Μαδούροι και γκαϊδοί

Μια λέξη που έχει εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια στην αργκό των πολιτικών συζητήσεων είναι και το «μαδούροι». Περιέργως το slang.gr δεν την έχει καταχωρίσει (αν και δεν είναι τόσο περίεργο αφού τα τελευταία χρόνια το εξαιρετικό αυτό σάιτ υπολειτουργεί) οπότε είναι προς το παρόν αλεξικογράφητη.

Ο όρος «μαδούροι» χρησιμοποιήθηκε αρχικά από αντιπάλους της προηγούμενης κυβέρνησης για να χαρακτηρίσει είτε την προηγούμενη κυβέρνηση συνολικά, είτε τον ΣΥΡΙΖΑ, είτε μεμονωμένα στελέχη, μέλη ή οπαδούς του. Ο όρος φυσικά προέρχεται από τον Νικολάς Μαδούρο, τον Πρόεδρο της Βενεζουέλας, και εκείνοι που αρχικά τον χρησιμοποίησαν υπονοούσαν (ή και το έλεγαν καθαρά) πως ο ΣΥΡΙΖΑ σκόπευε να εγκαθιδρύσει αυταρχικό καθεστώς παρόμοιο με της λατινοαμερικανικής αυτής χώρας.

Για παράδειγμα, άρθρο γνωστού δεξιού ιστολογίου, από το 2016, είχε τίτλο «Κύριε Τσίπρα, μαδούροι στην Ελλάδα δεν περνάνε!» ενώ ο Αντώνης Σαμαράς, αντιδρώντας οργισμένα στην εμπλοκή του στην υπόθεση Νοβάρτις είχε δηλώσει ότι «ο Τσίπρας στήνει Μαδουριστάν«. Δεν είναι αυτές οι πρώτες εμφανίσεις του όρου, βέβαια.

Ωστόσο, με τον αρχικά προσβλητικό αυτόν όρο συνέβη κάτι που έχει βέβαια ξανασυμβεί αλλά είναι σχετικά σπάνιο: οι αποδέκτες του όρου, οι χαρακτηριζόμενοι ως «μαδούροι», έσπευσαν να τον υιοθετήσουν, να τον οικειοποιηθούν, και άρχισαν να τον χρησιμοποιούν ειρωνικά. Μόλις χτες στην Αυγή, στη σατιρική στήλη του ο Άγγελος Τσέκερης χρησιμοποίησε τον όρο, αλλά κι εγώ στο προχτεσινό άρθρο έγραψα για «την τετραετία που κυβερνούσαν οι μαδουραίοι», πάντα σε ειρωνικό ύφος. Και με την ευκαιρία να σημειώσουμε και τον τύπο αυτό, «μαδουραίοι», κατά το φουρναραίοι, νοικοκυραίοι κτλ. αλλά και κατά το «συριζαίοι», ενώ επίσης υπάρχει το «σταλινομαδούροι», επιτατικό ας πούμε.

Κι έτσι, αυτή τη στιγμή θα έλεγα ότι περισσότεροι χρησιμοποιούν τους όρους αυτούς ειρωνικά παρά κυριολεκτικά, αλλά δεν έχει σταματήσει και η κυριολεκτική χρήση. Για παράδειγμα, στο Τουίτερ βρίσκω τόσο το ειρωνικό («Το δίκαιο και το ηθικά σωστό είναι να οριστούν οι επικεφαλής της δικαιοσύνης από τόν κύριο #Μαρινάκη μετά τις #εκλογές, όλα τα άλλα είναι μαδουρέικα») όσο και το κυριολεκτικό («Μαδουρέικα κοπρόσκυλα»).

Ένας λόγος που τόσο πρόθυμα οικειοποιήθηκαν οι συριζαίοι τον χαρακτηρισμό είναι ο εγγενής παραλογισμός της σύγκρισης, που βγάζει γέλιο. Κάποιοι εξ αριστερών επικριτές του ΣΥΡΙΖΑ θα παρατηρούσαν ίσως ότι μπορεί να υιοθέτησαν τον όρο (και) επειδή, έχοντας αναγκαστεί να εφαρμόζουν μνημονιακά μέτρα, έβρισκαν τιμητικό να θεωρούνται ακραίοι αριστεροί από τους πολιτικούς αντιπάλους.

Αφού εδώ λεξιλογούμε όμως, πρέπει να λεξιλογήσουμε και με το επώνυμο του βενεζολάνου ηγέτη. Στα ισπανικά, maduro σημαίνει ώριμος και ανάγεται στο λατινικό maturus, ίδιας σημασίας. Η λατινική λέξη έχει περάσει και στα αγγλικά (mature) αλλά και στις άλλες ρωμανικές γλώσσες, αν και στα γαλλικά έχει… μαζέψει (mûr) και δεν αναγνωρίζεται τόσο εύκολα η προέλευσή της. Οπότε, ο Νικολάς Μαδούρο ειναι ώριμος.

Επώνυμο Μαδούρος υπάρχει στα ελληνικά. Βρίσκω ότι επιχωριάζει στην Πελοπόννησο, όπως θα περίμενε κανείς, ειδικότερα στο Λεοντάρι Αρκαδίας και στο Κοπανάκι Μεσσηνίας. Κάπου βρήκα και οικισμό Μαδουραίικα (ή αν προτιμάτε Μαδουρέικα) αλλά δεν ξέρω πού ακριβώς βρίσκεται ή βρισκόταν. Oύτε ξέρω αν είναι από την ίδια ρίζα η Μαδουρή, το νησάκι κοντά στη Λευκάδα όπου βρισκόταν το σπίτι του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.

Μια και πιάσαμε τα της Βενεζουέλας, να πούμε δυο λόγια και για τον αντίπαλο του Μαδούρο, τον Χουάν Γκουαϊδό, τον ηγέτη των προνομιούχων. Ομολογώ πως δεν ξέρω από πού ετυμολογείται το επώνυμό του -ίσως από το όνομα Guido. Πάντως από τότε που ο πραξικοπηματίας διεκδικητής της εξουσίας ήρθε στην επικαιρότητα, μου θύμισε την ιδιωματική λέξη «γκαϊδός», και σε μερικά σχόλιά μου στο Φέισμπουκ (αλλά όχι στο ιστολόγιο) τον αποκαλεσα έτσι.

Γκαϊδός ή σγκαϊδός είναι ο αλλήθωρος αλλά και, αλλού, ο σχεδόν ή τελείως τυφλός. Η λέξη είναι γνωστή ιδίως στην Ηπειρο, τη Θεσσαλία και την Πελοπόννησο. Είναι παράλληλος τύπος του πανελλήνιου «γκαβός» (γκαβός > γκαϊβός > γκαϊδός) Και επώνυμο Γκαϊδός υπάρχει, εντοπίζεται στην Πεντάπολη Σερρών.

Προχτές, η νέα μας κυβέρνηση, σε μια από τις πρώτες της ενεργειες, πριν ακόμα ορκιστεί η νέα Βουλή και αρχίσει να λειτουργεί, έσπευσε να αναγνωρίσει τον Χουάν Γκουαϊδό, τον πραξικοπηματία αντίπαλο του Μαδούρο, ως νόμιμο πρόεδρο της Βενεζουέλας, ευθυγραμμιζόμενη σε αυτό με αρκετούς εταίρους μας στην ΕΕ. «Από τους Μαδούρους στους Γουαϊδούρους», σχολίασε κάποιος στο Τουίτερ.

Η σπουδή αυτή έκανε εντύπωση, διότι εδώ και αρκετόν καιρό η Βενεζουέλα έχει φύγει από τους προβολείς της διεθνούς επικαιρότητας και ακόμα και ο Πρόεδρος Τραμπ δείχνει να έχει συμβιβαστεί με την ιδέα ότι η αλλαγή καθεστώτος δεν είναι τόσο εύκολη ή τόσο επίκαιρη υπόθεση. Μάλλον πρόκειται για μια κίνηση προς εσωτερική κατανάλωση, για να δηλωθεί στους οπαδούς της νέας κυβέρνησης η διαφορά από την προηγούμενη -μια κίνηση που μόνο ιδεοληψία μπορεί να χαρακτηριστεί.

Οπότε, δεν ξέρω αν οι μαδούροι συμπεριφέρθηκαν ώριμα, αλλά μου φαίνεται πως οι γκαϊδοί φάνηκαν κοντόφθαλμοι. Και αυτό ανεξάρτητα από τη γνώμη που έχει κανεις για το καθεστώς της Βενεζουέλας.