανέρχομαι στα μεζεδάκια Βρυξελλών, που δεν είναι λαχανάκια, για να σας εκμυστηρευτώ πως, αν υπάρχει ένα φαγητό που με δυσφορία το τρώω, είναι ακριβώς τα λαχανάκια Βρυξελλών. Oπότε, η σημερινή μας πιατέλα περιέχει βέβαια κάμποσα μεζεδάκια σχετικά με την υπόθεση Καϊλή-Βρυξελλών, χωρίς βέβαια να μπαίνουμε στην ουσία της, αλλά λαχανάκια δεν περιέχει.

Και ξεκινάμε με μια δήλωση της αδελφής της βουλεύτριας, ή μάλλον με ένα σουπεράκι που μεταφέρει τη δήλωση.

Την οθονιά την πήρα από την ομάδα Υπογλώσσια τού Φέισμπουκ και όπως βλέπετε το μέλος που την ανάρτησε υπογράμμισε τη φράση «όλους όσοι συμπαραστέκονται», που σημαίνει ότι τον ξένισε η διατύπωση αυτή.

Η διατύπωση «ευχαριστώ όλους όσοι συμπαραστέκονται» είναι η τυπικά σωστή. Η συχνότερη διατύπωση, «ευχαριστώ όλους όσους συμπαραστέκονται», με έλξη του αναφορικού, θεωρείται τυπικά λάθος.

Φυσικά, για το θέμα έχουμε άρθρο, αν και κάπως παλιό και ίσως σηκώνει συμπλήρωση (π.χ. πρέπει να προστεθούν αρχαία παραδείγματα έλξης του αναφορικού).

Το αξιοσημείωτο είναι ότι λίγο πριν διαβάσω τη συζήτηση στα Υπογλώσσια, όπου ο τύπος «όλους όσοι» είχε ξενίσει, είχα πάρει μέιλ από φίλο του ιστολογίου, μεγαλύτερον από εμένα στην ηλικία, ο οποίος επισήμαινε την εξής φράση από δελτίο ειδήσεων: «ανανεώνονται οι συμβάσεις όλων όσων προσλήφθηκαν για να καλύψουν τα κενά….», επισημαίνοντας ότι η έλξη του αναφορικού (είναι φιλόλογος ο φίλος κι έτσι ξέρει την ορολογία) «έχει πια γενικευτεί». Και έτσι φαίνεται να είναι.

* Συνεχίζοντας βρυξελλιώτικα, δεν θα σας σερβίρω μύδια ή καρμπονάντ αλλά μιαν ακόμα είδηση για τα καϊλίδικα.

Σε άρθρο της Ναυτεμπορικής με τίτλο  Εύα Καϊλή: Από το φρούριο του Σεν Ζιλ στο υπερσύγχρονο «χωριό» του Χάρεν διαβάζουμε, για τη φυλακή όπου βρίσκεται η ευρωβουλεύτρια:

Με σχέδιο παρόμοιο με τις «ανοιχτές φυλακές» της Σκανδιναβίας, το Χάρεν μοιάζει περισσότερο με ένα μικρό κολέγιο φιλελεύθερων τεχνών παρά με ένα σωφρονιστικό ίδρυμα

Στα αγγλικά οι σπουδές Λογοτεχνίας, Γλώσσας, Ιστορίας, Φιλοσοφίας και παρόμοιες λέγονται Liberal Arts, αλλά στα ελληνικά δεν το μεταφράζουμε κατά λέξη. Υπάρχει βέβαια η απόδοση Ελευθέριες τέχνες, που πηγαίνει στη γέννηση του όρου, με το trivium και το quadrivium (αξίζει χωριστό άρθρο, ασφαλώς) αλλά τις σημερινές Liberal arts θα τις πούμε θεωρητικές επιστήμες μάλλον (ή και ανθρωπιστικές, παρόλο που οι αρχικές επτά «ελευθέριες τέχνες» περιλάμβαναν αριθμητική και γεωμετρία). Πάντως όχι φιλελεύθερες!

* Διακόπτουμε τη σύνδεση με Βρυξέλλες για μια παρέμβαση της ΟΠΠΕ, της Ομάδας Παρακολούθησης Πρωτοσέλιδων Εστίας, με ένα απόσπασμα (απόκομμα μάλιστα) από άρθρο του Β. Πολύδωρα.

Σχολίασε ο φίλος μας ο π2 στο Τουίτερ:

Κατάφερε ο μεγάλος Βύρων να κάνει τέσσερα λάθη (ή αστοχίες) στην ίδια φράση: 1. Η δομή που θα έβγαζε νόημα θα ήταν «ασκήσεις αισθητικής κάποιων εστέτ». 2. Η επανάληψη αισθητικής – εστέτ είναι άκομψη. 3. Η γαλλική λέξη θέλει πληθυντικό. 4. Accent grave κι όχι aigu.

Πράγματι, esthète είναι η γαλλική λέξη, αλλά έχει περάσει ως «εστέτ» στα ελληνικά (και όχι, δεν το έχει γράψει αιστέτ ο Μπαμπινιώτης όπως κάνει με άλλα αντιδάνεια πχ τζύρος).

Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες

Το ρητό, ή πιο σωστά το απόσπασμα ρητού, του τίτλου θα το έχετε ακούσει όλοι.

Να το γράψω ολόκληρο: Στο εξής δεν θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες.

Με τη μορφή αυτή το ανέφερε, στο τουίτ που βλέπετε, η  Κέιτ Σμιθ, η ελληνομαθής πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας, πριν από 4 ακριβώς χρόνια, στις 28 Οκτωβρίου 2018, αποδίδοντας το ρητό στον Ουίνστον Τσόρτσιλ.

Πολλοί σχολιαστές είχαν τότε επισημάνει ότι το ρητό που αποδίδεται στον Τσόρτσιλ, κάτι που οι Έλληνες τουλάχιστον της γενιάς μου το έχουμε ακούσει αμέτρητες φορές στο σχολείο, στην πραγματικότητα δεν το έχει πει ο Τσόρτσιλ, ή τουλάχιστον δεν υπάρχει καμιά απολύτως απτή απόδειξη ότι το έχει πει.

Πράγματι, το θέμα έχει συζητηθεί διά μακρών στο ελληνικό Διαδίκτυο αλλά και στον έντυπο Τύπο, και το συμπέρασμα είναι ότι με βάση όλα τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία, δεν υπάρχει καμία επίσημη τεκμηρίωση για τον ισχυρισμό ότι ο Ουίνστον Τσώρτσιλ είπε το ρητό “στο εξής δεν θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες“. 

Αντιγράφω τη διατύπωση από αναλυτικό άρθρο των Ελληνικών Χόαξες, αρχικά δημοσιευμένο το 2014 και επικαιροποιημένο στη συνέχεια.

Στο ίδιο συμπέρασμα είχε καταλήξει νωρίτερα μια συζήτηση στο φόρουμ της Λεξιλογίας.

Το παραποιημένο «ρητό» του Σόλωνα και η θανατική ποινή

Τις τελευταίες μέρες, με τον θόρυβο που δικαιολογημένα έχει ξεσπάσει για τη φρικτή υπόθεση της 12χρονης που, καθ’ ομολογία, βίαζαν και εξέδιδαν στον Κολωνό, ακούγονται ξανά φωνές που συνηγορούν υπέρ της επαναφοράς της θανατικής ποινής ειδικά για κάποια ειδεχθή εγκλήματα, όπως ας πούμε ο βιασμός ανήλικου.

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορεί ένα παραποιημένο «ρητό» του Σολωνα που θα μας απασχολήσει στο σημερινό άρθρο. Βάζω τη λέξη σε εισαγωγικά, επειδή δεν πρόκειται ακριβώς για ρητό αλλά για απόσπασμα από νόμο -αλλά αυτό που προέχει είναι η παραποίηση. Το ρητό το βλέπετε στην εικόνα αριστερά, που την παρέθεσε, σε χτεσινό σχόλιο, ο φίλος μας ο Μπλογκ. Εγώ το είχα δει σε μια παραλλαγή πριν από μερικές μέρες, στο Φέισμπουκ, ύστερα από υπόδειξη φίλου του ιστολογίου.

Tο υποτιθέμενο ρητό που αποδίδεται στον Σόλωνα είναι

Κίναιδος ασελγήσας εις παίδας, αυθημερόν τελευθησάτω

Αν γκουγκλίσετε την τελευταία λέξη του «ρητού» θα δείτε ότι έχει αρκετές δεκάδες εμφανίσεις, όλες τους τις τελευταίες μέρες, μεταξύ άλλων στον τίτλο προχτεσινού άρθρου του Δημήτρη Δανίκα στο ηλεκτρονικό Πρώτο Θέμα.

Γράφει ο Δανίκας:

Και για να τελειώνω, δύο πράγματα. Το πρώτο από ρήση που αποδίδεται στον μεγιστοτεράστιο νομοθέτη Σόλων: «κίναιδος ασελγήσας εις παίδας αυθημερόν τελευθησάτω». Σα να λέμε «το κανες; Τελείωσες»

Φαίνεται πως όταν κάποιος παίρνει τον κατήφορο της αναξιοπρέπειας χάνει και τη στοιχειώδη επαγγελματική επάρκεια, αν κάποτε την είχε -όπως μας δείχνει και το απόσπασμα που παρέθεσα, με την ακλισιά στον Σόλωνα (να μη σχολιάσω το «μεγιστοτεράστιος»).

Και βέβαια, από κάποιον που αφήνει άκλιτο τον… Σόλων δεν πρέπει να έχουμε αξιώσεις να καταλάβει ότι ο αρχαίος τύπος που παραθέτει είναι ανύπαρκτος -αντικανονικός και αδύνατον να υπάρξει.

Πράγματι, το ρήμα είναι «τελευτώ». Η προστακτική λοιπόν του αορίστου πρέπει να είναι «τελευτησάτω», όχι «τελευθησάτω»!

Μικρό το κακό, θα πείτε, θα χαλάσουμε τις καρδιές μας για ένα γράμμα; Αλλά στην πραγματικότητα απ’ όλο το «ρητό» που βλέπετε στην εικόνα, μονάχα η λέξη «αυθημερόν» υπάρχει απαράλλαχτη στο πραγματικό αρχαίο κείμενο. Και, το πιο σημαντικό, ο αρχαίος νόμος ήταν και στην ουσία του αρκετά διαφορετικός από το «αυθημερόν εκτελείται» που διαδίδουν οι σημερινοί θιασώτες της επαναφοράς της θανατικής ποινής.

Καρμηλιτικά μεζεδάκια

Θ’ αναρωτιέστε για ποιο λόγο βάφτισα έτσι το σημερινό μας πολυσυλλεκτικό άρθρο. Δεν του φαίνεται, αλλά έχει κάποια σχέση με την επικαιρότητα: όχι την πανδημική όμως, ούτε την πολιτική επικαιρότητα, ούτε καν τη διεθνή -αλλά με τη μετεωρολογική επικαιρότητα.

Από σήμερα, λέει, θα ενσκήψει στη χώρα καταιγίδα, και σύμφωνα με την καινούργια συνήθεια να βαφτίζονται οι καταιγίδες, και την ακόμα πιο καινούργια συμφωνία με την Κύπρο και το Ισραήλ για από κοινού ονοματοδοσία, η καταιγίδα που θα μας χτυπήσει θα λέγεται Carmel (Κάρμελ).

Έστι δε Κάρμελ λοφοσειρά ή βουνό στο βόρειο Ισραήλ, κοντά στα παράλια, και από το βουνό αυτό, το όρος Κάρμηλος (ή του Προφήτη Ηλία) πήρε το όνομά του και ένα γυναικείο μοναχικό τάγμα, οι Καρμηλίτισσες, όπως λέγονται στα ελληνικά. Μάλιστα, κατά σύμπτωση αυτές τις μέρες εκδόθηκε στην Ελλάδα πρώτη φορά το κύκνειο άσμα του Ζορζ Μπερνανός, με τον τίτλο, ακριβώς, Διάλογοι Καρμηλιτισσών -δεν το έχω διαβάσει, τον τίτλο ξέρω μόνο, κουσούρι των μεταφραστών είναι να ξέρουν πώς λέγονται τα πράγματα και όχι απαραιτήτως πώς είναι και τι κάνουν. Αλλά πλατειάζω.

Οπότε, τα τελευταία μας μεζεδάκια πριν απο τα Χριστούγεννα έμελλε να είναι τα καρμηλιτικά. Τα επόμενα, να το πω από τώρα, ίσως δημοσιευτούν ανήμερα Χριστούγεννα, που φέτος πέφτουν Σάββατο, ίσως όμως την επόμενη μέρα, θα δείξει.

* Η τέχνη συχνά αντιγράφει τη ζωή, αλλά το εντυπωσιακό είναι όταν η ζωή αντιγράφει την τέχνη. Κάτι τέτοιο ισχύει και στο χώρο της… μαργαριταλιείας, με ένα εύρημα που μου έστειλε φίλος.

Λοιπόν, πριν από 60 χρόνια, το καλοκαίρι του 1961, ενώ είχε συμβεί ένα σπάνιο δυστύχημα με τελεφερίκ στις Άλπεις, ενώ στην Ελλάδα βρισκόμασταν σε προεκλογική περίοδο, ο Μποστ δημοσίευσε ένα σκίτσο, που το έχουμε παρουσιάσει και στο ιστολόγιο, με τον τίτλο «Η προσεχής τραγωδία των Κάλπεων», και έπλασε τον τύπο «των Κάλπεων», λογοπαίζοντας με τις Άλπεις και τις κάλπες.

Και τις προάλλες, γράφοντας για τις εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ, το Πρώτο Θέμα ανάστησε τον μποστικό τύπο και έγραψε για το «κλείσιμο των κάλπεων». Όπως είπαμε: η ζωή αντέγραψε την λογοπαικτική τέχνη!

Πέρα όμως από το αστείο του πράγματος, σκέφτομαι ότι ίσως η συντάκτρια έγραψε «κάλπεων» επειδή υποσυνείδητα της φαινόταν αφύσικος ο κανονικός τύπος, «των καλπών» -η γενική πληθυντικού πολλών θηλυκών ως γνωστόν είναι δύσχρηστη (των κοτών, των πορτών κτλ.).

Βέβαια, αν σου φαίνεται κάπως δύσχρηστο το «πριν το κλείσιμο των καλπών» η λύση δεν είναι «των κάλπεων». Υπάρχει προτιμότερη λύση, απόλυτα στρωτή: «πριν κλείσουν οι κάλπες».

Μεζεδάκια είκοσι χρόνια μετά

Είκοσι χρόνια μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, βέβαια, μια από τις λιγοστές σημαδιακές ημερομηνίες στη διάρκεια της ζωής μας. Και είναι βέβαια μεγάλη ειρωνεία της ιστορίας πως η εικοστή επέτειος από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους θα συμπέσει με την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, οι οποίοι βέβαια βρέθηκαν σε αυτή τη θέση αν όχι με τις ευλογίες πάντως με την ανοχή των ΗΠΑ.

Αν η φετινή 11η Σεπτεμβρίου έπεφτε καθημερινή, ίσως να αφιερωναμε ένα άρθρο -και ίσως όχι τόσο πολύ με αναλύσεις όσο με αφηγήσεις του καθενός μας, τι έκανε εκείνη τη μέρα που όλος ο πλανήτης είδε σε ζωντανή μετάδοση (απομεσήμερο ήταν στα μέρη μας) το Μπόινγκ να πέφτει πάνω στον δεύτερο πύργο.

Αλλά σήμερα είναι Σάββατο και το πρόγραμμα επιβάλλει να δημοσιεύσουμε μεζεδάκια, παναπεί ανάλαφρο γλωσσικό σχολιασμό. Οπότε, το επετειακό μας άρθρο αναβάλλεται για τα 25 ή τα 30 χρόνια της επετείου (αν δεν πέφτει Σαββατοκύριακο τότε).

Και ξεκινάμε ανάλαφρα, με έναν διάλογο από το Φέισμπουκ.

Αγνοώ πώς ξεκίνησε η συζήτηση και τι ήταν εκείνο που έκανε τον ένα συνομιλητή να ανατρέξει στον θάνατο του Σωκράτη.

— Ντροπή σου Έλληνα. Εσύ θα έδινες πρώτος το κύμινο (ή έστω κίμηνο) στο Σωκράτη.

Φαίνεται ότι ο Σωκράτης πέθανε από την υπερβολική κατανάλωση κύμινου -ίσως το βάζανε στα σουτζουκάκια της εποχής, ίσως πάλι να το πίνανε σε αφέψημα ή σε ηδύποτο όπως είναι το κιούμελ.

Αυτή η δεύτερη εκδοχή φαίνεται ελκυστική, διότι εξηγεί και την προέλευση μιας παροιμιακής φράσης της νέας ελληνικής. Δεν αποκλείεται, δηλαδή, οι αρχαίοι να λέγανε «ώσπου να πιεις κύμινο», και μέσα στους αιώνες η φράση να μεταλλάχθηκε σε «ώσπου να πεις κύμινο».

(Για να μην τα δω αυτά αναδημοσιευμένα πουθενά, σπεύδω να δηλώσω ότι τα γράφω στα αστεία).

* Συνεχίζω με μια παρωνυχίδα από ρεπορτάζ για το φονικό που συνέβη στη Φλόριντα.

Ο δράστης, ο 33χρονος Μπράιαν Ρίλεϊ, επίσης τραυμάτισε ένα 11χρονο κορίτσι, στο περιστατικό που έγινε στο Λέικλαντ, κοντά στην Τάμπα. Το κορίτσι είχε επτά τραύματα από σφαίρες και υποβλήθηκε σε επέμβαση. 

Οπως το διαβάζω εγώ, το κορίτσι είχε ήδη επτά τραύματα από σφαίρες, πριν το τραυματίσει ο Ρίλεϊ. Επειδή το ρήμα «έχω» δεν επιτρέπει διάκριση αορίστου και παρατατικού, που εδώ χρειάζεται, θα έβαζα «το κορίτσι υπέστη επτά τραύματα».

Σημειώνω επίσης το απρόσεχτο «πάσχει από μετατραυματική διαταραχή μετατραυματικού στρες» -το πρώτο από τα δύο περισσεύει θαρρώ.

Κατακαμένα μεζεδάκια

Στην αρχή της εβδομάδας, σκεφτόμουν πως το σαββατιάτικο άρθρο, τούτο που διαβάζετε τώρα, θα το ονόμαζα «Γρεβενιώτικα μεζεδάκια», προς τιμήν του καταπληκτικού Μίλτου Τεντόγλου, που μας χάρισε τόση χαρά με το χρυσό μετάλλιο στο μήκος και με τις απίθανες δηλώσεις του -όπως είχα ονομάσει «γιαννιώτικα» το άρθρο της περασμένης εβδομάδας για να τιμήσω τον Στέφανο Ντούσκο.

Έτσι σκεφτόμουν, αλλά οι πρωτοφανείς καταστροφικές πυρκαγιές που κατάκαψαν τη μισήν Ελλάδα έκαναν σχεδόν υποχρεωτικό τον τίτλο που διαβάσατε.

Σκέφτηκα μάλιστα να μη βάλω καθόλου άρθρο σήμερα, σε ένδειξη πένθους (και κυριολεκτικά, αφού πέρα από τις ανυπολόγιστες καταστροφές στο περιβάλλον και σε περιουσίες, είχαμε και ανθρώπινα θύματα, τουλάχιστον τον εθελοντή πυροσβέστη αλλά και τον Κ. Μίχαλο). Μετά είπα να βάλω μόνο μια φωτογραφία, αλλά τελικά αποφάσισα, έστω και με βαριά καρδιά, να προσπαθήσω να γράψω ένα άρθρο περίπου σαν κάθε άλλου Σαββάτου. Θα είναι βέβαια άκεφο, και πιο σύντομο. Αλλά άκεφοι είμαστε όλοι μας.

* Κριτική για τις φωτιές δεν θέλω να κάνω, αλλά θέλω να αναφερθώ σε ένα παράπλευρο θέμα, που άλλωστε συνέβη την πρώτη μέρα της φωτιάς, πριν πάρουν τα πράγματα εφιαλτική τροπή.

Πρόκειται για ένα τουίτ του υπουργού κ. Μηταράκη ο οποίος απαντάει σε Ολλανδή ευρωβουλεύτρια. Η Tineke Strik (των Πρασίνων) τον ρωτάει αν υπάρχει σχέδιο εκκένωσης της Αμυγδαλέζας από τους εκεί κρατούμενους μετανάστες, και ο αρμόδιος υπουργός την επιπλήττει, περίπου, επειδή δεν ρώτησε και για την τύχη των ντόπιων κατοίκων.

Φυσικά, τέτοιες απαντήσεις θα περίμενε κανείς από (έμμισθο ή όχι) τρολ, όχι από υπουργό που απαντά σε μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Δεβ έχει κάποιο γλωσσικό ή ορθογραφικό λάθος η στιχομυθία, το περιεχόμενο της απάντησης του κ. υπουργού είναι που αποτελεί ανορθογραφία. Ας μείνει να το θυμόμαστε.

* Μια παρωνυχίδα για τον Ντούσκο, σε ρεπορτάζ για τη νίκη του:

Ο χρυσός, πλέον, έλληνας ολυμπιονίκης ήταν τέταρτος μέχρι τα πρώτα 500 μέτρα της κούρσας, όμως στη συνέχεια ανέβασε τον ρυθμό του και πλασαρίστηκε στην πρώτη θέση, την οποία κράτησε μέχρι το τέλος…..

Ο φίλος που το στέλνει δεν συμφωνεί με το ρήμα «πλασαρίστηκε» διότι, κατά τη γνώμη του, το ρήμα αυτό δεν ταιριάζει με την πρώτη θέση, αλλά με μια χαμηλότερη, που να έχει τουλάχιστον έναν αθλητή πιο πάνω, όπως και τουλάχιστον έναν πιο κάτω.

Εσείς τι λέτε;

(Και ναι, ξέρω, υπάρχουν κι άλλα ζητήματα, κάπως πιο σοβαρά)

* Ένας φίλος μου γλωσσολόγος μαζεύει παραδείγματα γενικομανίας, και μου έστειλε ένα τελευταίο αλίευμα, από αθλητικό ιστότοπο, σχετικά με τον αποκλεισμό της ΑΕΚ:

θα την πονέσουν περισσότερο τα κείμενα και τα λόγια που πάντα ακολουθούν ενός ντροπιαστικού αποκλεισμού

Τα έντονα στοιχεία είναι του συντάκτη, αλλά εμείς εδώ προσέχουμε τη σύνταξη του «ακολουθώ» με γενική, ακολουθούν ενός ντροπιαστικού αποκλεισμού.

Φυσικά, το «ακολουθώ» με αιτιατική συντάσσεται στα νέα ελληνικά. Στα αρχαία, έπαιρνε δοτική (ακολουθώ τινί) αλλά αυτό δεν αφορά τη νέα γλώσσα. Να υπάρχει έλξη από το «προηγούμαι» που όντως παίρνει γενική; Να επηρεάζει το «ενός κακού μύρια έπονται;»

Γιαννιώτικα μεζεδάκια

Στην αρχή σκεφτόμουν να τα πω διακεκαυμένα μεζεδάκια ή μεζεδάκια του καύσωνα ή κάτι άλλο τέλος πάντων που να εκφράζει τα σαραντάρια που βασανίζουν πολλούς, ιδίως όσους έχουν απομείνει στα αστικά κέντρα.

Χτες το πρωί όμως μαθεύτηκε το χρυσό μετάλλιο του κωπηλάτη Στέφανου Ντούσκου, ενός σεμνού αθλητή που χωρίς τυμπανοκρουσίες και χωρίς ν’ απασχολεί τους προβολείς των μέσων ενημέρωσης κατάφερε να πάρει την πρώτη θέση, και μάλιστα με ολυμπιακό ρεκόρ, στο μονό σκιφ ανδρών -οπότε, προς τιμήν του χρυσού ολυμπιονίκη, τα σημερινά μεζεδάκια βαφτίζονται γιαννιώτικα, αφού ο Ντούσκος είναι αθλητής του Ν.Ο.Ιωαννίνων και συνεχίζει τη μεγάλη παράδοση που έχουν, λόγω και της λίμνης, τα Γιάννενα στην κωπηλασία.

Να θυμίσω και το ωραίο δοξαστικό τετράστιχο που σκάρωσε χτες ο φίλος μας ο ΓΤ:

Το ποτήρι υψώνω μπρούσκο
για τον Στέφανο τον Ντούσκο
Είν’ αμέτρητοι οι κόποι
για να πας καλά στην κώπη

Όσο για το αγωνισμα του Στέφανου, που τον στεφάνωσε, λέγεται «σκιφ», ενώ στα αγγλικά λέγεται scull (και όχι skull, που είναι το κρανίο). Εμείς θα το πήραμε από τα γαλλικά, όπου είναι skiff, λέξη αγγλικής προέλευσης μάλιστα.

* Kαι ξεκινάμε με μια ανακάλυψη των δαιμόνιων ντετέκτιβ που κατάφεραν να σπάσουν τους μυστικούς κωδικούς συνεννόησης της συμμορίας των κακοποιών που ανατίναζαν ΑΤΜ.

Λοιπόν, Bro θα πει «αδελφέ» -ποιος να το φανταζόταν!

Μια απορία που έχω στο ίδιο θέμα, είναι τι σημαίνει «τράπερ» και ποια η σχέση του με τον ράπερ. Αλλά αυτό θα μου το πείτε εσείς.

* Συνεχίζω με μιαν άλλη απορία, όχι δική μου ή μάλλον όχι μόνο δική μου.

Ο φίλος μας ο Νίκος Νικολάου, που τόσα άρθρα έχει γράψει για το ιστολόγιο, παρέπεμψε σε μένα και στη συλλογική σοφία του ιστολογίου την εξής απορία:

Πότε και από ποιούς επινοήθηκε το «ούνα φάτσα ούνα ράτσα»;

Κατ’ αρχάς, επινοήθηκε από ιταλούς, ή από έλληνες ως ψευδοϊταλισμός; Η ομοιοκαταληξία δεν ισχύει στα στάνταρ ιταλικά (faccia razza), αν και δεν ξέρω τι συμβαίνει με τις διαλέκτους. Συνήθως λένε στο διαδίκτυο πως η φράση είναι άγνωστη στην Ιταλία, αν και βρίσκω αρκετές περιπτώσεις και una faccia una razza και  stessa faccia stessa razza, ώστε να αμφιβάλλω. Και το «μία φάτσα μία ράτσα» στα ελληνικά ακουγόταν παλαιότερα.

Και πότε; Βλέπω αρκετές φορές τον ισχυρισμό πως επινοήθηκε ως Μουσολινική προπαγάνδα προς τα Δωδεκάνησα, ακόμα και από ιστορικούς· αλλά τεκμήρια δεν βλέπω, και δεν βρήκαμε στο Google Books αναφορές πριν τη δεκαετία του 60.

Αν ξέρεις τίποτα παραπάνω, ευπρόσδεκτο· ή και αν θα μπορούσες να θέσεις το ζήτημα στο αναγνωστικό σου κοινό…

Ομολογώ ότι, αν και έψαξα λίγο, δεν βρηκα παλαιότερες του 1960 αναφορές του «ούνα φάτσα ούνα ράτσα», αν και θυμάμαι π.χ. τον παππού μου να το λέει.

Οπότε, ελπίζω η συλλογική σοφία του ιστολογίου να κάνει (για μιαν ακόμα φορά) το θαύμα της.

* Aν σας ζητήσουν να αναφέρετε ένα παράδειγμα τυπογραφικού λάθους που δεν το πιάνει ο κορέκτορας, και δεν έχετε κανένα πρόχειρο, ιδού ένα φρέσκο:

Ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας, μιλώντας στον ΑΝΤ1, έκανε λόγο για ένα ακόμη ακραίο καιρικό φαινόμενο, σημειώνοντας ότι η κλιματική αλλαγή έχει γίνει κλιματική απειλεί.