Η μοιραία αγγελία

Το μακρινό 1987 ήταν μια χρονιά με ακραία καιρικά φαινόμενα, σε μια εποχή που τα ακραία καιρικά φαινόμενα ήταν κάτι το σπάνιο. Ίσως να μη θυμάστε ότι τον Μάρτιο είχε κάνει τον χειρότερο χιονιά του 20ού αιώνα στην Αττική (ή έτσι χαρακτηρίστηκε) αλλά θα θυμάστε, όσοι έχετε την  κατάλληλη ηλικία εννοώ, τον φονικό καύσωνα του Ιουλίου, που στοίχισε χιλιάδες νεκρούς, ιδίως ηλικιωμένους, καθώς δεν υπήρχαν  κλιματιστικά όπως σήμερα.

Ενδιάμεσα είχαμε κι ένα άλλο ακραίο αλλά ευχάριστο συμβάν, τον Ιούνιο, όταν η ελληνική εθνική ομάδα μπάσκετ κατέκτησε το πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα, με τον Γκάλη, τον Γιαννάκη, τον Φάνη και τ’ άλλα παιδιά.

Αλλά και στη δική μου ζωή  συνέβη κάτι σημαντικό το 1987, που τελικά άλλαξε τον ρου της προσωπικής μου ιστορίας. Είχα απολυθεί από τον στρατό την  περασμένη χρονιά, το καλοκαίρι του 1986, και δούλευα μεταφραστής αυτοαπασχολούμενος, φριλάνς, κανονικά και αναγνωρισμένα, με βιβλία στην εφορία. Δούλευα σε μόνιμη βάση με δύο εργοδότες-εκδοτικούς οίκους, τη Σύγχρονη Εποχή (τον εκδοτικό οίκο του ΚΚΕ) όπου μετέφραζα και αναθεωρούσα βιβλία λογοτεχνικά ή δοκίμια, από τα αγγλικά αλλά όχι μόνο, και αφετέρου τον Κλειδάριθμο,  όπου ο Γιάννης Φαλδαμής ξεκινούσε τότε το πολύ πετυχημένο εκδοτικό του εγχείρημα, τότε αποκλειστικά με βιβλία πληροφορικής. Είχα πάντα πολλή δουλειά, έβγαζα καλά λεφτά κι έτσι δούλευα οχτάωρο κανονικά τη  μέρα. Κάποια πρωινά χρειαζόταν να ανέβω  στην Αθήνα (έμενα πάντοτε στο Παλαιό Φάληρο) για συζητήσεις με τους εκδότες.

Κι έτσι είχε γίνει στις 30 Ιουλίου,  μέσα στον καύσωνα -αν και τότε, 28 χρονών, δεν θυμάμαι να με είχε ενοχλήσει ιδιαίτερα η τρομερή ζέστη. Είχα λοιπόν ανέβει στην Αθήνα και το μεσημέρι επέστρεφα στο σπίτι. Κατευθύνθηκα στο Σύνταγμα να πάρω το λεωφορείο, το 126. Πήρα και εφημερίδα, διότι το θεωρούσα αδιανόητο να μη διαβάζω κάτι στη στάση του λεωφορείου.

Ριζοσπάστη είχα πάρει το πρωί και τον είχα αφήσει στο σπίτι πριν φύγω, Πρώτη και Ελευθεροτυπία θα έφερνε ο πατέρας μου το μεσημέρι, οπότε πήρα τα Νέα, που δεν τα πολυσυνήθιζα. Και καθώς ξεφύλλιζα την εφημερίδα, μέσα στο λεωφορείο, έφτασα και στις μικρές αγγελίες -τα Νέα, για τους νεότερους, ήταν  η εφημερίδα των  αγγελιών, αφιέρωνε κάθε μέρα δεκάδες σελίδες σε  μικρές αγγελίες.

Και εκεί είδα την αγγελία που βλέπετε (δεν έχω κρατήσει το φύλλο από τότε, πολύ αργότερα βρήκα το σώμα των  Νέων του 1987 σκαναρισμένο). Η Επιτροπή των  Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ζητούσε ελληνόφωνους μεταφραστές για το Λουξεμβούργο, ως προσωρινούς υπαλλήλους, με σύμβαση  ορισμένου χρόνου.

Τις αγγελίες τις κοίταζα, διότι, αν και ήμουν γενικά ευχαριστημένος από τη  δουλειά μου, δεν ήμουν  σίγουρος ότι θα κρατήσει για πάντα. Ήξερα μόνο ότι μάλλον δεν θα δουλέψω σαν (ως, αν είστε της άλλης σχολής) χημικός μηχανικός. Είχα πάει σε μια συνέντευξη σε μια μεγάλη χημική βιομηχανία, συστημένος από φίλο που δούλευε  εκεί, και στα μισά της συνέντευξης συνειδητοποιήσαμε κι οι δυο μας, εγώ κι ο παλιός που με εξέταζε, ότι δεν κάνω γι’ αυτή τη δουλειά.

Οπότε, κοίταζα τις αγγελίες και την ίδια εποχή (λίγο πριν ή λίγο μετά,  δεν θυμάμαι) είχα κάνει μια αίτηση  για αερολιμενάρχης που ζητούσε η ΥΠΑ, καθώς και για μεταφραστής  στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Ευρεσιτεχνιών στη Χάγη.

Παρόλο που ήμουν ήδη επαγγελματίας μεταφραστής, δεν ήξερα πολλά για το μεταφραστικό της ΕΟΚ. Έκανα τα χαρτιά μου, χωρίς να δίνω πολλή σημασία, και έφυγα για διακοπές, όπως είχα κανονίσει.

Τον Αύγουστο εκείνο δεν δούλεψα καθόλου, διότι γυρνούσα εδώ κι εκεί, κι έτσι δοκίμασα από πρώτο χέρι μια απογοήτευση του ελεύθερου επαγγέλματος, ότι αν δεν δουλέψεις δεν πληρώνεσαι.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου ήρθε ένα γράμμα από την ΕΟΚ, ότι θα έκαναν γραπτές εξετάσεις στην Πάντειο (τότε ήταν γένους θηλυκού), μετάφραση από δυο γλώσσες, από αγγλικά και από γαλλικά. Δεν θυμάμαι πότε έγιναν οι εξετάσεις, μάλλον  προς τα τέλη Σεπτεμβρίου.

Εγώ τα γαλλικά τα είχα μάθει καλά όταν ήμουν στο γυμνάσιο, είχα πάρει και κάποιο Σορμπόν στην πέμπτη γυμνασίου (εντάξει, δευτέρα Λυκείου) πριν αρχίσω το γερό διάβασμα για τις εισαγωγικές, αλλά από τότε τα είχα αφήσει. Ποτέ δεν είχε χρειαστεί να δουλέψω μετάφραση από γαλλικά -στον Κλειδάριθμο είχα  μόνο αγγλικά, στη  Σύγχρονη Εποχή είχα δουλέψει και κάτι γερμανικά, αλλά γαλλικά ποτέ. Ούτε λεξικό δεν είχα -διότι, η ειδοποίηση προσδιόριζε, με κεφαλαία και υπογραμμισμένα, ότι «επιτρέπεται η χρήση λεξικών».

Οπότε, την παραμονή της εξέτασης δανείστηκα από τη  φίλη μου τη Γκέλη ένα γαλλοελληνικό λεξικό της φωτιάς, ένα Μάντεσον. Εδώ που τα λέμε, δεν υπήρχε και κανένα γαλλοελληνικό της προκοπής τα χρόνια εκείνα. Οι επαγγελματίες χρησιμοποιούσαν κυρίως τα γαλλογαλλικά σαν το Ρομπέρ, αλλά εγώ δεν δούλευα γαλλικά, όπως είπα. Για τα αγγλικά κουβάλησα το τετράτομο του Οδυσσέα, αυτό χρησιμοποιούσα τότε και ακόμα  το έχω αλλά πρέπει  να έχουν περάσει  τριάντα χρόνια που δεν  το έχω ανοίξει. Δεν είχα το Πένγκουιν, που το είχε φτιάξει πολύ ωραία ο Νίκος Λίγγρης (δεν είχα ακόμα γνωρίσει τον  Λίγγρη,  αν και ήμουν μανιώδης αγοραστής από το μαγαζί του, το καταπληκτικό βιβλιοπωλείο Compendium στην οδό Νίκης  -ή Βουλής, ξεχνάω).

Ήμασταν καμιά διακοσαριά άτομα στην  αίθουσα -είδα και δυο συμμαθητές από την Ιωνίδειο, τον Μιχάλη και τον  Αντώνη. Ο Αντώνης ήξερα ότι μετέφραζε νομικά κείμενα (δικηγόρος ήταν) και θεώρησα πως θα τον πάρουν σίγουρα. Τα γαλλικά, που τα φοβόμουν  επειδή είχα πάνω από δέκα χρόνια να ασχοληθώ μαζί τους, δεν με δυσκόλεψαν  πολύ, αυτή η ευλογημένη γλώσσα είναι σαν το ποδήλατο, αν την αφήσεις δεν σε αφήνει, ή τέλος πάντων ξανάρχεται αμέσως -όχι σαν τα γερμανικά, που την πρώτη  μέρα στη Γερμανία είμαι άφωνος και την πέμπτη συζητάω για τον  Καντ. Μάλιστα, όπως έμαθα αργότερα, στα γαλλικά είχα πάρει καλύτερο βαθμό απ’ ό,τι στ’ αγγλικά.

Τελείωσαν  οι εξετάσεις, επέστρεψα  το λεξικό στην Γκέλη και δεν  πολυσκέφτηκα το θέμα, μάλιστα δεν είχα πει τίποτα στους φίλους μου. Αλλά κάποια στιγμή, αρχές Νοεμβρίου θα ήταν, μου τηλεφώνησαν από το Λουξεμβούργο να πάω τις τάδε του μηνός να περάσω ιατρικές εξετάσεις και συνέντευξη. Ήρθε και τηλεγράφημα, οπότε βεβαιώθηκα ότι δεν είναι φάρσα.

Αυτά θα γίνονταν Δευτέρα πρωί, οπότε έβγαλα ένα  πανάκριβο αεροπορικό εισιτήριο (μισό μηνιάτικο!) για την Κυριακή μέσω Ζυρίχης ή Φρανκφούρτης, δεν θυμάμαι. Την εποχή εκείνη, το εισιτήριο έπρεπε να  περιλαμβάνει οπωσδήποτε σαββατοκύριακο, αλλιώς ήταν πολύ ακριβότερο, αλλά αυτό δεν το ήξερα, δυο αεροπορικά ταξίδια είχα κάνει ως τότε στη ζωή μου -η κόρη μου, στην  ίδια ηλικία, έχει κάνει καμιά εκατοστή.

Τελικά, εκείνο το βράδυ είχε  ομίχλη και το αεροπλάνο δεν μπόρεσε να προσγειωθεί στο Λουξεμβούργο, οπότε μας άφησε στο Ντίσελντορφ. Ευτυχώς συνταξίδευε ένας Έλληνας, που δούλευε στην Γκουντγίαρ, διότι το Λουξεμβούργο έχει και βαριά βιομηχανία, και μου είπε ότι κι άλλες φορές το έχει πάθει και μου έδειξε και πήγα  μαζί του με το τρένο. Από τότε, έχω πάει αεροπορικώς καμιά πεντακοσαριά φορές στο Λουξεμβούργο και ποτέ άλλοτε δεν έτυχε πρόβλημα στην προσγείωση λόγω ομίχλης. Στο τρένο, ο συνάδελφος (ήταν μηχανικός, δυστυχώς δεν θυμάμαι το όνομά του) μου είχε πει  ότι καλό ξενοδοχείο είναι το Άλφα, απέναντι  στον σταθμό, και ότι ο περιπτεράς του σταθμού ήταν Έλληνας.

Οπότε έπιασα δωμάτιο στο Άλφα και μετά πήγα να πάρω τσιγάρα και χάρτη  της πόλης από το περίπτερο του σταθμού. Μίλησα  ελληνικά στον ψηλό, ξερακιανό και ασπρομάλλη κύριο και σαν να  ενοχλήθηκε. Αργότερα τον γνώρισα καλά, παίζαμε και μπριτζ μαζί,  αλλά ήταν ανυπόφορος σύντροφος και δεν μακροημέρευσε ο συνεταιρισμός μας (μια φορά είχα βγάλει ένα δύσκολο συμβόλαιο κοντραρισμένο, και είχαμε κερδίσει  το τοπ -και ο Μάριος σχολίασε: «Γιατί δεν δοκίμασες να βγάλεις μία πάνω;» Όσοι ξέρουν μπριτζ, θα καταλάβουν).

Την άλλη μέρα πέρασα από ιατρικές εξετάσεις,  πέρασα και από τη  συνέντευξη όπου παραήμουν χαλαρός. Με κέρασαν  καφέ και ζήτησα  να ανάψω τσιγάρο, και πράγματι κάπνισα. Είχα και πυκνά μαλλιά, μούσια και μουστάκια, δεν πρέπει να έκανα πολύ καλή εντύπωση. Μόλις τελείωσα και ενώ πήγαινα στο λογιστήριο να πάρω τα έξοδά μου, ένας από τους εξεταστές, που αργότερα έγινε  ας πούμε μέντοράς μου, με ξεμονάχιασε και μου είπε «Ενόχλησες κάποιους, αλλά το γραπτό σου ήταν  πολύ καλό και έχουμε ανάγκη από μηχανικούς, οπότε θεώρησε ότι πέρασες».

Στο λογιστήριο με κατσάδιασαν, διότι είχα βγάλει ακριβό εισιτήριο ενώ έπρεπε να βγάλω το φτηνό και να αναχωρήσω από Αθήνα το Σάββατο. «Θα μου πληρώνατε δεύτερη νύχτα ξενοδοχείο;» ρώτησα και δεν είχαν  απάντηση, οπότε τελικά μου έδωσαν όσα είχα δώσει, αφού πρώτα με έβαλε να  γράψω Impossible de trouver un  prix apex, έτσι έλεγαν το φτηνό εισιτήριο, μια λέξη που δεν την  ήξερα και του ζήτησα να τη συλλαβίσει. Θυμάμαι τον αριθμό, 3033 βέλγικα φράγκα, καμιά εκατοστή χιλιάδες δραχμές. Εκνευρίστηκα όμως από αυτό, γιατί εγώ είχα ενεργήσει με καλή πίστη, οπότε μετά άλλαξα το μισό πανάκριβο εισιτήριο κι αντί να γυρίσω Αθήνα πήγα στο Λονδίνο να δω τους φίλους μου που έκαναν εκεί διδακτορικό.

Όταν τελικά γύρισα Αθήνα, είχε έρθει και το χαρτί που με καλούσε να πιάσω δουλειά στις 16 Ιανουαρίου 1988. Πήγα στον Περισσό να τους ενημερώσω. Παρόλο που το ΚΚΕ ήταν κριτικό απέναντι στην ΕΟΚ, εκείνη την εποχή επικρατούσαν οι ανανεωτικοί κι έτσι με ενθάρρυναν να δεχτώ την πρόσκληση. Ο Αλέκος Αλαβάνος μου είπε «Να πας οπωσδήποτε, η οργάνωση στο Λουξεμβούργο έχει ανάγκη ενίσχυσης». Βέβαια, ένας σύντροφος από το Φάληρο με ειρωνεύτηκε που θα πάω στη χώρα του Ρενέ Ουρμπανί (ήταν ο ιστορικός ηγέτης του κάποτε ισχυρού ΚΚ Λουξεμβούργου) -και μετά από μερικά χρόνια επιασε δουλειά στον ΟΗΕ. Κι έτσι άρχισα να λέω στους φίλους μου ότι «θα πάω για ένα χρόνο στο Λουξεμβούργο».

Ήδη είχα συμφωνήσει με ένα καλό παιδί που εξεταστήκαμε μαζι, αν μας πάρουν και τους δύο, να συγκατοικήσουμε -και μετά που πήγα σπίτι του τα Χριστούγεννα η μητέρα του είπε στον πατέρα του «Ήρθε ο συγκάτοικος του Γιάννη». Και έτσι έγινε, πιάσαμε μαζί ένα τεράστιο διαμέρισμα και περάσαμε πολύ ωραία δυο χρόνια.

Το συμβόλαιο ήταν για ένα χρόνο, όπως είπα. Η υπηρεσία ελληνικής μετάφρασης ήταν υποστελεχωμένη και έπρεπε έτσι κι αλλιώς να κάνει προσλήψεις, και το πρόβλημα οξύνθηκε όταν δυο κοπέλες πήραν άδεια εγκυμοσύνης και ο Γιάννης Δ. έσπασε  το πόδι του στη μπάλα, οπότε χρειάζονταν επειγόντως κόσμο.

Επειδή όμως θα περνούσαν πολλοί μήνες για να ολοκληρωθεί γενικός διαγωνισμός, αποφάσισαν αυτή την διαδικασία του πρόχειρου διαγωνισμού και προσέλαβαν οχτώ άτομα με συμβόλαιο ενός χρόνου, μέχρι να γίνει ο γενικός διαγωνισμός. Πρώτη και τελευταία φορά έγινε τέτοια διαδικασία -συνήθως τα προσωρινά συμβόλαια τα έδιναν σε γνωστούς, που έκαναν ήδη μεταφράσεις φριλάνς για τα κοινοτικά όργανα, αλλά επειδή ήθελαν οχτώ άτομα όλα μαζί αποφάσισαν να κάνουν κάτι πιο συγκροτημένο.

Τελικά, ούτε ο ένας χρόνος άρκεσε και μας παρέτειναν το συμβόλαιο για έναν χρόνο ακόμα. Προς τα τέλη του 1989, ενώ έπεφτε το Τείχος, έγινε ο διαγωνισμός στην Κομισιόν και πέρασα, έγινε όμως και άλλος ένας στο Κοινοβούλιο και πέρασα κι εκεί, οπότε είχα να διαλέξω. Αλλά αυτά είναι μια άλλη ιστορία.