Η μήνις του Γιώργη (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, περίπου 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Οκτώβριο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε στις 27 Aπριλίου 1929, δηλαδή πριν από 95 χρόνια. Κατά εντυπωσιακή σύμπτωση, το 1929 το Πάσχα έπεφτε, όπως και φέτος, στις 5 Μαΐου.

Ο Βριάρεως παρουσιάζει έναν φίλο του, ονόματι Γιώργη, που είναι πολύ θυμωμένος επειδή  ο μητροπολίτης είχε βγάλει απόφαση η γιορτή του Αγίου Γεωργίου να μετατεθεί για τη Δευτέρα του Πάσχα. Φαίνεται ότι η μετάθεση  αυτή της γιορτής ήταν  κάτι σχετικά καινούργιο, τουλάχιστον για τη Μυτιλήνη, αν  και, λόγω μικρής  τριβής με τα εκκλησιαστικά, δεν ξέρω ποια είναι τα αναστάσιμα τροπάρια στη λειτουργία του Αγίου Γεωργίου που θα μπορούσε να τα παραλείψει ο παπάς,  όπως προτείνει ο μηνίων Γιώργης. 

Προηγουμένως, ο Βριάρεως διηγείται ένα ανέκδοτο με έναν Τούρκο που βαφτίστηκε Γιάννης και που οι φίλοι του τον  έπεισαν να τους κάνει τραπέζι κάθε φορά που γιορτάζει κάποιος Ιωάννης στο εορτολόγιο, δηλαδή περίπου κάθε μήνα -διότι, πράγματι, πολλές φορές υπάρχει κάποιος Ιωάννης που γιορτάζει: ας πούμε, χτες, 29 Απριλίου γιόρταζε ο Άγιος Ιωάννης  ο Καλοκτένης,  πολιούχος της Θήβας, ενώ στις 30 Μαρτίου ο Άγιος Ιωάννης ο εν φρέατι, στις 27 Μαΐου ο Αγιάννης ο Ρώσος και πάει λέγοντας. Το ανέκδοτο αυτό με τον νεοφώτιστο Γιάννη θυμάμαι πως το έλεγε ο παππούς μου. 

Κατά τα άλλα προσέχω πως σε αυτό το χρονογράφημα ο Βριάρεως κάνει κατάχρηση από παρενθετικές παύλες. Προσέξτε επίσης το λογοπαίγνιο με το «λιρικός», όπως και την άποψη ότι από τότε (το 1929) οι πολλοί άνθρωποι έδιναν σημασία στο χρήμα και όχι στις διασκεδάσεις της ζωής. 

Η ΜΗΝΙΣ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΗ

Κάποιος Τούρκος προσκείμενος στη θρησκεία μας και κάνοντας παρέα ως επί το πλείστον με Ρωμιούς, έβλεπε με φθόνο τας εκάστοτε προς κρασοκατάνυξιν συγκεντρώσεις των που εγίνοντο στας  ονομαστικάς εορτάς των, στας οποίας δεν ήθελε να λαμβάνει μέρος αιωνίως χωρίς να τας ανταποδίδει αφού δεν εόρταζε. Δεν είχε βλέπετε γεννηθεί Έλλην ώστε δεν ήξερε την συνηθισμένη για μας διασκευή του αρχαίου ρητού, ήτοι το «σελεμίζειν εστί φιλοσοφείν».

Απεφάσισε λοιπόν να βαπτισθεί και την θεάρεστον αυτήν απόφασιν την ανεκοίνωσε στους φίλους του πού την επεκρότησαν ευθύμως. Εξελέγη και ο νουνός του —ο πονηρότερος της συντροφιάς- όστις δολιότατα τον ονόμασε Γιάννην.

Κάθε τόσο ο Νεόμυστος Ιωάννης εόρταζε την ονομαστικήν του εορτήν και έκανε τραπέζια στην παρέα, μη ξέροντας ο φουκαράς —θα ήτανε από τους «σαρανταπέντε»— πως μόνο μια φορά το χρόνο εορτάζουν οι Γιάννηδες και όχι κάθε μήνα —τουλάχιστον— όπως γράφει το εορτολόγιον.

Μέσα σε ένα χρόνο η περιουσία του έφθασε εις το ήμισυ εξαιτίας των επανειλημμένων εορτασμών και ο Γιάννης προείδεν ότι πολύ γρήγορα θα μείνει στην ψάθα. Άρχισε λοιπόν να καταράται τον άγιον που τον επήρε στο λαιμό του και μιαν ημέρα εζήτησε από τον δολιότατον ανάδοχόν του να του τον δείξει. Οδηγήθη προ του Ιωάννου του Προ­δρόμου πού μοιάζει -συγγνώμην άγιε διά την βλασφημίαν— ο δυστυχής σαν φτω­χός διάβολος, καθώς είναι κουρελιασμένος και ξυπόλητος, και μόλις τον είδε σε τέτοιο χάλι του είπε :

-— Αμ’ τέτοιες τρέλες θα ’κανες και σύ και κατήντησες έτσι, και κοντεύεις να με κάμεις και μένα ίδιονε.

Την ιστορίαν του φιλεόρτου Τούρκου εθεώρησα σκόπιμον να προτάξω για να υπενθυμίσω στους αναγνώστας ότι τον παλιό καιρό, τότε «που έδεναν τα σκυλιά με τα λουκάνικα» υπήρχον άφθονοι χριστιανοί έτοιμοι ν’ αφήσουν «να πάει και το παλιάμπελο» για λίγο γλέντι εν αντιθέσει προς τον σήμερινόν χρυσούν αιώνα της λίρας και του χρηματιστηρίου που κατόρθωσε να μεταβάλει τούς μισούς ανθρώπους εις χρυσούς μόσχους και τους άλλους μισούς εις γονυπετείς προσκυνητάς των.

Αλλά «όλα σου τα δάχτυλα δεν είναι ίσα». Μεταξύ των σημερινών λιρικών θνητών υπάρχουν και μερικοί —ελάχιστοι— αποτελούντες σπανίας εξαιρέσεις που πετάν τη σκούφια τους, σαν πρώτα, για λίγο κέφι και ζητούν αφορμές για γιορτές.

Έναν τέτοιον —Γιώργην καλούμένον— έτυχε να συναντήσω την περασμένη Τρίτη.

— Καλημέρα Γιώργη. Χρόνια πολλά.

— Άσε με αδερφέ πρωί-πρωί!

—  Κάτι πολύ φουρκισμένο σε βλέπω. Τι τρέχει; Μπας και τσακώθηκες με την κυρά-Γιώργαινα;

— Τσακώθηκα με τον Aϊ Γιώργη. Είναι δουλειές αυτές αδερφέ; Απάνου που την περίμενα σαν το Μεσσία αυτή την ημέρα, να ξεσκουριάσω λιγάκι, έρχεται ο Μητροπολίτης και σου λέει: Κυρ Γιώργη παράτα τα. Δε γιορτάζεις σήμερα. Αναβαλλεται η γιορτή σου για τη λαμπροδευτέρα. Βρε αμάν. Τίποτα. Είναι να μην είσαι βαπόρι; Σαν να μη μπορούσαν οι παπάδες να παραλείψουν τ’ αναστάσιμα τροπάρια της λειτουργίας, ή μπας και θα το ’παιρνε χαμπάρι ο κόσμος που δεν καταλαβαίνει γρυ από λειτουρ­γίες. Τι σου κοστίζει χριστιανέ μου; Άντε στην εκκλησιά, λειτούργα, μάσα τα όσα δεν κάνει να πεις και ξεμπερδεύει. Κι άσε τον κόσμο να χαρεί τη γιορτή του. Τι καταλάβαμε τώρα; Αλλά βλέπεις γινήκαμε και μεις Ευρωπαίοι και μεταθέτουμε τους άγιους σαν να ’τανε Δημοδιδάσκαλοι. Γι’ αυτό κι ο Θεός μάς πάει κατά Διαβόλου. Τι τα θες καημένε! Έπρεπε να ’τανε άντρες οι Γιώργηδες και τα λέγαμε…! Αλλά καλά μάς λένε πως ξεπεράσαμε τους Γιάννηδες…

Κι ο Γιώργης έφυγε τρομερά πεισμωμένος.

Κι αυτό το πείσμα. Είναι ίσως το μόνον που παρέλειψε ν’ αναφέρει ο γείτονας κ. Βάρος· του το λέω και μη προς βάρος του.

 

ΒΡΙΑΡΕΩΣ