Δεν είμαστε βουλευτές, είμαστε βουλεύτριες -ή βουλευτίνες;

Σήμερα γίνεται η πρώτη ψηφοφορία για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, που βέβαια δεν πρόκειται να δώσει αποτέλεσμα αλλά θα αποτελέσει ίσως κάποιαν ένδειξη ως προς το αν υπάρχει πιθανότητα να συγκεντρωθούν 180 θετικές ψήφοι στην τρίτη και τελική ψηφοφορία, στις 29 του μηνός -αλλά αυτά θα τα συζητήσουμε, ίσως, αύριο.

Προς το παρόν το ιστολόγιο επανέρχεται σε ένα θέμα με το οποίο έχει κατ’ επανάληψη ασχοληθεί, δηλαδή τα επαγγελματικά θηλυκά γενικώς, ή μάλλον ειδικότερα το θηλυκό του ονόματος «ο βουλευτής». Τα όσα θα πούμε ισχύουν επίσης και για τον δικαστή, όχι όμως για επαγγελματικά ονόματα με άλλες καταλήξεις όπως «ο υπουργός».

Βέβαια, με το θέμα έχω ασχοληθεί πολλές φορές και δεν αποκλείεται να έχω κουράσει τους ταχτικούς θαμώνες του ιστολογίου -που τους ζητώ συγνώμη. Το νέο στοιχείο, που με έσπρωξε να θίξω και πάλι το θέμα, είναι ένα σύντομο άρθρο που δημοσιεύτηκε στην Αυγή του περασμένου Σαββάτου, με τον τίτλο «Δεν είμαστε βουλευτές, είμαστε βουλεύτριες«, που ήταν ρεπορτάζ από μια εκδήλωσης του ΣΥΡΙΖΑ με θέμα τον σεξισμό στη Βουλή. Το άρθρο (που θα το αναδημοσιεύσω ολόκληρο παρακάτω), συνοδευόταν από τη φωτογραφία της βουλεύτριας Ζωής Κωνσταντοπούλου, δημιουργώντας την εύλογη αλλά λανθασμένη εντύπωση ότι επρόκειτο για φράση που την είπε η Ζ.Κ. (κάτι που δεν προκύπτει από το ρεπορτάζ), κι έτσι, επειδή η βουλευτίνα του ΣΥΡΙΖΑ έχει έντονες συμπάθειες και αντιπάθειες (προσωπικά τη θεωρώ κόσμημα της κοινοβουλευτικής μας ζωής) το άρθρο συζητήθηκε πολύ στα κοινωνικά μέσα.

Μπορεί βέβαια ο έμφυλος τύπος («βουλεύτριες») να υποστηρίχτηκε σε εκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι προτιμήσεις ακολουθούν την πολιτική τοποθέτηση -για παράδειγμα, στο Φέισμπουκ ο Αρίστος Δοξιάδης επικρότησε θερμά τον τύπο «βουλεύτριες», ενώ αντίθετα παλαιότερα ένας φιλόλογος, στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ στον νομό Σερρών, είχε εξαπολύσει δριμύτατη επίθεση στη βουλευτίνα του κόμματός του Αφροδίτη Σταμπουλή, επειδή χρησιμοποιούσε τον τύπο «βουλεύτρια».

Από την άλλη, αρκετοί σχολιαστές στο Φέισμπουκ έδειξαν να τους ξενίζει ο τύπος «βουλεύτρια» και να προτιμούν, αντί γι’ αυτόν, τον τύπο «βουλευτίνα», που είναι επίσης έμφυλος τύπος, λαϊκότερος βέβαια. Παλαιότερα, που είχε συζητηθεί ξανά το θέμα, είχαν εκφραστεί αντιρρήσεις για τον τύπο «βουλευτίνα», ότι σημαίνει τη σύζυγο του βουλευτή, στο μοτίβο της παλιάς παροιμίας «για την κενόδοξη σύζυγο»: ας με λένε βοϊβοντίνα (δημαρχίνα, βουλευτίνα κτλ.) κι ας πεθαίνω από την πείνα. Άλλοι πάλι είχαν θεωρήσει ότι η «βουλευτίνα» ηχεί υποτιμητικά.

Ο τύπος «βουλεύτρια» είναι απολύτως ομαλός, ο μόνος λόγος για να ξενίζει είναι επειδή δεν έχει ακουστεί πολύ. Όπως ο φοιτητής έχει την φοιτήτρια, ο ποιητής την ποιήτρια ή ο εκπαιδευτής την εκπαιδεύτρια έτσι και ο βουλευτής έχει τη βουλεύτρια.

Από την άλλη, αν και κάποτε οι καταλήξεις σε -ίνα σήμαιναν πράγματι τη σύζυγο κάποιου, αυτό πρέπει να έχει εξασθενίσει αρκετά σήμερα (και εδώ ζητώ τη γνώμη σας). Μάλιστα, μια φίλη που είναι νεότερη από εμένα, έγραψε ότι στην επαρχία οι τύποι σε -ίνα είναι διαδεδομένοι και ότι Στα δικά μου αυτιά, που είμαι μιά γενιά μετά από σας, κάνει εντύπωση ότι το -ίνα θα μπορούσε να σημαίνει τη σύζυγο, ίσως πλέον (με την εισροή πολλων γυναικών στα επαγγέλματα αυτά) έχει εξαλειφθεί αυτός ο κίνδυνος.

Τίποτα βέβαια δεν μας εμποδίζει να χρησιμοποιούμε και τους δύο έμφυλους τύπους, ας πούμε τη βουλεύτρια σε επισημότερα συμφραζόμενα και τη βουλευτίνα σε πιο καθημερινά -εκτός ίσως από το ότι «διασπώνται οι ψήφοι» και τελικά δεν επικρατεί κανείς έμφυλος τύπος και διαιωνίζεται ο επίκοινος.

Φυσικά, είναι αλήθεια ότι με το να επικρατήσουν ή να επιβληθούν οι έμφυλοι τύποι δεν λύνονται τα προβλήματα του σεξισμού γενικά και του σεξισμού απέναντι στις γυναίκες που ασχολούνται με την πολιτική ειδικότερα -που τον έχουμε δει να χρησιμοποιείται ενάντια σε γυναίκες κάθε πολιτικής απόχρωσης (και δυστυχώς και από σχολιαστές κάθε πολιτικής απόχρωσης). Όμως γίνεται ένα βήμα.

Όσο για το επιχείρημα, που επίσης ακούγεται κάθε φορά που γίνονται τέτοιες συζητήσεις, ότι «εδώ ο κόσμος χάνεται» και ότι τα θέματα αυτά είναι δευτερεύοντα, θα απαντήσω πως, αν δεχτούμε ότι «ο κόσμος χάνεται» δεν θα έπρεπε να κάνουμε τίποτε άλλο παρά μόνο να μεριμνούμε για τον κόσμο που χάνεται. Αλλά φαντάζομαι ότι, ας πούμε, το πρωί πλύναμε τα δόντια μας παρόλο που «ο κόσμος χάνεται» -και εκτός αυτού, σπάνια βλέπουμε κάποιον που υποστηρίζει ότι «εδώ ο κόσμος χάνεται» να κάνει κάτι για να μην χάνεται ο κόσμος. Επειδή κάποιοι εξαντλούν την επαναστατικότητά τους π.χ. στους έμφυλους τύπους δεν σημαίνει ότι η ενασχόληση με τέτοια ζητήματα αγνοεί ό,τι άλλο συμβαίνει στον κόσμο.

Ύστερα από αυτά τα προλογικά, που τόσες φορές τα έχω πει, δημοσιεύω το άρθρο της Αυγής. Προηγούμενα άρθρα του ιστολογίου για το ίδιο θέμα: Η καλτσοδέτα και η βουλευτίνα και Βουλεύτριες, χορεύτριες και βουλευτίνες.

Δεν είμαστε βουλευτές, είμαστε βουλεύτριες

Ο σεξισμός στη Βουλή δεν αποτελεί τωρινό φαινόμενο, υπήρχε πάντα. Την Τετάρτη όμως έγινε για πρώτη φορά, με πρωτοβουλία του ΣΥΡΙΖΑ, εκδήλωση – διαβούλευση για την έξαρση του φαινομένου, ακόμα κι εντός του Κοινοβουλίου. Εκεί όπου, ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια, έχει καταγραφεί πληθώρα σεξιστικών επιθέσεων σε βουλεύτριες, με σχόλια για την εμφάνισή τους και όχι για την πολιτική τους παρουσία. «Σ’ ένα χώρο άλλοτε απόλυτα ανδροκρατούμενο, αντιμετωπίστηκε ως εισβολή η είσοδος βουλευτριών, ο αριθμός των οποίων, ειδικά μετά τις εκλογές του 2012, λόγω ΣΥΡΙΖΑ, πολλαπλασιάστηκε», σημείωσε η Μαρία Γκασούκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια λαογραφίας και Φύλου, που μαζί με τη βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ Αφροδίτη Σταμπουλή ήταν οι δύο ομιλήτριες της συζήτησης, την οποία συντόνιζε η επίσης βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ Φωτεινή Κούβελα.

Στον ρόλο που παίζει η χρήση της γλώσσας «στις σχέσεις εξουσίας που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ των δύο φύλων», στάθηκε η Μ. Γκασούκα. «Όταν ακούτε πιλότος ή καρδιολόγος σκέφτεστε γυναίκα; Μια λέξη είναι μια εικόνα. Όπως αναφέρει η Dale Spender, η γλώσσα διαμορφώθηκε από τους άνδρες». Με απόσπασμα από δημοσίευμα της εφημερίδας «Νέα Ημέρα» του 1928 ξεκίνησε την ομιλία της η Αφρ. Σταμπουλή. Το δημοσίευμα συνέδεε τη συμμετοχή της γυναίκας στην πολιτική με την… έμμηνο ρύση, καταλήγοντας ότι «η γυναικεία συνεπώς ψήφος είναι πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον». Οι οπισθοδρομικές αντιλήψεις είναι ακόμα εδώ. Είναι στα χαστούκια του Κασιδιάρη στην Κανέλλη, στα σχόλια του Καλαντζή για τα ρούχα της Ραχήλ Μακρή, σε όλες τις επιθέσεις που δέχονται οι βουλεύτριες ανεξαρτήτως κόμματος. Από κοντά και τα ΜΜΕ, όπως το «Πρώτο Θέμα» που έκανε αφιέρωμα στις νέες του ΣΥΡΙΖΑ και τις χαρακτήριζε «μωρά του Αλέξη».

Ένα από τα πλέον στοχοποιημένα πρόσωπα είναι η βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ Ζωή Κωνσταντοπούλου. «Αν δεν ήσουν κόρη του πατέρα σου, θα παρακαλούσες να σε διορίσουν καθαρίστρια σε κάποιο υπουργείο», της είχε πει ο Χρ. Μαρκογιαννάκης. «Στόχος των επιθέσεων είναι η υποταγή. Τα στερεότυπα αναπαράγονται από εκεί που έπρεπε να πατάσσονται» υπογράμμισε σε παρέμβασή της η Ζ. Κωνσταντόπουλου. Στη «γερουσία» της Βουλής ήταν ακόμα οι βουλευτίνες του ΣΥΡΙΖΑ Βασιλική Κατριβάνου, Μάνια Παπαδημητρίου και Τζένη Βαμβακά. Καμία όμως βουλεύτρια από άλλα κόμματα, «παρ’ ότι προσκλήθηκαν». Στην εκδήλωση, που έγινε με αφορμή την 25η Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Καταπολέμησης της Βίας Ενάντια στις Γυναίκες, συμμετείχαν επίσης οργανώσεις, φορείς, μέσα ενημέρωσης και επιστήμονες που ασχολούνται με το φαινόμενο, ανάμεσα τους και ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου Στέφανος Γκρίτζαλης. Η Φ. Κούβελα, κλείνοντας, ανέφερε ότι προτάσεις και συμπεράσματα από τη συζήτηση θα κατατεθούν προσεχώς στη Βουλή ως υπόμνημα.

Υ.Γ. Κατά διαβολική σύμπτωση, καθώς κλείνω το άρθρο, ένας φίλος μού στέλνει ηλεμήνυμα, στο οποίο επισημαίνει το εξής καταπληκτικό απόσπασμα: Ο συντάκτης, γυναίκα το φύλο, που υπογράφει το άρθρο…