Μαρτιάτικα μεζεδάκια

Μαρτιάτικα μεζεδάκια ή δευτερομαρτιάτικα αν προτιμάτε αφού δημοσιεύονται στις 2 Μαρτίου -να θυμηθούμε πως η 1η Μαρτίου τα αρχαία χρόνια έπαιζε ρόλο πρώτης μέρας του έτους, πρωτοχρονιάς ας πούμε.

* Kαι ξεκινάμε με ένα μεταφραστικό ορντέβρ, από οθόνη κινητής συσκευής σε εφαρμογή για τον καιρό.

Ποια όμως είναι «Σαφή»;

Μήπως οι προγνώσεις; Ή οι θερμοκρασίες;

Όχι βέβαια, απλώς η εφαρμογή μεταφράζει από τα αγγλικά, και στα αγγλικά θα είχε Clear, διότι η αγγλική γλώσσα είναι φτωχή και έχει μία μόνο λέξη για να αποδώσει τις έννοιες που στην πάμπλουτη τρισχιλιετή μας αποδίδονται με πληθώρα όρων όπως: διαφανής, διαυγής, λαγαρός, καθαρός, αίθριος, ξάστερος, ευκρινής, ξεκάθαρος, σαφής, αναμφίλεκτος, αναμφίβολος, καταφανής, πρόδηλος, αγνός, αμόλυντος, κατηγορηματικός, απαρακώλυτος, απρόσκοπτος. Εδώ που τα λέμε, το «απαρακώλυτα» μπορεί και να μη χωρούσε στην οθόνη.

* Σε άρθρο για μια έκθεση σχετικά με τη ζωή και το έργο του μεγαλοφυούς Νίκολα Τεσλα, διαβάζουμε τον τίτλο: Νίκολα Τέσλα, η ζωή του δαιμονικού εφευρέτη στο Γκάζι.

Είστε σίγουροι ότι αυτό θέλατε να πείτε; Μάλλον όχι -στο κάτω κάτω, δεν εφεύρε μηχανές θανάτου ο Τέσλα. Δαιμονικός όμως είναι κακό πράγμα, είναι αυτός που αναφέρεται στους δαίμονες ή κατέχεται από τους δαίμονες. Προφανώς, ο συντάκτης ήθελε να γράψει «του δαιμόνιου εφευρέτη». Αυτό, ναι, το λέμε για κάποιον που χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη ευστροφία, που είναι δραστήριος και αποτελεσματικός.

* Κι ένα ακόμα μεταφραστικό, από διαφήμιση του γνωστού περιοδικού TIME, πιθανώς γκουγκομεταφρασμένη. Δεν ξέρω κατά πόσον ταιριάζουν τα επίθετα αυτά σε ένα περιοδικό. Υποψιάζομαι, χωρίς να έχω δει την πρωτότυπη διαφήμιση, ότι το «διορατικό» αντιστοιχεί στο insightful -που είναι μια λέξη…. αφιλότιμη, δηλαδή μας δυσκολεύει στην απόδοσή της περισσότερο ίσως απ’ όσο δυσκολεύει τους Αγγλοσάξονες το φιλότιμο.

* Τι είναι κανονικότητα; Για τον αρθρογράφο Σάκη Μουμτζή είναι η εναλλαγή ΝΔ και ΠΑΣΟΚ ή, όπως το λέει:

Συνεπώς, κανονικότητα είναι οι πολίτες να έχουν να επιλέξουν μεταξύ Μητσοτάκη, Αδωνι Γεωργιάδη, Χατζηδάκη, Βρούτση κ.α και Γεννηματά, Βενιζέλου, Λοβέρδου, Μανιάτη, κ.α. Δηλαδή να επιλέξουν μεταξύ των κομμάτων που πήραν στους ώμους τους την Ελλάδα στις δύσκολες στιγμές, με ανυπολόγιστο κόστος γι΄ αυτούς.

«Με ανυπολόγιστο κόστος γι’ αυτούς», λέει ο αρθρογράφος. Ποιους αυτούς; που θα ρωτούσε και ο Χαράλαμπος Τραμπάκουλας. Στην παραπάνω πρόταση, μάλλον στους «πολίτες» αντιστοιχεί το «αυτούς» και όχι στους «ώμους», δεν βρίσκετε;

* Νέο κρούσμα «βατραχιάς», δηλαδή σατιρικής είδησης που περνιέται για κανονική.

Στον ιστότοπο prologos.gr δημοσιεύτηκε άρθρο με τίτλο «Εξαγορά της Green Peace από τη Bayer Monsanto» στο οποίο υποστηριζόταν ότι η μεγάλη πολυεθνική αγόρασε το 61% της οικολογικής οργάνωσης θέλοντας να αποκτήσει οικολογικό προφίλ. Το άρθρο ήταν σε επιμέλεια του Σήφη Σταυρίδη, μέλους της ΚΕ του Μ-Λ ΚΚΕ, άλλωστε και ο ιστότοπος βρίσκεται κοντά στο συγκεκριμένο κόμμα.

Μόνο που… μόνο που το άρθρο ήταν παρμένο από γαλλικό τρολοσάιτ του τύπου Βατράχι ή Κουλούρι, και συγκεκριμένα από το legorafi.fr (αναγραμματισμός του Le Figaro, που είναι πασίγνωστη συντηρητική εφημερίδα).

Όπως θα περίμενε κανείς, το άρθρο του Σταυρίδη, με τον εντυπωσιακό του τίτλο, αναδημοσιεύτηκε ευρέως στο ελληνόφωνο Φέισμπουκ. Επειδή όμως όταν βλέπεις εντυπωσιακούς ισχυρισμούς χρειάζεται και εντυπωσιακά καλή τεκμηρίωση (extraordinary claims require extraordinary evidence που έλεγε και ο Καρλ Σαγκάν) αρκετοί κυβερνοπολίτες, κι εγώ μαζί, έσπευσαν να ελέγξουν την είδηση, κοιτάζοντας αν διασταυρώνεται από ξενόγλωσσους ιστότοπους -και έφτασαν στην πηγή, στο γαλλικό Κουλούρι.

Όσοι καλόπιστα είχαν αναδημοσιεύσει το άρθρο του prologos.gr, όπως μια καλή φίλη ή το καλό περιοδικό Κατιούσα, έσπευσαν να διαγράψουν την ανάρτησή τους, ζητώντας συγγνώμη. Τελικά το κατέβασε, με κάποια καθυστέρηση και η αρχική πηγή, αν και η βατραχιά μένει σε διάφορες αναδημοσιεύσεις, ενώ καταγράφτηκε επίσης στα Ελληνικά Hoaxes.

* Θυμίζω ότι «βατραχιά» αποκαλούμε στο ιστολόγιο αυτό που γίνεται όταν (οΘντκ) σοβαροί ειδησεογραφικοί ιστότοποι αναδημοσιεύουν ειδήσεις από σατιρικά τρολοσάιτ. Πρώτος διδάξας του όρου, το Βήμα.

* Μου στέλνει μια φίλη αφίσα του Εθνικού Θεάτρου -και διαμαρτύρεται για την ακλισιά του τίτλου.

Νομίζω πως έχει δίκιο. Το επώνυμο βεβαίως δεν θα το εξελληνίσουμε και δεν θα το κλίνουμε, αλλά από τη στιγμή που εξελληνίζουμε το όνομα πρέπει να το κλίνουμε.

Ή θα πούμε «του Βικτόρ Ουγκό» (ή του Βικτόρ Ουγκώ) όπως είναι στα γαλλικά, ή θα πούμε «ο Βίκτωρ Ουγκώ, του Βίκτωρος Ουγκώ» ή, αν θέλουμε να το εκσυγχρονίσουμε, «του Βίκτωρα Ουγκώ» όπως θα λέγαμε «του Βίκτωρα Κλωναρίδη».

* Και βέβαια ο Ουγκό, που έχει διαβαστεί ευρύτατα και από τις λαϊκές μάζες, κλίνεται ακόμα και σε λαϊκά τραγούδια. Δεν ξέρω αν έχετε υπόψη σας το τραγούδι Ένας άθλιος του Βίκτωρος Ουγκώ του Χρ. Κολοκοτρώνη, αλλά κατά τη γνωμη μου αξίζει να το ακούσετε, είναι τραγουδάρα.

* Στα ελληνικά (και σε πολλές άλλες γλώσσες) υπάρχει μεγάλη ελευθερία στην επιλογή της σειράς των όρων της πρότασης. Ο μη σημασμένος (ή ο λιγότερο σημασμένος;) τρόπος είναι Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο, που έχει τη μικρότερη έμφαση: Ο Γιάννης ψάχνει τον Κώστα.

Η αντιστροφή γίνεται για έμφαση: Τον Κώστα ψάχνει ο Γιάννης (και όχι τη Μαρία).

Νομίζω πως αυτό το λένε θεματοποίηση οι γλωσσολόγοι, εκτός αν το λένε πρόταξη.

Στα αγγλικά και σε αλλες γλώσσες, η σειρά των όρων της πρότασης δεν είναι τόσο ελεύθερη.

Ωστόσο, και στα ελληνικά δεν είναι όλοι οι συνδυασμοί εξίσου συχνοί ούτε ακούγονται εξίσου φυσικά. Οι τίτλοι των ειδήσεων συχνά αντιστρέφουν τη σειρά Υ-Ρ-Α μέχρι την αμφισημία (Μωρό δάγκωσε σκυλί).

Και εδώ διαβάζω όπου όχι ο τίτλος αλλά η πρώτη πρόταση της είδησης χρησιμοποιεί αφύσικη σειρά:

Να υπογράψει συμβόλαιο με την 27χρονη τραγουδίστρια Αννα Κορσούν, νικήτρια του τοπικού διαγωνισμού της Ουκρανίας για την εκπροσώπηση της χώρας στη Eurovision, αρνήθηκε το κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο της χώρας, αποκλείοντας τη νικήτρια από τον διαγωνισμό στο Τελ Αβίβ.

Μου δίνει την εντύπωση κατά λέξη μετάφρασης από ξένη γλώσσα.

* Κι άλλο ένα μεταφραστικό.

Υποθέτω ότι στα αγγλικά θα ήταν to stop having children, αλλά στα ελληνικά αυτό πρέπει να το πούμε «να σταματήσουμε να κάνουμε παιδιά».

Να έχουμε παιδιά δεν μπορούμε να σταματήσουμε, όσοι έχουμε ήδη. Και να τα αποκληρώσουμε, που λέει ο λόγος, πάλι θα τα έχουμε.

* Ακλισιά στον τίτλο, κανονική κλίση στο κυρίως άρθρο, στην είδηση για τον καρδινάλιο που φυλακίστηκε για παιδοφιλία.

Καρδινάλιος του Βατικανό στον τίτλο, αλλά στο άρθρο γράφεται «στην ιεραρχία του Βατικανού», σωστά.

Ξένη λέξη το Βατικανό; Ποιας γλώσσας λέξη; Διότι στα ιταλικά προφέρεται Βατικάνο.

* Δεν έχει νόημα να καταγράφουμε τα απλά ορθογραφικά λάθη, βεβαίως -αλλά μερικά έχουν γούστο. Έτσι, σε πρόσφατο άρθρο για τον επιστήμονα Κων. Δασκαλάκη διάβασα:

Ο καθηγητής του ΜΙΤ μίλησε στη Βίκυ Φλέσσα για την τον γρίφο του Nash, την τελειομανεία, τον βαθμό του πτυχίου του αλλά και τον Σάκη Ρουβά.

Φαντάζομαι πως ειδικά τη λέξη αυτή, την τελειομανία, κάποιος τελειομανής θα πρέπει να τη γράφει σωστά. Βέβαια τελειομανής στην προκειμένη περίπτωση είναι ή ήταν ο Δασκαλάκης, όχι ο συντάκτης των Νέων.

* Κι άλλο ένα ορθογραφικό, που πολύ γέλασα όταν το είδα.

Ημιτασιόν, όπου μπλέκεται πολύ ωραία η δάνεια λέξη με το ελληνικό πρόθημα ημι- κι έτσι αποκτά ξαφνικά ελληνοπρεπή παρετυμολογία.

Κι αν ημιτασιόν είναι τα μη γνήσια, τα αυθεντικά θα είναι πώς; Τασιόν μάλλον.

Θα πει κανείς ότι η επιγραφή «Γνήσια Ιμιτασιόν» είναι οξύμωρο, σαν να λέμε Γιγαντόσωμος νάνος, αλλά προφανώς το κατάστημα διαθέτει και γνήσια ανταλλακτικά αλλά και ιμιτασιόν.

Προσθήκη: Με βάση και το πρώτο σχόλιο, το «Γνήσια ιμιτασιόν» μπορεί να μην είναι οξύμωρο αλλά να εννοεί «ποιοτικά ιμιτασιόν, όχι ευτελή».

 

* Μου γράφει φίλος του ιστολογίου «για να πει τον πόνο του» επειδή κάποιος επιστήμονας με τον οποίο είχε επαγγελματική επαφή, του έστειλε το εξής απαντητικό μήνυμα:

Σας αποστέλλω το παρών μήνυμα επισυνάπτοντας συμπληρωμένο τον ζητηθέν πίνακα.

Στη διάθεση σας για τυχών απορίες.

«Επισυνάπτω τον πίνακα που ζητήσατε» θα ήταν φαντάζομαι τρε μπανάλ, σχολιάζει ο φίλος μου.

Από την άλλη, δεν είναι τυχαίο πως τα περισσότερα λάθη γίνονται σε τύπους που δεν ανήκουν στο τυπικό της μητρικής μας γλώσσας.

* Γράψαμε τις προάλλες για τον Ντάνο και το βιβλίο του.

O γνωστός συγγραφέας κατηγόρησε όσους ειρωνεύτηκαν το βιβλίο του Ντάνου ή όσους απόρησαν πώς είναι δυνατόν ένας σοβαρός εκδότικός οίκος όπως η Εκδοτική Αθηνών να εκδίδει κι αυτό το πατσαβούρι.

Και αφού τα ψάλει στους επικριτές του Ντάνου, συνεχίζει ο γνωστός συγγραφέας:

Και σας πήρε ο μέγας πόνος επειδή ο ίδιος εκδότης έχει βγάλει τον Παπαρρηγόπουλο – που τον ξέρετε απ’ έξω, είμαι βέβαιος, νεράκι τονε λέτε.

Κάπου τα μπερδεύει ο γνωστός συγγραφέας. Η Εκδοτική Αθηνών έχει εκδώσει το συλλογικό έργο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, στη δεκαετία του 1970 αν θυμάμαι καλά.

Τον ίδιο τίτλο έχει και το έργο του Παπαρρηγόπουλου, που έχει φυσικά εκδοθεί από πολλούς και διάφορους εκδότες αλλά όχι από την Εκδοτική Αθηνών. Πρόκειται όμως για διαφορετικά συγγράμματα.

Και κάτι ακόμα, επειδή όταν φοράς φαρδομάνικα πρέπει να τα φοράς σωστά: η μεταφράστρια του Ντοστογιέφσκι δεν λέγεται έτσι. Γράφει ο φίλος μας ο Ρογήρος: Η Λαρίσα Γκίρσεβνα Βολοχόνσκαγια (Лариса Гиршевна Волохонская), στα αγγλικά υπογράφει ως Βολοχόνσκι (Larissa Volokhonsky), άιντε κάποιος να την πει Βολοκόνσκι έτσι και νιώθει τα αγγλικά για μητρική γλώσσα του. Η «Βολοσκόνσκι» μάλλον πάει για τη Χώρα των Αγνώριστων.

* Δεν θα συζητήσουμε εδώ και σήμερα την υπόθεση του πρώην βουλευτή Ν. Γεωργιάδη που καταδικάστηκε σε πρώτο βαθμό για ασέλγεια, αλλά επειδή το ιστολόγιο παρακολουθεί και καταγράφει τις λαθροχειρίες των μέσων ενημέρωσης αξίζει να σημειώσουμε μια προχωρημένη περίπτωση παραποίησης.

Επειδή τα πρώτα 24ωρα μετά την καταδίκη του πρώην βουλευτή είχε επιβληθεί σιγή ασυρμάτου στα φιλικά προς την αντιπολίτευση μέσα ενημέρωσης για το θέμα, στην ανασκόπηση τύπου στον Σκάι, όπου παρουσιάζονται τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, έκρυψαν το πρωτοσέλιδο της (δεξιότατης) εφημ. Δημοκρατία της 27ης Φεβρουαρίου, το οποίο είχε πρώτο θέμα του ακριβώς αυτή την καταδίκη και είχε τίτλο «Κυριάκο διώξε τους φαύλους» -το πιο αστείο είναι ότι, για να μην παρατηρηθεί η απουσία της εφημερίδας, το αντικατέστησαν με το πρωτοσέλιδο της… 27.2.2016, της ίδιας ημερομηνίας πριν από τρία χρόνια, το οποίο δεν είχε αναφορά σε απαγορευμένα θεματα!

* Και κλείνουμε με κάτι μετεωρολογικό. Επειδή «μήτε ο Μάρτης καλοκαίρι μήτε ο Αύγουστος χειμωνας», δεν αποκλείεται να μας έρθει κι άλλη κακοκαιρία. Κι επειδή με την Ωκεανίδα εξαντλήσαμε τα γραμματα του αλφαβήτου και πρέπει να ξεκινήσουμε πάλι από το άλφα, βρήκα κάπου μια μετριόφρονα πρόταση και για τα 24 επόμενα γράμματα, που υποθέτω πως αποβλέπει να συγκεντρώσει ονόματα που προκαλούν δέος, ώστε να μην παίρνουμε τις κακοκαιρίες αψήφιστα.

Έχει βέβαια το μειονέκτημα ότι δεν εναλλάσσει αρσενικά-θηλυκά αλλά κανείς δεν είναι τέλειος.