Μνήμη Δημήτρη Σαραντάκου (1929-2011)

Σήμερα συμπληρώνονται τέσσερα χρόνια από τη μέρα που χάσαμε τον πατέρα μου, τον Δημήτρη Σαραντάκο. Παρόλο που τον θυμόμαστε διαρκώς στο ιστολόγιο, αφού κάθε δεύτερη Τρίτη βάζω σε συνέχειες ένα κομμάτι από κάποιο βιβλίο του, αισθάνθηκα την ανάγκη να τιμήσω σήμερα τη μνήμη του, όχι γράφοντας κάποιο καινούργιο κείμενο -δεν είμαι έτοιμος, ας πούμε- αλλά αναδημοσιεύοντας το μεγαλύτερο μέρος από τη νεκρολογία που είχα γράψει την επόμενη μέρα από τον θάνατό του. Το σημερινό άρθρο έχει αρκετές ομοιότητες με το αυριανό, και δεν αποκλείεται το αυριανό να με παρακίνησε για το σημερινό. Επίσης, συμπληρώνω τη νεκρολογία με ένα επεισόδιο από τη ζωή του πατέρα μου που το έμαθα πρόσφατα από έναν φίλο του, με τον οποίο βρέθηκα χάρη στο Διαδίκτυο.

Δημήτρης Σαραντάκος (1929-2011)

Ο πατέρας μου, ο Δημήτρης Σαραντάκος, Μίμης για τους κοντινούς του, έφυγε από κοντά μας εντελώς ξαφνικά, χτες, 17 Δεκεμβρίου 2011.

Γεννήθηκε στη Μυτιλήνη, στις 8 Ιανουαρίου 1929, μοναδικό παιδί του Νίκου Σαραντάκου, μανιάτη τραπεζικού υπαλλήλου με έφεση στην ποίηση, τον ραδιοερασιτεχνισμό και τη χημεία, και της Ελένης Μυρογιάννη, ντόπιας δασκάλας και ποιήτριας. Τελείωσε το δημοτικό και το γυμνάσιο στη Μυτιλήνη. Συμμετείχε στην εθνική αντίσταση ως επονίτης -ο πατέρας του ο Νίκος ήταν άλλωστε στέλεχος του ΕΑΜ. Για τα μαθητικά του χρόνια έχει γράψει στο βιβλίο του «Μαθητές και δάσκαλοι«, ενώ μια αφήγηση με αναμνήσεις από την Κατοχή υπάρχει εδώ.

Ο παππούς μου είχε την τύχη να τον κυνηγήσει το μεταπελευθερωτικό κράτος πολύ νωρίς κι έτσι αθωώθηκε στη στημένη δίκη για «στάση», διότι τα δικαστήρια κρατούσαν ακόμη κάποια προσχήματα. Όμως, απολύθηκε από την τράπεζα και η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπως και τόσοι κυνηγημένοι αριστεροί. Εκεί, για κάμποσα χρόνια έβγαζε το ψωμί της οικογένειας φτιάχνοντας πορσελάνινα κουκλάκια. Ο Δημήτρης Σαραντάκος πέρασε στην Ιατρική, αλλά την εγκατέλειψε στο πρώτο έτος λόγω ασυμφωνίας χαρακτήρων. Ξαναέδωσε εξετάσεις και πέρασε χημικός μηχανικός στο ΕΜΠ. Το 1953 πήρε το πτυχίο του και μετά τη στρατιωτική του θητεία δούλεψε στην τεχνική εκπαίδευση, σε χημικές βιοτεχνίες, αργότερα υπάλληλος στον ΕΟΤ (της εποχής του Μον Παρνές, αρχές δεκαετίας 1960) και από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 ελεύθερος επαγγελματίας με μια μικρή εταιρεία μονωτικών και στεγανωτικών υλικών, την ΤΕΜΣΑ (χαριτολογώντας λέγαμε ότι σημαίνει Τεχνική Εταιρεία Μίμης Σαραντάκος – Αλέκος, αλλά φυσικά δεν ήταν αυτή η σημασία, κι άλλωστε o συνεταιρισμός με τον Αλέκο χάλασε νωρίς).  Το 1958 παντρεύτηκε την Αγγελική (Κική) Πρωτονοταρίου από την Αίγινα. Έκαναν τρία παιδιά, τον Νίκο (εγώ είμαι αυτός), την Λένα και την Έφη και είχε την τύχη να χαρεί πέντε εγγόνια. Ένα εκτενές αυτοβιογραφικό κείμενό του, απόσπασμα από το ανέκδοτο βιβλίο του «Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια» μπορείτε να διαβάσετε εδώ. [Τα «Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια» έχουν επίσης παρουσιαστεί από το ιστολόγιο]

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 προσλήφθηκε μηχανικός στην Αγροτική Τράπεζα, από την οποία συνταξιοδοτήθηκε το 1990. Μετά τη συνταξιοδότησή του επιδόθηκε στο γράψιμο και συνέχισε τις πολλές και ποικίλες άλλες δραστηριότητες «ουχί παραδεδεγμένης χρησιμότητος» στις οποίες πάντοτε επιδιδόταν. Τα τελευταία χρόνια συμμετείχε στην Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ), ιδρυτικό μέλος και μέλος του ΔΣ. Μετά τη συνταξιοδότησή του περνούσε αρκετόν καιρό στην Αίγινα, όπου εξέδιδε την εφημερίδα «Το Φιστίκι», σατιρική, φωταδιστική, αποκαλυπτική, που πέρασε από πολλές ενσαρκώσεις, στα τελευταία περιοδικό και ακόμα πιο τελευταία ιστολόγιο. Συνεργαζόταν επίσης με διάφορα έντυπα, ταχτικά με την εφημερίδα Εμπρός της Μυτιλήνης με ένα άρθρο, κάθε Τρίτη, που είχα καθιερώσει να αναδημοσιεύω στο ιστολόγιο. Δείτε και μια παρουσίαση του πατέρα μου από το Εμπρός.

Από νέος συμμετείχε στο αριστερό κίνημα. Μέλος του παράνομου ΚΚΕ από το 1955 και της ΕΔΑ στη συνέχεια και μετά τη μεταπολίτευση πάλι με το ΚΚΕ, για πολλά χρόνια συνδικαλιστής στο χώρο των μηχανικών, στον Πανελλήνιο Σύλλογο Χημικών Μηχανικών και στην αντιπροσωπεία του ΤΕΕ, κάποτε υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Αθηνών. Με τη διάσπαση του 1991 πέρασε στον Συνασπισμό και μέχρι το τέλος διατηρούσε ζωντανό το όραμα μιας άλλης κοινωνίας, παρόλη την κατάρρευση των βεβαιοτήτων (σχετικό είναι και το βιβλίο του «Απάντηση σε πέντε ερωτήματα«).

Έχει γράψει τα βιβλία:

“Στοιχεία Χημείας”, Αναξαγόρας, Πειραιάς 1958,
“Στεγανώσεις και στεγανωτικά υλικά”, Αθήνα 1964,
“Χαράλαμπος Κανόνης. Η ζωή και ο θάνατος ενός Ανθρώπου”, Αθήνα 1987 [Μπορείτε να το κατεβάσετε από εδώ]
“Απάντηση σε πέντε ερωτήματα”, Αθήνα 1991,
“Ο άγνωστος ποιητής Άχθος Αρούρης”, Ερατώ, Αθήνα 1996. [Το δημοσιεύουμε εδώ σε συνέχειες]
“Οι εσταυρωμένοι σωτήρες. Ο ζηλωτής, ο πρίγκηπας και ο διδάσκαλος”, Εντός, Αθήνα 1998
“Τα έπη των Αριμασπών”, Βιβλιοπέλαγος, Αθήνα, 2004
“Γιατί η θεία μου μπορεί και να πήγε στον παράδεισο”, ιδιωτική έκδοση, Αθήνα 2006
“Οι αρχαίοι είχαν την πλάκα τους”, Γνώση, Αθήνα 2008
“Μαθητές και δάσκαλοι”, ιδιωτική έκδοση, Μυτιλήνη 2008
“Τι μας έμαθαν επιτέλους οι αρχαίοι Έλληνες;”, Γνώση, Αθήνα 2010
«Η αποκρουστέα μυθολογία«, Αιολίδα, Μυτιλήνη 2011
«Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων«, Γνώση, Αθήνα 2011

Τα βιβλία που έβγαλε στη Γνώση διακινήθηκαν καλά και είχαν μεγάλη επιτυχία. Κάποια άλλα, όπως το Έπος των Αριμασπών, ένα μυθιστόρημα με ένα εξαιρετικό εύρημα, ατύχησαν στη διακίνηση και δεν βρήκαν την απήχηση που άξιζαν. Ανέκδοτα μένουν κάμποσα έργα, μερικά τελειωμένα, όπως το Γλώσσες και γραφές στο προϊστορικό Αιγαίο,  Ο Βενετσιάνικος καθρέφτης (τρεις νουβέλες φαντασίας για την αριστερά και τον εμφύλιο, που εκδόθηκε το 2012 μετά τον θάνατό του), ή τα Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια(αυτοβιογραφικό). Θα τα εκδώσουμε, στην ανάγκη και σε ηλεβιβλίο. Κάπως πιο δύσκολα είναι τα πράγματα με τα μισοτελειωμένα ή μισοαρχινισμένα βιβλία: τη μέρα που έγινε το κακό, ο πατέρας μου έγραψε και τύπωσε μια ανασκόπηση των βιβλίων που είχε στα σκαριά, κάτι που έκανε σε τακτά διαστήματα. Εκεί γίνεται λόγος για πάνω από δέκα βιβλία που είχε αρχίσει να γράφει, χώρια τις ιδέες για άλλα τόσα βιβλία (παράδειγμα: Χαμαί πέσαι δαίδαλος  αυλά  Η επικράτηση των Χριστιανισμού, δοσμένη ως μυθιστόρημα και με απόψεις από την πλευρά των εθνικών. Σε προσχέδιο).

Μόνο που δεν πρόλαβε… Το πρωί της Παρασκευής 16/12 μιλήσαμε, είχα μόλις έρθει απέξω για τα Χριστούγεννα. Ύστερα βγήκε στη γειτονιά για τις δουλειές του, πήγε στο ταχυδρομείο, στο βιβλιοπωλείο, τέτοια. Το μεσημέρι δεν ήθελε να φάει, είχε δυσφορία. Το απόγευμα δεν αισθανόταν καλά. Τον μεταφέραμε στο νοσοκομείο με μηδέν πίεση, σχεδόν αμέσως έπεσε σε κώμα και έφυγε σε λιγότερο από 24 ώρες από την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων: εμβολή μεσεντερίου ή κάτι τέτοιο. Έφυγε ακμαίος, χωρίς να υποφέρει, χωρίς να κουραστεί και να μας κουράσει, αλλά τόσο απότομα και αναπάντεχα που θα μας πάρει καιρό να το συνειδητοποιήσουμε.

Πριν από λίγο καιρό, με πλησίασε ένας φίλος από το Φέισμπουκ, αρκετά μεγαλύτερος από εμένα, που ήταν συνάδελφος του πατέρα μου στον ΕΟΤ, αν και αρκετά νεότερος από εκείνον. Μου είπε διάφορα περιστατικά για τον πατέρα μου, που κάμποσα τα ήξερα. Ένα από αυτά που αγνοούσα δείχνει την αθεράπευτη αισιοδοξία του πατέρα μου, ιδίως όταν ήθελε να εμψυχώσει άλλους.

Λοιπόν, καμιά δεκαπενταριά μέρες μετά τη δικτατορία του 1967, ο συνάδελφος του πατέρα μου κατέβαινε την Πανεπιστημίου μαζί με τον δικό του πατέρα, και μπροστά στην Εθνική Βιβλιοθήκη συναντήθηκε με τον πατέρα μου, ο οποίος ανέβαινε τον δρόμο προς Σύνταγμα. Καθώς ήταν κι οι τρεις ομοϊδεάτες, πήγαν λίγο παράμερα να τα πουν για λίγο. Οι άλλοι δύο, πατέρας και γιος, ήταν μέσα στα μαύρα πανιά, οπότε ο πατέρας μου, ίσως για να τους δώσει θάρρος, ίσως και επειδή το πίστευε, τους λέει:

— Μη φοβάστε, όπου να’ναι πέφτουν. Τα έχουν κάνει πάνω τους, δεν ξέρουν από πού να φύγουνε!

Η αισιόδοξη πρόβλεψη δεν επαληθεύτηκε.

Ο ίδιος, άλλωστε, δεν έκρυβε πως ήταν αισιόδοξος. Το βιβλίο του «Απάντηση σε πέντε ερωτήματα» τελειώνει ως εξής:

Τέλος για την αισιοδοξία, απ’ αυτήν πια διαθέτω άφθονη. Οικογενειακό μας γνώρισμα. Πιστεύω πως τελικά θα δικαιωθώ από τις εξελίξεις. Θυμάμαι πως το Νοέμβρη του 1941, τότε που οι γερμανοί είχαν φτάσει έξω από τη Μόσχα, κι όλα φαίνονταν πως είχαν χαθεί, ο πατέρας μου αποφάσισε να μάθει ρωσικά, με την πεποίθηση πως οι ρώσοι θα νικούσαν.

Και δεν έπεσε έξω.

Θα θυμόμαστε για πάντα τον Δημήτρη Σαραντάκο.