Η μοιραία αγγελία

Το μακρινό 1987 ήταν μια χρονιά με ακραία καιρικά φαινόμενα, σε μια εποχή που τα ακραία καιρικά φαινόμενα ήταν κάτι το σπάνιο. Ίσως να μη θυμάστε ότι τον Μάρτιο είχε κάνει τον χειρότερο χιονιά του 20ού αιώνα στην Αττική (ή έτσι χαρακτηρίστηκε) αλλά θα θυμάστε, όσοι έχετε την  κατάλληλη ηλικία εννοώ, τον φονικό καύσωνα του Ιουλίου, που στοίχισε χιλιάδες νεκρούς, ιδίως ηλικιωμένους, καθώς δεν υπήρχαν  κλιματιστικά όπως σήμερα.

Ενδιάμεσα είχαμε κι ένα άλλο ακραίο αλλά ευχάριστο συμβάν, τον Ιούνιο, όταν η ελληνική εθνική ομάδα μπάσκετ κατέκτησε το πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα, με τον Γκάλη, τον Γιαννάκη, τον Φάνη και τ’ άλλα παιδιά.

Αλλά και στη δική μου ζωή  συνέβη κάτι σημαντικό το 1987, που τελικά άλλαξε τον ρου της προσωπικής μου ιστορίας. Είχα απολυθεί από τον στρατό την  περασμένη χρονιά, το καλοκαίρι του 1986, και δούλευα μεταφραστής αυτοαπασχολούμενος, φριλάνς, κανονικά και αναγνωρισμένα, με βιβλία στην εφορία. Δούλευα σε μόνιμη βάση με δύο εργοδότες-εκδοτικούς οίκους, τη Σύγχρονη Εποχή (τον εκδοτικό οίκο του ΚΚΕ) όπου μετέφραζα και αναθεωρούσα βιβλία λογοτεχνικά ή δοκίμια, από τα αγγλικά αλλά όχι μόνο, και αφετέρου τον Κλειδάριθμο,  όπου ο Γιάννης Φαλδαμής ξεκινούσε τότε το πολύ πετυχημένο εκδοτικό του εγχείρημα, τότε αποκλειστικά με βιβλία πληροφορικής. Είχα πάντα πολλή δουλειά, έβγαζα καλά λεφτά κι έτσι δούλευα οχτάωρο κανονικά τη  μέρα. Κάποια πρωινά χρειαζόταν να ανέβω  στην Αθήνα (έμενα πάντοτε στο Παλαιό Φάληρο) για συζητήσεις με τους εκδότες.

Κι έτσι είχε γίνει στις 30 Ιουλίου,  μέσα στον καύσωνα -αν και τότε, 28 χρονών, δεν θυμάμαι να με είχε ενοχλήσει ιδιαίτερα η τρομερή ζέστη. Είχα λοιπόν ανέβει στην Αθήνα και το μεσημέρι επέστρεφα στο σπίτι. Κατευθύνθηκα στο Σύνταγμα να πάρω το λεωφορείο, το 126. Πήρα και εφημερίδα, διότι το θεωρούσα αδιανόητο να μη διαβάζω κάτι στη στάση του λεωφορείου.

Ριζοσπάστη είχα πάρει το πρωί και τον είχα αφήσει στο σπίτι πριν φύγω, Πρώτη και Ελευθεροτυπία θα έφερνε ο πατέρας μου το μεσημέρι, οπότε πήρα τα Νέα, που δεν τα πολυσυνήθιζα. Και καθώς ξεφύλλιζα την εφημερίδα, μέσα στο λεωφορείο, έφτασα και στις μικρές αγγελίες -τα Νέα, για τους νεότερους, ήταν  η εφημερίδα των  αγγελιών, αφιέρωνε κάθε μέρα δεκάδες σελίδες σε  μικρές αγγελίες.

Και εκεί είδα την αγγελία που βλέπετε (δεν έχω κρατήσει το φύλλο από τότε, πολύ αργότερα βρήκα το σώμα των  Νέων του 1987 σκαναρισμένο). Η Επιτροπή των  Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ζητούσε ελληνόφωνους μεταφραστές για το Λουξεμβούργο, ως προσωρινούς υπαλλήλους, με σύμβαση  ορισμένου χρόνου.

Τις αγγελίες τις κοίταζα, διότι, αν και ήμουν γενικά ευχαριστημένος από τη  δουλειά μου, δεν ήμουν  σίγουρος ότι θα κρατήσει για πάντα. Ήξερα μόνο ότι μάλλον δεν θα δουλέψω σαν (ως, αν είστε της άλλης σχολής) χημικός μηχανικός. Είχα πάει σε μια συνέντευξη σε μια μεγάλη χημική βιομηχανία, συστημένος από φίλο που δούλευε  εκεί, και στα μισά της συνέντευξης συνειδητοποιήσαμε κι οι δυο μας, εγώ κι ο παλιός που με εξέταζε, ότι δεν κάνω γι’ αυτή τη δουλειά.

Οπότε, κοίταζα τις αγγελίες και την ίδια εποχή (λίγο πριν ή λίγο μετά,  δεν θυμάμαι) είχα κάνει μια αίτηση  για αερολιμενάρχης που ζητούσε η ΥΠΑ, καθώς και για μεταφραστής  στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Ευρεσιτεχνιών στη Χάγη.

Παρόλο που ήμουν ήδη επαγγελματίας μεταφραστής, δεν ήξερα πολλά για το μεταφραστικό της ΕΟΚ. Έκανα τα χαρτιά μου, χωρίς να δίνω πολλή σημασία, και έφυγα για διακοπές, όπως είχα κανονίσει.

Είδα τη Λάμψη

Πριν από μερικές μέρες είδα τη Λάμψη. Το γράφω με κεφαλαίο, οπότε δεν εννοώ ότι είδα τίποτε λάμψεις, ας πούμε από αστραπές ή από φώτα αυτοκινήτων.

Και πάλι όμως, ποια Λάμψη; Δεν είδα βέβαια τη Λάμψη του Φώσκολου, που είναι το μακροβιότερο ελληνικό σίριαλ, με σχεδόν 3500 επεισόδια (αριθμός που είναι βέβαια εντυπωσιακός, αν και σε άλλες χώρες υπάρχουν τηλεοπτικές εκπομπές και σίριαλ που έχουν συμπληρώσει πολύ περισσότερα επεισόδια). Αυτή τη Λάμψη μπορεί και να μην την έχω δει ποτέ, αφού παιζόταν σε μια εποχή που ήμουν τον πιο πολύ καιρό εκτός Ελλάδος, και μάλιστα στη δεκαετία του 90, που ή δεν είχα ακόμα μπει στο Διαδικτυο ή τέλος πάντων οι ταχύτητες και το εύρος ζώνης δεν έδιναν δυνατότητα να βλέπεις τηλεοπτικές εκπομπές.

Βεβαια, παρόλο που δεν παρακολουθούσα τη Λάμψη του Φώσκολου, ξέρω τα διάφορα αστεία που κυκλοφορούν με τους σχοινοτενείς διαλόγους ανάμεσα στη Βίρνα και στον Γιάγκο Δράκο (– Βίρνα, θέλεις να πεις ότι έχεις εραστή; – Ναι, Γιάγκο, αυτό θέλω να σου πω, ότι έχω εραστή. – Δηλαδή εννοείς ότι έχεις εραστή; – Γιάγκο, δε μπορώ να στο κρύβω άλλο, έχω εραστή.– Πώς είναι δυνατόν, Βίρνα, να έχεις εραστή; και ούτω καθεξής). Αλλά δεν εννοώ αυτή τη Λάμψη.

Την άλλη Λάμψη είδα, την ταινία του Κιούμπρικ (Κούμπρικ προφέρεται κανονικά, αλλά αφού ανατρέχω στο παρελθόν θα το πω όπως τον λέγαμε, πριν μάθουμε το Μίσιγκαν και το Ιλινόι) με τον Τζακ Νίκολσον. Τώωωρα την είδες, θα μου πείτε; Ε, ναι, έχετε δίκιο. Η Λάμψη είναι ταινία του 1980, πώς έγινε να αξιωθώ να τη δω μόλις 40 χρόνια μετά;

Και είναι ακόμα πιο περίεργο διότι τότε, που ήμουν φοιτητής, πήγαινα πολύ συχνά στον κινηματογράφο. Κι ομως, η Λάμψη μού ξέφυγε, και τότε που παίχτηκε σε πρώτη προβολή, και σε επανάληψη στα θερινά τα σινεμά. Δεν θυμάμαι τα καθέκαστα -ισως έτυχε να μην πάω όταν πήγε η παρέα, και μετά να μην έβρισκα παρέα αφού την είχαν δει όλοι. ‘

Όμως, όπως και για τη φωσκόλεια Λάμψη, έτσι και για την κιουμπρική έμαθα πολλά, μαλλον πολύ περισσότερα, χωρίς να τη δω. Ήξερα δηλαδή μέσες ακρες την υπόθεσή της, είχα δει πολλές φωτογραφίες -σαν κι αυτή που έβαλα στο άρθρο- του τρελαμένου Νίκολσον, ήξερα οτι έχει (τρόπος του λέγειν, δηλαδή) χάπι εντ, και τωρα με το διαδίκτυο είχα δει αφενός μιμίδια εμπνευσμένα από την ταινία (αυτό με τα δυο κοριτσάκια, ας πούμε) όπως και κάποια αποσπάσματα.

Amstrad PC1512

O υπολογιστής της φωτογραφίας, δηλαδή όχι αυτός ο ίδιος αλλά ένα παρόμοιο μοντέλο, ο Amstrad PC1512, ήταν ο πρώτος μου υπολογιστής. Δεν ξέρω πώς έτυχε να τον θυμηθώ σήμερα, αλλά μου δίνει το έναυσμα για το σημερινό άρθρο.

Τον αγόρασα τέλη του 1986, αν θυμάμαι καλά. Εκείνο το καλοκαίρι είχα απολυθεί απο τον στρατό, είχα πάει διακοπές, και επιστρέφοντας με το καλό είχα αρχίσει να δουλεύω μεταφραστής -κανονικά, με έναρξη επιτηδεύματος, με μπλοκάκι αποδείξεων, με βιβλία, με όλα. Μετάφραζα λογοτεχνικά βιβλία (κυρίως για τη Σύγχρονη Εποχή) και βιβλία πληροφορικής (κυρίως για τον Κλειδαριθμο του Γιάννη Φαλδαμή). Δούλευα πολύ και καλά, κι έβγαζα καλά λεφτά, αφού δεν είχα και πολλά έξοδα -έμενα στο πατρικό μου.

Τον υπολογιστή τον πήρα και σαν εργαλείο για τη δουλειά. Ως τότε, τις μεταφράσεις τις έγραφα με το χέρι -δεν είχα πάρει γραφομηχανή.

Ο Στέλιος Μπεβεράτος, που δούλευε στη Σύγχρονη Εποχή και που μου είχε δώσει αρκετές πολύτιμες συμβουλές στα πρώτα μου βήματα στο μεταφραστικό επάγγελμα, μού είχε δείξει ένα κόλπο, που το είχα υιοθετήσει: έπαιρνα τις κόλες Α4, τις τσάκιζα στο ένα τρίτο του πλάτους της σελίδας, έτσι που να χωριστεί η σελίδα σε δύο στήλες, μία στενή αριστερά και μία φαρδιά δεξιά. Στο δεξί μέρος έγραφα τη μετάφραση και το αριστερό το είχα για διορθώσεις, σημειώσεις, σχόλια. Κάθε δέκα γραμμένες σελίδες τις έπιανα με το συρραπτικό και έφτιαχνα ένα τετραδιάκι. Φυσικα, η μετάφραση ενός βιβλίου χρειαζόταν πολλές δεκάδες τέτοια τετραδιάκια. Έχω κρατήσει τα συρραμμένα χειρόγραφα από το τελευταίο βιβλίο που μετάφρασα με το χέρι, που ήταν το Γεράκι της Μάλτας του Ντάσιελ Χάμετ. Αυτή τη μετάφραση την είχα αρχίσει χειρόγραφη όταν αγόρασα τον υπολογιστή, οπότε τη συνέχισα στο χέρι.

Οπωροφόρες λέξεις, ένα καινούργιο βιβλίο

Ακολουθεί πολιτική διαφήμιση, λέει το προειδοποιητικό μήνυμα στα κανάλια για να μας κάνει να πιστέψουμε ότι οι άλλες εκπομπές, που δεν έχουν αυτό το μήνυμα, είναι πολιτικά ουδέτερες. Ακολουθεί ασύστολη διαφήμιση, θα μπορούσα να σας προειδοποιήσω κι εγώ, διότι οι Οπωροφόρες λέξεις δεν είναι απλώς ένα καινούργιο βιβλίο, είναι το καινούργιο βιβλίο μου, που από προχτές κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Σύμφωνα με τον υπότιτλό του, το βιβλίο είναι μια χυμώδης ιστορία των καρπών και των ονομάτων τους. Το χυμώδης βέβαια, θα το κρίνουν οι αναγνώστες, αλλά το έβαλα για να δείξω ότι δεν είναι μια στεγνή επιστημονική πραγμάτευση του θέματος, δεν πρόκειται για μια εξέταση των φρούτων από μαγειρική,  διατροφολογική ή βοτανολογική σκοπιά· δεν θα σας πω ποια ιχνοστοιχεία περιέχει ο κάθε καρπός, ούτε τι πρέπει να τρώτε για να διατηρήσετε τη σιλουέτα  ή την υγεία σας. Ούτε θα σας δώσω πρωτότυπες συνταγές μαγειρικής με φρούτα. Κι όμως, προσκαλώ τους αναγνώστες να πάρουν μέρος σε ένα συμπόσιο.

Το συμπόσιο αυτό είναι ιστορικό, γλωσσικό, λογοτεχνικό, λαογραφικό: λέμε μερικά πράγματα για την ιστορία του κάθε καρπού και το πώς έφτασε στα μέρη μας, θυμόμαστε τι έλεγαν για τον καρπό αυτό οι αρχαίοι και Βυζαντινοί συγγραφείς, αναφερόμαστε στα ονόματα του κάθε καρπού, τόσο στο σημερινό όσο και στα παλαιότερα, καθώς και στις διαλεκτικές ονομασίες του, γνωρίζουμε την ετυμολογία των ονομάτων, τις παροιμιακές και ιδιωματικές φράσεις με το συγκεκριμένο φρούτο, την παρουσία του στη λογοτεχνία και στη λαογραφία. Με δυο λόγια, βλέπουμε τη θέση που έχει το κάθε φρούτο στον πολιτισμό μας και (πιο συνοπτικά, βέβαια) στον παγκόσμιο πολιτισμό.

Η περιήγηση αυτή βέβαια δεν είναι εξαντλητική – για το καθένα από τα φρούτα μπορεί να γραφτεί ολόκληρο βιβλίο, μάλιστα για πολλά έχει όντως γραφτεί. Ωστόσο, από το πολύ υλικό που υπάρχει, πιστεύω πως διάλεξα τους μεγαλύτερους, τους γευστικότερους, τους πιο ζουμερούς καρπούς για να σας φιλέψω.

Στους ταχτικούς φίλους του ιστολογίου, το περιεχόμενο του βιβλίου δεν θα είναι εντελώς άγνωστο. Πολλά από τα κεφάλαια του βιβλίου πρωτοδημοσιεύτηκαν στο ιστολόγιο. Στο βιβλίο, βέβαια, παρουσιάζονται ξαναδουλεμένα και αισθητά βελτιωμένα, μεταξύ άλλων χάρη στα πολλά και εύστοχα δικά σας σχόλια -και σας ευχαριστώ όλους θερμά.

Συνολικά στο βιβλίο εξετάζονται πάνω από σαράντα φρούτα και καρποί, τα περισσότερα στο δικό τους κεφάλαιο, τα σπανιότερα μαζί με άλλα. Παραθέτω τα περιεχόμενα του βιβλίου -θα μαντέψετε, φαντάζομαι, ποιος καρπός εννοείται σε κάθε κεφάλαιο.

Πρόλογος

Τα φρούτα, οι καρποί, τα πωρικά, τα γεμίσια

Διαίρεση των οπωρικών