Συμβαίνουν εις Παρισίους (από την ΕφΣυν με συμπληρώσεις)

Την Κυριακή έχουμε τον πρώτο γύρο των  γαλλικών  βουλευτικών εκλογών, οπότε ταιριάζει να βάλω εδώ το σημείωμα που δημοσίευσα προχτές στην Εφημερίδα των Συντακτών. 

Το έχω ξαναπεί,  αυτά τα σημειώματα έχουν όριο στις 450 περίπου λέξεις, οπότε αναγκαστικά παραλείπω πράγματα που θα ήθελα να πω. Στην εδώ αναδημοσίευση κάνω συμπληρώσεις,  κυρίως όμως στο πολιτικό σκέλος, έτσι που το εδώ άρθρο να υποδεχτεί σχόλια και τις επόμενες μέρες, ενδεχομένως και για τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου.

Συμβαίνουν εις Παρισίους

«Γαλλία, Γαλλία, χαρά της Οικουμένης…» ξεκινάει το ποίημα «Κραυγή» του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, γραμμένο το 1916. Απροκάλυπτα γαλλόφιλος ο ποιητής, θεωρούσε τη Γαλλία τον λυχνοστάτη του πολιτισμού -άποψη που είχαν πολλοί τότε, όταν το Παρίσι ήταν η παγκόσμια πνευματική πρωτεύουσα.

Εκατόν οχτώ χρόνια αργότερα, η πατρίδα του διαφωτισμού έχει χάσει την παλιά λάμψη της, αλλά παραμένει σημείο αναφοράς στην Ευρώπη· και οι εκλογές που θα γίνουν την Κυριακή, ύστερα από την αψυχολόγητη απόφαση του προέδρου Μακρόν να διαλύσει τη Βουλή, θα επηρεάσουν κι εμάς. Οπότε, σήμερα λεξιλογούμε για τη γαλλική γλώσσα.

Στην εποχή του Λαπαθιώτη, και για έναν-δυο αιώνες νωρίτερα, τα γαλλικά ήταν η διεθνής γλώσσα, όπως είναι σήμερα τα αγγλικά. Οι διπλωμάτες στα γαλλικά επικοινωνούσαν, οι διάλογοι των αριστοκρατών στο Πόλεμος και ειρήνη του Τολστόι είναι διάσπαρτοι με γαλλικές λέξεις και φράσεις (παλιότερο άρθρο μας), το ίδιο και οι συνομιλίες της ελληνικής καλής κοινωνίας στον Γιούγκερμαν του Καραγάτση.

Τους αιώνες που μεσουρανούσε η γαλλική γλώσσα, τα ελληνικά δέχτηκαν ορμητική εισροή γαλλικών δανείων, όπως άλλωστε και όλες οι ευρωπαϊκές γλώσσες. Σε τομείς όπως η ενδυμασία και η μόδα, η κουλτούρα αλλά και η κουζίνα, το αυτοκίνητο αλλά και κάποια αθλήματα, η ορολογία μας είναι σε μεγάλο ποσοστό γαλλογενής. Σε παλιότερο άρθρο μας είχαμε απαριθμήσει 666 ελληνικές λέξεις γαλλικής προέλευσης, αλλά φυσικά υπάρχουν πολύ περισσότερες.

Κάποια από αυτά τα δάνεια έχουν προσαρμοστεί στο ελληνικό τυπικό (π.χ. γρανάζι, γκαρνταρόμπα, μπλούζα, μπερές), άλλα είναι ασυμμόρφωτα, με καταλήξεις σε -άζ (μοντάζ, ντεμπραγιάζ, γκαράζ), σε -έρ (οπερατέρ, αμορτισέρ, λαμπατέρ), σε -έ (αμπιγιέ, νεγκλιζέ, καμπριολέ) κτλ. (Για τις λέξεις σε -άζ έχουμε άρθρο). Εδώ να πούμε ότι τα επιθήματα αυτά έχουν αυτονομηθεί και χρησιμοποιούνται για την παραγωγή νέων  λέξεων  που δεν  έχουν σχέση με τη γαλλική γλώσσα, π.χ. σπικάζ, πασαλειψατέρ, κουρελέ.

Ακόμα, τα γαλλικά αποτέλεσαν το μέσο για να φτάσουν στη γλώσσα μας λέξεις από άλλες γλώσσες, όπως λαντό (από το όνομα Γερμανικής πόλης), μανεκεν (ολλανδικής αρχής), ουσάρος (ουγγρικό), καουτσούκ ή μουσώνας από μακρινές χώρες.

Κάπου εδώ θα πρέπει  να πούμε και για τους γαλλισμούς  του πολίτικου ιδιώματος,  που είναι διαφορετικοί από της κοινής ελληνικής π.χ. απαρτμάν  η πολυκατοικία, κιουρντάν η οδοντογλυφίδα.

Επίσης,  σε περυσινό άρθρο είχαμε δει κάποιες λέξεις γαλλικής προέλευσης που έχουμε στα ελληνικά, οι οποίες σημαίνουν κάτι διαφορετικό στα γαλλικά, π.χ. το καλσόν,  ενώ στα γαλλικά το caleçon είναι αυτό που εμείς  λέμε σώβρακο.

Ορισμένα γαλλικά δάνεια είναι αντιδάνεια διότι έχουν απώτερη ελληνική αρχή, π.χ. πλαζ (πλάγιος), πατισερί (πάστα), πλασιέ (πλατεία), σομιέ (σάγμα), σοφιστικέ (σοφιστής). Οι λέξεις, βλέπετε, δεν έχουν ιδιοκτήτη, ούτε χαλκά στο αυτί όπως τα γελάδια.

Ακόμα, τα γαλλικά έχουν δανείσει στη γλώσσα μας πολλές στερεότυπες εκφράσεις. Λαμβάνω χώρα, θέτω επί τάπητος, μεταξύ τυρού και αχλαδίου, παύσατε πυρ και άλλα αμέτρητα πέρασαν πρώτα στην καθαρεύουσα και στη συνέχεια στην κοινή γλώσσα. Σήμερα πολλοί ενοχλούνται από την εισροή αγγλισμών όπως «θα σε πάρω πίσω» ή «στο τέλος της ημέρας», αλλά ο αντίστοιχος γαλλισμός, «σε τελευταία ανάλυση», δεν ενοχλεί διότι τον βρήκαμε καθιερωμένο.

Τα γαλλικά ήταν και η κατεξοχήν γλώσσα εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά ιδίως μετά τη διεύρυνση του 2004 τα αγγλικά επικράτησαν και τώρα κυριαρχούν, παρά το Μπρέξιτ.

Ξεθωριασμένη είναι η γαλλική αίγλη, αλλά ενδεχόμενη επικράτηση της ακροδεξιάς την Κυριακή θα έχει ολέθριες συνέπειες, διότι θα κανονικοποιήσει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο τις ακροδεξιές θέσεις.

Κάποτε έλεγαν «συμβαίνουν και εις Παρισίους», σαν παρηγοριά για κάτι δυσάρεστο που μας συνέβη. Αλλά όσα συμβαίνουν τώρα εις Παρισίους θα μας επηρεάσουν άμεσα. Η ελπίδα ανάσχεσης της ακροδεξιάς πλημμυρίδας είναι στο Νέο Λαϊκό Μέτωπο. Και στα δικά μας!

Να προσθέσω ότι, σύμφωνα  με χτεσινή δημοσκόπηση (στη Γαλλία επιτρέπεται να δημοσιεύονται τα αποτελέσματα δημοσκοπήσεων μέχρι την προπαραμονή των εκλογών, νομίζω)  το κόμμα της  Λεπέν θα πάρει 36%, το Νέο Λαϊκό Μέτωπο 29%, το κόμμα του Μακρόν 19,5% και οι Ρεπουμπλικάνοι 8%.

Όμως, το εκλογικό σύστημα στη Γαλλία δεν  επιτρέπει ασφαλείς προβλέψεις των εδρών που θα αποσπάσουν τα κόμματα -μάλιστα, πολλές εταιρείες δημοσκοπήσεων  αρνούνται να προβλέψουν έδρες.

Πράγματι, η Γαλλία χωρίζεται σε 577 μονοεδρικές περιφέρειες, οι δε εκλογές γίνονται σε 2 γύρους. Στον  δεύτερο γύρο μπορούν να συμμετάσχουν όχι μόνοι οι 2 πρώτοι, αλλά και όσοι συνδυασμοί συγκεντρώσουν  το 12,5% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων. Επειδή το σύστημα είναι τέτοιο, ευνοούνται οι συνεργασίες, καθώς και όσα κόμματα έχουν τοπική δύναμη. Αν υποτεθεί ότι ένα κόμμα έχει 5% και είναι περίπου ισομερώς κατανεμημένο στην επικράτεια, δεν θα βγάλει κανέναν βουλευτή (βέβαια, στην πράξη είναι αδύνατο να υπάρξει περίπου ισομερής κατανομή). Αν όμως έχει ισχυρά προπύργια σε κάποιες περιοχές, όπως το κάποτε κραταιό Κομμουνιστικό Κόμμα, θα μπορέσει να εκλέξει βουλευτές.

Παραδοσιακά, τα αριστερά κόμματα,  ιδίως Κομμουνιστές-Σοσιαλιστές, παραιτούνταν στον δεύτερο γύρο και στήριζαν  όποιον από τους δύο είχε κάνει την καλύτερη επίδοση στον πρώτο γύρο. Η μεταφορά των ψήφων γινόταν απρόσκοπτα από τους Κομμουνιστές προς τους Σοσιαλιστές, λιγότερο καλά στην αντίστροφη διαδρομή. Πάντως, με το σύστημα αυτό εξασφάλιζαν καλή εκπροσώπηση.

Όταν το Εθνικό  Μέτωπο, το ακροδεξιό κόμμα του Λεπέν, είχε δύναμη 5-10%, δεν έβγαζε βουλευτές επειδή, στις λίγες περιφέρειες που ένας υποψήφιός του περνούσε στον  δεύτερο γύρο,  όλοι οι άλλοι συνασπίζονταν εναντίον του, ψήφιζαν δηλαδή τον αντίπαλό του. Καθώς η  επιρροή του μεγάλωσε και ανάλογα η παρουσία του στον δεύτερο γύρο, το αρραγές «ρεπουμπλικανικό μέτωπο» άρχισε να παρουσιάζει ρωγμές, αφού οι υποψήφιοι της κανονικής δεξιάς δελεάζονταν με την ιδέα της συνεργασίας.

Σήμερα ο Εθνικός Συναγερμός,  όπως έχει μετονομαστεί, είναι το πρώτο κόμμα σε δύναμη, και θα  περάσει στον δεύτερο γύρο σε πάρα πολλές εκλογικές περιφέρειες, σε συνεργασία μάλιστα με τον Ερίκ Σιοτί, τον πρόεδρο των Ρεπουμπλικάνων, του κόμματος του Σιράκ και του Σαρκοζί -τα περισσότερα στελέχη του κόμματος δεν  συμφωνούν με τον Σιοτί, ο οποίος όμως  έτσι θα εξασφαλίσει αρκετές έδρες.

Ο Μακρόν έχει συμπεριφερθεί τα προηγούμενα  χρόνια με τέτοιο τρόπο που αρκετοί οπαδοί του,  σε περίπτωση που βρεθεί στον δεύτερο γύρο ένας αριστερός με έναν της Λεπέν, πολλοί δεν  θα πάνε να ψηφίσουν, για να μην πω ότι θα ψηφίσουν τον ακροδεξιό. Από την άλλη, υπάρχουν  και τα δημοκρατικά ανακλαστικά.

Αλλά τα  προβλήματα του δεύτερου γύρου θα τα δούμε την  άλλη βδομάδα. Πριν κλείσω,  μεταφέρω κάτι που έγραψα  στο Φέισμπουκ:

Η Λεπέν κερδίζει ψήφους στη Γαλλία, επειδή επιτίθεται στην «εκδικητική οικολογία» (έτσι αποδίδω το écologie punitive).

Μια συνταξιούχος των προαστίων λέει στο γαλλικό ραδιόφωνο: Το Ρενό μου είναι 22 ετών, δεν μπορώ να το αλλάξω και δεν επιτρέπεται να πλησιάσω στο Παρίσι.

Ένας εργάτης: Πιο πολύ με ανησυχεί το τέλος του μήνα παρά το τέλος του κόσμου.

Συμβαίνουν και εις Παρισίους…