Σχόλια για μια εκδήλωση και για μια συνέντευξη

Παραδέχομαι πως ο τίτλος του σημερινού μου άρθρου δεν είναι καθόλου πρωτότυπος ή τραβηχτικός, έχει όμως το πλεονέκτημα της σαφήνειας, αφού αυτό ακριβώς είναι το περιεχόμενο του άρθρου. Η εκδήλωση είναι ένα τριήμερο συνέδριο (αλλά δεν λέγεται έτσι) με τίτλο «Η ελληνική γλώσσα, χθες, σήμερα, αύριο», που διοργανώνεται στην Ακαδημία Αθηνών στις 8-10 Μαρτίου, δηλαδή από μεθαύριο. Διοργανωτές είναι το συντηρητικό πνευματικό σωματείο «Ελληνική Γλωσσική Κληρονομία» και η ΚΕΔΕ-ΕΝΠΕ (Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας και Ένωση Περιφερειών, αντίστοιχα). Αν απορείτε για τη σχέση της τοπικής αυτοδιοίκησης με τη γλώσσα, η απάντηση είναι ότι οι δυο φορείς ανέλαβαν συνδιοργανωτές με τον παρά τους, αφού είναι χορηγοί της εκδήλωσης -πράγμα που δείχνει ότι ακόμα και στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, ο δημόσιος κορβανάς απλόχερα μοιράζει λεφτά όταν πρόκειται για καλό σκοπό.

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης το έχω ανεβάσει εδώ (περιέργως δεν το βρήκα ονλάιν) και αν το διαβάσετε, προσπερνώντας κάτι περίεργα σκουληκάκια που είναι πάνω από μερικά φωνήεντα, θα δείτε ότι συμμετέχουν αρκετοί επιφανείς καθηγητές, μέλη της Ακαδημίας, διανοούμενοι, αρκετοί ξένοι προσκεκλημένοι κτλ. Υπάρχει όμως κάτι το περίεργο: από τους 15 Έλληνες ομιλητές, γλωσσολόγος είναι ένας μόνο, ο Χ. Χαραλαμπάκης. Και, παρόλο που πρόκειται για επιστήμονα εγνωσμένης αξίας και αξιοσημείωτης νηφαλιότητας, η εκδήλωση δεν παύει να είναι ετεροβαρής. Το «ένας αλλά λέων» δεν ισχύει στα επιστημονικά συνέδρια -φανταστείτε συνέδριο Ιατρικής με έναν γιατρό, συνέδριο Μαθηματικών με έναν μαθηματικό, έστω ημερίδα για την οικονομική κρίση με έναν οικονομολόγο μόνο στους 15 ομιλητές!

Ομολογώ ότι όταν βλέπω τον γνωστό μας ακαδημαϊκό Αντ. Κουνάδη να απευθύνει εναρκτήριο χαιρετισμό με πιάνει ανησυχία -αναρωτιέμαι αν θα επαναλάβει τις τερατολογίες που είχε αναφέρει σε ομιλία του στην Ακαδημία πριν από τέσσερα χρόνια, ότι η ελληνική γλώσσα έχει 5 εκατομμύρια λέξεις και ότι αυτό πιστοποιείται από το βιβλίο Γκίνες. Βέβαια, ευτυχώς η ομιλία του κ. Κουνάδη είναι δεκάλεπτη, οπότε το όποιο κακό θα είναι μικρό, αλλά πολύ μεγαλύτερη ανησυχία μού προκαλεί το δελτίο τύπου της εκδήλωσης, στο οποίο απαντιούνται προκαταβολικά τα ερωτήματα τα οποία υποτίθεται ότι θα έπρεπε να απαντήσει η εκδήλωση: Η διαφύλαξη του ύψιστου αγαθού της πολιτιστικής κληρονομιάς μας, της ελληνικής γλώσσας, είναι εθνική υπόθεση που αφορά όλους μας, ιδιαίτερα μάλιστα μετά τα συνεχιζόμενα πλήγματα που αυτή ακόμα και σήμερα δέχεται με τις γνωστές επιπτώσεις τους στην αυξανόμενη λεξιπενία και την αδυναμία εκφράσεως της νέας γενιάς. Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στη χώρα μας, η αξία και η σημασία της διδασκαλίας της Ελληνικής (Αρχαίας και Νέας) έχει αναγνωρισθεί από το Ευρωκοινοβούλιο αλλά και διεθνώς. Αυτό που μόλις διαβάσατε δεν είναι θέμα για έκθεση στις Πανελλήνιες, δεν είναι ανάρτηση ελληνοκεντρικού ιστολογίου, είναι δελτίο τύπου εκδήλωσης που την πληρώνουμε εγώ κι εσείς και που φιλοδοξεί να διερευνήσει το παρόν και το μέλλον της ελληνικής γλώσσας, προεξοφλώντας ότι όχι απλώς υπάρχει λεξιπενία, αλλά είναι και αυξανόμενη, θεωρώντας δεδομένη την αδυναμία «εκφράσεως» της νέας γενιάς! Κοντά σ’ αυτά, βλέπω ισχυρισμούς που φοβάμαι ότι αποτελούν μύθους (πότε το Ευρωκοινοβούλιο αναγνώρισε τη σημασία της διδασκαλίας τηε ελληνικής; Μήπως εννοούν τους βάσκους ευρωβουλευτές; )

Τέλος πάντων, για την εκδήλωση δεν έχω να πω περισσότερα. Από περιέργεια θα πήγαινα αν ήμουν στην Ελλάδα, για να μεταφέρω εδώ εντυπώσεις. Καθώς λείπω αυτές τις μέρες, θα αρκεστώ στο βίντεο που είπε ότι θα τραβήξει ένα παρανοϊκό ελληνοκεντρικό ιστολόγιο που υιοθέτησε με ιαχές ενθουσιασμού την εκδήλωση.

Ωστόσο, θα σχολιάσω τη συνέντευξη που έδωσε ο πρόεδρος του σωματείου που (συν)διοργανώνει την εκδήλωση, ο κ. Βασίλης Φίλιας, στον ηλεσταθμό Focus TV. Όχι όλη τη συνέντευξη, βέβαια, αφού διαρκεί λίγο πάνω από μισή ώρα -αν την απομαγνητοφωνούσα θα έπιανε σελίδες επί σελίδων- αλλά κάποια επιλεγμένα σημεία της. Η συνέντευξη, που δόθηκε στη δημοσιογράφο Φαίη Μαυραγάνη, χωρίζεται σε τρία μέρη (1, 2, και 3 επάνω αριστερά από την οθονίτσα που βλέπετε εδώ). Οπότε, προχωράμε σε ποδοσφαιρική περιγραφή, δηλαδή σχολιάζω αυτά που κρίνω αξιοπρόσεκτα. Να πω πριν ξεκινήσω ότι η κυρία Φαίη είναι καλή και χρυσή, αλλά μου φάνηκε εντελώς ακατάλληλη για συνεντεύξεις με θέμα τη γλώσσα. Το λιβάνισμα του ομιλητή δεν καλύπτει την έλλειψη γνώσεων και επαφής με το θέμα. Ο κ. Φίλιας, από την άλλη, μιλάει με άνεση και ευφράδεια, όσο κι αν η υπερβολική άνεση τον κάνει μερικές φορές να απλώνεται σε παρεκβάσεις, να ξεστρατίζει πολύ και τελικά να χάνει τον ειρμό -αυτό δεν με πειράζει, αλλά διαφωνώ με πολλές από τις απόψεις του και πιστεύω ότι διέπραξε ένα βαρύ δεοντολογικό σφάλμα (βοηθούμενος από την παρουσιάστρια).

Όμως, προχωράμε.

Πρώτο μέρος: Η συνέντευξη ξεκινάει με ενημέρωση για την εκδήλωση, οπότε στα πρώτα 6 λεπτά δεν έχω κάτι να σχολιάσω. Με αφορμή μια έκθεση σπάνιων βιβλίων που θα γίνει παράλληλα με την εκδήλωση, στο 6.10, ο Β. Φίλιας λέει ότι η ελληνική γλώσσα είναι ένα συνεχές, παρόλο που χωρίζεται στη νεοελληνική και την αρχαιοελληνική έκφρασή της, διότι υπάρχει μεταξύ τους απόλυτη οργανική συνέχεια. Δεν σχολιάζω εδώ, το αν θα θεωρήσουμε «μία και ενιαία» ή όχι την ελληνική, είναι θέμα περισσότερο ιδεολογίας και πολιτικής, παρά γλωσσολογίας.

06.40: Βασ. Φίλιας: «Η ελληνική γλώσσα, αγαπητή μου, είναι η μόνη γλώσσα η οποία ποτέ δεν έπαψε να υπάρχει».
Δικό μου σχόλιο: Υποθέτω ότι εννοεί «ποτέ δεν έπαψε να μιλιέται». Αλλά και τα κινέζικα, απ’ όσο ξέρω, έχουν την ίδια αξίωση -και, γιατί όχι, τα εβραϊκά, έστω κι αν διατηρήθηκαν μόνο στη λειτουργία και στα ραβινικά κείμενα. Εδώ που τα λέμε, και τα λατινικά συνεχίζουν να γράφονται, αλλά ας μην τα συνυπολογίσουμε. Πάντως, νομίζω ότι η πρόταση του κ. Φίλια πρέπει να τροποποιηθεί σε «η μόνη ευρωπαϊκή γλώσσα». (Στη συνέχεια, ο Β. Φίλιας αναφέρει πράγματι ότι «η λατινική υπέστη ρήγμα», «χα-χα, πέθανε» σχολιάζει καλαίσθητα η κ. Μαυραγάνη).

07.35 Φαίη Μαυραγάνη: «Πείτε μου κάτι, αυτή η γλώσσα, η ελληνική, που κάποιος νοήμων μπορεί να αντιληφθεί ότι είναι η ομορφότερη γλώσσα του κόσμου, το λέω έτσι με μια ελληνική υπεροψία, αλλά έτσι είναι».
Δικό μου σχόλιο: Δεν χρειάζονται σχόλια -ή μάλλον, θυμήθηκα ένα ανέκδοτο του Διογένη του κυνικού, όπως το παραδίδει ο Διογένης Λαέρτιος: εὐνούχου μοχθηροῦ ἐπιγράψαντος ἐπὶ τὴν οἰκίαν, μηδὲν εἰσίτω κακόν, ὁ οὖν κύριος, ἔφη, τῆς οἰκίας ποῦ εἰσέλθῃ; Μετάφραση δεν χρειάζεται διότι όπως είπε ο κ. Φίλιας η ελληνική γλώσσα χαρακτηρίζεται από απόλυτη οργανική συνέχεια μεταξύ των φάσεών της. Αλλά για χατίρι ενός φίλου μου αλλοδαπού που με διαβάζει, μεταφράζω: Βλέποντας στην είσοδο ενός μοχθηρού ευνούχου την επιγραφή “Κανένα κακό να μη μπει από εδώ” ρώτησε: “Ο ιδιοκτήτης από πού θα μπαίνει;”

10.40 Αφού κάνει μια αρκετά μεγάλη παρέμβαση, ο Β. Φίλιας εξηγεί επιτέλους γιατί η ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει: «Διότι ανέπτυξε όσο καμία άλλη γλώσσα -αυτό πρέπει να το ακούσετε να το λένε και Κινέζοι ειδικοί- την ικανότητα ανάπτυξης αφηρημένων εννοιών».
Σχόλιο: Φαντάζομαι ότι ο κ. Φίλιας ξέρει σε τέλειο βαθμό αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ρώσικα, ισπανικά, κέλτικα, ινδικά, ταγκαλόγκ, γιαπωνέζικα (τα κινέζικα τα καλύπτουν οι Κινέζοι ειδικοί) και άλλες πολλές γλώσσες κι έτσι μπορεί να συγκρίνει ποια γλώσσα διαθέτει σε μεγάλο βαθμό την ικανότητα ανάπτυξης αφηρημένων εννοιών. Θα το δικαιολογεί φαντάζομαι με την ανάπτυξη της φιλοσοφίας στην αρχαία Ελλάδα, αν και φιλοσοφία αναπτύχθηκε και τα νεότερα χρόνια σε άλλες γλώσσες. Εγώ που δεν ξέρω τόσες γλώσσες και τόσο καλά, δεν μπορώ να αποφανθώ.

2ο βιντεάκι:

00.30: Μαυραγάνη «Γιατί τώρα στις μέρες μας ο κίνδυνος που ελλοχεύει για την ελληνική γλώσσα είναι μεγαλύτερος παρά ποτέ;»
01.10 Φίλιας: «Βασικός παράγοντας είναι τα μέσα ενημέρωσης τα οποία δεν υποβοηθούν τη διατήρηση της γνησιότητας και της αυθεντικότητας της γλώσσας, αλλά τη νοθεύουνε συνεχώς».
Σχόλιο: Η μεν κυρία Μαυραγάνη θεωρεί δεδομένο ότι σήμερα είναι μεγαλύτεροι οι κίνδυνοι για τη γλώσσα, ο δε κ. Φίλιας απαιτεί από τα ΜΜΕ να κάνουν κάτι απροσδιόριστο και πιθανώς ανέφικτο, δηλ. να διατηρήσουν τη γνησιότητα (τι είναι αυτό;) της γλώσσας. Όμως, η γλώσσα αλλάζει διαρκώς -και βέβαια τις μεγάλες αλλαγές της τις πέρασε σε εποχές που δεν υπήρχαν μέσα ενημέρωσης να τη «νοθεύουν».

02.45-3.15 Φίλιας: [Δεύτερος παράγοντας δυσμενής για τη γλώσσα είναι…] «η επικράτηση μιας τεχνοκρατικής αντίληψης που υποκαθιστά το νόημα με σύνθημα».
Μαυραγάνη «Μιλάτε για τις ορολογίες π.χ. των υπολογιστών;»
Φίλιας: «Ναι, αυτά περνάνε στην ευρύτερη αντίληψη, π.χ. η συγκοπή των λέξεων»
Μαυραγάνη, δίνει ασίστ για γκολ: «Σε αυτό θα αναφερόμουνα. Ξέρετε, πολλοί νέοι γράφουν μία λέξη με δύο σύμβολα. Αυτό είναι σημείο των καιρών».
[Παρένθεση με ανακριβή μνεία της ομιλίας Ζολώτα]
03.55 Φίλιας δίνει παράδειγμα αποδοκιμαστέας συγκοπής των λέξεων: «Στα αγγλικά το θύμα λέγεται victim. Ξέρετε πώς το λένε; Ποτέ δεν το λένε έτσι. Διβίκ το λένε!»
Σχόλιο: Δεν το είχα καταλάβει όταν το άκουσα, αλλά μου εξήγησαν ότι είπε διβίκ, the vic, όρος που χρησιμοποιείται κατά κόρον σε αστυνομικά τηλεοπτικά σίριαλ τύπου CSI. Θα περίμενα να αναφέρει το CU αντί του see you, το l8r αντί του later, και άλλες χιλιάδες παραδείγματα.  Αλλά επί της ουσίας. Προβάλλεται πάλι ο μπαμπούλας της συγκοπής των λέξεων, χωρίς να παίρνουν υπόψη, αυτοί που τον επισείουν, ότι η συγκοπή είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό απόρροια του μέσου στο οποίο γράφει κανείς, ένα μικρούλι πληκτρολόγιο με εννιά πλήκτρα για 24-26 γράμματα, στο οποίο πληρώνεις παραπάνω αν ξεπεράσεις ένα όριο χαρακτήρων για κάθε μήνυμα (ενώ αν γράφεις ελληνικά το όριο αυτό μειώνεται στο μισό). Φοβάμαι πως οι κραυγές εναντίον των συγκοπτόμενων λέξεων ξεκινάνε από την παλιά πλάνη ότι η γλώσσα είναι γραφή, άρα συγκεκομμένη γραφή σημαίνει, ξερωγώ, στεγνή γλώσσα, τη στιγμή που στενογραφικές μέθοδοι υπάρχουν από αιώνες -οι βυζαντινοί, όπως έχω ξαναγράψει, χρησιμοποιούσαν κατά κόρον τις συντμήσεις, π.χ. ανος (άνθρωπος), ουνος (ουρανός), πηρ (πατήρ), χς (Χριστός), σηρ (σωτήρ).

06.15 και 06.40 Β. Φίλιας: «Ξέρετε τι έλεγαν οι αρχαίοι; Τι είναι άνθρωπος; είναι ‘ά όπωπεν’, αυτά που είδε». Το λέει μια και δυο φορές, «πολύ ποιητικά το είπατε» τον επαινεί η κ. Μαυραγάνη, δεν το είπαν εγώ, τα είπαν οι μεγάλοι, λέει ο κ. Φίλιας.
Σχόλιο: Οι αρχαίοι δεν έλεγαν αυτό. Στον Κρατύλο, ο Πλάτωνας βάζει τον Σωκράτη να (παρ)ετυμολογεί τη λέξη άνθρωπος και να λέει ότι ορθώς ο άνθρωπος ονομάστηκε έτσι διότι είναι το μοναδικό από τα ζώα που «αναθρεί ά όπωπε» δηλ. «μελετάει, παρατηρεί με προσοχή αυτά που έχει δει». Παρεμπιπτόντως, ούτε η πλατωνική ετυμολογία της λ. άνθρωπος είναι σωστή, αλλά ούτε και η δασκαλίστικη (από το άνω+θρώσκω).

07.35 Μαυραγάνη: «Η γλώσσα μας έχει άπειρες λέξεις. Από αυτές, έχουν χαθεί λέξεις; έχουν πεθάνει στη λήθη;»
08.00-08.30 Β. Φίλιας: «Δεν χάθηκαν, αλλά μεγάλος αριθμός λέξεων είναι παροπλισμένες. Πάρτε τη μεγάλη περίοδο του ελληνικού κινηματογράφου. Αυτά όλα τα παιχνίδια που γίνονται με τη γλώσσα, το σημερινό παιδί είναι σε θέση να τα πιάσει; Πώς τη λέγαμε εκείνη που έκανε το ρόλο της υπηρέτριας … τη Στυλιανοπούλου;»
Σχόλιο: Αν βέβαια η γλώσσα έχει άπειρες λέξεις, κι όταν χαθούν μερικές πάλι άπειρες θα έχει. Στην απορία του κ. Φίλια αν το σημερινό παιδί θα γελούσε με τις ελληνικούρες της Στυλιανοπούλου, η απάντηση είναι μονολεκτική: Φατσέας. Τα σημερινά παιδιά, το λέω εκ πείρας, ξεκαρδίζονται με τον Φατσέα του Καφέ της Χαράς (τον ρόλο ερμηνεύει ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης), που λέει ανάλογες ελληνικούρες με τη Στυλιανοπούλου. Μέχρι και συλλογές με τα μαργαριτάρια του έχουν βγει.

Κατά τα άλλα, φυσικά και κάποιες λέξεις χάνονται, εφόσον η ζωή και η κοινωνία και η γλώσσα αλλάζουν (κάτι ξέρω για το θέμα). Δεν έχει όμως αποδειχτεί ότι σήμερα ο μέσος Έλληνας έχει πιο ολιγάριθμο λεξιλόγιο από τον μέσο Έλληνα του 1960 ή του 1930, και υποψιάζομαι βάσιμα πως το αντίθετο ισχύει. Η μόνη ένσταση που υπάρχει εδώ είναι ότι ο απόφοιτος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του 1930 μπορεί να ήξερε περισσότερα αρχαία από τον απόφοιτο Λυκείου του σήμερα (δεν έχει αποδειχτεί, αλλά το δέχομαι για την οικονομία της συζήτησης), αλλά η σύγκριση είναι έωλη αφού τότε αποφοιτούσαν οι 5 στους 100, ενώ σήμερα οι 80 στους 100.

09.30 Φίλιας: «Τι λέει ο Λένιν για τη γλώσσα; Θέλεις να καταστρέψεις έναν λαό, εξαφάνισέ του τη γλώσσα του». Βέβαια, ο Φίλιας δεν το λέει αρνητικά όπως ο Καργάκος, διότι συνεχίζει λέγοντας ότι ο Λένιν επέβαλε ουμανιστικό σύστημα παιδείας.
Σχόλιο: Έστω κι αν το λέει καλοπροαίρετα, ο Φίλιας επαναλαμβάνει εδώ κάτι που κατά πάσα πιθανότητα είναι μύθος.

Ακολουθούν σκέψεις εναντίον των idiots savants και της απόλυτης εξειδίκευσης.

3ο Βιντεάκι: Ξεκινάμε με τη διαπίστωση του Β. Φίλια ότι και άλλες γλώσσες περνάνε κρίση, όπως τα αγγλικά με το αμερικάνικο σλανγκ και τη συγκοπή των λέξεων, και…

1.25 «Αυτό το κατάλαβαν οι Ασιάτες, η λατρεία της ελληνικής γλώσσας στην Κίνα δεν περιγράφεται. Υπάρχουν τουλάχιστον 4 άριστα ελληνοκινεζικά λεξικά γραμμένα από Κινέζους, και νέας και αρχαίας ελληνικής».
Σχόλιο: Έχω περιέργεια αν αυτό αληθεύει.

02.00 Φίλιας: «Οι Εγγλέζοι έχουν επιβάλει υποχρεωτικά τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής»
Μαυραγάνη: ¨Κι εμείς την έχουμε εξοβελίσει!»
Σχόλιο: Μήπως ζούμε σε άλλη χώρα; Αγνοεί η κ. Μαυραγάνη ότι αρχαία διδάσκονται σε όλες τις τάξεις του γυμνασίου και του λυκείου; Ότι οι ώρες διδασκαλίας τους αυξήθηκαν πριν από 7-8 χρόνια; (Και εκτός αυτού, οι Εγγλέζοι δεν έχουν επιβάλει υποχρεωτικά τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής).

Στη συνέχεια ο Φίλιας αναφέρεται στα ουμανιστικά λύκεια (η Ιταλία έχει 800, εμείς μόνο δύο) -αλλά ποιος διαφωνεί με τα κλασικά λύκεια; Και ο Κριαράς έχει προτείνει να φτιαχτούν κλασικά γυμνάσια και λύκεια που να βγάζουν γερούς κλασικούς φιλολόγους, αλλά να απαλλαγούν τα υπόλοιπα γυμνάσια από τον βραχνά των αρχαίων. Η λύση βέβαια αυτή δεν θα εφαρμοστεί ποτέ, διότι απαιτεί λιγότερους φιλολόγους, αλλά γερά καταρτισμένους.

03.30 Φίλιας: «Το υπουργείο μπορούσε να κάνει πολλά, αλλά τι περιμένετε από την κυρία Διαμαντοπούλου, η οποία ήθελε να εκλατινιστεί το ελληνικό αλφάβητο».
Σχόλιο: Δεν το περίμενα ποτέ πως θα υπερασπιζόμουν την κ. Διαμαντοπούλου, αλλά αυτό που ειπώθηκε είναι ανακρίβεια. Η κ. Δ. παλιότερα, όταν ήταν επίτροπος στην ΕΕ, είχε προτείνει να γίνουν επίσημη γλώσσα του κράτους τα αγγλικά, κάτι εντελώς διαφορετικό. Και, εν πάση περιπτώσει, η κ. Διαμαντοπούλου διετέλεσε Υπουργός Παιδείας επί δυόμισι χρόνια, πάει πολύ να της φορτώνουμε όλα τα υπαρκτά και ανύπαρκτα στραβά ψωμιά της παιδείας μας.

04.00 Φίλιας: «Είναι αβελτηρία και προδοσία. Υπάρχουν δυνάμεις στην Ελλάδα που λειτουργούν με στόχο να εξαφανιστεί η ιδιαιτερότητα του ελληνικού λαού. Και η πρώτη ιδιαιτερότητα που θέλουν να εξαφανίσουν, είναι η γλώσσα του, αυτό που είπε ο Λένιν δηλαδή».
Σχόλιο: Εγώ περίμενα ν’ ακούσω «… αυτό που είπε ο Κίσινγκερ δηλαδή». Να επαναλάβω πάντως ότι πουθενά στο έργο του Λένιν δεν έχει βρεθεί τέτοια ρήση.

Ακολουθεί φιλιππικός κατά της δυτικοφρένειας και των ευρωλιγούρηδων, που λένε ότι δεν υπάρχει ιδιαιτερότητα ελληνική· βέβαια μετά ο Φίλιας λέει ότι όλοι οι λαοί έχουν ιδιαιτερότητες -οπότε συμφωνούμε, διότι αυτό σημαίνει ότι κανείς δεν έχει ιδιαιτερότητα αν έχουν όλοι.

Περί το 06.20 ο Β. Φίλιας καταφέρεται εναντίον της απλούστευσης και ετοιμάζεται να κατακεραυνώσει το μονοτονικό, αλλά χάνει τον ειρμό κι έτσι τη γλιτώσαμε, ενώ στο 6.40 μιλάει για τα εγκλήματα του υπουργείου όπως είναι αυτό το τερατούργημα, που ονομάζεται… πώς ονομάζεται; Ευτυχώς δεν το θυμήθηκε.

07.30 Ανακεφαλαίωση. Φίλιας: «Έχουμε τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που προβάλλουν μια διαστρεβλωμένη γλώσσα, έχουμε το Υπουργείο Παιδείας που δεν κάνει τη δουλειά του κατ’ επιεική διατύπωση, για μένα υπηρετεί στόχο» και τρίτον, 07.45 και μετά, «έχουμε λεξικογραφικές εργασίες απαράδεκτες».

Και αρχίζει ο κ. Φίλιας να καταφέρεται κατά του λεξικού Μπαμπινιώτη, χωρίς κανένα επιχείρημα, ή μάλλον με το επιχείρημα ότι (08.20): «ανάγει τις ρίζες των ελληνικών λέξεων σε μεγάλο βαθμό στα σανσκριτικά, ενώ η σανσκριτική, έπαιξε βεβαίως κάποιο ρόλο, αλλά υστερεί αφάνταστα απέναντι στην αρχαία ελληνική». Και σε τι υστερεί; (08.38) «Στις αφηρημένες έννοιες. Στη σανσκριτική, για να περιγραφεί, σας φέρνω ένα πολύ κλασικό παράδειγμα, για να περιγραφεί το σπυρί υπάρχουν 30 λέξεις: το σπυρί που βγαίνει στο χέρι, στο κεφάλι, στο στήθος. Την έννοια ‘σπυρί’, την κεντρική, δεν την έχουν!»

Σχόλιο: Από πού ν’ αρχίσω; Δεν μου συμβαίνει συχνά να υπερασπίζομαι το λεξικό Μπαμπινιώτη, αλλά θα το κάνω. Καταρχάς, είναι άθλιο ψέμα ότι «ανάγει τις ρίζες των ελληνικών λέξεων στα σανσκριτικά». Απλώς, για τις λέξεις που έχουν ινδοευρ. ρίζα, ή που έχουν σκοτεινή ετυμολογία, αναφέρει τις συγγενικές λέξεις άλλων γλωσσών, όχι ειδικά της σανσκριτικής αλλά και πολλών άλλων (λιθουανική, παλαιοσλαβική, παλαιογερμανική κτλ.) Αυτό δεν σημαίνει «ανάγω», ο Μπαμπινιώτης δεν υποστηρίζει σανσκριτική αρχή των λέξεων αυτών! Παραπέρα, αν και σανσκριτικά δεν ξέρω (ούτε ο κ. Φίλιας ξέρει, πάω στοίχημα) δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι δεν έχουν γενικές έννοιες. Όποιος θέλει, ας μας διαφωτίσει εδώ.

Και, το σημαντικότερο, το βρίσκω βαρύτατο δεοντολογικό ολίσθημα να εκμεταλλεύεται ο κ. Β. Φίλιας το γόητρο και το βήμα που του παρέχει το σωματείο στο οποίο προεδρεύει και η επικείμενη εκδήλωση υπό την αιγίδα της Ακαδημίας Αθηνών, για να προωθεί το βιβλίο του και να επικρίνει με βαριούς χαρακτηρισμούς,  που δεν απέχουν και πολύ από τη συκοφαντική δυσφήμηση τα βιβλία άλλων, που στο κάτω-κάτω γράφουν για ένα θέμα που το έχουν σπουδάσει και υπηρετήσει όλη τους τη ζωή. Και αν ο κ. Φίλιας παρασύρθηκε από προσωπική αντιζηλία ή ιδεολογική εχθρότητα, χρέος της παρουσιάστριας ήταν να τον συγκρατήσει, όχι να ρίχνει λάδι στη φωτιά.

Συνεχίζεται όμως η φαρσοκωμωδία.

09.10
Μαυραγάνη: «Δηλαδή, του αποδίδετε άγνοια;» Φίλιας: «Τεράστια άγνοια». Μαυραγάνη: «Δηλαδή, όλες αυτές οι ετυμολογικές προσεγγίσεις είναι λανθασμένες;» Φίλιας μεγαλόψυχος: «Όχι όλες, αλλά ο μεγαλύτερος αριθμός».

Σχόλιο: Ο κοινωνιολόγος κύριος Φίλιας, με σπουδές νομικής, αποδίδει «τεράστια άγνοια» σε διακεκριμένο καθηγητή της γλωσσολογίας για θέματα γλωσσολογίας (τι άλλο είναι η ετυμολογία;) Δεν χρειάζονται σχόλια.

Και από το 09.25 αρχίζει η διαφήμιση για το βιβλίο που έγραψε ο κ. Πρινιανάκης (ψυκτικός πλοίων από σπουδές) μαζί με τον κ. Φίλια για τα «Ημαρτημένα του λεξικού Μπαμπινιώτη» και οι προτροπές προς την παρουσιάστρια να καλέσει σε επόμενη συνέντευξη τον ψυκτικό κ. Πρινιανάκη να μιλήσει για θέματα γλώσσας, και μετά τον κ. Αριστ. Κωνσταντινίδη να μιλήσει για την ελληνική γλώσσα, και τέλος τον δισκοβόλο και πολιτικό μηχανικό Αντ. Κουνάδη να μιλήσει κι αυτός για θέματα γλώσσας, λες και θα καλούσε ποτέ έναν οικονομολόγο να μιλήσει για τις νέες θεραπείες του καρκίνου ή έναν γιατρό να μιλήσει για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή έναν πολιτικό μηχανικό να αναλύσει τους οικονομικούς κύκλους! Δεν περιγράφω άλλο, που θα έλεγε και ο Χελάκης.

Ή μάλλον, ένα γουστόζικο για το τέλος. Περί το 11.40 η κ. Μαυραγάνη ρωτάει αν έχουν καταμετρηθεί οι (άπειρες, σύμφωνα με προηγούμενη εκτίμησή της) ελληνικές λέξεις. Ο κ. Φίλιας δεν απαντά συγκεκριμένα, λέει ότι είναι πάρα πολλές και έχουν γίνει προσπάθειες, και μετά, για να δείξει τη συνέχεια της γλώσσας ρωτάει την κ. Μαυραγάνη αν έχει πάει σε χωριά της Κύπρου και της Κρήτης, και μετά της Πελοποννήσου. Πώς λένε το ψητό κρέας; Οφτό, απαντάει. Πώς λένε τον δρόμο; Στράτα. «Κατευθείαν από τον Όμηρο», συμπεραίνει βαθυστόχαστα ο κ. Φίλιας.

Μόνο που η στράτα είναι δάνειο από τη strata, λατινική λέξη, κατευθείαν από τον Βιργίλιο. Επιτυχία ένα στα δύο, σε δικό σου παράδειγμα, δεν είναι και καλή επίδοση. Και μετά μας φταίει ο Μπαμπινιώτης με την «τεράστια άγνοιά» του…