Κοτζιάμ μεζεδάκια

Σύμφωνα με την εργασία του Μανόλη Τριανταφυλλίδη «Τα οικογενειακά μας ονόματα», το οικογενειακό όνομα (δηλ. επώνυμο) Κοτζιάς προέρχεται από το τουρκ. koca, που σημαίνει «μεγάλος, πελώριος, γέρος». Από την ίδια λέξη έχουμε δανειστεί και τον τύπο κοτζάμ ή κοτζαμάν, απ’ όπου και το επώνυμο Κοτζαμάνης.

Θα μπορούσε να πει κανείς πως η παραίτηση του Νίκου Κοτζιά από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών είναι ετυμολογικώς συνεπής, με την έννοια ότι φαίνεται μεγάλη απώλεια, και αφήνει μια πολύ δυσάρεστη γευση σε όσους στηρίζουν τη συμφωνία των Πρεσπών αφού από τη σύγκρουση ανάμεσα στον αρχιτέκτονα της συμφωνίας και στον βασικό υπονομευτή της βγαίνει ηττημένος ο πρώτος. Από την άλλη, δεν είμαι βέβαιος ότι ο Ν.Κ. έκανε καλά που παραιτήθηκε. Τέλος πάντων, αυτά θα τα δούμε ίσως κάποια άλλη φορά, σήμερα το μενού έχει μεζεδάκια, τσιμπολόγημα από τα γλωσσικά (κυρίως) στραβά κι ανάποδα της εβδομάδας που πέρασε.

Πάντως, η παραίτηση του Ν. Κοτζιά γέννησε κάποια μεζεδάκια, όπως το αστείο λάθος στο σουπεράκι του Σκάι, που αντί για «παραίτηση Κοτζιά» έγραψε «παραίτηση Τσίπρα». Αναπόφευκτα ήταν τα σχόλια για «ευσεβείς πόθους».

Το πιο αστείο ήταν το πάθημα του (οΘντκ) δημοσιογράφου Γιάννη Λοβέρδου, ο οποίος έσπευσε στο Τουίτερ να χλευάσει «το μπάχαλο της Συριζο-ΕΡΤ» χωρίς να προσέξει ότι η γκάφα έγινε από τον Σκάι και οχι από την ΕΡΤ (το σήμα του Σκάι υπάρχει στην πάνω δεξιά γωνία της οθόνης αλλά δεν φαίνεται καλά επειδή το φόντο είναι ανοιχτόχρωμο επίσης).

* Κι άλλο ένα σχετικά με την παραίτηση Κοτζιά.

Μου γράφει φίλος στο Φέισμπουκ:

Πώς σχολιάζετε ως ειδικός -και όχι σε πολιτική βάση- το γλωσσικό έκτροπο του πρωθυπουργού με εκείνο το «ασυνείδητα» στο οιονεί διάγγελμά του μετά την ηχηρή παραίτηση Κοτζιά και δη στο παράθεμα «δεν πρόκειται να ανεχτώ από εδώ και στο εξής καμιά διγλωσσία από οποιονδήποτε και καμιά προσωπική στρατηγική στην εθνική γραμμή της χώρας, δεν θα ανεχτώ από κανέναν συνειδητά ή ασυνείδητα, εν προκειμένω ασυνείδητα, να διαταράξει την ομαλή πορεία της χώρας προς την έξοδο από την κρίση και τα μνημόνια».
Εξ όσων γνωρίζω το «ασυνείδητα» έχει αρνητικές υποδηλώσεις. Γι αυτό έχει προταθεί αντ αυτού το «ασύνειδα» ή περιφραστικά το «χωρίς συνείδηση ή επίγνωση». Δεν έχει ο πρωθυπουργός εγγράμματους και γλωσσικά ευαίσθητους συμβούλους;

Ο φίλος μας θεωρεί λάθος τη χρήση του «ασυνείδητα». Του απάντησα ως εξής:

Καλημέρα. Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι έτσι που τα λέτε. Το «ασυνείδητα» έχει ΚΑΙ αρνητικές υποδηλώσεις, αλλά χρησιμοποιείται επίσης με τη σημασία «που δεν γίνεται συνειδητά» -για να βεβαιωθώ, κοίταξα όλα τα λεξικά, και όλα καταγράφουν αυτή τη σημασία.

Ειδικότερα, η φράση «συνειδητά ή ασυνείδητα» είναι παγιωμένη και στερεότυπη και χρησιμοποιείται πάμπολλες φορές (γκουγκλίστε, θα τη βρείτε και σε βιβλία), μεταξύ άλλων και από «εγγράμματους και γλωσσικά ευαίσθητους χρήστες της γλώσσας». Την έχω χρησιμοποιήσει κι εγώ κάμποσες φορές, όπως και (βρίσκω στο μπλογκ μου) ένας κλασικός φιλόλογος και άλλοι δόκιμοι χειριστές της γλώσσας.

Εσείς τι λέτε;

* Ψέξαμε προηγουμένως τη γκάφα στο σουπεράκι του Σκάι, όμως αν είχαμε θεσπίσει βραβείο για την τηλεοπτική γκάφα της εβδομάδας θα το κατακτούσε ασφαλώς η ΕΡΤ. Το πρωί του περασμένου Σαββάτου, στην εκπομπή με τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, ο δημοσιογράφος που διάβαζε τα πρωτοσέλιδα, διαβάζοντας το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη και τη φράση «Συγκέντρωση … για την επέτειο της απελευθέρωσης της Αθήνας από τον ΕΛΑΣ», εκφώνησε «…απελευθέρωσης της Αθήνας από την Ελληνική Αστυνομία»!! Μπέρδεψε δηλαδή τα αρχικά του Ε.Λ.Α.Σ. με τα αρχικά ΕΛ.ΑΣ. χωρίς να προσέξει το αρσενικό άρθρο που υπήρχε και χωρίς να σκεφτεί πόσο παράλογο ήταν αυτό που εκφωνούσε.

Αυτά τα συζητήσαμε στα σχόλια του περασμένου σαββατιάτικου άρθρου μας -ή μάλλον τα συζητήσατε εσείς, αφού εγώ ταξίδευα. Τα επαναλαμβάνω εδώ αφενός για λόγους πληρότητας και αφετέρου για να σχολιάσω τον αντίκτυπο της γκάφας, που μπορείτε να τη δείτε εδώ.

Ο δημοσιογράφος που έκανε τη γκάφα χλευάστηκε άγρια στους ιστοτόπους και στα κοινωνικά μέσα. Θα έλεγα ότι χλευάστηκε ανάλογα με το μέγεθος της γκάφας του, αν και είναι σαφές ότι μεγάλο μέρος της χλεύης οφείλεται στο ότι τη γκάφα τη διέπραξε δημοσιογράφος της ΕΡΤ -ανάλογο λάθος σε ιδιωτικό κανάλι θα περνούσε στο ντούκου από πολλούς ιστότοπους.

Αφού καταλάγιασε το γέλιο, πολλοί στο Φέισμπουκ υποστήριξαν ότι κακώς κανιβαλίστηκε ένας δημοσιογράφος για ένα λάθος που ουσιαστικά είναι της κατηγορίας του σαρδάμ. Πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι ο ίδιος διόρθωσε σχετικά γρήγορα το λάθος του, στην ίδια εκπομπή (δείτε το), ενώ αργότερα έγραψε και μια εκτενέστερη απάντηση, στη σελίδα του στο Φέισμπουκ, όπου προς υπεράσπισή του αναφέρει το άγχος της πρώτης εκπομπής, αφού ήταν η πρώτη εκπομπή για τη φετινή σεζόν. Λέει και ορισμένα άλλα ο δημοσιογράφος που καλύτερα θα ήταν να μην τα έλεγε. Όταν έχεις κάνει ένα χοντρό λάθος, πρέπει να το παραδεχτείς, να σκύψεις το κεφάλι και να μην επεκτείνεσαι σε άλλα.

Αν θέλουμε μάλιστα να είμαστε αυστηροί, θα επισημάνουμε ότι αμέσως μετά το λάθος με τον ΕΛΑΣ που έγινε Ελληνική Αστυνομία, ο δημοσιογράφος λέει ότι η εκδήλωση θα γίνει «… μετά μεσημβρίας«. Κι εδώ το τρακ φταίει;

* Κι ένα υποτιτλιστικό μαργαριτάρι από το κανάλι της Βουλής.

Σε ένα ντοκιμαντέρ για τις φυλακές της Γουιάνας, έγινε -πολλές φορές μάλιστα- αναφορά σε κάποιον μυστηριώδη «στρατό του Σαλού», του οποίου μάλιστα οι στρατιώτες για κάποιο περίεργο λόγο μπλέκονταν με τους φυλακισμένους ή αποφυλακισμένους της Γουιάνας.

Ο στρατός του Σαλού θα απασχολήσει ασφαλώς το υπουργείο Αμύνης της Νομανσλάνδης, διότι δεν τον ίδρυσε κανένας «διά Χριστόν σαλός» αλλά τον γέννησε μεταφραστική αβελτηρία.

Το ντοκιμαντέρ ήταν γαλλικό, και στα γαλλικά ο Στρατός της Σωτηρίας, που βοηθούσε στην προκειμένη περίπτωση την επανένταξη όσων αποφυλακίζονταν, στα γαλλικά είναι l’armée du salut.  Salut είναι, ακριβώς, η σωτηρία, βέβαια είναι και χαιρετισμός μεταξύ φίλων, σαν το «Γεια σου» -ίσως χρειαστεί ένα άρθρο για τους διάφορους διαδεδομένους χαιρετισμούς.

Το χειρότερο είναι πως σε κάποια στιγμή εμφανίζεται στο ντοκιμαντέρ και μια πινακίδα που γράφει Αrmée du salut, χωρίς αυτό να βγάλει τον υποτιτλιστή από τη μακαριότητά του.

Πολλές φορές δικαιολογούμε τους υποτιτλιστές ότι, τόσο χαμηλές που είναι οι αμοιβές τους δικαιολογούνται να μην ανατρέχουν σε βοηθήματα και να κάνουν λάθη -νομίζω όμως (διορθώστε με) οτι το κανάλι της Βουλής πληρώνει καλύτερα, οπότε ίσως δεν στέκει αυτή η, αμφισβητήσιμη έτσι κι αλλιώς, δικαιολογία.

* Η φωτογραφία που βλέπετε είναι παρμένη από το Google Earth, το 2011, οπότε υπάρχει πιθανότητα να μην ισχύει πια, να έχει διορθωθεί το λάθος.

Οι ταμπέλες είναι από το Μαργαρίτι Ηπείρου, όπως μπορείτε να δείτε και σε αυτό το λινκ.

Ανάμεσα στα διάφορα αξιοθέατα της κωμόπολης υπάρχει το κάστρο και το μουσείο, υπάρχει όμως και κάποια σκάλα (αγνοώ τι είναι) που μεταφράζεται βεβαίως skal, διότι ως γνωστόν «όλα από εμάς τα πήρανε», και υπάρχει και ένα τζαμί που…. μεταφράζεται pane, όπου βέβαια pane είναι όχι το τζαμί αλλά το… τζάμι, ο υαλοπίνακας!!

Είδατε τι σημασία έχουν οι τόνοι;

Τζάμι το έκαναν το τζαμί!

* Και προχωράμε σε ένα μεταφραστικό λάθος στο ρεπορτάζ για τη δολοφονία, όπως όλα δείχνουν, του σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι μέσα στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας.

Όπως γράφει η Καθημερινή, τον άτυχο δημοσιογράφο τον δολοφόνησε ομάδα πρακτόρων, ανάμεσα στους οποίους και ένας… ιατροδικαστής, ο οποίος τον τεμάχισε:

Σύμφωνα με τις τουρκικές πηγές ο Τουμπάικι άρχισε να τεμαχίζει τον άτυχο δημοσιογράφο ενώ ήταν ακόμα ζωντανός. Εν συνεχεία ζήτησε να βάλουν στα ηχεία μουσική. Συμβούλευσε δε και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας των Σαουδαράβων πρακτόρων να κάνουν το ίδιο.

«Οταν κάνω μια τέτοια δουλειά, ακούω μουσική. Πρέπει να κάνετε το ίδιο», φέρεται να λέει ο ίδιος στο ηχογραφημένο ντοκουμέντο. Τουρκική πηγή ανέφερε μάλιστα στους New York Times ότι ο Τουμπάικι ήταν εφοδιασμένος με οστέινο πριόνι.

Πέρα από τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, προσέξτε ότι ο χασάπης ιατροδικαστής ήταν εφοδιασμένος με ένα «οστέινο» πριόνι. Ο όρος αυτός αποδίδει το bone saw της αγγλικής πηγής. Αλλά οστέινος στα ελληνικά είναι αυτός που είναι κατασκευασμένος από οστά, ο κοκάλινος. Ομως τον κακόμοιρο τον Κασόγκι δεν τον τεμάχισαν με κοκάλινο πριόνι αλλά με πριόνι για κόκαλα.

Ίσως υπάρχει και κάποιος επισημότερος όρος για το bone saw, παρακαλούνται οι γιατροί που μας διαβάζουν να μας ενημερώσουν, πάντως δεν νομίζω να είναι… οστέινο πριόνι!

* Κι αν σας φάνηκε γνωστό, στους μεγαλύτερους τουλάχιστον, το όνομα Κασόγκι, ο δημοσιογράφος ήταν ανιψιός του εμπόρου όπλων Αντνάν Κασόγκι, που το όνομά του είχε ακουστεί πολύ πριν από δυο-τρεις δεκαετίες στην Ελλάδα σε σχέση με τον Ανδρέα Παπανδρέου -δεν θυμάμαι για ποιον ακριβώς λόγο.

* Όπως θα θυμάστε, πριν από 3 εβδομάδες περίπου είχε δημοσιευτεί στην Καθημερινή ένα άρθρο με τον άκρως παραπλανητικό τίτλο «7 εκατομμύρια ελληνικές μοναδικές λέξεις». Στην πραγματικότητα, μια ομάδα επιστημόνων της πληροφορικής (χωρίς γλωσσολόγο βέβαια) αποδελτίωσε εκατομμύρια ιστοσελίδες και κατέγραψε 7 εκατομμύρια λεκτικούς τύπους, μετρώντας κατά πάσα πιθανότητα και τους ανορθόγραφους και αντικανονικούς τύπους (πχ άνθρωπος, ανθρώπου, ανθρώπων, άνθρωποι, ανθρωπος (χωρίς τόνο), άθρωπος, ανθρώποι, ανθρβπος, αμδρωπος κτλ) Είχαμε αφιερώσει ειδικό άρθρο σε αυτό το θέμα.

Πριν από μερικές μέρες, ο καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης δημοσίευσε στη σελίδα του μια σύντομη ανάρτηση που την αναπαράγω εδώ, όπου πολύ σωστά διευκρινίζει ότι δεν είναι 7 εκατ. οι λέξεις της γλώσσας αλλά οι λεκτικοί τύποι που αποδελτιώθηκαν.

Επειδή ο κ. Μπαμπινιώτης έχει ευρύτερο κύρος και επειδή έχει αποδοχή ιδίως στο κοινό που τείνει ευήκοον ους σε κάθε ελληνοκεντρική υπερβολή, η παρέμβασή του είναι όχι απλώς καλοδεχούμενη αλλά πολύτιμη.

Ωστόσο, δεν αποφεύγει και σε αυτή την ανάρτηση ο κ. Μπ. να παινέψει κάπως έμμεσα το λεξικό του. Όμως, το χειρότερο είναι ότι στο υστερόγραφό του ο κ. Μπαμπινιώτης κάνει μια εξίσου παραπλανητική αναφορά, όταν λέει ότι στο TLG έχουν αποθησαυριστεί 105 εκατομμύρια λεκτικοί τύποι. Μεγάλο λάθος. Στο TLG είχαν αποθησαυριστεί σε μια δεδομένη στιγμή κείμενα που είχαν *συνολικό αριθμό λέξεων* 105.000.000. Οι λεκτικοί τύποι του TLG έχουν υπολογιστεί από τη διευθύντριά του την κ. Μαρία Παντελιά σε 1,5 εκατομμύριο, κάτι που αντιστοιχεί σε 220.000-250.000 περίπου λέξεις.

Το παραπάνω κείμενο το δημοσίευσα στο Φέισμπουκ με την παράκληση αν το διαβάσει κάποιος που είναι φίλος με τον κ. Μπαμπινιώτη στο Φέισμπουκ να τον ειδοποιήσει να κάνει αυτή την καίρια διόρθωση για να μην διαδίδονται ανακρίβειες. Αλλά φαίνεται ότι δεν με διαβάζει κανείς φίλος του κ. Μπαμπινιώτη κι έτσι η ανακρίβεια παραμένει ως αυτή την ώρα, οπότε μην απορήσετε αν δείτε αύριο-μεθαύριο να προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι η ελληνική έχει 105 εκατομμύρια λεκτικούς τύπους, με «πηγή» τον κ. Μπαμπινιώτη.

* Και κλείνω με έναν τίτλο από επαρχιακή εφημερίδα, της Καβάλας μάλλον.

Άρπαξε, λέει, φωτιά η αποθήκη των Duty Free «ενώ υποβιβαζόταν κόστος στο αεροπλάνο».

Προφανώς, «επιβιβαζόταν κόσμος» ήθελε να γράψει ο δημοσιογράφος. Μάλλον θα δούλεψε εδώ ο κορέκτορας. Πάντως έχει γούστο.

* Και ενώ κλείνω το άρθρο, μαθαίνω ότι στο κοινοβούλιο της (ακόμη) πΓΔΜ η πρόταση για συνταγματική αναθεώρηση κατάφερε να συγκεντρώσει τις απαιτούμενες 80 ψήφους. Θα ακολουθήσει άλλη μία ψηφοφορία επί των επιμέρους άρθρων, όπου απαιτείται απλή πλειοψηφία, και μία τρίτη επί του συνόλου, όπου και πάλι χρειάζεται πλειοψηφία 2/3, δηλ. 80 ψήφους στις 120 -αλλά το δύσκολο πρώτο βήμα έγινε.