Ούτε άπταιστα, ούτε και πολύ αρχαία

Την είδηση τη διάβασα στην ιστοσελίδα της Ελευθεροτυπίας Δεν ξέρω αν υπάρχει στη σημερινή έντυπη έκδοση ή αν θα μπει στην αυριανή. Ποια είδηση; Ότι κάποιος καθηγητής αρχαίων ελληνικών από το γνωστό σκωτσέζικο πανεπιστήμιο του Σεντ Άντριους διατηρεί ιστοσελίδα στην οποία δημοσιεύει καθημερινά ειδήσεις «σε άπταιστα αρχαιοελληνικά» όπως λέει η εφημερίδα. Ο καθηγητής είναι Ισπανός και. όπως βλέπω στη συνέντευξη, δεν ξέρει νέα ελληνικά. Μάλιστα, το αντικείμενο που διδάσκει είναι σχετικό  με την ενασχόλησή του, αφού διδάσκει το μάθημα της σύνθεσης αρχαίου ελληνικού κειμένου. Έτσι, βλέποντας ότι υπήρχαν τρεις ιστότοποι που δημοσίευαν δελτίο ειδήσεων στα λατινικά, αποφάσισε να κάνει το ίδιο για τα αρχαία ελληνικά, κι έτσι (λέει η εφημερίδα) δημοσιεύει ειδήσεις μεταφρασμένες «σε άπταιστη ελληνική διάλεκτο του 5ου αιώνα π.Χ».

Να πω εκ προοιμίου ότι το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον σαν γλωσσικό πείραμα και νιώθω και κάποιο καμάρι που ο ξένος αυτός καθηγητής μεταφράζει στα «αρχαία» και μπράβο του. Ωστόσο, έχω κάποιες παρατηρήσεις, και στην ουσία και στον τρόπο που μεταφέρθηκε η είδηση.

Ως προς αυτό το τελευταίο, δεν μπορώ να συμφωνήσω με διάφορους ιστοτόπους και ιστολόγια που έσπευσαν να αναδημοσιεύσουν την είδηση, προσθέτοντας διάφορα ταρατατζούμ, όπως «Η καλύτερη απάντηση σε όσους ισχυρίζονται ότι η αρχαία ελληνική είναι μια νεκρή γλώσσα, έρχεται από έναν Ισπανό μέσω μιας καινοτόμου ιστοσελίδας» (έτσι λέει η zougla.gr),   ή «Μπορεί εμείς σαν έλληνες να αποκηρύξαμε τη γλώσσα μας και να γράφουμε αγγλοελληνικά, αλλά υπάρχουν ξένοι που την τιμούν». Αλλά ούτε με την εφημερίδα θα συμφωνήσω, όταν λέει ότι οι ειδήσεις είναι γραμμένες σε «άπταιστη ελληνική διάλεκτο του 5ου π.Χ. αιώνα». Καταρχάς, τι θα πει «ελληνική διάλεκτος»; Ίσως ήθελε να πει «αττική διάλεκτος», αλλιώς «ελληνική γλώσσα», έτσι δεν είναι; Κι έπειτα, για το «άπταιστη» έχω δυστυχώς αντιρρήσεις.

Έπειτα, δεν θέλω να παραστήσω τον χαλασογλέντη (guastafesta), αλλά φοβάμαι πως ή στο γόνατο γίνονται οι μεταφράσεις ή ο καθηγητής δεν ξέρει και πολύ καλά αρχαία ελληνικά. Τουλάχιστον αυτό καταλαβαίνω από ένα δείγμα της δουλειάς του. Συγκεκριμένα, από την τελευταία φουρνιά ειδήσεων (μεταφράζει όπως βλέπω τρεις ειδήσεις την εβδομάδα), που βρίσκεται εδώ, διαλέγω τη μεσαία είδηση. Κι επειδή είναι σε αρχείο εικόνας και δεν μπορώ να την κοπυπαστώσω, την αντιγράφω (αλλά χωρίς σκουληκάκια):

Η Αυστραλία έξ χιλίους καμήλους αποκτείνειν βούλεται
Πρώτον μεν εν τη Αυστραλία καμήλοι ουκ ήσαν, έπειτα δε οι την Αυστραλίαν κατοικίσαντες καμήλους πολλούς εκ της Αφρίκης εισήνεγκον, έδει μεν γαρ αυτούς δια της ερημίας εν μέσω της Αυστραλίας ούσας πορεύεσθαι, ταύτα δε τα ζώα την ερημίαν διαβαίνειν ραδίως έχουσιν· νυν δε ούτοι οι κάμηλοι τοσούτοι γεγόνασι ώστε εν πολλαίς κώμαις νυκτός εις τας αυλάς εισέρχουσιν. αλλά διά τι τούτο νυν ποιούσιν; διότι νυν εν τη Αυστραλία ανυδρία ένεστιν, ου γαρ ύει και τα ζώα τα εν τη ερημία όντα εκεί μεν διψώσιν, εις δε τας κώμας ορμώνται ίνα ύδωρ ευρώσιν. οι της χώρας άρχοντες εβουλεύσαντο έξ χιλίους αποκτείνειν.

Πρώτα πρώτα, το κείμενο είναι γεμάτο λάθη. Χωρίς να ξέρω καλά αρχαία, βρίσκω τα εξής:

* Η κάμηλος είναι θηλυκό, όχι αρσενικό. Αυτό προκαλεί άφθονα λάθη σε όλο το κείμενο.
* Όχι «εξ χιλίους» αλλά «εξακισχιλίας» ή «εξ χιλιάδας»
* Όχι «Αφρίκης», φυσικά, αλλά Αφρικής
* Αυτό το «ούσας» στην τρίτη γραμμή αν δεν σφάλλω πάει στην έρημο, άρα «ούσης» (άσε που μου φαίνεται να περισσεύει)
* Δεν υπάρχει «εισέρχουσιν»
* Όχι «ίνα ευρώσιν» αλλά «ίνα εύρωσιν»

Χαρίζω το «κατοικίσαντες» διότι υπάρχει κι αυτός ο τύπος , έστω κι αν συχνότερο είναι το «κατοικήσαντες». Υποψιάζομαι όμως ότι υπάρχουν κι άλλα λάθη -αν το δει κανείς κλασικός φιλόλογος, σίγουρα θα τα βρει.

Αλλά δεν είναι μόνο τα λάθη του κειμένου. Από τη λίγη αίσθηση που έχω για την αρχαία ελληνική, αυτό το κείμενο δεν είναι γραμμένο σε αρχαία ελληνικά! Δεν έγραφαν έτσι οι αρχαίοι, δεν έβαζαν τόσα άρθρα, δεν είχαν αυτή τη σειρά των λέξεων που θυμίζει νεότερη γλώσσα. Ούτε θα έλεγε ένας αρχαίος «Αθήναι εβούλοντο» αλλά «Αθηναίοι εβούλοντο», ή κάνω λάθος; Συνολικά, το κείμενο το βρίσκω να συγγενεύει περισσότερο με την καθαρεύουσα του 19ου αιώνα παρά με την αττική του 5ου αι. πΧ., γι’ αυτό άλλωστε και καταλαβαίνουμε μια χαρά τι θέλει να πει, κι ας μη ξέρουμε την ιστορία για τις αυστραλιανές καμήλες (εγώ τουλάχιστο τώρα την έμαθα), ενώ από ένα κείμενο του 5ου αι. πΧ δεν καταλαβαίνουμε χριστό κι ας ξέρουμε για ποιο θέμα μιλάει.

Βέβαια, ο Ισπανός καθηγητής δεν ξέρει νέα ελληνικά, αλλά οι σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες έχουν ομοιότητες στη δομή τους, και το συγκεκριμένο «αρχαίο» κείμενο φωνάζει πως είναι μεταφρασμένο από σύγχρονη γλώσσα.

Να πω παρεμπιπτόντως ότι παρόμοιες ειδήσεις στα αρχαία (πιο αρχαιοπρεπείς και χωρίς λάθη) δημοσίευε έναν καιρό το in.gr. Αλλά τι τα θέτε, κανείς δεν είναι προφήτης στον τόπο του. Λίγοι το πρόσεξαν, λιγότεροι το επισκέπτονταν, οπότε σε λίγο το εγχείρημα σταμάτησε· ενώ αν πήγαινε στη Σκωτία ίσως να κινούσε περισσότερο το ενδιαφέρον των εφημερίδων μας. Εντωμεταξύ, ο κ. Κοντέρκ (και όχι Κοντέρχ που τον θέλει η εφημερίδα, Koderch γράφεται οπότε αν είναι καταλάνος προφέρεται Κοντέρκ, αν το ισπανοπροφέρει είναι Κοντέρτς), ο κ. Κοντέρκ λοιπόν έχει γύρω στους 40 επισκέπτες την ημέρα, αν και σήμερα χάρη στην Ελευθεροτυπία θα έχει πολύ περισσότερες.

Παρά τα λάθη, θα του έβγαζα το καπέλο -μόνο που, επειδή είναι το αντικείμενό του, θα περίμενα λιγότερα λαθάκια. Ίσως πάλι τις ειδήσεις να τις μεταφράζει πρόχειρα, στο πόδι και χωρίς δεύτερο χέρι, τι να πω. Διάβασα ότι έχει εκδώσει και τη μετάφραση (πάντα στα αρχαία) μιας ιστορίας του Σέρλοκ Χολμς, που ίσως είναι πιο προσεγμένη. Θα θυμάστε ίσως ότι πριν από μερικά χρόνια κυκλοφόρησε από έναν οξφορδιανό καθηγητή το πρώτο βιβλίο της σειράς Χάρι Πότερ μεταφρασμένο στ’ αρχαία (Άρειος Ποτήρ). Είχα ρίξει μια ματιά σ’ ένα κεφάλαιο και λάθη δεν βρήκα, αλλά παράτησα την ανάγνωση γιατί ήταν πολύ κουραστική, ίσως επειδή το κείμενο ήταν μυθιστόρημα, ίσως επειδή ήταν μεταφρασμένο σε κανονικά αρχαία.