Βιβλία, καινούργια βιβλία

Τον τελευταίο καιρό ήρθαν στα χέρια μου μερικά καινούργια βιβλία για τα οποία αξίζει να γράψω κάτι. Και παρόλο που τα φιλολογικά άρθρα τα δημοσιεύω την Κυριακή, με το σκεπτικό ότι ο μέσος αναγνώστης έχει λίγο περισσότερο χρόνο στη διάθεσή του, τις παρουσιάσεις βιβλίων συνηθίζω να τις βάζω καθημερινές -ώστε, αν κάποιος αισθανθεί ότι τον ενδιαφέρει το βιβλίο να μπορεί ευθύς αμέσως να πάει στο βιβλιοπωλείο να το αγοράσει. Βέβαια, πολύ σπάνια θα γίνει αυτό, αλλά και ένας να το κάνει κάτι είναι -άλλωστε, τα καινούργια βιβλία, το έχω ξαναγράψει, πρέπει να τα στηρίζουμε.

Και ξεκινάω με Καρυωτάκη, ή μάλλον με ένα βιβλίο για τον Καρυωτάκη, ένα καινούργιο βιβλίο που εκδόθηκε μετά τον θάνατο του συγγραφέα του. Ο συγγραφέας, ο Κύπριος Νέαρχος Γεωργιάδης (1944-2013) είναι γνωστός κυρίως για τα έργα του σχετικά με το ρεμπέτικο, που το εξέτασε από αριστερή οπτική και με φρέσκια ματιά. Πριν από λίγους μήνες κυκλοφόρησε από τη Σύγχρονη Εποχή το κύκνειο άσμα του, η μελέτη «Κώστας Καρυωτάκης. Απαντήσεις στα ερωτήματα για τον ίδιο και το έργο του».

Ομολογώ ότι δεν έχω την εποπτεία της καρυωτακικής βιβλιογραφίας που θα μου επέτρεπε να διακρίνω τι καινούργιο φέρνει ο Γεωργιάδης. Το βέβαιο είναι ότι δίνει προσοχή εξίσου σε όλο το έργο του Καρυωτάκη, σε αντιδιαστολή π.χ. με τον Σαββίδη ο οποίος θεωρούσε ότι δεν θα χάναμε και πολλά αν οι δυο πρώτες συλλογές του Καρυωτάκη χάνονταν και έμεναν μόνο τα Ελεγεία και σάτιρες και τα τελευταία ποιήματα και πεζά του. Αντίθετα, ο Γεωργιάδης ασχολείται όχι μόνο με τις δύο πρώτες συλλογές, αλλά και με τα νεανικά ποιήματα του Καρυωτάκη, τα δημοσιευμένα σε περιοδικά όπως η Ελλάς του Ποταμιάνου, που δεν τα συμπεριέλαβε σε καμιά συλλογή του. Διαφωνεί επίσης με όσους θεωρούν ότι πρέπει να αγνοήσουμε τα βιογραφικά στοιχεία και να επικεντρωθούμε στα ποιήματα: πιστεύει ότι στον Καρυωτάκη (αλλά μήπως δεν ισχύει αυτό για κάθε δημιουργό; ) έργο και ζωή είναι αξεχώριστα.

Το βιβλίο διαβάζεται εύκολα. Ο συγγραφέας έχει το χάρισμα να μιλάει με λόγια απλά, χωρίς πολλήν ειδική ορολογία. Επίσης, παραθέτει διαρκώς ποιήματα του Καρυωτάκη, χωρίς να θεωρεί δεδομένο ότι ο αναγνώστης τα γνωρίζει, κι έτσι διαβάζοντάς το έχει κανείς ξαναδιαβάσει τα περισσότερα ποιήματα του ποιητή. Παρόλο που προσέχει και τις άλλες συλλογές, δεν παραλείπει να αναλύσει και την τελευταία, και μάλιστα ανατέμνει με ενδιαφέροντα τρόπο τις Σάτιρες. Δίνει τη δική του ερμηνεία για τις αιτίες της αυτοκτονίας του και για την «χυδαία πράξη» που μνημονεύει χωρίς να προσδιορίζει ο αυτόχειρας στο αποχαιρετιστήριο σημείωμά του.

Γενικά, ένα βιβλίο χρήσιμο σαν εισαγωγή στο έργο του Καρυωτάκη, που δίνει τη δική του συμβολή στον διάλογο για τον αυτόχειρα της Πρέβεζας, διάλογο που θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμα. Πάντως, έχω κάποιες επιφυλάξεις. Νομίζω ότι τα γεγονότα σχετικά με το περίφημο ποίημα για τον Μαλακάση (σελ. 129 στο βιβλίο) δεν είναι έτσι όπως τα παραθέτει ο Γεωργιάδης (για το ποίημα αυτό έχουμε γράψει). Ούτε διαβάζω με τον ίδιο τρόπο το περίφημο τετράστιχο για τον μαστροπό λαό του Ρώμου Φιλύρα (περισσότερα για αυτό, εδώ). Θα ήθελα να άκουγα τα επιχειρήματα του συγγραφέα, γιατί κάλλιστα μπορεί να έχει εκείνος δίκιο, αλλά, φευ, αυτό αναβάλλεται για την άλλη ζωή.

Το δεύτερο βιβλίο μού το χάρισε ο συγγραφέας του, οπότε μπορείτε να πείτε πως είμαι προκατειλημμένος. Πρόκειται για το μυθιστόρημα «Τα κομπολόγια» του Τάκη Γεράρδη (1953-). Είναι το πρώτο λογοτεχνικό πεζό που εκδίδει ο συγγραφέας, που όμως έχει προηγουμένως εκδώσει μια ποιητική συλλογή, ένα βιβλίο για τον ιππόδρομο και το «Αλφαβητάρι του καφέ», βιβλίο που ίσως μας δώσει υλικό για κάποιο άρθρο στο μέλλον.

Τα Κομπολόγια ξεκινούν με τη συνάντηση ενός ταξιτζή (και αδιόριστου φιλόλογου-βυζαντινολόγου), του νεαρού Χρήστου, με τον «παλαιοπώλη πολυτελείας» Σπύρο Σαμαρόπουλο (μα, επώνυμο είναι αυτό που διάλεξε; ) και την πρόταση συνεργασίας που κάνει ο δεύτερος, εύπορος μεσήλικας, στον πρώτο. Ο παλαιοπώλης, που από μια μικρή αναπηρία δεν μπορεί να οδηγεί, έχει ανάγκη έναν έμπιστο σοφέρ, αλλά στην πορεία διαπιστώνει ότι μπορεί να εκμεταλλευτεί και τις επιστημονικές γνώσεις του Χρήστου για μια δύσκολη διαπραγμάτευση που έχει με κάτι αγιορείτες καλόγερους σχετικά με την αγορά μιας περγαμηνής.

Η πλοκή έχει ενδιαφέρουσες στροφές, κι έτσι παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου εκβιαστές και τοκογλύφοι, διεφθαρμένοι αστυνομικοί, κουμαρτζήδες χασάπηδες, Πακιστανοί εργάτες σε εγκατάσταση ανακύκλωσης, συλλεκτικά κομπολόγια, αλλά και η Εύα Πάλμερ, ο Άγγελος Σικελιανός, ο πρωτοψάλτης Κωνσταντίνος Ψάχος και το μεγαλοφυές «εύειον παναρμόνιον».

Η δράση εκτυλίσσεται στη σημερινή Αθήνα -συγκεκριμένα, από το 2010 ως τις εκλογές του 2012, αν και η πολιτική κατάσταση δεν περνάει ποτέ στο προσκήνιο -απλώς, σε μερικά σημεία οι ήρωες του έργου σχολιάζουν τα πολιτικά τεκταινόμενα. Ο Γεράρδης ξέρει να γράφει, χειρίζεται με άνεση τους πολλούς ήρωές του, και περιγράφει με πολλή τέχνη τις σκηνές βίας, που έχει όχι λίγες το βιβλίο. Καθώς η διήγηση είναι πολύ παραστατική, μου φαίνεται πως το βιβλίο προσφέρεται για κινηματογραφική μεταφορά -αν εξαιρέσουμε ότι το τέλος δεν ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές των κινηματογραφικών έργων περιπέτειας.

Το τρίτο βιβλίο που θα παρουσιάσω μπορείτε να το διαβάσετε χωρίς να το αγοράσετε, διότι δεν πουλιέται αλλά μοιράζεται -όχι βέβαια σε έντυπη μορφή αλλά σε ηλεβιβλίο που μπορείτε να το κατεβάσετε δωρεάν από εδώ. Ωστόσο, πρόκειται για κανονικό βιβλίο, με εκδοτικό οίκο και ISBN.

Πρόκειται για το βιβλίο του Βασίλη Αργυρόπουλου «Γιατί να μάθω ορθογραφία και άλλα ορθογραφικά», που ηλεκυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σαΐτα. Προφανώς, το θέμα βρίσκεται στην καρδιά των ενδιαφερόντων του ιστολογίου, και βέβαια η πρωτοβουλία της ηλέκδοσης με δωρεάν διανομή είναι αξιέπαινη. Ο Αργυρόπουλος θα είναι γνωστός στους φίλους του ιστολογίου, είχαμε παρουσιάσει τα προηγούμενα (έντυπα) βιβλία του Αρχαιολατρία και γλώσσα και Ο πόλεμος των φθόγγων (σε αυτό έκανα το λάθος να επισημάνω μερικά αρνητικά, κι έτσι με πέρασε από γενεές δεκατέσσερις στο ιστολόγιό του 🙂 )

Το βιβλίο περιέχει επαυξημένα και ξαναδουλεμένα τα κείμενα δυο διαλέξεων που έδωσε ο συγγραφέας για το θέμα της ορθογραφίας, ένα θέμα που συνεχώς συζητιέται -και πράγματι στο ερώτημα του τίτλου αξίζει να αφιερώσουμε κι εμείς ένα άρθρο κάποτε.

Ίσως η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου να βρίσκεται σε αυτό που έχει γράψει ο Ντέιβιντ Κρίσταλ και που παραθέτει ο συγγραφέας: «Γιατί […] πρέπει να γράφουμε σωστά; Επειδή, τα τελευταία τριακόσια χρόνια περίπου, η ορθογραφία έχει καταλήξει να αποτελεί μέρος του τρόπου με τον οποίο ο κόσμος μάς κρίνει. Αν δεν είμαστε ορθογράφοι, δίνουμε την εντύπωση ότι είμαστε αδαείς ή αδιάφοροι ή τεμπέληδες. Η ορθογραφία μπορεί όντως να έχει μεγάλη σημασία. Αν δύο άτομα ζητούν δουλειά και ο ένας συμπληρώνει την αίτηση ορθογραφημένα κι ο άλλος όχι, ποιος λέτε ότι θα πάρει τη δουλειά;».

Ωστόσο, ο Αργυρόπουλος δίνει και άλλες απαντήσεις, γενικά σωστές, ενώ φυσικά δεν περιορίζεται στο ερώτημα αυτό παρά εξετάζει γενικότερα το θέμα της ορθογραφίας, μεθοδικά και χαμηλότονα. Με τις περισσότερες απόψεις του συμφωνώ, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις θα έφερνα διαφορετικά επιχειρήματα -ας πούμε ότι είναι θέμα διαφορετικού στιλ. Σωστά ο συγγραφέας εξαίρει το έργο του Παπαναστασίου, που δεν έχει προσεχτεί όσο θα έπρεπε. Ο αναγνώστης που δεν είναι γλωσσολόγος ίσως ενοχληθεί από τις συνεχείς κρυπτικές παραπομπές στη βιβλιογραφία, που βέβαια παραπέμπουν σε συγγράμματα που κάθε άλλο παρά είναι σε όλους προσιτά. Επίσης, ο συγγραφέας δεν κάνει τη διάκριση μεταξύ φωνητικής και φωνηματικής ορθογραφίας -είναι γνωστό ότι όσοι σήμερα στην Ελλάδα τάσσονται υπέρ της φωνητικής ορθογραφίας στην πραγματικότητα εννοούν τη φωνηματική και όχι τη φωνητική, διότι βέβαια κανείς δεν ζητάει να γράφεται με διαφορετικό γράμμα το κ στο «κερί» ή στο «κάνω» (όπου δεν είναι ο ίδιος φθόγγος). Ο Αργυρόπουλος το παραβλέπει αυτό κι έτσι παραβιάζει ανοικτές θύρες (σελ. 30-31). Αλλά η σημαντικότερη αδυναμία του βιβλίου είναι ότι, ενώ επιχειρεί στο 7ο κεφάλαιο να αναλύσει το πώς αντιμετωπίζουν τα μεγάλα λεξικά μας την ορθογραφία, αφήνει κουτσή την εξέταση διότι παραλείπει το Χρηστικό Λεξικό, που μάλιστα ακολουθεί μια πρωτότυπη τακτική στο θέμα, καθώς δέχεται σε πολλές περιπτώσεις τη διτυπία -και θα είχε πραγματικά ενδιαφέρον να διαβάσουμε τη γνώμη του συγγραφέα. Βέβαια, οι διαλέξεις που αποτέλεσαν τον σκελετό του βιβλίου δόθηκαν πριν από την επίσημη κυκλοφορία του Χρηστικού Λεξικού, αλλά αφού το βιβλίο κυκλοφόρησε τέσσερις ολόκληρους μήνες αργότερα, και η ύλη είναι επαυξημένη και ξαναδουλεμένη δεν υπάρχει δικαιολογία. Κι εδώ βλέπουμε τη διαφορά μιας συμβατικής έκδοσης από μια ηλεκτρονική. Ο συμβατικός εκδότης, επειδή πληρώνει για χαρτί, εξώφυλλο και τα λοιπά, δεν θα άφηνε ποτέ να εκδοθεί συμβατικό βιβλίο με ένα τόσο χοντρό ψεγάδι -από την άλλη, το πλεονέκτημα της ηλέκδοσης είναι ότι το ψεγάδι αυτόν διορθώνεται πιο εύκολα.

Τα τρία προηγούμενα βιβλία τα διάβασα, ας κλείσουμε τώρα με δυο βιβλία που δεν τα έχω (ακόμα) διαβάσει.

Το ένα από αυτά το έχω αρχίσει, αλλά αργώ να το τελειώσω. Ωστόσο, ξέρω αρκετά καλά περί τίνος πρόκειται και έχω ακούσει εκτενή αποσπάσματά του. Να εξηγηθώ. Πρόκειται για το καινούργιο βιβλίο του αειθαλούς Αλέξη Πάρνη (1924-) «Ο άλλος εμφύλιος» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Καστανιώτη (έχω παρουσιάσει παλιότερα το Γεια-χαρά Νίκος του Πάρνη, με επιστολές του Ν. Ζαχαριάδη).

Το βιβλίο είναι το δεύτερο μιας τριλογίας που σχεδιάζει ο συγγραφέας -το πρώτο ήταν η Οδύσσεια των διδύμων, όπου περιγράφει τις περιπέτειες ενός αντάρτη του Δημοκρατικού Στρατού μετά την ήττα του ΔΣΕ το 1949. Σε αυτό το δεύτερο βιβλίο, ο κεντρικός ήρωας είναι ένας στρατιώτης του Εθνικού Στρατού, και παρακολουθούμε τις περιπέτειές του μετά τη νίκη του ΕΣ το 1949. Παρόλο που το βιβλίο αυτό είναι αισθητά μικρότερο από το πρώτο, δεν είναι μικρό -γι’ αυτό είπα ότι θα αργήσω να το διαβάσω: πιάνει σχεδόν 700 σελίδες, πολύ λιγότερες από τις 940 του προηγούμενου!

Έχω όμως την τιμή και την τύχη να πηγαίνω αριά και πού και να επισκέπτομαι τον Πάρνη, μαζί με τον Στέλιο Ελληνιάδη και τον Κώστα Βαθειά, στο αμπρί του στην Κάντζα, κι έτσι μάς έχει διαβάσει εκτενή αποσπάσματα από το βιβλίο, οπότε ξέρω ότι ο Δερβένης, ο ήρωας του βιβλίου, φεύγει για την Αμερική στις αρχές της δεκαετίας του 1950 για να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο -εκεί, θα γνωρίσει τον Σπύρο Σκούρα -θα αναγκαστεί όμως να γυρίσει στην Ελλάδα και τότε θα μπλέξει σε μια περίεργη ιστορία -αλλά ας μην τα αποκαλύψω όλα.

Για το άλλο βιβλίο που δεν έχω διαβάσει δεν θα πω πολλά διότι μόλις κυκλοφόρησε και δεν το έχω διαβάσει, αλλά θεωρώ εγγύηση το όνομα του συγγραφέα -πρόκειται για το καινούργιο βιβλίο του Δημ. Κυρτάτα «Το παράπονο της Βρισηίδας» που κυκλοφόρησε πριν από πολύ λίγες μέρες από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.

Είναι μια συλλογή πέντε δοκιμίων με κεντρικό θέμα τους έρωτες πολεμιστών με αιχμάλωτες. Παραθέτω τους τίτλους των επιμέρους δοκιμίων:

Ο κομπασμός του Απολλόδωρου: Έρωτας, γάμος, μοιχεία και πορνεία στην κλασική Αθήνα
Οι γυναίκες στον πόλεμο ή το σύνδρομο της Αμαζόνας
Το παράπονο της Βρισηίδας: Πόλεμος και έρωτας
Η επιθυμία της Κίρκης και ο φόβος της εγκατάλειψης
Ο ναυαγός ή το νησί της Αφροδίτης

Και πριν κλείσω να αναγγείλω ότι πιθανώς σήμερα θα βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία και ένα δικό μου βιβλίο, δηλαδή ο τρίτος και τελευταίος τόμος διηγημάτων του Ν. Λαπαθιώτη με τίτλο «Τα δεκατρία ντόμινα και άλλες ιστορίες». Όμως, τα γένια μου θα τα ευλογήσω με την ησυχία μου σε ξεχωριστό άρθρο, την άλλη βδομάδα.