Το μεσαίο δάχτυλο της Αφροδίτης

Σάλος έχει ξεσπάσει για το εξώφυλλο του περιοδικού Φόκους, με την Αφροδίτη της Μήλου που έχει υψωμένο το μεσαίο δάχτυλο. Κι αν στη μπλογκόσφαιρα είδα, πέρα από τις συνήθεις υστερίες, και κάμποσο ήρεμο και ψύχραιμο σχολιασμό (π.χ. στου Ροΐδη ή στου Καλτσόβρακου), δεν μπορώ να πω το ίδιο για τις δηλώσεις του Προέδρου της Βουλής, ο οποίος έκανε διάβημα στον Γερμανό πρέσβη (!) κάτι που σε μένα προσωπικά θυμίζει μάλλον την αντίδραση αξιωματούχου ισλαμικής χώρας όταν βλέπει γελοιογραφία του Μωάμεθ σε ευρωπαϊκό έντυπο.

Φυσικά, το αποκορύφωμα των δηλώσεων Πετσάλνικου είναι το απόσπασμα για το ποιος έχει πιο μεγάλα τα πολιτιστικά επιτεύγματα:

Αυτή η μικρή Ελλάδα των 11 εκατομμυρίων, με τις αδυναμίες της, τα λάθη μας, τα προηγούμενα 40 χρόνια για παράδειγμα τιμήθηκαν 2 συμπατριώτες με το βραβείο Νόμπελ. Μήπως αυτά τα 40 χρόνια, η τεράστια Γερμανία των 85 εκατομμυρίων γέννησε κανένα καινούριο Μπετόβεν και δεν το γνωρίζουμε;

Εδώ, ο ψείρας εαυτός μου θα είχε να παρατηρήσει ότι τα χρόνια δεν είναι 40 αλλά 46 (ο Σεφέρης πήρε Νόμπελ το 1963) και ότι, αν τα Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι το μέτρο, τότε οι Γερμανοί, στο ίδιο διάστημα έχουν πάρει τουλάχιστον 2 κι εκείνοι, και μάλλον τρία ή τριάμισι: Χάινριχ Μπελ το 1972, Γκίντερ Γκρας το 1999, Χέρτα Μίλερ πέρσι (στα γερμανικά έγραψε και γερμανίδα είναι πια), για να μη μετρήσω και τη γερμανοεβραία Νέλι Ζαξ που πήρε μισό βραβείο το 1966 (είχε γεννηθεί στη Γερμανία, έγραφε στα γερμανικά αλλά είχε φύγει από το 1940 στη Σουηδία). Αν το πάρουμε κατά κεφαλήν, βέβαια, περισσότερα Νόμπελ λογοτεχνίας αναλογούν στην Ελλάδα, τότε όμως η Ισλανδία με τον Χάλντορ Λάξνες μας περνάει (δεν μετράω τους Σουηδούς γιατί παίζουν εντός έδρας).

Όμως δεν θέλω να σταθώ τόσο πολύ σ’ αυτό, όσο στο άρθρο του περιοδικού Φόκους. Εγώ το διάβασα το άρθρο και δεν συμφωνώ ότι είναι ανθελληνικό, ότι είναι δυσφημιστικό και άλλα τέτοια. Φυσικά, έχει γενικεύσεις, έχει και ανακρίβειες, αλλά συνολικά χαρακτηρίζεται από χιούμορ, παρατηρητικότητα, καλή γνώση της Ελλάδας και  συμπάθεια προς τους Έλληνες.

Οι επικριτές του το διάβασαν το άρθρο ή έμειναν απλώς στη φωτογραφία; Ο κ. Πετσάλνικος που ξέρει καλά γερμανικά (νομίζω ότι η σύζυγός του είναι γερμανίδα) θα το διάβασε από το πρωτότυπο, φοβάμαι όμως ότι οι περισσότεροι που εξεγέρθηκαν για τον «λίβελλο» δεν διάβασαν το άρθρο αλλά κάποια κακομεταφρασμένα αποσπάσματα στη Μακεδονία, συνοδευόμενα από εξαιρετικά κακόπιστα (να τα πω υστερικά;) σχόλια της δημοσιογράφου κ. Αγγελικής Σπανού. Επιπλέον, η επιλογή είναι τέτοια που να αναδεικνύει τα «ανθελληνικά» κομμάτια –παραλείπονται κάποια κολακευτικά που χαλάνε την εικόνα του ανθελληνικού λίβελλου. Για παράδειγμα, διαβάζουμε στη Μακεδονία το εξής απόσπασμα από το άρθρο: Το συμπαθητικό αυτό μικρό έθνος μοιάζει να μην έχει έγνοιες και να χορεύει πάντα σαν τον Αλέξη Ζορμπά. Οι Έλληνες αισθάνονται σαν πατέρες των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κρατών. Όμως, αμέσως μετά τον Ζορμπά, ο αρθρογράφος είχε γράψει επίσης: Όσοι τους ξέρουν, δεν εκπλήσσονται με τίποτα απ’ όσα κάνουν. Και πώς θα μπορούσαν άλλωστε, όταν έχουν να κάνουν με ανθρώπους που ανακατεύουν ρετσίνι με κρασί, τυλίγουν ρύζι και χορταρικά σε αμπελόφυλλα, παίρνουν πρωτάθλημα Ευρώπης στο ποδόσφαιρο σχεδόν χωρίς να βάλουν γκολ και ήξεραν ήδη εδώ και 2.500 χρόνια ότι όλη η ύλη αποτελείται από άτομα και ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο. Το κολακευτικό αυτό απόσπασμα, αν και όχι δύσκολο στη μετάφραση, το έφαγε η κ. Σπανού.

Θα μου πείτε, γιατί δεν μεταφράζεις εσύ όλο το γερμανικό άρθρο; Δυστυχώς, τα γερμανικά μου δεν είναι για τα δύσκολα. Ξεκίνησα να μεταφράζω, αλλά σκόνταψα στο πλαγιογραμμένο απόσπασμα της φράσης Griechen kennen keine Integrationsprobleme. Sie sind überall zu Hause, bekochen und begrillen die Welt, spielen als gute Geister in der Lindenallee und im Hafenrevier tragende Nebenrollen (που επίσης το έχει φάει η δημοσιογράφος, αλλά μάλλον επειδή είναι δυσκολομετάφραστο). Μετάφραση χάρη στον φίλο Σιντάρτα: Οι Έλληνες δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα αφομοίωσης. Νοιώθουν παντού σαν το σπίτι τους, παίζουν το κόσμο στα δάχτυλά τους, είναι το ίδιο καλοί σαν διανοούμενοι στα μεγάλα σαλόνια όσο και σαν βαστάζοι στα λιμάνια.

Είπα ότι κι αυτά τα κουτσουρεμένα αποσπάσματα είναι κακομεταφρασμένα. Για παράδειγμα, γράφει η δημοσιογράφος ότι το άρθρο «μας ψέγει» επειδή δεν έχουμε καταργήσει τα αρχαία ελληνικά και αυτό το στηρίζει στη φράση του άρθρου: Η διαγραφή των αρχαίων ελληνικών δεν τίθεται καν ως θέμα. Επειδή αυτά ελληνικά δεν είναι, ας δούμε τι λέει το άρθρο στην πραγματικότητα –αυτό το απόσπασμα είναι εύκολο και μπορώ να το μεταφράσω (με μαύρα τα αποσπάσματα που παρέλειψε η μετάφραση της Μακεδονίας)

Οι Έλληνες είναι μοναδικοί στο είδος τους. Μόνο αυτοί γράφουν ελληνικά. Το να καταργηθεί το αλφάβητό τους, που έχει ηλικία 2.500 ετών, ούτε καν το συζητούν. Στο κάτω-κάτω, το ελληνικό αλφάβητο ήταν το πρότυπο για όλα τα άλλα αλφάβητα της Ευρώπης, από το λατινικό έως το κυριλλικό, και ελάχιστα έχει αλλάξει από την αρχαιότητα. Η προφορά και η σημασία των λέξεων έχουν αντιθέτως αλλάξει. Γι’ αυτό τα αρχαία ελληνικά είναι υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία από την εβδόμη τάξη [1η Γυμνασίου] –σαν να βάζαμε τους Γερμανούς γυμνασιόπαιδες να μελετάνε μέχρι εξαντλήσεως παλαιογερμανικά ή και γοτθικά.

Βλέπετε τίποτε ανθελληνικό εδώ; Τίποτε συκοφαντικό; Μάλλον καλά πράγματα λέει –αλλά η μετάφραση τον λογοκρίνει.

Πάμε παρακάτω. Το ότι η διχόνοια είναι εθνικό χαρακτηριστικό των Ελλήνων δεν το λέει ακριβώς έτσι ο αρθρογράφος (αυτό βέβαια το έχουν πει τόσοι και τόσοι Έλληνες). Ας δούμε τι λέει –με μαύρα οι φράσεις που φαγώθηκαν στη μετάφραση:

Μεταξύ τους οι περισσότεροι Έλληνες έχουν έχθρα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο εμφύλιος από το 1944 έως το 49 στοίχισε στην Ελλάδα περισσότερα θύματα απ’ ό,τι ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος. Προς τα έξω όμως είναι ενωμένοι, κι έτσι αριστεροί και δεξιοί από το 1941 έως το 1944 αγωνίστηκαν μαζί ενάντια στους Γερμανούς καταχτητές. «Είσαι δικός μας», είναι το μεγαλύτερο κομπλιμέντο που μπορούν να κάνουν οι  Έλληνες σε κάποιον ξένο.

Διαβάζουμε επίσης στη Μακεδονία ότι ο ελληνικός λαός «Εγκαλείται επίσης για τον τρόπο με τον οποίο διασκεδάζει και κοινωνικοποιείται». Σας παραθέτω ολόκληρο το εκτενές αυτό απόσπασμα για να δείτε αν το άρθρο του Φόκους μας εγκαλεί, ή αντίθετα αν παραθέτει τα γεγονότα με συμπάθεια (και λίγη ζήλεια).

Οι Έλληνες είναι κοινωνικοί άνθρωποι. Δεν τους αρέσει να βγουν μόνοι τους ή δυο-δυο για φαγητό ή για ν’ ακούσουν μουσική. Εδώ μετράει πολύ η παρέα, όπως ονομάζεται η συντροφιά ανθρώπων που η σύνθεσή της αλλάζει κάθε μέρα. Για μια δυο ώρες είναι ιερή [εδώ μπορεί να γράφω κοτσάνα]. Η παρέα δημιουργείται ως επί το πλείστον στο φτερό. Δυο-τρεις συμφωνούν να συναντηθούν, ο καθένας τους τηλεφωνεί και σε άλλους και τους καλεί να έρθουν κι αυτοί. Ύστερα από μια-δυο ώρες έχουν μαζευτεί οχτώ ή και 15 άτομα. Τώρα η ομάδα περιχαρακώνεται (;) και γίνεται σεβαστή από τους άλλους σαν κλειστή οντότητα. Κανείς από την παρέα δεν θα διανοηθεί από εκείνη τη στιγμή και πέρα να καλέσει έναν γνωστό του που συνάντησε τυχαία, να έρθει μαζί τους στην ταβέρνα. Στα ελληνικά μουσικά κέντρα θα ήταν προσβολή ένας ξένος να κολλήσει σε μια παρέα που χορεύει συρτάκι ή χασάπικο –ο καθένας θέλει την πίστα για πάρτη του και πληρώνει τους μουσικούς για το ιδιωτικό του κοντσέρτο με τραγούδια της αρεσκείας του.

Τα έθιμα του τραπεζιού δίνουν μια ιδέα για την παρέα. Κανείς δεν παραγγέλνει για τον εαυτό του, αλλά όλοι μπορούν να εκφράσουν επιθυμίες. Ο σερβιτόρος τα τοποθετεί όλα στη μέση του τραπεζιού. Ο καθένας παίρνει από όποιο πιάτο θέλει, όσο θέλει. Τα ποτήρια με το κρασί δεν επιτρέπεται να μείνουν άδεια, διότι αυτό σημαίνει ότι η συντροφιά του τραπεζιού δεν έχει το νου της να φροντίζει πάντοτε καλά τους πάντες. Το να αδειάσεις εντελώς το πιάτο σου θα ήταν έλλειψη ευγένειας. Θα έδειχνε ότι η παρέα φέρθηκε τσιγγούνικα και ίσως κάποιοι να σηκωθούν πεινασμένοι από το τραπέζι.

Συχνά γίνεται ένας ψευτοκαβγάς για τον λογαριασμό. Όλοι απαιτούν να τον πληρώσουν εκείνοι. Τις περισσότερες φορές όμως είναι προκαθορισμένο ποιανού είναι η σειρά να πληρώσει. Για το πουρμπουάρ δεν κάνουν μαθηματικές πράξεις. Δεν λένε στον σερβιτόρο να στρογγυλέψει το ποσό, αλλά φεύγοντας το αφήνουν σε μετρητά πάνω στο τραπέζι.

Παρέθεσα όλο το απόσπασμα περί παρέας και φαγητού για να μου πείτε αν εσείς βλέπετε να «εγκαλεί» ο συντάκτης του ή να περιγράφει με συμπάθεια. Αφήνω ότι η δημοσιογράφος αυτόν τον τρόπο πληρωμής τον αποκαλεί «ρεφενέ», ενώ ρεφενέ είναι να πληρώνουν όλοι από κοινού, όχι τη μια μέρα ο ένας και την άλλη ο άλλος.

Φυσικά, όλα όσα γράφει ο Γερμανός δημοσιογράφος είναι γενικεύσεις. Δεν κάνουν όλες οι παρέες έτσι –στις νεανικές παρέες, ας πούμε, εμείς διαιρούσαμε αμέσως δια Ν. Ούτε είναι ανήκουστο να παραγγείλει κάποιος κάτι ατομικό –μια φέτα «πυρηνική» (= ατομική) θυμάμαι κάποιον να παραγγέλνει στα ταβερνεία που σύχναζα μικρός. Αλλά οι γενικεύσεις αυτές δεν είναι κακόπιστες, θαρρώ. Παρεμπιπτόντως, διάβαζα αυτές τις μέρες την αυτοβιογραφία του Μίκη Θεοδωράκη. Όταν ήταν παιδί, ίσως στο Αργοστόλι, κάθε απόγευμα οι γονείς του πήγαιναν για καφέ στην παραλία, μαζί με άλλα δύο φιλικά τους αντρόγυνα. Όπως λέει ο Μίκης, κάθε μέρα γινόταν μεγάλος καβγάς για το ποιος θα πληρώσει το λογαριασμό και τελικά τον πλήρωναν εκ περιτροπής, με αυστηρή και απαρέγκλιτη σειρά, σήμερα ο ένας, αύριο ο άλλος και μεθαύριο ο τρίτος!

Να πω ότι στα αποσπάσματα που μετάφρασα μπορεί και να έχω κάνει μερικές πατάτες, λεξικό δεν έχω πρόχειρο και τα γερμανικά δεν τα έχω συμπαθήσει σαν γλώσσα. Δεν είχα άλλωστε σκοπό να μεταφράσω όλο το άρθρο, αν και κούτσα-κούτσα μετέφρασα κάμποσο. Όλο το άρθρο βρίσκεται εδώ, σε 11 μικρές «σελίδες».

Εγώ μετέφρασα λίγο από την 1η, τη μισή δεύτερη, τη μισή τρίτη, την πέμπτη και την έκτη «σελίδα». Κουράστηκα και σταματώ εδώ, αν άλλος γερμανομαθής θέλει ας συμβάλει κι αυτός. Υπάρχουν άλλες σελίδες που ίσως ενοχλήσουν περισσότερο, αλλά συνολικά πιστεύω ότι πρόκειται για ένα άρθρο γραμμένο με συμπάθεια και χιούμορ, από κάποιον που ξέρει τους Έλληνες –παρά τις αναπόφευκτες γενικεύσεις. Ανακρίβειες θα έχει, αλλά κατά τη γνώμη μου κακοπιστία δεν έχει, συκοφαντία δεν έχει, ανθελληνικός λίβελλος δεν είναι. Και θα έλεγα ότι η ιερή οργή που κατέλαβε τη δημοσιογράφο της Μακεδονίας και τα ελληνοκεντρικά ιστολόγια δείχνει πολύ μεγάλη ανασφάλεια και μάλλον θυμίζει την παροιμία με τη μύγα κι αυτόν που μυγιάζεται.

Μια διευκρίνιση εδώ, επειδή τις τελευταίες μέρες διαβάζει κανείς τα ιστολόγια και νομίζει ότι επιστρέψαμε στο 1946 και οι Γερμανοί ξανάρχονται. Δεν παραγνωρίζω ότι και το γερμανικό κράτος και γερμανικές εταιρείες έχουν αδικήσει τη χώρα μας, μας έχουν πουλήσει πανάκριβα ελαττωματικά υποβρύχια που γέρνουν, έχουν συνάψει με το ελληνικό δημόσιο αποικιακές συμβάσεις, έχουν δωροδοκήσει, έχουν χρησιμοποιήσει όλη την επιρροή που έχουν οι ισχυροί σε μια ανισότιμη σχέση. Και δεν βρίσκω καθόλου άτοπο το αίτημα για τις πολεμικές αποζημιώσεις. Ωστόσο,οι πρωταρχικές ευθύνες εδώ βρίσκονται στην ελληνική πολιτική τάξη –και των δύο μεγάλων κομμάτων δυστυχώς.

Ενημέρωση 26.2.2010 Τελικά βρέθηκε και το έντυπο αφιέρωμα του περιοδικού,, που δεν είναι διαθέσιμο ονλάιν, χάρη σε φίλους του ιστολογίου. Μπορείτε να το διαβάσετε εδώ και να διαμορφώσετε τη δική σας άποψη, αν μιλάτε γερμανικά. Το επίμαχο άρθρο, όπως είπαν και σχολιαστές πιο κάτω, είναι το «Ελλάδα: 2000 χρόνια παρακμή», που είναι πράγματι ενοχλητικό -χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δικαιολογούνται οι αντιδράσεις πολιτικών και οι δηλώσεις για τα Νόμπελ. Η ενόχληση είναι κατανοητή, αλλά ένας πολιτικός πρέπει να κρατάει την ψυχραιμία του.

Μεταφέρω εδώ μερικά αποσπάσματα από τα σχόλια:

“Οι σύγχρονοι Έλληνες αποδεικνύουν, σε κάθε περίπτωση, την έλλειψη ομοιότητας με τους προγόνους τους σχεδόν καθημερινά. Η χώρα που γέννησε τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα, τον Μύρωνα και τον Φειδία, τον Πινδαρο και τον Σοφοκλή, τον Πυθαγόρα και τον Θουκυδίδη, δεν έχει σήμερα κανένα σημαντικό ποιητή, συνθέτη, εικαστικό καλλιτέχνη ή φιλόσοφο. Ούτε κάποιο διεθνή σταρ σε οποιοδήποτε άλλο είδος (η Κάλλας ήταν η τελευταία και μοναδική). Από τον Ελ Γκρέκο και μετά δεν είχε κάποιο ζωγράφο παγκόσμιας εμβέλειας. Από την Ελλάδα δεν έρχεται ποτέ κάποια ταινία για την οποία μιλάνε στην Ευρώπη. Οι σημαντικότεροι Έλληνες ποιητές του σήμερα είναι εκείνοι οι στατιστικολόγοι, οι οποίοι υπέβαλαν στην ΕΕ την άποψη ότι ο προϋπολογισμός είναι υγιής και ότι οι εκμεταλλεύσιμες γεωργικά εκτάσεις της χώρας τους υπερβαίνουν τη συνολική της επιφάνεια”.

και λίγο ακόμα σε δική μου μετάφραση (μπορεί να έχει λάθη):

Όποιος θέλει να γίνει κάποιος, πηγαίνει στο εξωτερικό. Οι παγκοσμίως αναγνωρισμένοι Έλληνες φυσικοί και κοσμολόγοι, μια χούφτα, δουλεύουν στις ΗΠΑ. Ο γνωστότερος Έλληνας της σήμερον ονομάζεται Όττο Ρεχάγκελ, και το παιχνίδι της ομάδας του είναι περίπου τόσο ελκυστικό όσο κι ένα αθηναϊκό προάστιο. Στην αρχαιότητα, τέσσερα από τα επτά θαύματα του κόσμου βρίσκονταν στην Ελλάδα, σήμερα όμως οι Έλληνες μηχανικοί κάνουν γκάφες όπως με εκείνη τη σήραγγα στην Κοζάνη, που ξεκίνησε ταυτόχρονα και από τις δυο μεριές του βουνού, και έπεσαν έξω 35 μέτρα στο μέσο της διαδρομής. Ύστερα από κάθε σεισμό συζητούν δημόσια μήπως θα έπρεπε να αρχίζουν να χτίζουν αντισεισμικά. Η χωροταξία εδώ και 2000 χρόνια δεν τους έχει απασχολήσει (;) Στο μεταξύ η μισή Αττική έχει μετατραπεί σε απερίγραπτη ασχήμια με μπετονένια κτίσματα. Οι χωματερές, το έδαφος που διαβρώνεται και τα δάση που συνεχώς καίγονται είναι το σημερινό χαρακτηριστικό της Ελλάδας, όπως ήταν κάποτε οι ναοί, ο τρίποδας της Πυθίας και η κνίσα από τις θυσίες.

Το περιστατικό με τη σήραγγα στην Κοζάνη δεν το ξέρω. Ξέρει κανείς κάτι; Για τα αντισεισμικά κτίρια έχει καθαρά άδικο -όχι; Για τη μπετονένια ασχήμια, τις χωματερές και τα καμένα δάση εμείς λέμε τα ίδια και χειρότερα, όχι;

Δεύτερη ενημέρωση, 28.2.2010: Το άρθρο «2000 χρόνια παρακμή» μεταφράστηκε όλο, κυρίως από τον Νότη Τουφεξή (έβαλα κι εγώ λιγάκι το χέρι μου). Το ανέβασα σε χωριστή ανάρτηση για να μη μπλέξουν οι γραμμές μας. Μπορείτε λοιπόν να το διαβάσετε και να το σχολιάσετε εδώ.

Οι Έλληνες δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα αφομοίωσης. Νοιώθουν παντού σαν το σπίτι τους, παίζουν το κόσμο στα δάχτυλά τους, είναι το ίδιο καλοί σαν διανοούμενοι στα μεγάλα σαλόνια όσο και σαν βαστάζοι στα λιμάνια.