Πού είναι η μπάλα;

Βγαίνοντας από την αίθουσα των συνεδριάσεων ύστερα από την ολοκλήρωση της προχτεσινής συνόδου κορυφής στις Βρυξέλλες, ο Αλέξης Τσίπρας, αφού παρουσίασε την επαχθή ελληνική πρόταση, κατέληξε: «Για να χρησιμοποιήσω μια έκφραση προσφιλή στους πιστωτές μας, ‘η μπάλα βρίσκεται πλέον στο γήπεδο της ευρωπαϊκής ηγεσίας'».

Πράγματι, την έκφραση αυτή την έχουν χρησιμοποιήσει αρκετές φορές οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι όλο αυτό το πεντάμηνο που διαρκούν οι διαπραγματεύσεις και τελειωμό δεν έχουν. Εκείνοι βέβαια τοποθετούσαν τη μπάλα στο γήπεδο της Ελλάδας, για παράδειγμα σχετικά πρόσφατα ο Μάριο Ντράγκι.

Πρόκειται για μια από τις πολλές εκφράσεις που έλκουν την καταγωγή τους από τις αθλοπαιδιές και που θα μας απασχολήσει στο σημερινό άρθρο: «η μπάλα βρίσκεται στο γήπεδό σου» σημαίνει ότι είναι η σειρά σου να ενεργήσεις, να κάνεις αυτό που πρέπει για να συνεχιστεί ο διάλογος και να προχωρήσει η υπόθεση. Είναι έκφραση συχνή σε διαπραγματεύσεις, όπου, ας πούμε, ο επίδοξος αγοραστής π.χ. ενός ακινήτου κάνει μια προσφορά στον ιδιοκτήτη και μετά η μπάλα βρίσκεται στο γήπεδο του ιδιοκτήτη: εκείνος είναι αρμόδιος να τη δεχτεί, να την απορρίψει ασυζητητί ή να ζητήσει κάτι παραπάνω.

Αν δεν κάνω λάθος, η έκφραση δεν είναι λεξικογραφημένη στα ελληνικά έντυπα λεξικά, μάλλον επειδή είναι σχετικά καινούργια -αλλά ίσως και επειδή δεν έχει ακόμα τυποποιηθεί επαρκώς. Πράγματι, εντύπωσή μου είναι ότι μπορεί κανείς να τη βρει με παραλλαγές: η μπάλα βρίσκεται στο δικό σου γήπεδο / η μπάλα βρίσκεται στη δική σου πλευρά/μεριά, αλλά υπάρχει και η παραλλαγή «το μπαλάκι βρίσκεται στο δικό σου γήπεδο», που μάλιστα τη διάβασα σχετικά πρόσφατα σε απάντηση του εκπροσώπου της Κομισιόν .

Βέβαια, στην τελευταία περίπτωση ο Μαργαρίτης Σχοινάς μάλλον μίλησε αγγλικά, οπότε θα είπε the ball is clearly now in the court of the Greek government. Πράγματι, όλα δείχνουν ότι η ελληνική έκφραση είναι δάνειο από τα αγγλικά, όπου η αντίστοιχη έκφραση υπάρχει εδώ και καιρό. Και ήδη από την αγγλική λέξη court καταλαβαίνουμε ότι η έκφραση γεννήθηκε στα γήπεδα του τένις, διότι εκεί το γήπεδο χωρίζεται σε δύο μισά που το καθένα αποτελεί αποκλειστική δικαιοδοσία του ενός από τους δύο παίχτες. Υπάρχουν βέβαια και άλλα αθλήματα με ανάλογη διευθέτηση (βόλεϊ, πιγκ πογκ) αλλά η έκφραση από το τένις πρέπει να προέρχεται. Ολοφάνερα πάντως δεν είναι έκφραση που βγήκε από το ποδόσφαιρο ή το μπάσκετ, αθλήματα όπου δεν υπάρχει η έννοια της δικαιοδοσίας πάνω σε ένα κομμάτι του γηπέδου.

Η μπάλα του τένις δεν είναι και μεγάλη, μάλλον μπαλάκι τη λέμε -αν και στα αγγλικά η λέξη είναι ίδια, ball, πράγμα που επιτρέπει και το ανέκδοτο που λέει ότι όσο ανεβαίνεις στην ιεραρχία τόσο τα balls μικραίνουν, επειδή οι τοπ μανατζαραίοι παίζουν γκολφ, οι κάπως πιο παρακατιανοί τένις και οι απλοί εργαζόμενοι ποδόσφαιρο ή μπάσκετ. Και αυτό εξηγεί και τις παραλλαγές της έκφρασης όπου αντί για μπάλα στο γήπεδο του συνομιλητή μας βρίσκεται μπαλάκι. Να σημειώσουμε πάντως και τη συναφή έκφραση «πετάω/ρίχνω σε κάποιον το μπαλάκι» που σημαίνει ‘υπεκφεύγω, μεταθέτω σε άλλον τις ευθύνες’.

Όταν λέμε ότι «η μπάλα βρίσκεται στο δικό του γήπεδο» εννοούμε ότι είναι η σειρά του άλλου να ενεργήσει, αλλά πολλές φορές υπονοούμε κιόλας πως έχουμε κάνει όσες υποχωρήσεις μπορούσαμε και τώρα πρέπει το άλλο μέρος να δείξει κι εκείνο καλή θέληση ώστε να γεφυρωθεί η απόσταση που μας χωρίζει. Δεν ξέρω αν έτσι το εννοούσε ο Αλέξης Τσίπρας, πάντως είναι πασιφανές ότι η ελληνική πρόταση περιλαμβάνει επαχθείς υποχωρήσεις που δύσκολα μπορούν να γίνουν αποδεκτές από την κυβερνητική πλειοψηφία (αν και ελπίζω ότι τελικά οι βουλευτές, αφού συζητήσουν εσωτερικά τη συμφωνία, θα αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, θα τιμήσουν τις δεσμεύσεις τους και θα συνταχθούν με την πλειοψηφία, έτσι ώστε η ενότητα της παράταξης να μείνει αρραγής).

Ποια συμφωνία όμως; Το λέω αυτό επειδή, παρά τις αρχικές δηλώσεις ικανοποίησης των εταίρων μας, τη δεύτερη μέρα άρχισαν να εκφράζονται επιφυλάξεις και να δημιουργείται η εντύπωση ότι στη σημερινή νέα συνάντηση οι εταίροι θα ζητήσουν κι άλλες υποχωρήσεις από την ελληνική πλευρά, και άλλα μέτρα. Που σημαίνει ότι, για να συνεχίσουμε την αθλητική μεταφορά, υπάρχει φόβος η ευρωπαϊκή πλευρά να έχει στείλει τη μπάλα (από πρόθεση ή από αδεξιότητα) στην εξέδρα, όπως είναι μια άλλη έκφραση, από το ποδόσφαιρο αυτή, στη στρατόσφαιρα, «για μπεκάτσες» που λέγαμε κάποτε, μ’ άλλα λόγια, για να χρησιμοποιήσω και μιαν ακόμα έκφραση που επίσης βγήκε από τα γήπεδα, να έχει χαθεί η μπάλα.

Κι έτσι ανακύπτει το ερώτημα του τίτλου: Πού είναι η μπάλα; -και εδώ ασφαλώς θα ακούσω και τα δικά σας σχόλια με πολύ ενδιαφέρον.