Παλινορθωτικά μεζεδάκια

Και μετεκλογικά θα μπορούσα βέβαια να τα ονομάσω, αλλά τον τίτλο αυτό τον έχω ήδη χρησιμοποιήσει άλλες δυο φορές κι έπειτα νομίζω ότι αυτός που διάλεξα μεταφέρει περισσότερες πληροφορίες αφού με τη νέα κυβέρνηση επανήλθε η, ας πούμε, αστική κανονικότητα, π.χ. επέστρεψαν οι γραβάτες στην ορκωμοσία και ο αμιγώς θρησκευτικός όρκος.

Να  θυμηθούμε και τα αποτελέσματα των εκλογών της περασμένης Κυριακής -αλλά επειδή είμαστε βιβλιοφιλικό ιστολόγιο, να δουμε τα ποσοστά των κομμάτων με βάση τίτλους βιβλίων, όπως τα φαντάστηκε ανώνυμος (ή άγνωστος σε μένα) κυβερνοπολίτης.

Δεν θυμάμαι από πού το πήρα, αλλά έχει γούστο πιστεύω.

* Το πιο ευχάριστο στις εκλογές ήταν σίγουρα ο καταποντισμός της Χρυσής Αυγής. Σε σχετική ανάλυση στο in.gr διαβάζουμε ότι:

Η πτώση στα ποσοστά της Χρυσής Αυγής δεν έγινε εν μία νυχτί.

Όμως, ο τύπος «νύχτα» είναι της σημερινής γλώσσας και δεν έχει δοτική. Και να είχε, επειδή η νύχτα είναι φυσικά πλέον πρωτόκλιτη, θα ήταν «νύχτα» (βάλτε και την υπογεγραμμένη εκεί που ξέρετε). Δοτική έχει ο αρχαίος τύπος, που είναι «νυξ» (όχι νιξ φαΐ που έλεγε η χοντρή) και στη δοτική «νυκτί». Αν είναι να χρησιμοποιούμε αρχαία, να τα χρησιμοποιούμε, κατά το δυνατόν, σωστά.

Δεν τελειώσαμε όμως. Ένας καθαρολόγος θα σας πει ότι δεν αρκεί να διορθώσετε το «νυχτί». Αν γράψετε «εν μία νυκτί» πάλι φαλτσάρετε, διότι στα αρχαία ήταν «μιᾷ», επομένως πρέπει να τονιστεί στη λήγουσα. Άρα, όχι «εν μία νυκτί» αλλά «εν μια νυκτί».

Ούτε τώρα τελειώσαμε. Εντάξει, τονίζεται στη λήγουσα, αλλά θα βάλουμε τόνο ή όχι; Εδώ οι γνώμες διίστανται. Ο Μπαμπινιώτης το γράφει «εν μια νυκτί» (άρα το προφέρει μονοσύλλαβο) ενώ το ΛΚΝ «εν μιά νυκτί» άρα το προφέρει δισύλλαβο. Για περισσότερα δείτε ειδικό παλαιότερο άρθρο της Λεξιλογίας. Αν το έγραφα ποτέ, θα το τόνιζα: μιά, ίσως επειδή έτσι θα το πρόφερα στο γνωστό παλιό σατιρικό «εν μιά νυκτί και μόνη, αντιστάσεως μη ούσης…»

Οπότε, καλά κάνω εγώ που γράφω «μέσα σε μια νύχτα».

* Και επιστρέφουμε στα εκλογικά. Ο τίτλος μας λέει για παλινόρθωση αλλά εδώ μια επιφανής περσόνα του φιλελεύθερου χώρου προτιμάει την παλιννόστηση.

Όμως, ωγαθέ, παλιννόστηση, όπως λέει το Λεξικό, είναι η επιστροφή κάποιου στην πατρίδα του ύστερα από μακροχρόνια απουσία. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι οι ακραιφνείς φιλελεύθεροι είχαν φύγει από τη χώρα την τετραετία που κυβερνούσαν οι μαδουραίοι, και πάλι εκείνοι θα παλιννοστούσαν, όχι η χώρα.

Στην πραγματικότητα, ο επιφανής φιλελεύθερος ήθελε να γράψει παλινόρθωση, αλλά τον μπέρδεψε η παλιννόστηση,  που μπορεί κανείς να νομίσει ότι συνδέεται με το στήσιμο της χώρας στα πόδια της.

Και δωράκι η κοτσάνα «των απελθούντων» αντί για το σωστό «απελθόντων». Καλύτερα γράψε «μαδουραίων», που ξέρεις πώς γράφεται!

* Κι ένα όχι άμεσα εκλογικό, να το πηγαίνουμε εναλλάξ.

Συμφωνα με τον τίτλο άρθρου της Καθημερινής, το Υπουργείο Υγείας έχει «πρώτη προτεραιότητα» την εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου.

Ο φίλος μου που το στέλνει δεν συμφωνεί, το θεωρεί πλεονασμό. «Η προτεραιότητα είναι εξ ορισμού πρώτη», λέει.

Δεν το βλέπω έτσι. Μπορεί να υπάρχουν, και συνήθως υπάρχουν, πολλές προτεραιότητες. Έχουμε τέσσερα ή πέντε βασικά θέματα που επιδιώκουμε να φέρουμε σε πέρας, τις προτεραιότητές μας. Αλλά, ενώ όλα τα θέματα είναι σημαντικά, μπορούμε να τα ιεραρχήσουμε, σε πρώτο, δεύτερο, τρίτο κτλ. Οπότε, έχει νόημα η πρώτη προτεραιότητα.

Αλλά και το ΛΚΝ δίνει «προβλήματα πρώτης προτεραιότητας«, εξηγώντας «επείγοντα».

Οπότε εγώ δεν θα το διόρθωνα αν το έβρισκα σε κείμενο που είχα να επιμεληθώ.

* Ο επίσημος λογαριασμός του πρωθυπουργού στο Τουίτερ διατηρήθηκε (το κράτος έχει συνέχεια) αλλά πέρασε πλέον, φυσικά, στον έλεγχο του Κ. Μητσοτάκη. Όμως αυτό είχε μια κωμική συνέπεια, με μηνύματα όπως αυτό που βλέπετε.

O Κ. Μητσοτάκης εμφανίζεται εδώ να υμνεί την προσωπικότητα του Φιντέλ Κάστρο -να το δει κανένας Βορίδης και να αυτοκτονήσει με παραθείο (αφού είναι υπουργός Γεωργίας)!

Είναι βέβαια φανερό τι έγινε: το μήνυμα που βλέπετε είναι παλιό, επί πρωθυπουργίας Τσίπρα (και προφανώς είναι μήνυμα του 2016, όταν πέθανε ο Φιντέλ).

Όταν άλλαξε χέρια ο λογαριασμός, ο νέος διαχειριστής αντικατάστησε την φωτογραφιούλα του Τσίπρα με την αντίστοιχη του Μητσοτάκη. Αυτομάτως, η καινούργια φωτογραφιούλα εφαρμόστηκε σε όλα τα μηνύματα που είχε εκπέμψει ο συγκεκριμένος λογαριασμός.

Όταν εμείς αλλάζουμε τη φωτογραφία μας (την αβατάρα μας) και βάζουμε μια πιο πρόσφατη, θέλουμε να αναπαραχθεί και στα παλιότερα μηνύματά μας και να είναι παντού η ίδια. Όταν όμως ο λογαριασμός είναι θεσμικός και όχι προσωπικός, τότε χρειάζεται προηγουμένως να αρχειοθετηθούν τα μηνύματα τουο προκατόχου –εδώ υπάρχουν οι εξηγήσεις.

* Κι ένα μετεκλογικό, πολιτικό μεν αλλά με έντονη γλωσσική διάσταση.

Ο νέος υφυπουργός Εσωτερικών (με αρμοδιότητα για θέματα Μακεδονίας-Θράκης) κ. Θ. Καράογλου δήλωσε μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, απαντώντας σε ερώτηση για τη Συμφωνία των Πρεσπών και τις σχέσεις με τη Βόρεια Μακεδονία.

<< … Η ΝΔ είναι ένα κόμμα που λέει ότι δεν έχει κλείσει το θέμα αυτό, είναι πάρα πολύ ζωντανό, είναι κάτι το οποίο μας πληγώνει, η Συμφωνία των Πρεσπών ήταν μια απαράδεκτη, μια επιζήμια συμφωνία. Αυτό το όπλο λοιπόν που έχουμε – και είναι πάρα πολύ σημαντικό όπλο – το βέτο για την ένταξη του κρατιδίου στην Ε.Ε., θα το αξιοποιήσουμε, θα το χρησιμοποιήσουμε όσες φορές χρειαστεί για να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, να αλλάξουμε ό,τι μπορούμε από την απαράδεκτη αυτή Συμφωνία.>>

Ως εχθές, ο κ. Καράογλου είχε δικαίωμα να λέει ό,τι θέλει. Από χτες όμως είναι μέλος της κυβέρνησης και τα λεγόμενά του έχουν άλλη βαρύτητα. Αναρωτιέμαι, ας πούμε, αν ο μειωτικός χαρακτηρισμός «κρατίδιο» είναι προσωπική του τοποθέτηση ή αν εκφράζει την κυβέρνηση συνολικά. Αν δεν εκφράζει την κυβέρνηση συνολικά, θα κληθεί άραγε να ανακαλέσει και να ζητήσει συγγνώμη από τη γειτονική φίλη χώρα;

Διότι βέβαια ο χαρακτηρισμός είναι μειωτικός και ασφαλώς δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με κριτήρια μεγέθους: η Βόρεια Μακεδονία είναι μεγαλύτερη, σε έκταση και/ή σε πληθυσμό, από χώρες όπως η Κύπρος, η Εσθονία ή η Σλοβενία. Δεν θα λέγαμε ποτέ «το κρατίδιο της Σλοβενίας», έτσι;

Κι έπειτα, δεν είναι υπουργός Εξωτερικών ο κ. Καράογλου ώστε να χαράζει εξωτερική πολιτική. Ένας απλός υφυπουργός είναι, η τελευταία τρύπα του κυβερνητικού ζουρνά, ένα… υπουργίδιο για να χρησιμοποιήσω ορολογία ανάλογη με τη δική του.

Αφήνω το τελευταίο, ότι είναι και αγνώμων, διότι αν δεν υπήρχε η Συμφωνία των Πρεσπών, κάθε φορά που θα έλεγε σε ξένο δημοσιογράφο «είμαι υφυπουργός αρμόδιος για θέματα Μακεδονίας» θα του απαντούσαν «Μα πώς γίνεται να έχετε αρμοδιότητα για μια ξένη χώρα;»

Αλλά η αγνωμοσύνη, ειδικά για τη Συμφωνία των Πρεσπών, είναι ίδιο της παράταξής του. Καλό είναι πάντως τα υπουργίδια να μην χαράζουν εξωτερική πολιτική.

* Κι ένα μη εκλογικό.

Ο ιστότοπος πουλάει λοιπόν «επίτοιχα» καθίσματα και μάλιστα τα προσφέρει και με τις δυο ορθογραφίες της λέξης «σκαμπό» και «σκαμπώ».

Σε ένα άρθρο στο ιστολόγιό μας θα ταίριαζε να γράψω, ας πούμε, «ορθοπεδικός (ή ορθοπαιδικός να προτιμάτε)». Εδώ, με παραξενεύει.

Σκέφτομαι λοιπόν ότι το «αν προτιμάτε» κακώς εμφανίστηκε, ότι το εντός παρενθέσεως κείμενο ήταν σχόλιο του κειμενογράφου προς τον πελάτη, να διαλέξει αν προτιμάει να γράψει τη λέξη με όμικρον ή με ωμέγα.

Και ο πελάτης χωρίς να το διαβάσει, το έδωσε κατευθείαν στον υπεύθυνο των ιστοσελίδων, ο οποίος το ανέβασε στον ιστότοπο χωρίς να αναρωτηθεί!

Πράγμα που μου θυμίζει τον αστικό μύθο για τον κομματάρχη που πίεζε τον υπουργό για κάποιο ρουσφέτι -οπότε, ο υπουργός απαύδησε και έγραψε στο κάτω μέρος του νόμου, με μολύβι «και ό,τι άλλο θέλει ο κ. Αντωνόπουλος» (τυχαίο το όνομα, μην παρεξηγηθούμε). Και, λέει ο μύθος, αυτό τυπώθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως!

* Κι ένα ακόμα για τις εκλογές.

Όταν πανηγυρίζουμε και όταν βλαστημάμε, μιλάμε τη μητρική μας γλώσσα, αυτό το ξέρουμε όσοι ζούμε στο εξωτερικό. Μιλάμε όμως και τη μητρική γλωσσική μας ποικιλία σε τέτοιες περιστάσεις.

Εδώ, ο Άδωνης πανηγύρισε για την εκλογική του επιτυχία, κι έγραψε «έφτασα τους 70.000 ψήφους». Τον διορθώνει ο σχολιαστής του Τουίτερ, επισημαίνοντας ότι η ψήφος είναι θηλυκό, άρα «τζάμπα τ’ αρχαία που λες ότι ξέρεις».

Και πράγματι, αν ο Άδωνης έγραφε στ’ αρχαία, θα ήταν λάθος «ο ψήφος». Αλλά στα νέα ελληνικά το ουσιαστικό «η ψήφος» εχει και παράλληλο αρσενικό τύπο, «ο ψήφος», που τον αναγνωρίζουν, ως προφορικό ή/και λαϊκό τύπο τα τρία από τα 4 μεγάλα λεξικά μας (μείον ο Μπαμπινιώτης). Το Τουίτερ είναι ουσιαστικά προφορικός λόγος, επομένως δεν έχουμε δικαίωμα να ψέξουμε τον Άδωνη για τον τύπο «τους ψήφους» (το οποίο, στα συγκεκριμένα συμφραζόμενα, μπορεί να είναι και έλξη από το ακριβέστερο «τους 70.000 σταυρούς»).

Υπάρχουν πολλοί λόγοι να επικρίνει κανείς τον Άδωνη για την πολιτική του. Υπάρχουν επίσης πάμπολλοι λόγοι να τον ψέξει κανείς στα γλωσσικά, ξεκινώντας από τις αντιεπιστημονικές του θέσεις (παλιότερα είχε ρητά αρνηθεί την ινδοευρωπαϊκή θεωρία) και φτάνοντας στα μπόλικα γλωσσικά του λάθη. Αλλα ο τύπος «τους ψήφους» δεν είναι λάθος, αφού αναγνωρίζεται από έγκυρα λεξικά.

Εγω έτσι λέω, αλλά ο ίδιος ο Αδωνης, όπως μου λένε, διόρθωσε τελικά τη διατύπωση.

* Τίτλος άρθρου:

Ιατρικό θαύμα ζωής: Γεννήθηκε μωρό από μήτρα αποθανόντα δότη

Και επεξήγηση:

Το κοριτσάκι γεννήθηκε τον περασμένο Ιούνιο με καισαρική τομή. Η μήτρα, από αποθανόντα δότη, μεταμοσχεύθηκε στη μητέρα στα τέλη του 2017.

Μπορεί το αρσενικό γένος να είναι το μη σημασμένο, κι όταν λέμε π.χ. «οι Έλληνες» να εννοούμε και τις Ελληνίδες (αν και αυτό μπορεί να αλλάξει στο μέλλον), αλλά μερικά πράγματα, όπως και να το κάνουμε, είναι σημασμένα από τη φύση. Όπως δεν μπορούμε να πούμε «ένας έγκυος πρέπει να αποφεύγει το κάπνισμα», έτσι και δεν μπορούμε να μιλάμε για «μήτρα από αποθανόντα δότη». Στα αγγλικά δεν γίνεται η διάκριση, from a deceased donor θα γράψουμε, αλλά στα ελληνικά πρέπει να προσδιορίσουμε το θηλυκό γένος.

Βέβαια, εδώ υπάρχει αμηχανία: πώς είναι το θηλυκό του δότη; Δεν θα έπρεπε να υπάρχει, το λεξικό το λέει: η δότρια. Ξενίζει επειδή δεν έχει χρησιμοποιηθεί πολύ, αλλά ο τύπος «η αιμοδότρια» είναι πολύ πιο κοινός.

Διπλή αμηχανία μάλιστα, γιατί και το θηλυκό του αποθανόντα δεν προκύπτει απολύτως ομαλά, αλλά αφού θέλουμε τα μεταξωτά πρέπει να τα φοράμε σωστά: από αποθανούσα δότρια θα πούμε.

* Και κλείνω με ένα χοντρό μαργαριτάρι από τον βασικό μας τροφοδότη, το in.gr. Σε ένα άρθρο που αξίζει να το επισκεφτείτε, επειδή έχει ένα βίντεο με εικόνες από την Κρήτη, από το 1964, διαβάζουμε:

O Charles Pathé ήταν ένας Βρετανός πρωτοπόρος της εποχής του. Κατέγραφε για πολλές δεκαετίες τον κόσμο γύρω του. Ευτυχώς πέρασε και από την Κρήτη το 1964 αφήνοντας παρακαταθήκη εκπληκτικής ποιότητας εικόνες που χαρακτηρίζουν την εποχή που ξεκίνησαν όλα στον τουρισμό.

Το απόσπασμα αυτό έχει μπόλικα λάθη, τόσο που μπορεί να χαρακτηριστεί καραβίδα.

Ο Charles Pathé δεν ήταν Βρετανός, αλλά Γάλλος. Ίδρυσε μεν την εταιρεία που έχει το όνομά του, αλλά πούλησε το βρετανικό σκέλος της, την British Pathé, ήδη από το 1927. Το κυριότερο, ο Σαρλ Πατέ δεν θα μπορούσε να περάσει απο την Κρήτη το 1964 διότι δεν είχε αφήσει μόνο την εταιρεία αλλά είχε αφήσει και τον μάταιο τούτο κόσμο από το 1957!

Είπαμε ότι η καλή δημοσιογραφία και νεκρούς ανασταίνει, αλλά υπάρχουν και όρια!

Καλό Σαββατοκύριακο εύχομαι, σε ψηφίσαντες και μη!