Μεζεδάκια την παραμονή της επετείου

Αύριο είναι τα σαράντα χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973, οπότε τα σημερινά μεζεδάκια, παρόλο που δεν έχουν σχέση με την επέτειο, παίρνουν από εκεί τον τίτλο τους. Ως προς το επετειακό σκέλος, στον παλιό μου ιστότοπο έχω μαζέψει λογοτεχνικό υλικό σχετικό με το Πολυτεχνείο. Προχωράμε τώρα στην πιατέλα με τα μεζεδάκια της εβδομάδας.

Τα μεζεδάκια του περασμένου Σαββάτου συμπέσανε με τη συζήτηση στη Βουλή για την πρόταση δυσπιστίας. Από εκείνη τη συζήτηση, και μάλιστα από το τέλος της, πρόσεξα μια φράση από την (καταληκτική) αγόρευση του πρωθυπουργού κ. Σαμαρά:

Πετύχαμε πολλά και θα πετύχουμε ακόμα περισσότερα, για να παίζουμε αυτή την ώρα ένα κακόγουστο θέατρο, σε τόσο κρίσιμες στιγμές.

Το νόημα βέβαια είναι σαφές: Έχουμε πετύχει πολλά και γι’ αυτό δεν επιτρέπεται σε τόσο κρίσιμες στιγμές να τα χαλάσουμε όλα. Όμως, το νόημα αυτό το βγάζουμε (και) επειδή ξέρουμε τα περιστατικά και τα συμφραζόμενα -δεν νομίζω ότι η διατύπωση καθαυτή είναι και τόσο σαφής. Σκεφτείτε μια εναλλακτική διατύπωση στο δεύτερο σκέλος της φράσης:

Πετύχαμε πολλά και θα πετύχουμε ακόμα περισσότερα, για να βγάλουμε επιτέλους την πατρίδα μας από την κρίση.

Σε αυτή τη δεύτερη φράση, το δεύτερο σκέλος είναι λογική συνέπεια του πρώτου. Στην πρώτη φράση, του πρωθυπουργού, το δεύτερο σκέλος αναιρείται από το πρώτο, πράγμα που σημαίνει ότι το φραστικό σχήμα του πρωθυπουργού είναι προβληματικό.

Οι ταχτικοί αναγνώστες του ιστολογίου ίσως θυμούνται ότι αυτό το φραστικό σχήμα, που το είχα χαριτόλογα ονομάσει «σχήμα τουτού», το είχαμε συζητήσει εξαντλητικά πέρυσι τέτοιον καιρό. Μόνο που εδώ δεν έχουμε το κανονικό «σχήμα τουτού» (από το αγγλικό too X to Y), αλλά το χαλαρωμένο. Το κανονικό σχήμα θα υπήρχε αν ο πρωθυπουργός έλεγε «Πετύχαμε πάρα πολλά για να τα διακινδυνεύσουμε με ένα κακόγουστο θέατρο…» Εδώ λείπει το «πάρα», ίσως επειδή ούτε ο ίδιος ο πρωθυπουργός αντέχει να πει τέτοια υπερβολή, ότι έκανε πάρα πολλά.

Το δεύτερο πιάτο μας είναι ευγενική προσφορά του κ. Βύρωνα Πολύδωρα, ο οποίος θεωρείται από κάποιους βαθύς γνώστης της ελληνικής, κι όμως φιλοτέχνησε ένα ωραίο μαργαριτάρι τις προάλλες, όταν, πάνω στον οίστρο της επίθεσής του εναντίον του κ. Στουρνάρα, τον οποίο κατηγόρησε ακόμα και για «λενινιστικού τύπου» ιδεολογική στάση, θέλησε να αναφερθεί στο μύθο του μέρμηγκα και του τζίτζικα και έκανε λόγο για «τέττιγγες». Μόνο που τέτοιος τύπος δεν υπάρχει. Τα τζιτζίκια στ’ αρχαία, ώβυρον, είναι «τέττιγες», επειδή στον ενικό ο τζίτζικας είναι «τέττιξ». Δεν είναι «*τέττιγξ» (όπως σάλπιγξ) να κάνει *τέττιγγες.

Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι το λάθος πρέπει να χρεωθεί στον ιστότοπο, που άλλωστε είναι πλουσιότατο κοίτασμα μαργαριταριών, όπως δείχνει και η εισαγωγή του άρθρου («χαρακτηρίζει παντελώς ανακριβής και αβάσιμη την τοποθέτηση Στουρνάρα»).  Δυστυχώς όμως και στον προσωπικό ιστότοπο του κ. Πολύδωρα, βρίσκουμε το ίδιο βγαζομάτικο «τέττιγγες». Θα μπορούσε κανείς να το θεωρήσει πληκτρολογικό λάθος -δυστυχώς όμως στην ίδια σελίδα οι «τέττιγγες» χτυπάνε και δεύτερη φορά, σε άλλη κοινοβουλευτική ερώτηση του κ. Πολύδωρα από το καλοκαίρι.

(Παρεμπιπτόντως, στο ίδιο άρθρο πρόσεξα την ασυνήθιστη μετοχή «απορριμμένη» -που δεν είναι λάθος, αλλά παρ’ όλ’ αυτά τη διαβάζω απορημένος).

Tο επόμενο μεζεδάκι το κλέβω από τη Λεξιλογία, αλλά είναι τόσο αστείο που δεν μπορούσα να αντισταθώ στον πειρασμό (ή θέλατε να πω «είναι αστείο για να αντισταθώ στον πειρασμό»; )

Αριστερά βλέπετε την πολύγλωσση ετικέτα από ένα μπουκάλι με χυμό ροδιού -γνωρίζει μεγάλη διάδοση τελευταία διότι θεωρείται μακροβιοτικός ή δεν ξέρω τι άλλο.

Αν πάτε εκεί που έχει τη σημαιούλα την ελληνική, θα δείτε ότι τα συστατικά του χυμού είναι: Χειροβομβίδα – Ζάχαρη – Νερό. Πώς έγινε το λάθος; Κατά πάσα πιθανότητα μετέφραζαν από τα γαλλικά, όπου grenade είναι και το ρόδι αλλά και η χειροβομβίδα! (Τι σχέση έχουν οι δυο λέξεις, το είχαμε συζητήσει σ’ ένα πρόσφατο άρθρο).

* Κι ένα ωραίο από τη χτεσινή μετάδοση του ποδοσφαιρικού ματς Ελλάδας – Ρουμανίας. Όταν μπήκε το 2-1, ο εκφωνητής είπε ότι ο Σαλπιγγίδης «σαν έτοιμος από καιρό» έκανε προβολή και έβαλε το γκολ. Όταν κάνουμε τον κατάλογο των καβαφογενών κλισέ, το «σαν έτοιμος από καιρό» θα είναι σε μια από τις πρώτες θέσεις συχνότητας. Κατά τα άλλα, η καλύτερη λογοτεχνική αναφορά που έχω δει σε αθλητικό άρθρο είναι από την περιγραφή μιας φάσης, όπου ο τερματοφύλακας έφαγε ένα τζαμπατζήδικο γκολ επειδή του έφυγε η μπάλα από τα χέρια: «έμεινε να κοιτάζει με απόγνωση τα χέρια του, σαν τη Λαίδη Μάκβεθ» -άψογο!

* Τις προάλλες είχαμε την επέτειο της εφεύρεσης του Παγκόσμιου Ιστού από τον Τιμ Μπέρνερς-Λι. Γράφτηκε λοιπόν: Στις 12 Νοεμβρίου του 1990, ο επονομαζόμενος και «πατέρας» του Ίντερνετ Τιμ Μπέρνερς Λι ανακαλύπτει τον Παγκόσμιο Ευρύ Ιστό, γνωστότερο με τα αρχικά WWW, πάνω στον οποίο βασίζεται η λειτουργία του διαδικτύου.

Όμως δεν ξέρω αν πρέπει να χρεώσουμε το λάθος στο tvxs.gr, διότι και στην ελληνική Βικιπαίδεια, στη σελίδα για τις 12 Νοεμβρίου, βρίσκω πάλι την ίδια άστοχη απόδοση, με τη διαφορά ότι στο άρθρο του tvxs ο Μπέρνερς-Λι «ανακαλύπτει» τον Ιστό ενώ στη Βικιπαίδεια τον… «εφεύρει». Εγώ θα έλεγα ότι τον εφευρίσκει ή τον εφεύρε.

* Ο τρόμος της διπλής άρνησης σε εγκύκλιο του υφυπουργού Παιδείας κ. Συμεών Κεδίκογλου για τον γιορτασμό της επετείου του Πολυτεχνείου: «Την ημέρα αυτή δεν θα γίνουν μαθήματα σε όλα τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.» Αυτό στα νέα ελληνικά σημαίνει ότι σε μερικά σχολεία θα γίνουν μαθήματα και σε μερικά δεν θα γίνουν. Αυτό που ήθελε να πει ο κ. υφυπουργός (οΘντκ) λέγεται στα νέα ελληνικά: «Την ημέρα αυτή δεν θα γίνουν μαθήματα σε κανένα σχολείο της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης». Όμως ίσως είναι άδικο να χρεώνουμε τον σολοικισμό στον σημερινό υφυπουργό, εφόσον και το 2011 ίδια ήταν η διατύπωση και προφανώς αντιγράφουν την εγκύκλιο από τη μια χρονιά στην άλλη.

Ούτε είναι το υπουργείο ο μόνος φορέας που χρησιμοποιεί τον σολοικισμό. Ο φίλος που μου έστειλε την εγκύκλιο με ενημερώνει ότι το τυποποιημένο μήνυμα που ακούγεται στα αεροπλάνα της Ετζίαν λέει «Το κάπνισμα δεν επιτρέπεται σε όλες τις πτήσεις της Ετζίαν». Προφανώς, επιτρέπεται σε μερικές, ενώ σε άλλες όχι. Ίδια ανακοίνωση ακούγεται, μου λένε, και στα βαπόρια που πάνε Κρήτη. Εδώ, το πρόβλημα είναι ότι, στη «γλαφυρή» αυτή γλώσσα δεν απαγορεύεται μόνο η διπλή άρνηση αλλά απαγορεύεται και το… «απαγορεύεται», κι έτσι δεν μπορεί κανείς να πει ούτε «Το κάπνισμα απαγορεύεται σε όλες τις πτήσεις» ούτε «Το κάπνισμα δεν επιτρέπεται σε καμιά πτήση».

* Κινδυνεύει η ελληνική γλώσσα γράφοντας γκρίκλις; Αυτό είναι το ερώτημα ενός άρθρου που δημοσιεύτηκε χτες-προχτές στο Διαδίκτυο και έχει ήδη αναδημοσιευτεί πολύ. Το θέμα το έχουμε συζητήσει ήδη στο ιστολόγιο (αν και τίποτα δεν εμποδίζει να το συζητήσουμε ξανά και τώρα). Εγώ θα ήθελα να σχολιάσω το ξεκάρφωτο ρηματικό επίρρημα (το «γράφοντας») του τίτλου, που είναι αγγλισμός αν και ούτε στα αγγλικά υπάρχουν τέτοια ξεκάρφωτα γερούνδια. Πώς σας φαίνεται; Είναι αφροντισιά ή θεμιτή φραστική συντόμευση;

* Ένας φίλος στέλνει «μεζεδάκι με χαλούμι», όπως το χαρακτηρίζει. Σε άρθρο της Καθημερινής για τον Γλαύκο Κληρίδη, που άφησε χτες τον μάταιο τούτο κόσμο, διαβάζουμε ότι τον εκλιπόντα «τον χαρακτήριζε η λεγόμενη «real politic» και η πολιτική διορατικότητα στις στρατηγικές πολιτικές του επιλογές». Με τη διαφορά ότι «η λεγόμενη real politic» δεν λέγεται ή τουλάχιστον δεν γράφεται έτσι από κανέναν. Στα γερμανικά είναι Realpolitik (μία λέξη) και έτσι τη γράφουν και οι αγγλογάλλοι, αλλά χωρίς το γερμανικό κεφαλαίο αρχικό γράμμα, realpolitik. Και στα ελληνικά, βεβαίως, είναι ρεαλπολιτίκ ή ρεάλ πολιτίκ (κάποτε με ενωτικό, ρεάλ-πολιτίκ), που αποτυπώνει τη γερμανότροπη προφορά (και όχι ρίαλ πόλιτικ, ας πούμε). «Όχι στην αγγλοποίηση των αλλόγλωσσων εκφράσεων!» καταλήγει ο φίλος που το έστειλε.

* Σε άρθρο στην Ελευθεροτυπία για τον τουρισμό διαβάζω ότι: … η βρετανική εταιρεία επέλεξε το μεγαλύτερο αεροδρόμιο της Ευρώπης για απ’ ευθείας πτήσεις στα δύο ελληνικά νησιά, αποσκοπώντας σε επιβάτες υψηλού εισοδηματικού προφίλ, εξαιτίας της υστεροφημίας τους στο βρετανικό κοινό. Προφανώς, ο συντάκτης της Ελευθεροτυπίας νόμιζε ότι «υστεροφημία» είναι η καλή φήμη απλώς, αλλά όπως ξέρουμε, και όπως λένε και τα λεξικά, υστεροφημία είναι «η καλή φήμη που συνοδεύει κάποιον μετά τον θάνατό του«. Γιατί χρησιμοποιείτε λέξεις που δεν ξέρετε τι σημαίνουν, ρε παιδιά;

* Βέβαια, ο συντάκτης δεν είναι υπουργός -γιατί αν ήταν υπουργός θα προσπαθούσε να μας πείσει ότι η λέξη «υστεροφημία» έχει και αυτή τη σημασία. Κάτι ανάλογο έκανε χτες ο Άδωνης, ο οποίος, όταν είδε την κατακραυγή που ξεσήκωσαν οι δηλώσεις του πως «δεν θα αφήσει την τρόικα να του πάρει τη δόξα των απολύσεων», επιχειρώντας να μαζέψει τα ασυμμάζευτα, ισχυρίστηκε ότι «Η δόξα λέγεται με την έννοια της ευθύνης όχι με την έννοια της φήμης». Κάτι ανάλογο είχε πει και ο Χάμπτι Ντάμπτι στην «Αλίκη μέσα από τον καθρέφτη στη χώρα των θαυμάτων«: Όταν χρησιμοποιώ μια λέξη, έχει τη σημασία που εγώ θέλω να έχει!

Κατά διαβολική πραγματικά σύμπτωση, και ο Χάμπτι Ντάμπτι μιλούσε για τη λέξη «δόξα», ή έστω glory -ιδού το πρωτότυπο:

«I don’t know what you mean by ‘glory,’ » Alice said.
Humpty Dumpty smiled contemptuously. «Of course you don’t—till I tell you. I meant ‘there’s a nice knock-down argument for you!’ »
«But ‘glory’ doesn’t mean ‘a nice knock-down argument’,» Alice objected.
«When I use a word,» Humpty Dumpty said, in rather a scornful tone, «it means just what I choose it to mean—neither more nor less.»

Τώρα ξέρετε πώς μεταφράζεται στα αγγλικά η λέξη Μπουμπούκος: Humpty Dumpty!

Υστερόγραφο: Δεν είμαι στην Αθήνα, αλλά αν ήμουν την Κυριακή το πρωί θα πήγαινα στα Εξάρχεια, στο Νέο Ελληνικό Θέατρο. Αντιγράφω από την ηλεπρόσκληση που πήρα:

Ο Δήμος Βορείων Τζουμέρκων, η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδος και η Ομοσπονδία Αδελφοτήτων Τζουμερκιωτών σας προσκαλούν στην παράσταση : «Φτενά χωράφια … άφοβη φυλή», ένα θεατροποιημένο αφιέρωμα στον Πλατανουσιώτη ποιητή Γιώργο Κοτζιούλα. Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2013 11:30 π. μ. Νέο Ελληνικό Θέατρο Γιώργου Αρμένη (Σπ. Τρικούπη 34 & Κουντουριώτου Εξάρχεια, τηλ. 210 8253489) Είσοδος ελεύθερη.

Η ίδια παράσταση παίχτηκε τον Μάη στα Γιάννενα, και την έχω δει στο Γιουτούμπ, και μπορώ να πω ότι είναι πολύ καλή. Σας τη συνιστώ ανεπιφύλακτα!