Σκέψεις για την αφίσα στο Μετρό

Ποιαν αφίσα; θα ρωτήσετε.

Tην αφίσα που εικόνα του βλέπετε εδώ αριστερά, που τοιχοκολλήθηκε προχτές στο Μετρό του Συντάγματος. Μην την αναζητήσετε σήμερα, δεν θα τη βρείτε (υποθέτω). Με το που την είδαν οι πρώτοι ταξιδιώτες της ημέρας, έγινε μεγάλη φασαρία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (το Φέισμπουκ και το Τουίτερ, δηλαδή· εμείς των ιστολογίων δεν είμαστε τόσο γρήγοροι στις αντιδράσεις μας, άσε που έχουμε μείνει πεντέξι) με αποτέλεσμα λίγες ώρες αργότερα ο υπουργός Μεταφορών Κ. Καραμανλής να δώσει εντολή απομάκρυνσης της αφίσας.

Το γεγονός αυτό προκάλεσε μια δεύτερη συζήτηση, αν δηλαδή καλώς κατέβηκε η αφίσα ή αν αυτό συνιστά παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης.

Θα γράψω κάποιες σκέψεις και για τα δυο θέματα.

Πρώτον, η αφίσα καθαυτή. Δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό. Θα θυμίσω ότι τις τελευταίες-τελευταίες μέρες του 2019 η αθλητική εφημερίδα Sportime είχε κυκλοφορήσει με εξώφυλλο πολύ παρόμοιο με της χτεσινής αφίσας και πάλι με μηνύματα κατά των εκτρώσεων –είχαμε γράψει τότε. Η ίδια οργάνωση ήταν πίσω και από την προηγούμενη πρωτοβουλία -κι αν σας φαίνεται «αμερικανιά» η αφίσα, δίκιο έχετε, είναι μετάφραση από παρόμοιες αφίσες που διακινεί η αμερικανική εναλλακτική δεξιά.

Όσο κι αν είναι χονδροειδείς, τέτοιες πρωτοβουλίες κάθε άλλο παρά ανώδυνες είναι διότι δημιουργούν κλίμα, ανακινούν ζητήματα που τα θεωρούμε κλεισμένα, μάχονται για την αναίρεση κατακτήσεων.

Μια απάντηση θα μπορούσε να είναι: Η έκτρωση είναι ανθρώπινο δικαίωμα αναγνωρισμένο από τον ΟΗΕ και είναι νόμιμη στην Ελλάδα από το 19876, τέλος της συζήτησης.

Ωστόσο, η απάντηση αυτή δεν αρκεί. Όσο κι αν δεν θέλουμε να συζητάμε πράγματα που τα θεωρούμε κλεισμένα -δεν θα συζητήσουμε για την επαναφορά της θανατικής ποινής, ούτε για το αν είναι θεμιτή η δουλεία- τα επιμέρους επιχειρήματα πρέπει να απαντιούνται, γιατί μένουν και αφήνουν εντυπώσεις -είδατε, ας πούμε, πόσο κακό έκανε ο εντελώς αστήριχτος ισχυρισμός περί 300.000 εκτρώσεων ετησίως, που αναπαράγεται ασύστολα (και, με την ευκαιρία, να σας συστήσω ένα εξαιρετικό άρθρο του Εμμ. Σχιζα, απάντηση στην… Μπουμπούκο Χαράμ για τον αριθμό των εκτρώσεων).

Καλοδεχούμενο είναι λοιπόν το άρθρο των Ελληνικών Χόαξες, το οποίο βάζει τα πράγματα στη θέση τους ελέγχοντας έναν προς έναν τους ισχυρισμούς της αφίσας. Να συγχαρώ τους υπεύθυνους και για την άμεση αντίδρασή τους -κάτι που δεν είναι καθόλου εύκολο, ιδίως με βάση την αρχή της πέτρας στο πηγάδι (ή, τον νόμο του Μπραντολίνι που λέει ότι η ποσότητα ενέργειας που χρειάζεται για να ανασκευαστεί μια μπαρούφα είναι μια τάξη μεγέθους μεγαλύτερη απ’ όσο χρειάζεται για να παραχθεί η μπαρούφα).

Για παράδειγμα, η αφίσα υποστηρίζει ότι το έμβρυο αισθάνεται πόνο στις 8 εβδομάδες ενώ τα Χόαξες στην ανασκευή τους αντιτείνουν τις 27 εβδομάδες. Η διαφορά είναι τεράστια και οι 8 εβδομάδες δεν είναι διόλου τυχαία διαλεγμένες, ούτε οι 10 εβδομάδες για το έμβρυο της φωτογραφίας, διότι είναι κάτω από τις 12 εβδομάδες που ορίζει ο νόμος ως το όριο μέχρι το οποίο η έκτρωση είναι απολύτως νόμιμη σε κάθε περίπτωση (αν συντρέχουν λόγοι, το όριο ανεβαίνει).

Και αυτές ακριβώς οι ψευδείς (και πολύ πονηρά διαλεγμένες) χρονολογικές αναφορές είναι που ξεσκεπάζουν τον απώτερο σκοπό των εμπνευστών αυτής της εκστρατείας.

Διότι, είπαν κάποιοι, η αφίσα δεν ζητάει την απαγόρευση των εκτρώσεων, προσπαθεί όμως να πείσει τις γυναικες να μην καταφεύγουν σε εκτρώσεις. Κάτι τέτοιο άλλωστε είχε πει και ο Άδωνης, που αναγνώρισε ότι οι εκτρώσεις είναι νόμιμες αλλά διερωτήθηκε αν είναι ηθικές. Ωστόσο, αυτή είναι μόνο η αρχή. Όπως έχει δείξει η πείρα από τις ΗΠΑ, αν τους δώσουμε θάρρος θα ανέβουν στο κρεβάτι μας. Θα ακολουθήσουν οι συγκεντρώσεις έξω από κλινικές και η τρομοκράτηση γυναικών που θέλουν να κάνουν έκτρωση και όλο το πρόγραμμα της ακροδεξιάς ατζέντας μέχρι που να δημιουργηθει κλίμα κατάλληλο για να τεθούν νέοι περιορισμοί -πχ να κατέβει το όριο- ακόμα και να απαγορευτούν τελικά οι εκτρώσεις. Και, όπως συζητούσαμε και προχτές, απαγόρευση των εκτρώσεων δεν σημαίνει ότι δεν θα γίνονται εκτρώσεις, σημαίνει ότι θα γίνονται παράνομα, με μεγάλο κίνδυνο για τις γυναίκες.

Και δεν θα οδηγήσουν στην πολυπόθητη αύξηση της γονιμότητας: ο φίλος μας ο Pedis μάς θύμισε τις προάλλες ότι η Νότια Κορέα, που έχει αυστηρότατη νομοθεσία απαγόρευσης των εκτρώσεων εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, παρουσιάζει ταυτόχρονα και έναν από τους χαμηλότερους στον πλανήτη δείκτες γονιμότητας, μόλις 0,98 το 2018 (εμείς έχουμε κάπου 1,30).

Πριν προχωρήσουμε στο δεύτερο ερώτημα, μια παρέκβαση. Νομίζω πως όταν συζητάμε το θέμα των εκτρώσεων -όπως και άλλα θέματα δικαιωμάτων- πρέπει να προσέχουμε λίγο την ορολογία. Αν δεχτούμε αδιαμαρτύρητα τον όρο «αγέννητο παιδί» της αφίσας, έχουμε ήδη χάσει έδαφος στη συζήτηση. Δεν πρόκειται για αγέννητο παιδί, πρόκειται για έμβρυο. Κατά σύμπτωση, χτες συζητούσα με κάποιον, διδάσκοντα της Νομικής μάλιστα σε ξένο πανεπιστήμιο ή κολέγιο, ο οποίος επέμενε να χρησιμοποιεί τον όρο «θανάτωση εμβρύου» αντί για «έκτρωση». Προφανώς δεν δέχτηκα αυτή τη βάση συζήτησης. Κλείνω την παρέκβαση, περνάω στο δεύτερο ζήτημα.

Είπαμε ότι το μήνυμα της αφίσας ήταν παραπλανητικό, απέβλεπε στη δημιουργία ψευδών εντυπώσεων και ενοχών στους επιβάτες και ιδίως στις επιβάτισσες που θα την έβλεπαν. Καλώς λοιπόν κατέβηκε η αφίσα;

To ότι οι πληροφορίες της αφίσας ήταν ψευδείς και παραπλανητικές ασφαλώς πρέπει να επισημανθεί, αλλά δεν είναι το αποκλειστικό κριτήριο για να αποφασίσουμε αν πρέπει ή όχι να επιτραπεί η τοιχοκόλληση της αφίσας στους χώρους του μετρό. Για να κάνουμε μια υπόθεση εργασίας, αν αύριο έρθει η ίδια αφίσα, χωρίς τα «πληροφοριακά» κειμενάκια μέσα στους τέσσερις κύκλους, άρα και χωρίς ψευδείς ισχυρισμούς, και μόνο με το σύνθημα: ΑΦΗΣΕ ΤΟ ΑΓΕΝΝΗΤΟ ΠΑΙΔΙ ΝΑ ΖΗΣΕΙ – ΔΙΑΛΕΞΕ ΤΗ ΖΩΗ, θα μπορεί να τοιχοκολληθεί στο Μετρό;

Νομίζω και πάλι όχι. Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για ένα μήνυμα που εξάπτει πάθη, που ο δέκτης δεν μπορεί να το αποφύγει, άρα δεν είναι υποχρεωμένη η δημόσια επιχείρηση να το δεχτεί στους χώρους του Μετρό. Είναι και πάλι μήνυμα που αποβλέπει να προκαλέσει ενοχές σε ταλαιπωρημένες γυναίκες, που έχουν περάσει μια πολύ οδυνηρή και ψυχοφθόρα δοκιμασία όταν αποφάσισαν να κάνουν την έκτρωση -διότι οι άντρες που κάνουν αυτές τις εκστρατείες φαντάζονται ότι «αυτές οι τσούλες που κάνουν έκτρωση» το κάνουν ελαφρά τη καρδία, ανάμεσα σε ένα ποτό κι έναν χορό.

Και βέβαια, δεν υπάρχει θέμα ελευθερίας του λόγου, διότι δεν απαγορεύεται η αφίσα γενικώς. Κανείς δεν εμποδίζει το κίνημα afistemenaziso.gr να νοικιάσει διαφημιστικές πινακίδες και να βάλει την αφίσα του εκεί ή να βάλει ολοσέλιδη καταχώρηση σε εφημερίδα (εδώ που τα λέμε, αυτό το έκαναν ήδη και μάλιστα σε εξώφυλλο).

Περιορισμοί στις διαφημίσεις είναι πολλοί άλλωστε -για παράδειγμα, διαφημίσεις τσιγάρων δεν επιτρέπονται χωρίς να εγείρεται ζήτημα ελευθερίας του λόγου. Επίσης, δεν νομίζω πως θα δεχόταν η ΣΤΑΣΥ να τοιχοκολληθούν στο Μετρό διαφημίσεις για τη δεύτερη έκδοση του βιβλίου του Κουφοντίνα, παρόλο που το βιβλίο εκδόθηκε και κυκλοφορεί νόμιμα. Ή, για να πάμε σε κάτι όχι πολιτικό, αν μια οργάνωση έκανε εκστρατεία για να τονίσει τις παρενέργειες των εμβολίων θα επιτρέπονταν οι αφίσες της στο Μετρό;

Πολλοί απ’ όσους διαφώνησαν με το κατέβασμα της αφίσας είναι καλοπροαίρετοι, αλλά όχι όλοι. Για παράδειγμα, επιχειρηματολογώντας στα Νέα εναντίον της απόσυρσης της επίμαχης αφίσας, ο Ηλίας Κανέλλης έγραψε μεταξύ άλλων (το άρθρο είναι κλειδωμένο για τους μη συνδρομητές):

Με το που άρχισαν τα δρομολόγια του μετρό και τα προοδευτικά μάτια είδαν αυτή την ανάρτηση, σηκώθηκε πολύς κουρνιαχτός. Πού ακούστηκε, τραμπικές ιδέες να αμφισβητούν ό,τι η ανοιχτή κοινωνία μας έχει κατακτήσει. Ουαί και αίσχος. Μια ιδεολογική κομαντατούρα βγήκε στα σόσιαλ μίντια ψάχνοντας να βρει ενόχους, που επέτρεψαν να μολύνει τα μάτια μας και να παρενοχλήσει τις ευαίσθητες ψυχές μας μια τόσο οπισθοδρομική καμπάνια. Κάτω τα χέρια από τον προοδευτισμό μας. Και ω του θαύματος, ο προοδευτισμός μας σώθηκε. Με απόφαση του υπουργείου Μεταφορών, οι αφίσες τελικά αποσύρθηκαν. Ο ήλιος έδυσε πάνω από μια Αθήνα στην οποία ο προοδευτισμός είχε καταγάγει περηφανή νίκη.

(…)

Είναι ήττα της ελευθερίας της έκφρασης η απόσυρση των αφισών μιας άποψης. Οχι μόνο επειδή η άποψη αυτή θα διεκδικεί οπαδούς, επικαλούμενη ότι διώκεται από εθνομηδενιστές. Αλλά κυρίως επειδή καθιερώνεται ένα πολύ άσχημο κλίμα: όποια δημόσια άποψη δεν αρέσει στους θεματοφύλακες του προοδευτισμού που μπορούν να κάνουν συντονισμένο θόρυβο στο Twitter ή στο Facebook, θα στιγματίζεται ως οπισθοδρομική, φασίζουσα, τραμπική ή δεν ξέρω γω τι άλλο και ο όχλος θα αναλαμβάνει την αποκαθήλωση και της άποψης και όποιων την υποστηρίζουν

Γιατί δεν θεωρώ καλοπροαίρετη την άποψη; Διότι θεωρώ ότι τα λέει στην πεθερά για να τ’ ακούσει η νύφη. Δεν ενδιαφέρεται για την ελευθερία της έκφρασης που τάχα ηττήθηκε με το κατέβασμα της αφίσας, αλλά ανησύχησε επειδή ο υπουργός έτεινε ευήκοον ους στην κατακραυγή που είχε ξεσπάσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (μεταξύ άλλων και από λίγους αλλά διακεκριμένους υποστηρικτές του κυβερνώντος κόμματος).

Διότι δεν είναι η πρώτη φορά που η κατακραυγή από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φέρνει αποτελέσματα. Θυμάστε τον εξαναγκασμό σε παραίτηση του κ. Διαματάρη ή του διοικητή του νοσοκομείου Καρδίτσας, δυο γεγονότα «μη προγραμματισμένα» που και τα δύο είχαν ως αφετηρία την κατακραυγή στα σόσιαλ -για να μην πω για Κουκάκι και Ζακ, όπου τα σόσιαλ έπαιξαν καίριο ρόλο στην αντικρουση της κατεστημένης άποψης.

Οπότε, η ενόχληση του κ. Κανέλλη, δημοσιογράφου που αμείβεται παχυλά από την κρατική τηλεόραση για μια εκπομπή με πολική θεαματικότητα, είναι η ενόχληση του ελέφαντα, της πιο αδιαπέραστης μονοφωνικής μονολιθικότητας στην ιστορία της χώρας στα κανάλια και τις εφημερίδες, από τα δαγκώματα του μυρμηγκιού, που είναι τα σόσιαλ. Τα σόσιαλ θέλει να φιμώσει ο κ. Κανέλλης και συνεχώς διαμαρτύρεται για τον «όχλο» (ορολογία Παπαδόπουλου), όπως έκανε και προχτές που χαρακτήρισε «αντιδημοκρατική» την επίθεση που δέχτηκε ο συγγραφέας Χ. Χωμενίδης στο Φέισμπουκ.

Αλλά θα φροντίσουμε να τον ενοχλήσουμε κι άλλο.