Μεζεδάκια του Λαζάρου

Σαββάτο του Λαζάρου σήμερα, οπότε είναι εύκολο να βρω τίτλο για τα μεζεδάκια τούτης της εβδομάδας -το περίεργο είναι πώς δεν έτυχε να χρησιμοποιήσω προηγουμένως τον τίτλο αυτόν, αν και πριν από τρία χρόνια είχαμε «Μεζεδάκια των Βαϊων». Να ευχηθώ χρόνια πολλά στον φίλο μου τον Λάζαρο, αν διαβάζει, και να σας θυμίσω ότι πριν από δυο-τρεις μήνες είχαμε δημοσιεύσει ένα χρονογράφημα του Γιώργου Κοτζιούλα για τα «λαζαρούδια«, ένα έθιμο σχετικό με τη σημερινή μέρα. Πάντως, και ανεξάρτητα από τον Λάζαρο, το σημερινό πιάτο θα είναι κάπως ελαφρύ -ας πούμε ότι ετοιμαζόμαστε για τη μεγαλοβδομαδιάτικη νηστεία. Απεργούσαν και οι δημοσιογράφοι και ξεμείναμε από πρώτη ύλη.

* Και ξεκινάμε με μια περίπτωση γλωσσικών μουστακιών. Στη γλώσσα των εφημερίδων μας, αλλά και της δημόσιας διοίκησης, κάθε λαϊκή λέξη αποφεύγεται, κι έτσι η βάρκα, η ξύλινη βάρκα που χρησιμοποιούν οι πρόσφυγες για να περάσουν στα ελληνικά νησιά, αναβαθμίστηκε σε λέμβο, λες κι αυτό την προφυλάσσει από το να βουλιάξει. Και βέβαια, πότε-πότε η λέμβος παθαίνει ό,τι έχουν πάθει κι άλλα θηλυκά σε -ος, δηλαδή γίνεται αρσενική ή ουδέτερη στο γένος, και όχι σε τίποτα τυχαίους ιστοτόπους αλλά σε κοτζαμάν Βήμα:

Στην περισυλλογή 41 προσφύγων, που επέβαιναν σε ξύλινο λέμβο, προχώρησε το βράδυ του Σαββάτου φορτηγό πλοίο, 95 ναυτικά μίλια νοτιοδυτικά της Πύλου…

Είναι άραγε το λέμβο ή ο λέμβος; Πάντως, πιο κάτω η λέμβος ξαναβρίσκει το φύλο της, αφού γίνεται λόγος για «ακυβέρνητη λέμβο». Πιο σουρεαλιστικά, στο in.gr διαβάζουμε για «ακυβέρνητη ξύλινο λέμβο.

* Μένουμε στο θηλυκό γένος και στα βάσανά του, και προχωράμε σε έναν βασικό τροφοδότη των άρθρων μας -εννοώ τον αγγελόμορφο Τάκη Θεοδωρόπουλο (από τότε που αποκάλεσε «πιθηκόμορφο» τον Ai WeiWei, είπα να τον αποκαλώ έτσι), ο οποίος σε πρόσφατη χυδαία επιφυλλίδα του ζήτησε συγνώμη που χρησιμοποίησε τον έμφυλο τύπο «βουλεύτρια», που του φαίνεται άκομψος. Ο ίδιος στον τίτλο του άρθρου χρησιμοποιεί τον τύπο «η αριστοκράτις», διότι ένας αριστοκράτης δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει πια τον τύπο «αριστοκράτισσα» από τη στιγμή που τον έχουν μιάνει διάφοροι λαϊκοί.

* Άκουσα και ένα κομμάτι από τη συζήτηση προ ημερησίας διατάξεως στη Βουλή αλλά δεν εντόπισα γλωσσικά μαργαριτάρια, εκτός από το «δεν επιδέχεται καμίας αμφισβήτησης» που το είπε δύο φορές ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Μάλλον δεν μας διαβάζει, διότι νομίζω πως το έχει ξαναπεί και το έχουμε ξανασχολιάσει: το «επιδέχομαι» συντάσσεται με αιτιατική. Αυτό που ίσως μπερδεύει τον Κούλη είναι το «είμαι ανεπίδεκτος», το οποίο βέβαια συντάσσεται με γενική.

* Ο οποίος Κούλης υποστήριξε στη Βουλή ότι ναι μεν δεν είναι όλοι οι αριστεροί τρομοκράτες, αλλά όλοι οι τρομοκράτες μετά τη μεταπολίτευση προέρχονται από την ιδεολογική μήτρα της άκρας αριστεράς. Επειδή προφανώς ήταν μικρός τότε, δεν θα θυμάται τους ακροδεξιούς βομβιστές και τους άλλους τρομοκράτες των πρώτων χρόνων μετά τη μεταπολίτευση.

* Κάποιος μου ανέφερε κι ένα μαργαριτάρι του Αλέξη Τσίπρα από την ίδια συζήτηση, αλλά δεν το βρίσκω τώρα στα χαρτιά μου. Πάντως, ο πρωθυπουργός βαρύνεται με μια κρυάδα ολκής, που είπε σε συνέντευξή του στην ΕΡΤ, ότι το προσφυγικό είναι καθολικό πρόβλημα, γι’ αυτό και ήρθε και ο προκαθήμενος της Καθολικής Εκκλησίας. Το χειρότερο είναι πως επί της ουσίας έχει δίκιο -κι αν έλεγε το ίδιο πράγμα χωρίς το λογοπαίγνιο θα ήταν απολύτως αποδεκτό (π.χ. «είναι πρόβλημα με διαστάσεις που ξεπερνούν την ήπειρό μας, γι’ αυτό και ήρθε μια προσωπικότητα παγκόσμιας εμβέλειας όπως ο προκαθήμενος της Καθολικής εκκλησίας»)

* Μου στέλνει φίλη το εξής: «οι πληροφορίες για το ναυάγιο είναι συγχισμένες». Απ’ το δελτίο ειδήσεων του ΑΝΤ το μεσημέρι (αλλά δεν σημείωσα ποιο μεσημέρι). Συγκεχυμένες είναι οι πληροφορίες και συγχίζομαι όταν διαβάζω τέτοια πράγματα.

* Ξέρετε ποιος είναι ο Μποέτσιο; Δεν ξέρετε; Είναι ο σημαντικότατος φιλόσοφος Βοήθιος πριν καταταγεί στο Τάγμα των Αγνώριστων -έτσι τον αναφέρει ένα άρθρο που διάβασα πρόσφατα, που πρέπει να είναι απόσπασμα από βιβλίο του Μπουκάι. Ο Βοήθιος ήταν Ρωμαίος, έστω και της ύστερης αρχαιότητας, όχι Ιταλός, οπότε δεν έχουμε κανέναν λόγο να προφέρουμε ιταλικά τ’ όνομά του. Επίσης, το σημαντικότερο έργο του, που έχει βέβαια εκδοθεί πολλές φορές στα ελληνικά, έχει ελληνικό τίτλο «Παραμυθία της φιλοσοφίας» (Consolatio Philosophiae) και όχι «Η παρηγορία της φιλοσοφίας» (Το λαθάκι αυτό το κάνει και η ελληνική Βικιπαίδεια).

* Από το δηθενέγκυρο Βήμα: Οι Ευρωπαίοι «έχουν απηυδήσει» με τη Γερμανία «που δίνει μαθήματα», δήλωσε ο γερμανός υπουργός Οικονομίας Ζίγκμαρ Γκάμπριελ.

Όχι παιδιά. Το ρήμα είναι «απαυδώ» (αυδή είναι η φωνή στον Όμηρο), στον αόριστο απηύδησα (και απαύδησα πάντως μια χαρά είναι), αλλά στον παρακείμενο «έχω απΑυδήσει». Το «απηυδήσει» είναι σαν εκείνο που λένε μερικοί «έχουν περισυνελέξει».

* Και πάλι από το Βήμα, ένα ορθογραφικό. Διαβάζω σε ρεπορτάζ για τους «53» του ΣΥΡΙΖΑ, ότι «Σημειώνεται ότι εξέχων στέλεχος της κίνησης των «53+» στο κυβερνών κόμμα είναι ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος…»

Και βέβαια, αφού είναι «το» στέλεχος, είναι «εξέχον». Εξέχων θα ήταν αν ήταν γένους αρσενικού, …ο στέλεχος!

Δεν είναι και τίποτα σοβαρό, βέβαια, αλλά διαβάζοντας την πρόταση γέλασα γιατί σκέφτηκα ένα διόλου απίθανο σενάριο. Κάποιος γράφει κι ένας άλλος βλέπει στην οθόνη το κείμενο:

«Σημειώνεται ότι εξέχων στέλεχος….

– Εξέχον στέλεχος, όμικρον όχι ωμέγα. Αφού είναι ουδέτερο, θέλει όμικρον.

«εξέχων στέλεχος στο κυβερνόν κόμμα…»

– Ωμέγα, κυβερνών, όχι όμικρον.

– Το βάζω με ωμέγα, θες όμικρον. Το βάζω με όμικρον, θες ωμέγα. Καψόνι μού κάνεις;

* Η ΕΡΤ3 πρόβαλε τις προάλλες το 1900 του Μπερτολούτσι. Πολύ καλά έκανε, αλλά θα ήταν καλύτερα αν έγραφε σωστά το όνομα του σκηνοθέτη, ο οποίος βέβαια λέγεται Μπερνάρντο και όχι Λεονάρντο!

* Στα μεζεδάκια της περασμένης εβδομάδας, όπως θα θυμούνται οι τακτικοί αναγνώστες, έγιναν εκατοντάδες σχόλια για την Επανάσταση του 1821, ένα θέμα το οποίο δεν θίχτηκε καθόλου στο άρθρο αλλά ξεφύτρωσε σε κάποιο σχόλιο. Έτσι γίνεται με τις συζητήσεις στα ιστολόγια, και δεν το λέω για να παραπονεθώ.

Σε αυτή την παράπλευρη λοιπόν συζήτηση, έγινε λόγος και για τον Νικόλαο Σπηλιάδη, και κάποιος παρέθεσε αποσπάσματα από ένα άρθρο του Παναγιώτη Χριστόπουλου στο περιοδικό Νέα Κοινωνιολογία (τχ. 38, Άνοιξη 2004). Το περιοδικό υπάρχει ονλάιν και το άρθρο είναι απο τη σελίδα 120 και μετά (με τη σελιδαρίθμηση του εντύπου, σελ. 118 στο pdf). Φυλλομετρώντας το, διαπίστωσα ότι ο συγγραφέας του φαίνεται να χρησιμοποιεί αφειδώς τη δοτική πτώση, αλλά έχει και μερικά γλωσσικά λαθάκια που αξίζουν επισήμανση. Ας πούμε, στη σελ. 134 (του εντύπου) γράφει: «Αλλού γίνεται φοβερός περί των πανταχού και πάντοτε παρόντων Ιεφερίων. Πρόκειται για τους Ιαβέρηδες/Jefferies που μας είναι γνωστοί από τον Ουγκώ».

Αλλά ο Ιεφέριος ή  Jefferies/Jeffreys είναι ιστορικό πρόσωπο και δεν έχει καμιά σχέση με τον μυθιστορηματικό Ιαβέρη του Ουγκώ. Αυτό το εντυπωσιακό λάθος το ανακάλυψε ο Π2 και το ανέλυσε η Μαρία στα προηγούμενα μεζεδάκια και το βάζω εδώ για να μην είναι θαμμένο στα σχόλια.

Και κοιτάζοντας την αρχή του άρθρου, επισημαίνω, στην πρώτη κιόλας σελίδα, τη γνωστή λατινική φράση Graeca sunt, non leguntur (Ελληνικά είναι, δεν διαβάζονται) που την έχουμε πολλές φορές συζητήσει εδώ, να παρατίθεται ως «Non legundo; Graeca sunt». Εγώ λατινικά δεν ξέρω, αλλά τύπος legundo πολύ αμφιβάλλω αν υπάρχει.

Οπότε είναι εντυπωσιακό που και σε περιοδικά που θεωρούνται σοβαρά, δημοσιεύονταν άρθρα με χοντρά λάθη.

* Η μόδα να γράφουμε τα ξένα τοπωνύμια αλλά και τις δάνειες λέξεις στο λατινικό αλφάβητο είναι πολύ ενοχλητική, όπως επίσης και η μόδα να παραθέτουμε στα αγγλικά διάφορους όρους χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος. Σε μια γλωσσολογική ομάδα του Φέισμπουκ συζητήθηκε προχτές αυτό το φαινόμενο με αφορμή ένα άρθρο κουτσομπολιού για τους πλούσιους και διάσημους, στο οποίο, ανάμεσα στ’ άλλα, το Μπουτάν (η χώρα της Ασίας) γράφεται στα αγγλικά, Bhutan, λες και είμαστε Άγγλοι, εμείς -ή έστω εκείνοι.

Αλλά το αναφέρω επειδή στη συζήτηση ο φίλος Δημήτρης Μπρόβας, γλωσσολόγος, έκανε ένα πανέξυπνο σχόλιο που νομίζω πως αξίζει να διαβαστεί και να μείνει, ειρωνευόμενος την τάση των αγγλομαθών να παραθέτουν, μέσα σε ένα ελληνικό κείμενο, στα αγγλικά τις δάνειες λέξεις που ξέρουν πώς γράφονται (και όσες δεν ξέρουν, μερικοί):

Κάποτε, για να στηλιτεύσω ακριβώς αυτή τη μανία με το λατινικό αλφάβητο, είχα σκαρώσει την εξής παράγραφο:

«Λίγο μετά το פסחא, και λίγο πριν φύγω για το پاکِستان, έκανα ένα party στο Hilton, γύρω απ’ την piscina. Ήπιαμε κυρίως tequila, αλλά και uso και водка – γενικώς πολύ الكحل (σιγά μην πίναμε 茶). Ανάμεσα στους καλεσμένους ήταν και πέντε paparazzi, δύο Ιρανές masseuses (τυλιγμένες με بُرْقُع), τρεις 侍, δύο tenori (ο ένας φορούσε trăiască), κι ένας गुरु που μας βοήθησε να πέσουμε σε निर्वाण.»

(Μεταγραφή των ξένων λέξεων στα Ελληνικά: Πάσχα, Πακιστάν, πάρτι, Χίλτον, πισίνα, τεκίλα, ούζο, βότκα, αλκοόλ, τσάι, παπαράτσι, μασέζ, μπούρκα, σαμουράι, τενόροι, τραγιάσκα, γκουρού, νιρβάνα.)

Παρόλο που το ούζο μάλλον δεν ετυμολογείται από το uso Marsiglia (το έχουμε συζητήσει παλιότερα, αλλά είναι σε σχόλια και δεν τα βρίσκω τώρα), είναι εξαιρετική δουλειά, και μπράβο!

* Και κλείνω με κάτι που θα το βρείτε πολύ ενδιαφέρον αν και δεν έχει να κάνει με γλωσσικά λάθη και μαργαριτάρια. Πρόκειται για τη μοναδική ηχογράφηση που έχουμε με τον Χίτλερ να μιλάει σαν κανονικός άνθρωπος, να συζητάει και όχι να κραυγάζει ή να βγάζει λόγο. Ο Χίτλερ συζητάει με τον Φινλανδό υπουργό Εξωτερικων Καρλ Μανερχάιμ, αρχηγό του φινλανδικού στρατού, η δε συνομιλία, που έγινε το 1942 και διαρκεί 11 λεπτά, ηχογραφήθηκε μυστικά από έναν Φινλανδό τεχνικό. Εδώ είναι το άρθρο που αναλύει το ευρύτερο πλαίσιο, και το βίντεο που συνοδεύει το άρθρο έχει μεταγραφή στα αγγλικά.

Το εντυπωσιακό είναι ότι τόσο νωρίς, καλοκαίρι του 1942, ο Χίτλερ ακούγεται σαν να ξέρει ότι έχει σχεδόν χάσει τον πόλεμο. Να προσέξουμε επίσης ότι ανάμεσα στις αναποδιές που έτυχαν στους Γερμανούς αναφέρει και την ήττα της Ιταλίας στην Αλβανία.