Νύχτες του Καμπούρια στο Σινέ Υβόννη (Μποστ)

Αν και συνήθως το Σάββατο βάζω μεζεδάκια, σήμερα θα κάνω εξαίρεση. Και αντί για σχόλιο σχετικά με τις τελευταίες ραγδαίες εξελίξεις, προτίμησα να παρουσιάσω ένα ακόμα σκίτσο του αγαπημένου μου Μποστ, ένα σκίτσο που έχει παρουσιαστεί ξανά στο Διαδίκτυο αλλά αξίζει να το ξαναδούμε και μάλιστα σχολιασμένο. Αξίζει επειδή είναι ένα από τα καλύτερα σκίτσα του Μποστ (κατά τη γνώμη μου βέβαια) και επειδή έχει και κομβική θέση στην δημιουργική πορεία του σκιτσογράφου, όπως θα εξηγήσω παρακάτω. Αν είναι και επίκαιρο; Πολλοί θα βρουν αναλογίες του τότε με το σήμερα -άλλωστε, έτσι όπως φτωχαίνει απότομα και ραγδαία η ελληνική κοινωνία, σε λίγο θα έχουμε γυρίσει στη δεκαετία του 1960, μείον την ελπίδα και την ωραία μουσική που είχαμε τότε.

Για να είμαι ακριβής, το σημερινό σκίτσο δεν ανήκει στη δεκαετία του 1960 αλλά στο κατώφλι της: δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 1959 στον Ταχυδρόμο. Το 1959 ήταν καθοριστική χρονιά στην πορεία του Μποστ ως σκιτσογράφου: δουλεύει στον Ταχυδρόμο, όπου εικονογραφεί τις Σταυροφορίες του Τσιφόρου, με την εικονογράφηση να αυτονομείται όλο και περισσότερο από την αφήγηση ώσπου στο τέλος καταλήγει να σχολιάζει τη σημερινή εποχή, όπως ας πούμε, μέσα στο αντιαγγλικό κλίμα της εποχής λόγω του Κυπριακού, με τις περίφημες γελοιογραφίες με τους τροφαντούς Εγγλέζους και τους μουστακαλήδες Οθωμανούς, σαν αυτήν εδώ, που δημοσιεύτηκαν όλες την άνοιξη του 1959 (κάποια φορά θα βάλω μια-δυο ακόμα). Μόλις τελειώνουν οι Σταυροφορίες, από τον Μάιο του 1959 καθιερώνεται το «Μποστάνι του Μποστ», δηλαδή αυτόνομο σκίτσο που σχολιάζει την επικαιρότητα ή την πολιτική. Και σιγά-σιγά ο Μποστ αρχίζει να πλάθει τους ήρωές του. Διότι, βέβαια, ο Πειναλέων, η μαμα-Ελλάς και η Ανεργίτσα δεν δημιουργήθηκαν μονομιάς και έτοιμοι μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, αλλά διαμορφώθηκαν σταδιακά.

Σε ένα σκίτσο του Αυγούστου του 1959, που το έχω παρουσιάσει παλιότερα, βλέπουμε έναν προδρομικό Πειναλέοντα, ενήλικο και πολύ όμοιο με τον Καραγκιόζη, ενώ σε επόμενο σκίτσο ο γιος της μαμα-Ελλάς, ακόμα χωρίς όνομα, αυτοαποκαλείται «δουξ της Αμασίας». Στο σημερινό σκίτσο, ο γιος της μαμα-Ελλάς δεν έχει ακόμα πάρει το όνομα του Πειναλέοντα, ενώ η Ανεργίτσα, η αδελφή του, δεν έχει ακόμα εμφανιστεί στο προσκήνιο.

 

Το σκίτσο προσφέρει μια πανδαισία από λογοπαίγνια και υπαινιγμούς, που θα επιχειρήσω να σχολιάσω.
Ο τίτλος του σκίτσου, Νύχτες του Καμπούρια, παραπέμπει στην ταινία του Φελίνι Νύχτες της Καμπίρια (1957) και ταυτόχρονα στον Καραγκιόζη, το τότε πρότυπο για τον (όχι ακόμα κατονομασμένο) Πειναλέοντα.
Ο θερινός κινηματογράφος λέγεται Υβόννη (= Η Βόννη, πρωτεύουσα της τότε Δυτικής Γερμανίας), και στο ταμείο κάθεται, ροδομάγουλος και απολαμβάνοντας το πούρο του, σαν εικόνα του «πωλούντος επί πιστώσει τοις μετρητοίς» στις παλιές λιθογραφίες, ο Δρ. Λούντβιχ Έρχαρτ, ο πανίσχυρος αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομικών των κυβερνήσεων Αντενάουερ. Ο τίτλος του έργου: Η Κοινή Αγορά – Κατάλληλον διά υποαναπτύκτους.
Έξω από τον κινηματογράφο, η μαμα-Ελλάς με τον γιο της. Εκείνη δαφνοστεφανωμένη, με το δελτίο Προπό και την κρατική αθλητική εφημερίδα στην περικεφαλαία, με μαραμένα στήθια και… πεσμένο δόρυ, μπαλωμένα ρούχα με το μαιανδρικό μοτίβο στη μπορντούρα. Εκείνος με ναυτικό καπέλο, μπαλωμένα ρούχα, μονή τιράντα και σφεντόνα στην κωλότσεπη. Η κορδέλα του καπέλου γράφει «ΑΨΙΛΙΑ» (σε επόμενο σκίτσο, η κορδέλα του καπέλου θα γράφει Β.Π. Πειναλέων, και από εκεί βαφτίστηκε τελικά ο ήρωας).
Οι αφίσες του κινηματογράφου διαφημίζουν έργα με παραλλαγμένους τίτλους υπαρκτών κινηματογραφικών ταινιών, όπως «Λεωφορείον ο Σπρώχνος» (αντί για Λεωφορείον ο Πόθος), Το Χαλίκι στη χώρα των θαυμάτων (Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, υπαινιγμός για τα συνεχή οδικά έργα στο κέντρο της Αθήνας), Γαστέρω (αντί για Αστέρω, ταινία του 1958 με τη Βουγιουκλάκη), Οι Γερμανοί ξανάρχονται -(με την προσθήκη «και ξαναφεύγουν», μόλις είχε επισκεφτεί την Ελλάδα, αλλά με κλειστά χέρια, ο Έρχαρτ) και σε υπότιτλο «Όταν περνούν οι Γερμανοί» (βλ. τη σοβιετική ταινία Όταν περνούν οι γερανοί του 1958).
Άλλες αφίσες δεν (νομίζω ότι) παραπέμπουν σε τίτλους υπαρκτών ταινιών, όπως το Σφιξ! Κάνει καλό! που παραλλάζει την περίφημη για την εποχή διαφήμιση της μπίρας Φιξ (Φιξ κάνει καλό!).

Ο γιος παροτρύνει τη μητέρα να μπουν στην Κοινή Αγορά (τον κινηματογράφο) κι εκείνη του αντιτείνει ότι το έργο έχει αρχίσει, άρα θα είναι δύσκολο να το παρακολουθήσουν, ιδίως επειδή «στερούμεθα και προγράμματος». Αυτό τάχα να φταίει που το έργο εξελίχθηκε σε δράμα, ή μήπως η θέση που πιάσαμε ήταν μειονεκτική;
ΥΓ Το σκίτσο το έκλεψα από ένα πολύ καλό αφιέρωμα που είχε δημοσιέψει παλιότερα το ιστολόγιο του Κουκουζέλη. Έχω κι εγώ το άλμπουμ, αλλά οι επιδόσεις μου στο σκανάρισμα δεν είναι καλές.
ΥΓ2 Σε προηγούμενη ανάρτηση είχα υποθέσει ότι η φράση «Δουξ της Αμασείας» είναι απλό λογοπαίγνιο του Μποστ, όμως δεν ήξερα ότι οι ρίζες της οικογένειας Βοσταντζόγλου ήταν επίσης από την Αμάσεια.