Η μήνις του Γιώργη (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, περίπου 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Οκτώβριο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε στις 27 Aπριλίου 1929, δηλαδή πριν από 95 χρόνια. Κατά εντυπωσιακή σύμπτωση, το 1929 το Πάσχα έπεφτε, όπως και φέτος, στις 5 Μαΐου.

Ο Βριάρεως παρουσιάζει έναν φίλο του, ονόματι Γιώργη, που είναι πολύ θυμωμένος επειδή  ο μητροπολίτης είχε βγάλει απόφαση η γιορτή του Αγίου Γεωργίου να μετατεθεί για τη Δευτέρα του Πάσχα. Φαίνεται ότι η μετάθεση  αυτή της γιορτής ήταν  κάτι σχετικά καινούργιο, τουλάχιστον για τη Μυτιλήνη, αν  και, λόγω μικρής  τριβής με τα εκκλησιαστικά, δεν ξέρω ποια είναι τα αναστάσιμα τροπάρια στη λειτουργία του Αγίου Γεωργίου που θα μπορούσε να τα παραλείψει ο παπάς,  όπως προτείνει ο μηνίων Γιώργης. 

Προηγουμένως, ο Βριάρεως διηγείται ένα ανέκδοτο με έναν Τούρκο που βαφτίστηκε Γιάννης και που οι φίλοι του τον  έπεισαν να τους κάνει τραπέζι κάθε φορά που γιορτάζει κάποιος Ιωάννης στο εορτολόγιο, δηλαδή περίπου κάθε μήνα -διότι, πράγματι, πολλές φορές υπάρχει κάποιος Ιωάννης που γιορτάζει: ας πούμε, χτες, 29 Απριλίου γιόρταζε ο Άγιος Ιωάννης  ο Καλοκτένης,  πολιούχος της Θήβας, ενώ στις 30 Μαρτίου ο Άγιος Ιωάννης ο εν φρέατι, στις 27 Μαΐου ο Αγιάννης ο Ρώσος και πάει λέγοντας. Το ανέκδοτο αυτό με τον νεοφώτιστο Γιάννη θυμάμαι πως το έλεγε ο παππούς μου. 

Κατά τα άλλα προσέχω πως σε αυτό το χρονογράφημα ο Βριάρεως κάνει κατάχρηση από παρενθετικές παύλες. Προσέξτε επίσης το λογοπαίγνιο με το «λιρικός», όπως και την άποψη ότι από τότε (το 1929) οι πολλοί άνθρωποι έδιναν σημασία στο χρήμα και όχι στις διασκεδάσεις της ζωής. 

Η ΜΗΝΙΣ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΗ

Κάποιος Τούρκος προσκείμενος στη θρησκεία μας και κάνοντας παρέα ως επί το πλείστον με Ρωμιούς, έβλεπε με φθόνο τας εκάστοτε προς κρασοκατάνυξιν συγκεντρώσεις των που εγίνοντο στας  ονομαστικάς εορτάς των, στας οποίας δεν ήθελε να λαμβάνει μέρος αιωνίως χωρίς να τας ανταποδίδει αφού δεν εόρταζε. Δεν είχε βλέπετε γεννηθεί Έλλην ώστε δεν ήξερε την συνηθισμένη για μας διασκευή του αρχαίου ρητού, ήτοι το «σελεμίζειν εστί φιλοσοφείν».

Μηδέν παρεξήγηση… (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε στις 22 Μαρτίου 1929 με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα. Αποτελεί κατά κάποιον τρόπο συνέχεια του χρονογραφήματος Βάσανα, που το είχαμε δημοσιεύσει πριν 4 εβδομάδες εδώ, κι αν ήμουν πιο προσεχτικός θα το έβαζα αμέσως μετά από εκείνο, αλλά μου ξέφυγε. Όλο σχεδόν σε διάλογο, με θέμα τις αναπάντεχες συνέπειες του προηγούμενου χρονογραφήματος στο οποίο, θυμίζω, ο Βριάρεως είχε βάλει έναν  οικογενειάρχη φίλο του να διεκτραγωδεί τα βάσανα που περνούσε στις Απόκριες όταν ο γιος του, οι τρεις κόρες του αλλά και η γυναίκα του πήγαιναν καθημερινά σε χορούς και σε φιλικές συγκεντρώσεις. Φαίνεται όμως πως πολλοί αναγνώρισαν τον  εαυτό τους σε εκείνη την περιγραφή.

ΜΗΔΕΝ  ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΗ…

Έγραφα προ ημερών για τον συνετό oικογενειάρχην που η συμβία του, ο διάδοχός του και αι τρεις χαριτόβρυτοι θυγατέρες του επήγαιναν κάθε βράδυ στους χορούς, εξαντλούσαι τον γηραιόν οργανισμόν του διά της οίκοι ακαταστασίας και το  θυλάκιόν του διά των εξόδων.

Εθεώρησα —αλίμονον— περιττόν να προσθέσω ότι ο ήρως μου είναι πρόσωπον φανταστικόν, η οικογένεια ανύπαρκτος και η διήγησις όλη ψευδής. Ενόμιζα ότι όλα αυτά εννοούνται ευκόλως από τους αναγνώστας και κατά συνέπειαν ημπορούν να παραλειφθούν. Είχα υπόψη μου τον συνήθη διάλογον των απίστων Ελλήνων.

— Στην εφημερίδα το διάβασες είπες;

— Ναι.

– Αμ είναι ψέματα, χριστιανέ μου….

Και γι’ αυτό την έπαθα. Την επομένη της δημοσιεύσεως του σκαλαθύρμα­τος εκείνου συνελήφθην από μίαν κυρίαν η οποία με τιμά διά της φιλίας της.

— Καλημέρα οας.

—   Καλημέρα σας μαντάμ.

— Πολύ ωραία τα λέτε στο σημερινό σας χρονογράφημα.

— Με κολακεύετε υπέρ το δέον κυρία.

– Ξέρετε ότι δεν κολακεύω ποτέ. Αλήθεια, ποιαν οικογένεια υπαινίττεσθε;

— Καμίαν φυσικά.

– Ελάτε δα. Δεν είχατε υπόψη σας την οικογένειαν Άλφα; Γράφετε με το νι και με το σίγμα όλα τα συμβαίνοντα σ’ αυτήν.

— Γράφω κυρία μου με το νι και με το σίγμα διότι αυτά τα γράμματα είναι τα αρχικά του ονόματός μου. Αλλά οικογένειαν δεν είχα καμίαν υπόψη μου, της δε οικογενείας Άλφα ηγνόουν την ύπαρξιν μέχρι της στιγμής που την ανεφέρατε. Από σας μαθαίνω πως υπάρχει τέτοια οικογένεια.

– Σοβαρά;

– Σοβαρότατα. Αλλωστε πάντοτε τα γραφόμενά μου πηγάζουν από τη φαντασία μου ή από παρατηρήσεις ανακατεμένες και ποτέ αμέσως από την πραγματικότητα. Και τούτο γιατί τρέμω τας παρεξηγήσεις και τη σχετική σκοτούρα που επακολουθεί. Αν κάποτε συμβαίνει το κατασκεύασμά μου να μοιάζει κάπως την πραγματικότητα, όπως π.χ. το χθεσινό, αυτό προέρχεται από απλήν σύμπτωσιν.

Η φίλη κυρία κατεπείσθη. Αλλά σε λίγο με τσακώνει κάποιος φίλος.

— Σε γράπωσα.

— Καλά έκανες.

— Του τα ’ψαλες βλέπω του Κάππα…

— Ποιανού Κάππα;

— Έλα καημένε, άσε τις τσιριμόνιες και καταλάβαμε. Τι διάβολο, στη Μυτιλήνη ζούμε και ξέρουμε τον κόσμο.

— Μα φίλε μου σε βεβαιώ…

— Να μη με βεβαιοίς τίποτα, παρά φυλάξου γιατί ο κύριος αυτός θα σου τινάξει την κάπα.

— Ποιος κύριος.

– Ο Κάππα.

– Ώρες είναι να βρω το μπελά μου. Μα σε βεβαιώ πώς ο κύριος αυτός μού είναι τελείως άγνωστος.

— Όπως καταλαβαίνεις. Εγώ είχα χρέος να σε ειδοποιήσω.

Είχα την αφέλεια να πιστέψω ότι ετελείωσαν τα σχόλια του αθλίου εκείνου δημοσιεύματος. Αλλά την επομένην εβγήκα από την πλάνην μου. Πενηντάρης γνωστός ευηρεστήθη να με βρίσει εις πρώτην συνάντησιν.

— Δεν ντρέπεσαι λιγάκι καημένε; Εμάς εβρήκες να βγάλεις στη δημοσιότητα; Ποιος σου το ’βγαλε το μάτι; Ο φίλος μου. Γι’ αυτό ’ναι έτσι βαθιά βγαλμένο;

— Δε σάς καταλαβαίνω καθόλου.

– Αλλού την κλάρα. Όταν έγραφες μας εκαταλάβαινες καλά καθώς φαίνεται. Μα να μη σου περάσει ιδέα πως θα παίξεις μαζί μας.

— … Εν ου παικτοίς, ε; Μα φίλε μου, σας βεβαιώ πώς δεν έγραψα τίποτε για σας. Είδατε πουθενά τ’ όνομά σας; Ύστερα σεις έχετε δυο γιους και τέσσερες κόρες και γω έγραφα..,

— Έγραφες βέβαια συγκεκαλυμμένα. Μου σκοτώνεις ένα γιο και μια κόρη, σβήνεις και τ’ όνομά μου κι είσαι εντάξει. Κι ο κόσμος θαρρείς πως τρώει άχυρα. Τέσσερες γειτόνοι πρωί πρωί με ρωτούσαν αν εδιάβασα φημερίδα και χαμογελούσαν.

Πηγαίνετε τώρα να τον πείσετε πως ούτε καν τον έβαλα στον νου μου κι ότι δεν είχα ιδέαν του τι γινότανε στο σπίτι του.

Βλέπεις όποιος έχει τη μύγα μυγιάζεται.

ΒΡΙΑΡΕΩΣ

Κι ένα δικό μου φρασεολογικό σχόλιο. Την παροιμία «όποιος έχει τη μύγα μυγιάζεται» τη χρησιμοποιούμε και σήμερα και είναι  ολοζώντανη. Αναρωτιέμαι όμως αν ξέρετε την  έκφραση «Αλλού την κλάρα», που χρησιμοποιεί  ο τελευταίος από τους φίλους του Βριάρεω. Την έκφραση την  έχω βρει σε παλιά κείμενα, είτε ως «Αλλού την  κλάρα» είτε πληρέστερα ως «πού την  πας την  κλάρα;» και λέγεται όταν δεν πιστεύουμε αυτά που μας λέει κάποιος. Ασφαλώς θα κρύβεται πίσω της κάποιος λησμονημένος μύθος. Την ξέρετε την έκφραση; 

Η νίκη (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δεν ξέρουμε ακριβώς πότε δημοσιεύτηκε, διότι δεν το έχει σημειώσει ο Καλάργαλης, πάντως το 1928-29. Ο υπέρτιτλος είναι «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα. 

Θέμα του χρονογραφήματος είναι ο μέχρι θανάτου βασανισμός μιας γάτας στην  αγορά της  Μυτιλήνης από μαγαζάτορες και πελάτες. Φαίνεται πως τότε συνήθιζαν τη βάρβαρη  αυτή «διασκέδαση». Αλλά και πιο κοντά στην εποχή  μας, τέτοια βάρβαρα έθιμα δεν έλειπαν -θυμάμαι μάλιστα φίλο μου να μου λέει, χωρίς ντροπή, ότι στην  ψαραγορά της πόλης του συνήθιζαν το ‘γατάρι’, δηλαδή  έκλειναν τις δυο εξόδους της στοάς όπου βρισκόταν  η  αγορά και έπαιζαν ποδόσφαιρο με τις αδέσποτες γάτες. 

Οπότε, εδώ ο Βριάρεως είναι καταγγελτικός -δεν  λέει ονόματα,  αλλά σε ένα  μικρό μέρος πολλοί θα ήξεραν περίπου ποιους εννοεί.

Κατά τα άλλα, έκανα μεν εκσυγχρονισμό της  ορθογραφίας,  αλλά έναν καθαρευουσιάνικο παρατατικό «ώρμα» τον  άφησα έτσι για να μη μπερδεύεται με την προστακτική «όρμα» (ενώ αν ήταν «ώρμησε» θα τον έβαζα «όρμησε»).

Η ΝΙΚΗ

Οι μη δεχόμενοι την Δαρβίνειον θεωρίαν αλλ’ αποδίδοντες παν φαι­νόμενον της γενέσεως και της αρμο­νίας ή δυσαρμονίας των ειδών εις την θείαν πρόνοιαν πιστεύουν ότι, όπου ο Θεός ετοποθέτησε θάλασ­σαν εκεί και ψάρια ή χταπόδια για να κατοικούν εντός αυτής, όπου Μα­ραθωνομάχους εκεί και Μαραθώνα ίνα μάχονται, όπου αφελείς εκεί  και χρηματιστάς ίνα τους ληστεύουν, όπου Όλυμπον εκεί χιόνας ή ληστάς,  και όπου παραπαίουσαν ζεματισμένην γάταν εκεί  και αγυιόπαιδας διά να την προπηλακίζουν.

Βάσανα (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε περίπου τέτοιες μέρες  στον  Δημοκράτη της Μυτιλήνης,  πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 15 Μαρτίου 1929, με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα. 

Θέμα του χρονογραφήματος είναι τα βάσανα που περνάει ένας οικογενειάρχης που έχει τρεις κόρες κι έναν  γιο νεαρής ηλικίας, με τους αλλεπάλληλους αποκριάτικους χορούς στην επαρχιακή Μυτιλήνη -κι  έτσι  περιμένει τη  Σαρακοστή για να  ηρεμήσει. Απ’ αυτή την άποψη, το χρονογράφημα είναι επίκαιρο. 

Ο Βριάρεως και πάλι βλέπει τα πράγματα από τη σκοπιά του πάτερ φαμίλια. Ευτυχώς στις μέρες μας η γυναίκα συμβάλλει εξίσου στον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Εκσυγχρονίζω κατά τα συνήθη  την ορθογραφία.

ΒΑΣΑΝΑ

Είναι πατήρ τεσσάρων τέκνων εξ ων τρία ανήκουν εις το αχρησιμοποίητον εισέτι ωραίον φύλον. Ωραία τριάς, ζώσα εικών των τριών χαρίτων ή μάλλον των τριών Σειρήνων. Τουλάχιστον έτσι τας αποκαλεί ο μπαμπάς των. Η μία παίζει πιάνο, η άλλη τραγουδεί και η τρίτη βάφει ήγουν ζωγραφεί. Όλες μαζί, βάφονται —όχι γιατί δεν έχουν φυσικον χρώμα αλλά χάριν της μόδας — γελούν με το ψύλλου πήδημα, σκιρτούν και τρελαίνονται διά τον χορόν και τα μυθιστορήματα τύπου «υπό τας φιλύρας». Έλθομεν εις τον υιόν. Είναι μεγαλύτερος της μικροτέρας μόνον καιτοι κοινώς πιστεύεται ως ο πρώτος γόνος υποβοηθών ούτω καταλλήλως εις την ελάττωσιν των Μαΐων που φέρουν επ’ ώμων αι τρεις χάριτες. Είναι όπως αι αδελφαί του ζωηρός ως πώλος, ανακατεύεται σε όλα και είναι ειδικός εις το ανορθογραφείν και το χορεύειν.

Κύματα (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε περίπου τέτοιες μέρες  στον  Δημοκράτη της Μυτιλήνης,  πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 14 Μαρτίου 1929, με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα. 

Θέμα του χρονογραφήματος δεν είναι τα κύματα της θάλασσας, όπως θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς από τον  τίτλο, αλλά διάφορες μόδες, και ειδικότερα η μόδα, που φαίνεται πως υπήρχε στη μικρή κοινωνία της Μυτιλήνης, να διοργανώνονται στους αποκριάτικους χορούς καλλιστεία για την εκλογή «μις», κάτι που όπως φαίνεται είχε προκαλέσει και καβγάδες. 

Ο Βριάρεως εδώ εκφράζει μάλλον συντηρητικές απόψεις, αλλά τέτοια ήταν η εποχή και η τοπική κοινωνία. Να σημειώσω ότι η αναφορά στο «κύμα αγραμματοσύνης» είναι απόηχος μιας συζήτησης που γινόταν εκείνη την  περίοδο στην εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και από τις στήλες των εφημερίδων, που είχε ξεκινήσει από τις «αποκαλύψεις» για φοβερά γλωσσικά λάθη σε γραπτά φοιτητών, αν θυμάμαι καλά -ένας ηθικός πανικός παρόμοιος με εκείνον που είχαμε ζήσει (οι παλιότεροι) με την «αρωγή και ευδοκίμηση» το 1985. Τότε ακριβώς (Δεκ. 1928-Φεβρ 1929) ο Δημήτρης Γληνός είχε δημοσιεύσει τη μελέτη του «Το κύμα της αγραμματοσύνης» (‘αγραματωσύνης’ το έγραφε) που την είχα ανεβάσει στον  παλιό μου ιστότοπο,  τη σχολίασα σε άρθρο του ιστολογίου και υπάρχει και στο  Λογοτεχνικό ιστολόγιο.

Ως συνήθως εκσυγχρονίζω την ορθογραφία. Εδώ έκανα μια εξαίρεση, κράτησα τη γραφή «μιςς», ίσως επειδή  έχει το σπάνιο διπλό τελικό σίγμα, ίσως γιατί έτσι τονίζονται περισσότερο τα λογοπαίγνια. Διορθώνω το «σκωληκόβρητοι» διότι δεν νομίζω να το έκανε λάθος ο παππούς μου, όπως και ένα «αιθαιρίας» που έχει πιο κάτω.

ΚΥΜΑΤΑ

Ετελείωσε λοιπόν. Όλα εφεξής θα επέρχονται κατά κύματα. Κύμα ψύχους, κύμα αγραμματοσύνης, κύμα μιςς, κύμα μασκαράδων, κύμα χορών. Όλο κύματα. Και κάθε δεσποινίς πού αναγορεύεται εκάστοτε «μιςς» θα μπορεί να λέγεται δικαίως «η κόρη των κυμάτων». Κι επα­κολουθούν κατόπιν τρικυμιώδεις συζητήσεις και έριδες και μαγκούρες έστιν ότε για κάθε εκλογήν και κατεβάζονται από κονιορτοβριθή ράφια σκωληκόβρωτοι τό­μοι αισθητικής και δημιουργούνται κα­νόνες, εξάγονται συμπεράσματα και άν­θρωποι τέως φίλοι γίνονται μιςςητοί αμοιβαίως και βρίζονται.

Εφευρέσεις (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε περίπου τέτοιες μέρες  στον  Δημοκράτη της Μυτιλήνης,  πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 13 Φεβρουαρίου 1929, με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα. 

Θέμα του χρονογραφήματος  είναι ένα ειδησάριο που είχε δημοσιευτεί στις εφημερίδες της εποχής, ότι κάποιος ιερέας από τα Μέγαρα είχε πάρει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για ένα σχέδιο πλοίου με διπλό  πηδάλιο. Με αφορμή αυτή την παράξενη  είδηση,  ο χρονογράφος και ένας φίλος του πιάνουν έναν ελαφρώς σουρεαλιστικό διάλογο με φόντο το κρύο που επικρατούσε, που το είδαμε και στο προηγούμενο χρονογράφημα. 

Πράγματι, στο Εμπρός της 5.2.1929 βρήκα (αλλά δεν το αποθήκευσα) ειδησάκι για τον αγαθό λευίτη εκ Μεγάρων που πήρε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για πλοίο με διπλό πηδάλιο, με ειρωνική χροιά και χωρίς περισσότερες λεπτομέρειες. 

Η έκφραση «δεν  θέλει θεολογία» είναι υπαρκτή παλιότερη  παραλλαγή της «δεν θέλει φιλοσοφία». Δεν βρήκα, αν και έψαξα λίγο, για κάποιο ναυάγιο πλοίου με  το όνομα «Αριάδνη», ενώ δεν ξέρω ποιους είχε κατά νου ο φίλος του Βριάρεω όταν λέει για παπάδες που εφεύρανε το μπαρούτι και την  τυπογραφία. Ο Γουτεμβέργιος, τουλάχιστον, δεν  ήταν  ιερωμένος.

 

ΕΦΕΥΡΕΣΕΙΣ

Εσυνηθίσαμε να λέμε για κάθε εύκο­λο πράγμα: «αμ αυτό δε θέλει θεολο­γία!…» εννοούντες φυσικά ότι για κά­θε δύσκολο η θεολογία είναι απαραίτητος. Εις τούτο ακριβώς εστηρίχθη και ο Μεγαρίτης παπάς που κατέγινε τόσον επιτυχώς —κατά τας εφημερίδας— με τας ε­φευρέσεις, οι οποίες ωσάν δύσκολα πράματα οπού είναι θέλουν  και παραθέλουν «θεολογία». Εφεύρε λοιπόν ο σεβάσμιος Λευίτης το πλοίον με το διπλούν πηδάλιον, επιβαίνων του οποίου ημπορείς να φθάσεις συγχρόνως εις Μασσαλίαν και Κωνσιαντινούπολιν. H εφεύρεσίς του είναι κομμάτι ακατανόητος δι’ ημάς τους αμυήτους, αλλά πάντως έχει σπουδαιότητα μεγάλην, διότι λύει το πρόβλημα της ναυτιλίας, εφόσον κάθε ατμοπλοϊκή εταιρία θα διπλασιάσει τας γραμμάς της χωρίς να χρειασθεί νέα ατμόπλοια ή να αραιώσει τα δρομολόγιά της. Στηρίζεται δε επί του ότι εάν έχει έν ατμόπλοιον δεξιόν  και αριστερόν πηδάλιον θα ημπορεί να οδηγείται εις δύο διαφορετικά σημεία ταυτοχρόνως εφαρμόζον το ευαγγελικόν «μη γνώτω η δεξιά σου τι ποιεί η αριστερά σου». Δυστυχώς δεν μας ειπεν ο εφευρέτης εάν θα είναι διπλό  και το εισιτήριον για να μάθουμε εάν μας συμφέρει  και ατομικώς αυτή η εφεύρεσις.

Κρύο (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε περίπου τέτοιες μέρες  στον  Δημοκράτη της Μυτιλήνης,  πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 8 Φεβρουαρίου 1929, με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα. 

Φαίνεται ότι εκείνες τις μέρες επικρατούσε τσουχτερό κρύο στη Μυτιλήνη. Κατά σύμπτωση, είχαμε τις τελευταίες μέρες προβλήματα με το καλοριφέρ εδώ, οπότε συμπάσχω με τον  παππού. Αλλά βέβαια  το χρονογράφημα είναι για μένα πολύ συγκινητικό, επειδή ανάμεσα στην «οικιακή ποίηση» ο Βριάρεως αναφέρει και τα «ουά ουά του διαδόχου»,  που είναι βέβαια ο πατέρας μου,  ο οποίος τη μέρα που δημοσιεύτηκε το χρονογράφημα έκλεινε τον πρώτο μήνα ζωής του!

Το χρονογράφημα είναι πολύ σύντομο, αλλά το αφήνω μόνο του. Να πω όμως ότι η πυρήνα που αναφέρεται είναι τα κουκούτσια της ελιάς από το ελαιοτριβείο, τα οποία στη  Μυτιλήνη  χρησιμοποιούσαν για καύσιμο σε  σόμπες και μαγκάλια -εξ ου και το μεταγενέστερο ανέκδοτο, ότι η Μυτιλήνη θερμαινόταν με πυρηνική ενέργεια πολύ πριν από το Λος Άλαμος και τον Οπενχάιμερ,. 

Όμως, έστω και σύντομο, το χρονογράφημα με παίδεψε κάμποσο διότι δεν μπόρεσα να βρω το ποίημα του Παλαμά, αν  είναι του Παλαμά, που παραθέτει προς το τέλος ο παππούς μου. Στον ιστότοπο της Ανεμόσκαλας, όπου υπάρχουν όλα τα ποιήματα του Παλαμά με δυνατότητα συμφραστικής αναζήτησης, δεν βρίσκω τους στίχους «Τι  σέρνει ο γέρος απ’ το χέρι / τ’ ωραίο παιδί το καλοκαίρι», με καμιά από τις λέξεις τους, ενώ η φράση  «ωραίο παιδί» υπάρχει σε άλλους ποιητές του ιστότοπου αλλά χωρίς να ταυτοποιείται ο συγκεκριμένος στίχος. Ωστόσο, στα Google books βρίσκω  «Αθηναϊκή επιστολή» του Γρ. Ξενόπουλου, στη Διάπλασι των  Παίδων  προφανώς, όπου ο «Φαίδων» λέει ότι θα έρθει η άνοιξη, σέρνοντας απ’ το χέρι, όπως λέει ο ποιητής, «τ’ ωραίο παιδί, το καλοκαίρι». Άρα, ο στίχος υπάρχει και: ή ο παππούς μου θυμάται λάθος και δεν είναι του Παλαμά, ή για κάποιο λόγο το συγκεκριμένο ποίημα δεν έχει καταχωρηθεί στην Ανεμόσκαλα (ή για κάποιο λόγο δεν  πετυχαίνει η αναζήτηση, τι να πω). Κι  επειδή το  Γκουγκλ δεν βοηθάει περισσότερο, αναρωτιέμαι αν η δική σας συλλογική σοφία θα βοηθήσει στο ξεδιάλυμα του γρίφου, εννοώ στην ταύτιση των στίχων.

Επίσης, ο «φίλος Βουρδουλεύς», στον οποίο απευθύνεται ο Βριάρεως, είναι ο Τέρπανδρος Αναστασιάδης, ο διευθυντής και ιδιοκτήτης του Δημοκράτη, ο οποίος υπέγραφε τη στήλη του ως Βούρδουλας (ενώ κατά καιρούς εξέδιδε και σατιρική εφημερίδα με αυτόν τον τίτλο).

Σημειώνω και το πρόσφατο άρθρο του ιστολογίου για τα λεξιλογικά του κρύου.

ΚΡΥΟ

Κρύο φίλε μου, κρύο. Καιρός για περισσοτέρους του ενός_, και χαρά σε κείνον που ευμοιρεί τέτοιου τυχερού. Καλά λένε «από το σημειωμένο να φοβάσαι», αυτός ο κουτσοφλέβαρος μας ετάραξε κυριολεκτικώς. Οι φύσει λασπώδεις δρόμοι μας απέκτησαν ωραίους γυαλιστερούς κρυστάλλους και έτσι επετεύχθη ο εξωραϊσμός της πόλεως. Τώρα αν γλιστρούν μερικοί συμπολίται και σπάνε το κεφάλι τους είναι άλλο ζήτημα. Μπρος στα κάλλη τ’ είν’ οι πόνοι;

Λαϊκή αστρονομία (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και περίπου έναν χρόνο, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ.

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε περίπου τέτοιες μέρες  στον  Δημοκράτη της Μυτιλήνης,  πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 29 Ιανουαρίου 1929, με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα. 

Είναι μάλλον σύντομο, αλλά το αφήνω μόνο του, μια και (ομολογώ) βαριέμαι να σκανάρω και δεύτερο χρονογράφημα.

Προς το τέλος του χρονογραφήματος, ο παππούς μου κάνει αναφορά στο(ν) Μπαλούκ-χανά. Αυτό είναι βέβαια τουρκικό, μπαλούκ (Balιk) το ψάρι και χανά ή χανέ το μέρος όπου κατασκευάζεται ή υφίσταται κατεργασία ή αποθηκεύεται κάτι. Δεν ξέρω αν διαφέρει από το Μπαλούκ παζάρ, αλλά σε αναφορές για  άλλες πόλεις έχω βρει ότι Μπαλούκ χανά/χανέ είναι η Ψαραγορά. Ίσως να πρόκειται για την Ιχθυόσκαλα, δηλ. την ψαραγορά χονδρικής,  δεν ξέρω. 

Επίσης, στην αρχή του κομματιού, ο Βριάρεως λέει ότι ο ένας από τους ψαράδες πουλούσε τα ψάρια «στην τρέχουσα τιμή του ραδίου». Πανάκριβα θα εννοεί, αλλά δεν είναι καθαρή σε μένα η αναφορά. 

Προσέξτε, τέλος, ότι ο Βριάρεως χρησιμοποιεί τη λέξη «καιροσκόπος» με την αρχική σημασία, αυτού που μελετάει τα καιρικά φαινόμενα, όχι την  επικρατέστερη σημερινή.

Λαϊκή αστρονομία

Παρ’ όλον το ότι ήμην εκτεθειμένος εις σοβαρότατον κίνδυνον και, κυριολεκτικώς «επί ξυρού ακμής», όπως έλεγαν οι πρόγονοι, δηλαδή είχα εμπιστευθεί την κεφαλήν μου εις την αιχμήν του ξυραφίου νεαροτάτου κουρέως, εν τούτοις δεν είχα χάσει τελείως την ψυχραιμίαν μου. Άλλως τε μ’ αυτό το κρύο μπορεί κανείς ν’ αποκτήσει όσην ψυχραιμίαν θέλει, όταν μάλιστα ξυρίζεται εις παραλιακόν κουρείον με ανοικτήν πόρταν και θερμαινόμενον μόνον από τη φωτιά… των σιγάρων των καλφάδων, που έχουν την κακήν συνήθειαν να σου φυσούν τον καπνό κατάμουτρα.

Διετήρουν λοιπόν κάποιαν σκιάν από το ηθικόν μου, η οποία μου επέτρεπε να παρακολουθώ την συζήτησιν δυο εν κινδύνω συναδέλφων. Ήσαν, καθώς κατάλαβα, ψαράδες, ο είς δε ήτο αλιεύς ιχθύων και ο άλλος, όπως ο Απόστολος Πέτρος, αλιεύς ανθρώπων. Τουτέστιν ο ένας έπιανε τα ψάρια και ο άλλος αγκιστρεύων τους πελάτας τα επώλει εις την τρέχουσαν τι­μήν του ραδίου.

Η συζήτησίς των αφεώρα τον επικρατούντα καιρόν και το δυνατόν ή μη της αλιείας. Ωμίλουν δηλαδή περί ανέμων και υδάτων, όπως οι βουλευταί, μόνον που η κουβέντα τους είχε κάποιο περιεχόμενον. Αδιαφορούντες διά την παρουσίαν ενός τρίτου, εξέθετον «φόρα» όλα τα μυστικά τού επαγγέλματος, παρεκκλίνοντες κάπου-κάπου και εις γενικοτέρας φύσεως θέματα, ενδιαφέροντα αρκετά και τους βιολόγους. Δηλαδή περί διατηρήσεως τεθνεώτων ιχθύων εις τον πάγον, περί διαφόρων τρόπων φρεσκαρίσματος ψαριών που είχον προ καιρού εγκαταλείψει την υγράν κοιτίδα των, περί της σχέσεως του αθώου ιχθύος με την δυναμίτιδα ή περί του πώς οι άφωνοι ζώντες ιχθείς ημπορούν να «μιλάνε» εις το ιχθυοπωλείον, έστω και αν επέρασαν αρκεταί ημέρες αφ’ ής παρέδωσαν το πνεύμα των. Και κατέληγον πάντοτε εις το φλέγον ή μάλλον εις το «ψύχον» ζήτημα. Εις τον καιρόν και την ολεθρίαν επίδρασιν στις «δουλειές».

Μανιάτικες δοξασίες περί βρικολάκων (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και κάμποσο καιρό, από τον Φεβρουάριο του 2023, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ, πριν από τις γιορτές, διότι οι προηγούμενες Τρίτες ήταν σημαδιακές και δεν βάλαμε χρονογράφημα.

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε περίπου τέτοιες μέρες  στον  Δημοκράτη της Μυτιλήνης,  πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 27 Ιανουαρίου 1928. Δεν έχει τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα, αλλά «Λαογραφικά», και πράγματι αναφέρεται σε δοξασίες της  Μάνης  περί βρικολάκων. Ανήκει σε μια ολιγομελή ομάδα χρονογραφημάτων με μανιάτικο θέμα, ένα από τα οποία είναι και αυτό για την  Κάλλιαζη, που θα το βάλω κάποια άλλη φορά. Θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω και επιφυλλίδα, διότι είναι σαφώς εκτενέστερο από τα περισσότερα «μυτιληναϊκά» χρονογραφήματα, αφού πλησιάζει  τις 1100 λέξεις. 

Το  «ουρλιατά» δεν ξέρω αν  είναι εκούσιο ή τυπογραφικό λάθος, το άφησα όπως ήταν. Στους βρικόλακες (έχω εκσυγχρονίσει την ορθογραφία) θα πρέπει να αφιερώσουμε άρθρο, έχουν ενδιαφέρουσα ετυμολογία.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ

Μανιάτικες  δοξασίες περί  βρικολάκων

Σε κάθε μέρος που ανθεί η θρησκεία, ανθεί ανάλογα, κατά την ιδέα μου, και η πίστη σέ διαδόσεις για φαντάσματα, βρικολάκους, καλικαντζάρους και λοιπά. Έτσι στη Μάνη, που οι άνθρωποι είναι κατ’ εξοχήν θρήσκοι —ανεξαρτήτως αν είναι λιγάκι μαχαιράδες— η δεισιδαι­μονία βρίσκεται σε μεγάλην άνθηση.

Οι διαδόσεις για φαντάσματα και βρικολάκους μεταδίδονται από παπού σε ’γγόνι και πιστεύονται περισσότερο απ’ όσο μπορεί κανείς να φανταστεί.

Επειδή όμως υπάρχουν και πολλοί «που το λέει ή καρδούλα τους» και που, είτε από φυγοδικία είτε εξ αιτίας της δουλειάς τους, νυχτοπερπάτησαν πολύ, μα ποτές δε βρέθηκαν μπρος σε φαντά­σματα, αντίθετα σ’ αυτούς πού βλέπουν όποια νύχτα βγουν απ’ το σπίτι τους, κά­ποτε δε και μέρα μεσημέρι, γι’ αυτό διαιρέθηκαν οι άνθρωποι σε δυο κατηγο­ρίες. Τους «αλαφροΐσκιωτους» και τους «βαρυοΐσκιωτους». Οi πρώτοι βλέπουνε κι οι δεύτεροι όχι.

Μα και τα φαντάσματα κι οι βρικολάκοι έχουνε κατηγορίες και ώρες εξόδου.

Οι μοιραίοι (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και κάμποσο καιρό, από τον Φεβρουάριο, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ. 

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε τέτοιες μέρες  στον  Δημοκράτη της Μυτιλήνης, πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 8 Δεκεμβρίου 1928. Δεν έχει τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι», όπως τα περισσότερα, αλλά «Αναμνήσεις», αφού περιγράφει μια ταβέρνα στην Αθήνα, όπου συχνάζουν μάγκες -θέμα εξωτικό για τους αναγνώστες. Μια άλλη διαφορά είναι πως το σημερινό χρονογράφημα είναι σαφώς εκτενέστερο από τα περισσότερα «μυτιληναϊκά», περίπου 1100 λέξεις. 

To «εν κρεπάλη μέθη» στο τέλος του χρονογραφήματος θεώρησα πως είναι εσκεμμένη ανορθογραφία και δεν το διόρθωσα. 

Οι μοιραίοι

Δεν πρόκειται για το γνωστό αριστουργηματάκι του Βάρναλη. Για να μιλήσει κανείς για στίχους πρέπει ή να ’ναι πολύ γερός ή πολύ ανόητος, και κολακεύομαι να πιστεύω πως δεν είμαι απ’ το δεύτερο μια και —δυστυχώς— δεν είμαι απ’ το πρώτο.

Αλλού λοιπόν πρέπει ν’ αναζητηθεί η εξήγηση της επιγραφής. Ακολουθήστε με νοερώς σ’ ένα μικρό ταξιδάκι μέχρι την Αθήνα.

Δεν πρόκειται να περάσουμε θάλασσα και ούτε καν να μπούμε στο «Μαίρη Μ.» ή σε κανένα άλλο βαπόρι, ώστε μη σας τρομάξει η δεκεμβριάτικη κακοκαιρία. Είναι η αλήθεια πως διαβάζοντας μπορείτε το ίδιο να πάθετε ναυτία, σα να ταξιδεύατε στ’ αλήθεια, μα σάς παρακαλώ να προσπαθήσετε να συγκρατηθείτε. Η διήγηση θα ’ναι λίγη και σκέτη χωρίς πολλά σχήματα λόγου και «ύφος» γιατί ο γράφων είναι υποχείριος του Κερδώου Ερμού κι όχι του Λογίου.

Φτάνουμε λοιπόν στην Αθήνα και βγαίνουμε στο Μοναστηράκι. Περνάμε ­πίσω από τη σιδηροδρομική γραμμή, σε κάποιο δρόμο που δεν έχει μπόλικες ταμπέλες ώστε το όνομά του είναι γνωστό μόνο στους χρεωφειλέτες των κατοίκων του. Σε μάς άλλωστε δεν πολυχρειάζεται, ξέρουμε πού πάμε.

Μια γνώριμη πόρτα ενός υπογείου φωτίζεται αμυδρά (γιατ’ είναι νύχτα) από ένα μικρό φανάρι που τρεμοσβήνει σα να μας κάνει νόημα.

Ζυγώνουμε και κατεβαίνουμε καμιά δεκαριά σκαλιά «υπό την επιφάνειαν της γης», σκύβοντας μη χτυπήσουμε σε κάτι καδρόνια που απειλούν το κούτελο του απρόσεχτου επισκέπτη. Τα σκαλοπάτια είναι πέτρινα αν και καταχρηστικώς λέγουνται μαρμάρινα κι είναι πολύ γλιστερά απ’ τη λάσπη που αφήνει κάθε παπούτσι που ανεβοκατεβαίνει —γιατ’ είναι χειμώνας κι ο δρόμος είναι, καληώρα σαν τους δικούς μας, πολύ λασπωμένος…

Το δέσιμο του γαϊδάρου (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και κάμποσο καιρό, από τον Φεβρουάριο, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ. 

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε τέτοιες μέρες  στον  Δημοκράτη της Μυτιλήνης, πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 25 Νοεμβρίου 1928, με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι». Είναι κι αυτό πολύ σύντομο, λίγο περισσότερο από 300 λέξεις μονάχα και έχει αφορμή ένα ειδησάκι του αστυνομικού δελτίου, ότι σε κάποιο χωριό της Μυτιλήνης μια χωριάτισσα συνελήφθη ή κάτι τέτοιο επειδή  έδεσε το γαϊδούρι της, ίσως με τρόπο που ταλαιπωρούσε το ζώο. (Μου κάνει κάποια εντύπωση  ότι πριν από 100 σχεδόν χρόνια υπήρχε, αλλά και εφαρμοζόταν, η σχετική νομοθεσία). Με αυτή την αφορμή, ο Βριάρεως χαριτολογεί πάνω στη  γνωστή έκφραση «έδεσε το γάιδαρό του».

Θα μπορούσα να το συνδυάσω με κάποιο άλλο, προτίμησα όμως να γράψω  μερικά πράγματα, στο τέλος, για την έκφραση πάνω στην  οποία στηρίζεται το χρονογράφημα, μεταξύ άλλων για να δω αν λέγεται σήμερα.

Το δέσιμο του γαϊδάρου

Άλλοτε ο ευνοηθείς από τον συμπαθή Γεώργιον Σταύρον εξωτερίκευε την υψίστην ευδαιμονίαν του διά της εξής φράσεως.

— Εμένα μη με κλαίτε. Εγώ έδεσα πια το γάιδαρό μου.

Και με το δέσιμο του γαϊδάρου εσυμβολίζετο επαρκώς ο πρώτος αριθμός του λαχείου, ο θάνατος βαθυπλούτου θείου εν Αμερική, η εξασφάλισις μικρού τινος αριθμού εκατομμυρίων εις το χρηματιστήριον ή η επιτυχία σεβαστής προικός ή κρατικής υποτροφίας.

Ο Γάιδαρος, ο φιλοσοφικότατος αυτός σύντροφος του πλάνητος μανάβη, δεν εδίστασε να  σηκώνει με αποστολικήν αυταπάρνησιν όχι μόνον τες κόφες των εδωδίμων αλλά και ένα σωρό συμβολισμούς· άμα δε, και να χρησιμεύει ως βαρόμετρον του ονηλάτου, εννοούντος από κάτι  -κατά το γνωστόν ανέκδοτον- αν θα κάμει καλή μέρα ή όχι.

Σήμερα όμως εις την πεζότητα που εισήλασε με την πρόοδον των αυτοκινήτων ο γάιδαρος αρχίζει να απολακτίζει τα βάρη του ως εν μηνί Μαΐω τα κοφίνια -μόλις αντίκριζε την ωραίαν του- και να αποβάλλει τας συμβολικάς εννοίας που τον  εφόρτωσε η λαϊκή σοφία. Ο σημερινός αιών αγαπά πολύ τας κυριολεξίας και η δήλωσις ενός ευτυχούς ότι «έδεσε τον γάιδαρό του» αποτελεί αυτόχρημα κίνδυνον διά τον λέγοντα.

Kαστανάδες (χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και κάμποσο καιρό, από τον Φεβρουάριο, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ. 

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε τέτοιες μέρες  στον  Δημοκράτη της Μυτιλήνης, πριν από 95 χρόνια, συγκεκριμένα στις 15 Νοεμβρίου 1928, με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι». Είναι από τα συντομότερα, κάπου 330 λέξεις μονάχα. Θα μπορούσα να το συνδυάσω με κάποιο άλλο, όμως τελικά προτίμησα να  το συμπληρώσω με  μερικά για τους  καστανάδες.

Όπως θα διαβάσετε στο χρονογράφημα, ο αφηγητής περιγράφει δυο καστανάδες στη Μυτιλήνη, από τους οποίους  ο ένας  πουλάει ψητά κάστανα με τη φουφού και ο άλλος βραστά και από την  περιγραφή φαίνεται πως υπήρχαν  κι άλλοι που τα πουλούσαν έτσι. Ομολογώ ότι δεν θυμάμαι να έχω συναντήσει πλανόδιο καστανά να πουλάει βραστά κάστανα -ίσως όμως το Αλτσχάιμερ έχει προχωρήσει.

Τέλος πάντων, στο τέλος του χρονογραφήματος βάζω  μερικά περί  καστανάδων. Ο αποκλεισμός, τον  οποίο αναφέρει ο ένας καστανάς, ήταν βέβαια ο ναυτικός αποκλεισμός της νότιας Ελλάδας το 1916-17 από την Αντάντ ώστε να αναγκαστεί να διακόψει την ουδετερότητα -ενώ η βόρεια Ελλάδα είχε την κυβέρνηση της Εθνικής Άμυνας. Τότε είχε πέσει μεγάλη πείνα. Βέβαια, αν δεν σφάλλω, η Μυτιλήνη ήταν στο κράτος της Θεσσαλονίκης -και είχε στείλει και εθελοντές στο στρατό της Εθνικής Άμυνας- οπότε λογικά δεν  πέρασε  από αποκλεισμό, αλλά  ίσως ο καστανάς να ζούσε το 1916 στην Αθήνα ή αλλού στη νότια Ελλάδα. 

ΚΑΣΤΑΝΑΔΕΣ

Το μόνον εδώδιμον που αφθονεί ακόμη εις την πόλιν μας και είναι προσιτόν εις όλα τα βαλάντια είναι αναμφιβόλως τα κάστανα. Εις κάθε γωνίαν ένας αυτοσχέδιος κλιβανίσκος από ντενεκέν ξεγάνωτον ξεχύνει την ωραία μυρουδιά των ψηνομένων καστάνων. Παραπλεύρως κάθηται ο καστανάς κρατών ζυγαριάν ως άγαλμα της Θέμιδος και δημηγορεί ωσάν λειτουρ­γός της σεμνής αυτής Θεάς. Ευτυχώς η δημηγορία του περιορίζεται εις την ποιότητα και την ιδιότητα του εμπορεύματός του «ζεστά-ζεστά!! καίνε! ήμερα, ήμερα!!». Είναι δε πράγματι τόσον ήμερα τα ωραία αυτά τερψιλαρύγγια ώστε τη απλή μεσο­λαβήσει ενός διδράχμου μία φούκτα εξ αυτών δέχεται να σε ακολουθήσει αμέσως. Παρ’ όλην εν τούτοις την ημερότητα των πωλουμένων οι πωλούντες είναι ως επί το πλείστον άγριοι, ιδίως όταν συνα­γωνίζονται αλλήλους ή τους αντιζήλους πωλητάς καστάνων βραστών.

Μόνον έτσι… (ένα χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και κάμποσο καιρό, από τον Φεβρουάριο, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ. 

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα το διάλεξα να το βάλω τώρα, επειδή  είχε αρχικά δημοσιευτεί τέτοιες μέρες πριν από 95 χρόνια. Για την ακρίβεια, δημοσιεύτηκε στις 11 Οκτωβρίου 1928 στον Δημοκράτη με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι». Επειδή είναι σε μορφή διαλόγου, δεν έχει το συνηθισμένο ανάλαφρο χιούμορ του παππού μου -ενώ οι υπάλληλοι που συζητούν στην ομήγυρη δείχνουν ν’ αγνοούν ότι λίγους μήνες νωρίτερα είχε αυτοκτονήσει εκείνος που έγραψε για τους υπάλληλους που όλο λιώνουν και τελειώνουν μέσα στα γραφεία. Θυμίζω ότι ο παππούς ήταν τραπεζικός υπάλληλος.

Για τον Δάγκειο (ή Δάγγειο) πυρετό έχουμε ξαναγράψει σε προηγούμενο χρονογράφημα της σειράς αυτής. Ήταν η πανδημία της εποχής. 

Μόνον έτσι…

Όχι κύριε, με διέκοψεν ο Τραπεζικός υπάλληλος της παρέας, δεν έχετε καθό­λου δίκιο, ο Δάγκειος μόνο καλά μάς έκανε. Είστε έξω από τον κύκλο των γραφείων και δε μπορείτε να κρίνετε. Λέτε πως αρρωστήσαμε όλοι διαδοχικά κι έτσι δημιουργήθηκαν εκκρεμότητες, μείνανε δουλειές πίσω κι ίσως επραγματοποιήθησαν ζημίες.

— Και νομίζω πως τα λέω καλά και προσθέτω ακόμη πως οι υπάλληλοι παραδούλεψαν ή θα παραδουλέψουν κατό­πιν για να ενημερωθούν, κι αυτή η με­τά την αρρώστια υπερκόπωσις θα ’ναι ο­λέθρια για το προσωπικό κάθε γραφείου κι η ωραία τάξις κι ακρίβεια που είναι απαραίτητη θα αργήσει να επανέλθει.

— Μα εδώ ακριβώς πέφτετε όξω φίλε μου. Εσείς υπολογίζετε —και με το δί­κιο σας γιατ’ είστε όξω από τα πράματα- πως οι δουλειές στις Τράπεζες κι εν γένει στα πολυάνθρωπα γραφεία βρι­σκόντουσαν προ της επιδημίας στην ω­ραία —όπως την αποκαλείτε- τάξη κι ε­νημερότητα. Νομίζετε πώς ο φύσει άτα­κτος κι απειθάρχητος Ρωμιός μπαίνον­τας σε μια τράπεζα παραδείγματος χάριν μεταβάλλεται αμέσως σε Εγγλέζο που πιάνει δουλειά στις εννιά και ένα λεπτό και σηκώνεται στις δώδεκα και ένα. Και σας περνά η ιδέα πως ο Εγγλέζος αυ­τός δε μπορεί να ανεχθεί αταξίες και πως, φυσικά, θα δουλέψει δέκα μέρες από τρεις ώρες περισσότερο για να τα φέρει όλα στη μηχανική ακρίβεια.

Μα δε λαμβάνετε υπόψη σας το χαρακτήρα του Ρωμιού. Δε συζητώ απάνω στο ότι του κάνει κακό, τον πειράζει στα νεύρα, ούτως ειπείν η τάξις και χαίρεται και αγαλλιά στο πελάγωμα γιατί ίσως θα με πείτε υπερβολικό μα σας αναφέρω απλώς ένα παράδειγμα της ρωμαίικης α­ταξίας.

Μια απορία (ένα χρονογράφημα του Βριάρεω)

Εδώ και κάμποσο καιρό, από τον Φεβρουάριο, έχω αρχίσει να δημοσιεύω χρονογραφήματα του παππού μου, που δημοσιεύτηκαν το 1928-29 στην εφημερίδα Δημοκράτης της Μυτιλήνης, με το ψευδώνυμο Βριάρεως. Το προηγούμενο άρθρο της σειράς αυτής είναι εδώ. 

Ο Βριάρεως ήταν ένας από τους τρεις Εκατόγχειρες της Τιτανομαχίας. Το όνομα του Βριάρεω συνδέεται με το επίθ. βριαρός = ισχυρός, ενώ στην Ιλιάδα μαθαίνουμε οτι οι θεοί τον έλεγαν έτσι αλλά στους ανθρώπους ήταν γνωστός ως Αιγαίων. Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω μια γελοιογραφία που παρουσιάζει το εργατικό κίνημα ως Εκατόγχειρα Βριάρεω, οπότε ίσως δεν είναι τυχαία η επιλογή του ψευδωνύμου από τον παππού μου. 

Τα περισσότερα από τα χρονογραφήματα αυτά τα εντόπισε και τα κατέγραψε ο φίλος ερευνητής Αριστείδης Καλάργαλης στο αρχείο του Δημοκράτη -συνολικά κατέγραψε, με επιτόπια αποδελτίωση στα γραφεία της εφημερίδας, σχεδόν 40 χρονογραφήματα για την περίοδο από Αύγουστο 1928 έως Μάιο 1929 και μου έστειλε τις φωτογραφίες, ενώ κάποια άλλα περιέχονται σε ένα τετράδιο που είχε ο παππούς μου, με κολλημένα αποκόμματα, που το είχε τιτλοφορήσει «Περισωθέντα νεανικά αμαρτήματα». 

Το σημερινό χρονογράφημα δημοσιεύτηκε στις 4 Νοεμβρίου 1928 στον Δημοκράτη με τον υπέρτιτλο «Μυτιληναϊκοί περίπατοι»,  όπως τα περισσότερα. Παρόλο που είναι πολύ μικρό, δεν θέλησα να το συνδυάσω με άλλο, όπως κάνω κάμποσες φορές, επειδή βρίσκω ότι έχει ενδιαφέρον το θέμα  του.

Πράγματι, στη Μυτιλήνη του μεσοπολέμου κυκλοφορούσαν πολλές καθημερινές  και βδομαδιάτικες εφημερίδες, κάτι που το υπογραμμίζουν και μεταγενέστερες μελέτες, και κάτι που δεν συνέβαινε σε άλλες επαρχιακές πόλεις συγκρίσιμου μεγέθους. Το χρονογράφημα  του παππού μου δείχνει ότι οι Μυτιληνιοί της εποχής είχαν  επίγνωση της «λεσβιακής  εξαίρεσης» -αλλά ο παππούς μου πρωτοτυπεί αφού υποστηρίζει την αιρετική άποψη ότι  οι Μυτιληνιοί δεν  είναι  στην  πραγματικότητα φιλαναγνώστες ή εφημεριδοφάγοι και ότι είναι ανεξήγητος αυτός ο πληθωρισμός τίτλων. 

Μάλλον δεν έχει δίκιο ο παππούς μου -κάποιοι θα τις αγόραζαν τις εφημερίδες, και όχι για να τυλίγουν  τα ψάρια. 

Σήμερα όμως, 95 χρόνια μετά; Αγοράζει κανείς εφημερίδες; Εγώ ομολογώ πως σπάνια το κάνω πια, ας πούμε καναδυό φορές  την εβδομάδα. Εσείς; 

ΜΙΑ ΑΠΟΡΙΑ

—  …… και, δε μου λέτε, πόσους κατοίκους έχει η  Μυτιλήνη;

— Μα τριάντα ως εξήντα χιλιάδες περίπου.

—  Περίπου; Μα από το τριάντα ως το εξήντα δε χωρεί «περίπου». Δε μπορείτε να μου πείτε με κάποια  μεγαλύτερη προσέγγιση;

—  Όχι κύριε. Βρισκόμαστε σε τέτοιο πελάγωμα που μεγαλύτερη προσέγγιση θα ’ταν φανερή αγυρτεία, και μεις δε θέλουμε να σας γελάσουμε. Σας λέμ τριάντα ως εξήντα για να ’μαστε μέσα.

– Καλά. Κι άντε οι τριάντα ως εξήντα χιλιάδες σας σηκώνουν πέντε καθημερινές εφημερίδες, δύο βδομαδιάτικες σατιρικές, ένα μηνιαίο περιοδικό, κι όλα τα πάκα των εντύπων που στέλνει η Αθήνα;

Ορισμένως όλοι σας δεν κάνετε άλλο τίποτα παρά να διαβάζετε φημερίδες και περιοδικά. Αυτό να σας πω, τιμά πολύ τη Μυτιλήνη γιατί η εφημερίς είναι η «σημαία της Ελευθερίας του λαού». Το σύμβολον παντός ελευθέρου πολίτου και  το απαραίτητον κόσμημα του καφενείου που είναι κι αυτό Εθνικόν «σήμα κατατεθέν».          *

— Ναι. . . Βέβαια . . . Δίκιο έχετε…

Και αφήσαμε τον ευγενή ξένον να φύγει με αυτήν την εντύπωσιν. Όχι βέβαια γιατί πιστεύομε ότι μας τιμά η καθ’ όλην την ημέραν προσήλωσις εις την ανάγνωσιν των εφημερίδων αλλά νομίζομεν ότι κι αυτό αν πιστεύεται είναι καλύτερον από ό,τι συμβαίνει που ευτυχώς είναι απίστευτον.