Όρνεα πάνω απ’ την Αργεντινή

Τις τελευταίες μέρες βρίσκεται και πάλι στην επικαιρότητα η Αργεντινή -και όχι για το ποδόσφαιρό της αλλά για τα οικονομικά της, αφού πριν από μερικές μέρες προτίμησε την επιλεκτική χρεοκοπία προκειμένου να μην πληρώσει κάποιους από τους δανειστές της που αρνήθηκαν το κούρεμα των ομολόγων τους μετά την προηγούμενη χρεοκοπία του 2001.

Βέβαια, όλοι ξέρουν ότι η σημερινή κατάσταση διαφέρει πάρα πολύ από το 2001 (με εξαίρεση, ίσως, κάποια κανάλια, που όπως διάβασα συνόδεψαν την είδηση της τεχνητής χρεοκοπίας του 2014 με εφιαλτικές εικόνες αλλοφροσύνης από την πραγματική χρεοκοπία του 2001). Εξάλλου, όπως δεν κουραζόταν να μας υπενθυμίζει ο κ. Ευάγγ. Βενιζέλος το 2011, «η επιλεκτική χρεοκοπία δεν είναι χρεοκοπία», εκτός αν στο νότιο ημισφαίριο ισχύουν άλλες αρχές.

Οι ομολογιούχοι που κατείχαν μη κουρεμένα ομόλογα και απαίτησαν να πληρωθούν δεν είναι βέβαια μικρομολογιούχοι σαν τους δικούς μας που κουρεύτηκαν αγρίως από το ελληνικό PSI. Οι μικροί δεν θα μπορούσαν να αντέξουν τέτοιον πολυετή και πολυδάπανο δικαστικό αγώνα. Είναι επιθετικά κερδοσκοπικά αμοιβαία κεφάλαια (hedge funds), που αγόρασαν παλιά αργεντίνικα ομόλογα για ένα μικρό κλάσμα της τιμής τους (ίσως και 1, 2 ή 5 σεντς για κάθε δολάριο) και ύστερα προσέφυγαν σε αμερικάνικο δικαστήριο απαιτώντας να πληρωθούν στο ακέραιο. Νομίζω ότι ο Γ. Βαρουφάκης τα λέει σωστά και αρκετά παραστατικά (αλλά αν διαφωνείτε, σας ακούω):

Από το 2002 και μετά, οι δανειστές της ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις με την αργεντίνικη κυβέρνηση ώστε να διευθετηθούν τα παλιά χρέη. Οι μεγάλες τράπεζες (κυρίως αμερικανικές και ισπανικές) τελικά τα βρήκαν με το Μπουένος Άιρες και συμφώνησαν σε μερική πληρωμή των χρεών εκείνων, με όρους αρκετά συμφέροντες για τις τράπεζες.

Εκεί όμως που ήταν όλοι έτοιμοι για να κλείσει το θέμα, με την καταβολή των συμφωνημένων ποσών από το κράτος της Αργεντινής προς τις μεγάλες τράπεζες, έκαναν την εμφάνισή τους τα «αρπακτικά ταμεία». Γιατί ονομάζονται «αρπακτικά» αυτά τα ταμεία; Πρόκειται για hedge funds τα οποία, όλον τον καιρό που γίνονταν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ τραπεζών και κυβέρνησης, αγόραζαν κάποια από τα παλιά ομόλογα της Αργεντινής, σε τιμές λιγότερες από το 5% της ονομαστικής τους αξίας (π.χ. $2 ή $3 για ένα ομόλογο αξίας $100 ή και $1000), με σκοπό να τορπιλίσουν τις διαπραγματεύσεις. Πώς τις τορπίλισαν; Πηγαίνοντας σε δικαστήριο της Νέας Υόρκης (καθώς τα ομόλογα αυτά ήταν «γραμμένα» σε όρους του Δικαίου των ΗΠΑ) και απαιτώντας από το δικαστήριο να εκδόσει απαγόρευση αποπληρωμής των μεγάλων τραπεζών (στο πλαίσιο της συμφωνίας των τελευταίων με την Αργεντινή για μερική αποπληρωμή των χρεών της τελευταίας) αν πρώτα δεν εισπράξουν οι ίδιοι το 100% της αξίας των ομολόγων που είχαν αγοράσει.

Πιο απλά, ας πάρουμε μια τράπεζα, π.χ. την Bank of America που είχε δανείσει στην Αργεντινή $100 και η οποία, μετά τις διαπραγματεύσεις θα λάμβανε από την Αργεντινή $40. Έρχεται το «αρπακτικό ταμείο», το οποίο κατέχει κι αυτό ομόλογο αξίας $100, το οποίο το αγόρασε προς $2, και απαιτεί να μην πληρωθεί η Bank of America τα $40 που έχει λαμβάνειν αν το ίδιο δεν πάρει… $100. Όπερ και αποφάσισε ότι πρέπει να γίνει το δικαστήριο της Νέας Υόρκης.

Η Αργεντινή απάντησε στην απόφασή αυτή προσφέροντας στα «αρπακτικά ταμεία» τους ίδιους όρους που συμφώνησε με τις μεγάλες τράπεζες: να δώσει και σε αυτούς $40 για το ομόλογο που είχαν αγοράσει προς $2. «Όχι!», ούρλιαξαν τα «αρπακτικά ταμεία». «Απαιτούμε $100!» Και πάλι ο αμερικανός δικαστής συμφώνησε μαζί τους.

Όπως καταλαβαίνετε, δεν έγιναν έξαλλοι μόνο οι πολίτες της Αργεντινής με αυτή την απόφαση-τορπίλη αλλά και οι μεγάλες τράπεζες που, μετά από χρόνια διαπραγματεύσεων, δεν θα πάρουν τα λεφτά τους. Να γιατί ήταν αδύνατον, όπως έγραφα πιο πάνω, να συμφωνήσει η κυβέρνηση της Αργεντινής με αυτή την απόφαση: Μια τέτοια υποχώρηση θα εξόργιζε ακόμα περισσότερο τις μεγάλες τράπεζες οι οποίες θα απαιτούσαν κι εκείνες πλήρη αποπληρωμή των ομολόγων τους.

Αν έχω καταλάβει καλά, το βασικό πρόβλημα με την πληρωμή των «αρπακτικών ταμείων» δεν είναι μόνο… ηθικό (γιατί να βγάλει κέρδος το αρπαχτικό) ούτε θέμα αδυναμίας της Αργεντινής να πληρώσει (διότι το χρέος προς τα αρπαχτικά δεν είναι μεγάλο). Το πρόβλημα είναι ότι αν πληρωθούν στο ακέραιο τα ομόλογα των αρπαχτικών (που αντιπροσωπεύουν το 1% του συνόλου), θα απαιτήσουν να πληρωθούν στο ακέραιο και οι κάτοχοι των κουρεμένων ομολόγων -διάβασα μάλιστα ότι υπάρχει και ειδική ρήτρα που το προβλέπει αυτό, η οποία εκπνέει στο τέλος του χρόνου.

Από μιαν άποψη, η όλη κατάσταση είναι παράλογη, και κάτι τέτοιο αφήνει να εννοηθεί και ο βουλευτής Γ. Σταθάκης σε πρόσφατο άρθρο του: Η απόφαση είναι κενή περιεχομένου. Η Αργεντινή δεν μπορεί να προσφέρει καλύτερους όρους. Τότε θα απαιτήσουν επιπρόσθετα χρήματα αυτοί που είχαν ήδη συμφωνήσει. Ο κ. Σίνγκερ θα συνεχίσει τον ατέλειωτο νομικό του αγώνα, αλλά δεν θα πληρωθεί. Η Αργεντινή θα θέλει, αλλά δεν θα μπορεί να πληρώσει τους δανειστές της. Ο δικαστής θα συνταξιοδοτηθεί και η υπόθεση θα συζητιέται επί μακρόν στα νομικά αμφιθέατρα. Εν ολίγοις, όλοι χάνουν: η Αργεντινή, οι δανειστές που συμφώνησαν και οι «γύπες».

Μια αφελής ερώτηση είναι: για ποιο λόγο ο κ. Σίνγκερ, ο εκπρόσωπος των αρπακτικών, δεν δέχτηκε να πληρωθεί και αυτός με την αναλογία του κουρέματος, δηλαδή να πάρει 28 ή 40 (όσα είναι) σεντς στο δολάριο; Εφόσον το μέσο κόστος κτήσης των ομολόγων που κατέχει είναι πολύ χαμηλότερο, θα έβγαζε ένα καλό κέρδος. Ίσως η απληστία να είναι στη φύση του αρπαχτικού, ίσως να ξέρει κάτι που δεν ξέρουμε, ίσως πάλι να υπολογίζει ότι του χρόνου που θα έχει εκπνεύσει η ρήτρα των κουρεμένων ομολόγων θα πετύχει, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, μια ακόμα καλύτερη συμφωνία με την αργεντίνικη κυβέρνηση, ας πούμε στο 50% -έτσι κι αλλιώς έχει τη δυνατότητα να περιμένει όσο χρειαστεί, μια ακόμα εκδήλωση της εξίσωσης που μετατρέπει το χρήμα σε χρόνο και τον χρόνο σε χρήμα.

Αλλά εμείς εδώ λεξιλογούμε, οπότε αξίζει να σταθούμε λίγο στον χαρακτηρισμό των ομολογιούχων που εκπροσωπεί ο κ. Σίνγκερ. Αρπακτικά (ταμεία) κατά Βαρουφάκη, γύπες κατά Σταθάκη, αλλού θα τα δείτε «όρνεα». Η ισπανική λέξη είναι buitres, στον πληθυντικό, και η αφίσα που βλέπετε στην εικόνα γράφει το σύνθημα BASTA BUITRES, «Φτάνει πια γύπες!» Η ισπανική λέξη, αν και δεν φαίνεται στο γυμνό μάτι, είναι ξαδερφάκι της αγγλικής, που ίσως την ξέρουμε περισσότεροι, και που είναι vulture. Λέω ότι είναι ξαδερφάκι, μια και τα δυο ανάγονται στην ίδια λατινική λέξη, vultur, μόνο που η ισπανική άλλαξε πολύ περισσότερο. Στα γαλλικά είναι vautour, στα πορτογαλικά abutre, στα ιταλικά avvoltoio, όλες αυτές οι λέξεις στο λατινικό vultur ανάγονται -vultur είναι και στα σημερινά ρουμάνικα. Στα ρώσικα είναι гриф, γκριφ, και θα θυμάστε πριν από καναδυό μήνες που είχαμε δει πώς την πάτησε ένας Έλληνας τσαπατσούλης μεταφραστής που έβαλε έναν… γρίφο (αντί γύπα) να πετάει απειλητικά πάνω από την πολη.

Γιατί ο γύπας αυτό κάνει, με πτώματα τρέφεται. Ομολογώ ότι δεν ξέρω αν οι δυο λέξεις, γύπας και όρνεο, είναι συνώνυμες ή αν η μία (το όρνεο) είναι υπερώνυμο της άλλης, δηλαδή αν υπάρχουν όρνεα που δεν είναι γύπες -τι είναι τάχα οι κόνδορες; Παρακαλώ όποιον ξέρει να μας διαφωτίσει.

Το βέβαιο είναι ότι οι γύπες και τα όρνεα θεωρούνται, ακριβώς επειδή τρώνε ψοφίμια, σαν η προσωποποίηση του άρπαγα και του εκμεταλλευτή -το ίδιο άλλωστε κακή εντύπωση έχουμε και για το άλλο πτωματοβόρο ζώο, την ύαινα, που ίσως τη θεωρούμε περισσότερο ύπουλη.

Σε μια σαντορινιά συλλογή παροιμιών και φράσεων, βρίσκω την έκφραση «πέσανε σαν τα όρνια στο ψοφίμι», που χρησιμοποιείται, λέει, για άρπαγες και πλεονέχτες. Κάτι ανάλογο λέει και ο Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του για τον Ανδρούτσο και (νομίζω) το κάστρο της Ακρόπολης: Αφού του ξηγηθήκανε τα αίτια και του είπαν πως τον θέλουν αφέντη, αυτός γύρευε κάστρο εις τον ουρανό κι όταν τόβρε εις την γην, έτρεξε σαν το όρνιον στο ψοφίμι.

Από την άλλη, ο Στέφανος Γρανίτσας, στα Άγρια και τα ήμερα του βουνού και του λόγγου αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη συμπάθεια τα όρνεα, παραθέτει μάλιστα και μια παράδοση των σαρακατσάνων, ότι ο άγιος Αθανάσιος, θυμωμένος που κάποιοι τσοπαναραίοι δεν του έδωσαν ούτε γάλα, πράγμα σπανιότατο εδώ που τα λέμε, καταράστηκε τη στάνη και μεταμόρφωσε τα πρόβατα σε όρνεα δίνοντάς τους εντολή να καθαρίζουν τα βουνά απ’ τα ψοφίμια. Τα όρνια τα θεωρεί αθώα θύματα της πλεονεξίας των βοσκών, δηλαδή. Πάντως, μας λέει επίσης ότι οι κλέφτες του 1821 θεωρούσαν υποτιμητικό να τους φάνε τα όρνια και παρακαλούσαν τον σταυραϊτό:

Φάγε-ν-αϊτέ τα νιάτα μου, φάγε την αντρειά μου / να κάμεις πήχη το φτερό και σπιθαμή το νύχι.

Και τόσο τα υποτιμούμε τα όρνια, που δεν τους πιστώνουμε ούτε καν την εξυπνάδα που παροιμιωδώς αναγνωρίζουμε σε άλλα αρπαχτικά πουλιά -αν σκεφτούμε ότι τον εύστροφο και ικανό στη δουλειά του τον αποκαλούμε σαΐνι, που είναι το γεράκι στα τούρκικα (sahin), ενώ τον ευφυή και γρήγορο (π.χ. μαθητή) τον λέμε ξεφτέρι, που παράγεται από το οξύπτερος και σημαίνει το γεράκι. Αλλά και ο τσίφτης πιθανότατα προέρχεται από το αλβανικό qift, που επίσης σημαίνει γεράκι. Αντίθετα, όταν λέμε «α ρε όρνιο», εννούμε ότι κάποιος είναι αργόστροφος, βλάκας -ή απρόσεχτος: δεν προσέχεις ρε όρνιο; Πώς πού τάχα να δημιουργήθηκε αυτή η εντύπωση; Ίσως επειδή τα όρνια κινούνται αργά, μαντεύω. Πάντως, ο (ρουμελιώτης) Γρανίτσας παραδίδει τη φράση «Όρνιο της Καράβας» και εξηγεί ότι Καράβα λεγόταν «η σειρά των κορυφών της Οξιάς».

Τα όρνια που πετάνε πάνω από την Αργεντινή δεν φαίνονται για… όρνια, δηλαδή για χαζά -ωστόσο, δεν αποκλείεται καθόλου να έκαναν λάθος εκτίμηση και να μην αποκομίσουν κέρδη από την άκαμπτη στάση τους. Εύχομαι μάλιστα να χάσουν, ίνα πληρωθεί το ρηθέν ότι ‘το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται’. Και το έξυπνο όρνιο, κι ας έχει μύτη γαμψή.

Ζητούνται εθελοντές: Αναζητώ έναν εθελοντή να μου πληκτρολογήσει δυο σελίδες και κάτι (όχι μεγάλες ούτε πυκνές) από την Επιθεώρηση Τέχνης για το άρθρο της Κυριακής. Δηλώστε το στα σχόλια, θα τηρηθεί αυστηρά σειρά προτεραιότητας. (Βρέθηκε ο εθελοντής, ευχαριστώ!)