Πριν από 50 χρόνια: Ο Μποστ για τη ρήξη Μακάριου – Γρίβα

Ο Μποστ αρέσει στο ιστολόγιο και, ελπίζω, σε αρκετούς αναγνώστες και φίλους. Εδώ και δυο-τρία χρόνια ανεβάζω, πότε-πότε, σκίτσα του Μποστ που σχολιάζουν γεγονότα που συνέβηκαν πριν από 50 χρόνια (εδώ το αμέσως προηγούμενο άρθρο αυτής της σειράς). Η επετειακή αυτή σειρά δεν πρόκειται να διαρκέσει πολύ ακόμα, αφού ο Μποστ, κουρασμένος από τη δουλειά της εφημερίδας, σταμάτησε τη συνεργασία με την Αυγή τον Ιούλιο του 1966 και αφιερώθηκε στο μαγαζί του («Λαϊκέ εικόνε, στην οδόν Ομήρου). Επίσης, είναι η αλήθεια πως κάπως παραμέλησα τη σειρά αυτή τον τελευταίο καιρό -έχω δυο μήνες να βάλω σκίτσο. Κα το σημερινό το θυμήθηκα μόνο και μόνο χάρη στο μέιλ ενός φίλου του ιστολογίου, που τελειώνοντας μου είπε πως περιμένει κι άλλον Μποστ.

Το σημερινό σκίτσο θα μπορούσα να το δημοσιεύσω και το Πάσχα, επειδή είναι πασχαλινό (το 1966 το Πάσχα έπεσε νωρίτερα) -όμως τελικά προτίμησα να τηρήσω την επέτειο, κι έτσι το παρουσιάζω σήμερα, 50 χρόνια παρά δύο μέρες από την αρχική του δημοσίευση.

Το σκίτσο δημοσιεύτηκε στην Αυγή την Κυριακή 10 Απριλίου 1966, ανήμερα του Πάσχα, και όπως θα περιμέναμε το θέμα του είναι πασχαλινό, τουλάχιστον επιφανειακά, με τη διαφορά ότι αντί για αρνί ο Μποστ βάζει τον Γεώργιο Γρίβα να σουβλίζει την Κύπρο, ενώ ένας αυλικός, ένας Άγγλος και ένας Τούρκος με τις πηρούνες στο χέρι περιμένουν να πάρουν μεζέ.

Οι αρμοδιότητες του Γρίβα στην Κύπρο ήταν το σημείο τριβής μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας: η ελληνική κυβέρνηση (των αποστατών, με πρωθυπουργό τον Στέφανο Στεφανόπουλο) είχε παρουσιάσει «σχέδιο» στο οποίο ο Γρίβας, ο οποίος είχε ανακληθεί στην ενέργεια με βαθμό αντιστρατήγου, θα αναλάμβανε διοικητής της κυπριακής εθνοφρουράς όχι μόνο σε ενδεχόμενο πολέμου αλλά ακόμη και σε ειρηνική περίοδο. Έτσι όμως η κυβέρνηση της Λευκωσίας έχανε κάθε έλεγχο πάνω στο στρατό και δεν θα μπορούσε να έχει λόγο στις εξελίξεις.

Οι ανησυχίες του Μακαρίου δεν ήταν αβάσιμες, διότι υπήρχαν ενδείξεις ότι ο Γρίβας εξύφαινε σχέδια για εμφύλιο πόλεμο στην Κύπρο και ανατροπή του Μακαρίου, και οι ενδείξεις αυτές επιβεβαιώθηκαν από επιστολή του Γρίβα προς τον Έλληνα πρωθυπουργό η οποία διέρρευσε και έφτασε στα χέρια του Μακαρίου.

Χαρακτηριστικά, ο Γρίβας απαιτούσε από τον Μακάριο να αποπέμψει τον υπουργό Εσωτερικών Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, με τον οποίο είχε έρθει σε σύγκρουση.

Ακολούθησαν μακρές διαπραγματεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης με τον Κύπριο υπουργό εξωτερικών (τον Σπύρο Κυπριανού), με προτάσεις και αντιπροτάσεις και συνεχείς τροποποιήσεις του «σχεδίου».

Για να γυρίσουμε στο σκίτσο, ο Μποστ παρουσιάζει τον Μακάριο να προσπαθεί να πείσει τον Γρίβα να μη σουβλίσει την Κύπρο:

Γρίβα, χαθήκαν τα αρνιά διά να τα τσιγαρίζης
κε είνε απαραίτητον την Κύπρον να σουβλίζης;
Είνε κακόν το έθιμον να ψήνης επ’ ανθράκων
κάνων μιαν Μεγαλόνησον, Αθανασίαν Διάκον.

Αλλά ο Γρίβας, αγέρωχος, ξέρει καλά ποιους πρέπει να υπηρετήσει:

Συνφόνως των οδηγιών των μάγηρων της Δήσεως
γίνετε κε η έψησις κι ο τρόπος οβελίσεως.
Μην επενβένετε λοιπόν εις συνταγάς μαγείρων
όταν υπάρχει «σχέδιον» και μετά «παραθύρων»
κι όταν υπάρχουν άνθροποι με έτοιμων περόνων
δεν θέλω παρατήρησιν εκ ράσων κε αμβώνων.
Δεν έχω αρμοδιότητας, πλην λίγο να σουβλίζω.
Πρέπει να φάνε κε αφτοί κε δι’ αφτούς φροντίζω.

Κατά τις διαπραγματεύσεις δοκιμάστηκε και η συνοχή της ελληνικής κυβέρνησης. Ο υπουργός Εξωτερικών Ηλίας Τσιριμώκος, ο δεύτερος «πρωθυπουργός της αποστασίας», τηρούσε λογική γραμμή στο Κυπριακό και είχε έρθει σε σύγκρουση με τον Γρίβα και για τις ακραίες θέσεις του και για τις παράλογες απαιτήσεις του. Ωστόσο, ο πρωθυπουργός πήρε το μέρος του Γρίβα και το Μεγάλο Σάββατο με δηλώσεις του στο ραδιόφωνο κάλεσε έμμεσα τον Τσιριμώκο να παραιτηθεί αν διαφωνεί με το «σχέδιο» που υπέβαλε στον Μακάριο η ελληνική κυβέρνηση («Εάν υπάρξει υπουργός διαφωνών δεν μένει παρά να παραιτηθεί»).

Τις αμέσως επόμενες μέρες, ο Ηλίας Τσιριμώκος πράγματι παραιτήθηκε, μαζί με δυο ακόμα βουλευτές προσκείμενους σ’ αυτόν (ο υπουργός Μ. Γαληνός και ο βουλευτής Γιάννης Τσιριμώκος). Έτσι όμως, η κυβέρνηση, που στηριζόταν στην ισχνή πλειοψηφία των 152 βουλευτών, έχασε τη δεδηλωμένη.

Όμως, τα λεφτά ήταν πολλά. Πολύ σύντομα, και παρά το γεγονός ότι καταγγέλθηκαν στη Βουλή απόπειρες εξαγοράς άλλων βουλευτών του Κέντρου, βρέθηκαν δυο νέοι αποστάτες, ο βουλευτής Πέλλας Ι. Ιγνατιάδης και ο βουλευτής Ημαθίας Ι. Γιαμάς, που πήρε και υπουργείο, κι έτσι η κυβέρνηση μπόρεσε να κρατηθεί στην εξουσία.