Μαυροσαββατιάτικα μεζεδάκια

Αφού χτες ήταν η Μαύρη Παρασκευή, που γιόρταζαν οι έμποροι, λογικά σήμερα έχουμε Μαύρο Σάββατο,  έτσι δεν είναι; Μαυροσαββατιάτικα λοιπόν τα μεζεδάκια μας, και μια ιδέα θα ήταν να τα διαβάσετε με υπόκρουση Μπλακ Σάμπαθ αλλά δεν είναι και πολύ του γούστου μου οπότε δεν σας το προτείνω.

Πολύς κόσμος τη Μπλακ Φράιντεϊ λογοπαίζοντας την αποκαλεί Βλακ Φράιντεϊ. Κάτι τέτοιο τόλμησε να κάνει και η Γ’ ΕΛΜΕ Θεσσαλονίκης, που καυτηρίασε τις πολλές απουσίες μαθητών σε ανακοίνωσή της εξαιτίας της Μαύρης Παρασκευής, αλλά η ανακοίνωση προκάλεσε την οργή του διαχειριστή της σελίδας της Lifo στο Φέισμπουκ, που χαρακτήρισε «προκλητική» την ανακοίνωση. Πάλι καλά που δεν την είπε και ασεβή, αφού αναφέρθηκε χλευαστικά στον ιερό θεσμό της κατανάλωσης!

* Χτες επίσης είχαμε τη συζήτηση στη Βουλή σε επίκαιρη ερώτηση του Κ. Μητσοτάκη για τη βία και ανομία στα πανεπιστήμια, όπου αναδείχτηκε και ένα ενδιαφέρον γλωσσικό θέμα. Δεν εννοώ τα μαργαριτάρια των πολιτικών αρχηγών -που από αυτά κατέγραψα δύο, πρώτα το «επιδέχονται κριτικής» (ή κάποιο άλλο ουσιαστικό με γενική) του Κ. Μητσοτάκη, αντί της καθιερωμένης σύνταξης με αιτιατική, και ύστερα το «να καταστείλονται» του Αλ. Τσίπρα αντί του «να καταστέλλονται».

Εννοώ το «Κολάμπια», όπως πρόφερε ο Κ.Μητσοτάκης το πανεπιστήμιο Columbia, μια προφορά που είναι σωστή στα αμερικάνικα αγγλικά ή και στα αγγλικά γενικώς, όμως ξενίζει στα ελληνικά. Στη δευτερολογία του ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε στο πανεπιστήμιο Κολούμπια που συνεργάζεται με το ΕΜΠ, προσθέτοντας «ή Κολάμπια, αν προτιμάτε» (ή κάτι τέτοιο) απευθυνόμενος στον Κ. Μητσοτάκη.

Ο διάλογος προκάλεσε τη σχετική ιλαρότητα και είδα στο Φέισμπουκ και κάποιες αναφορές σε «Κωλάμπια» με τα εύλογα και εύκολα λογοπαίγνια που φαντάζεστε (έκανε αντιπολίτευση της Κωλάμπια, ας πούμε) αλλά ας το προσπεράσουμε αυτό να πάμε στην ουσία γιατί έχει ενδιαφέρον.

Έχει ενδιαφέρον και κανονικά χρειάζεται χωριστό άρθρο, αλλά θα πω μερικές σκέψεις προσπαθώντας να αποστασιοποιηθώ από τα πρόσωπα που χρησιμοποίησαν τους όρους. Μπορεί το Columbia να προφέρεται στα αγγλικά (κάπως σαν) Κολάμπια, αλλά στα ελληνικά έχει καθιερωθεί εδώ και δεκαετίες να λέμε «Κολούμπια», είτε για το πανεπιστήμιο, είτε για την ιστορική εταιρεία δίσκων και το εργοστάσιό της στη Ριζούπολη. Έτσι το έχει και η Βικιπαίδεια, έτσι το λέει και η συντριπτική πλειοψηφία (ή πλειονότητα) των ομιλητών. Θα μου πείτε, η σωστή προφορά είναι Κολάμπια. Θα απαντήσω πως δεν υπάρχει μία και μοναδική σωστή προφορά.

Λέγοντάς το αυτό δεν εννοώ μόνο τις διαφορές προφοράς μέσα στην ίδια γλώσσα (αν θεωρήσουμε μία και ενιαία γλώσσα τα αγγλικά). Και εδώ υπάρχουν μεγάλες διαφορές γενικώς, και ειδικώς για το όνομα Columbia, που ο Κ. Μητσοτάκης το πρόφερε στα νιουγιορκέζικα, αλλά που η γενικώς παραδεκτή προφορά του στα αγγλικά είναι αρκετά διαφορετική.

Εννοώ επίσης ότι η «σωστή» προφορά δεν είναι αποκομμένη από τη γλώσσα στην οποία μιλάμε κάθε φορά. Όταν μιλάμε ελληνικά θα πούμε Θάτσερ, προφέροντας κανονικά το ρο, όταν μιλήσουμε αγγλικά θα προφέρουμε, αν θέλουμε, πιο αχνά τον φθόγγο, όταν μιλήσουμε όμως γαλλικά θα πούμε Τατσέρ. Το σωστό στα γαλλικά είναι Τατσέρ για τη Θάτσερ και Ντυνίλ για το Ντάνχιλ (Dunhill) και παρομοίως το σωστό στα ελληνικά είναι Κολούμπια και όχι Κολάμπια.

Βέβαια, καθώς εξαπλώνεται η γλωσσομάθεια και καθώς ερχόμαστε σε επαφή με την προφορά των φυσικών ομιλητών της εκάστοτε γλώσσας, με αργούς, πολύ αργούς ρυθμούς αλλάζει η αντίληψή μας για το σωστό. Πριν από πενήντα χρόνια τον Τσε τον λέγαμε Γκουεβάρα (έτσι στο τραγούδι του Λοΐζου) ενώ τώρα τον λέμε Γκεβάρα. Αλλά είπαμε, χρειάζεται άρθρο.

* Μου γράφει μια αναγνώστρια του ιστολογίου:

Τυχαία σήμερα βρήκα το διαδραστικό βιβλίο μαθητή των κειμένων Ελληνικής λογοτεχνίας στο διαδίκτυο, και ακόμα περισσότερο τυχαία, μετά απο 1-2 δημοτικά τραγούδια, σκέφτηκα να κοιτάξω “Τα υαλοπωλεία” του Εμμ. Ροΐδη. Ορίστε ο σύνδεσμος: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C113/351/2366,8998/ . Στη δεύτερη μόλις παράγραφο πεφτω πάνω στη φράση “τας δεσμίδας σελίνων, πράσων και δαυκίων”. Θυμήθηκα απο το κείμενό σας ότι δαυκίο είναι το καρότο, και κοίταξα στην ερμηνεία που δίνει ο ιστότοπος, που φαντάζομαι έχουν επιμεληθεί φιλόγογοι. Γράφει λοιπόν: “δαυκίον: είδος φυτού”. Το ότι το δαυκίο είναι είδος φυτού συνεπάγεται εύκολα απο τα συμφραζόμενα για κάποιον που δεν ξέρει τι σημαίνει. Μου έκανε όμως τεράστια εντύπωση πως κανείς δεν άνοιξε ένα λεξικό να βρει τι ακριβώς σημαίνει η λέξη στην καθαρεύουσα.

Δίκιο έχει η αναγνώστρια. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι ερμηνευτικές υποσημειώσεις των κειμένων λογοτεχνίας στα διδακτικά εγχειρίδια πάσχουν. Μεγάλη τεμπελιά έδειξαν εδώ οι επιμελητές.

* Συχνά μέμφομαι όσους μεταφράζουν χωρίς να ανοίξουν λεξικό, αλλά και το να ανοίγεις λεξικό έχει τους κινδύνους του.

Η φωτογραφία αριστερά είναι από τον κατάλογο δημοπρασίας που έγινε στην Κύπρο. Ο ζωγράφος είχε δώσει αγγλικό τίτλο στον πίνακά του, Life Line. O υπεύθυνος του οίκου δημοπρασιών, έψαξε τη λέξη lifeline σε κάποιο λεξικό και επέλεξε τον ναυτικό όρο «χειραγωγός βαρδαμάνα»!!

* Πριν από μερικές μέρες η Καθημερινή δημοσίευσε ένα καλό άρθρο για τη γλώσσα, συζήτηση του φίλου γλωσσολόγου Φοίβου Παναγιωτίδη με έναν συντάκτη της. Σας προτρέπω να το διαβάσετε και ίσως θα έπρεπε να το αναδημοσιεύσω κι εγώ.

Λίγες μέρες νωρίτερα, η καλή εφημερίδα είχε δημοσιεύσει άλλο ένα άρθρο για τη γλώσσα, τούτη τη φορά ένα κινδυνολογικό παραλήρημα ενός συνταξιούχου οικονομολόγου, που για να το κρίνετε αρκεί να παραθέσω τη δεύτερη παράγραφο:

Η Ελληνική γλώσσα μοιάζει σήμερα, με έναν βαριά άρρωστο, μελλοθάνατο που όλοι εξυμνούν τις μεγάλες του αρετές, τα μεγάλα του χαρίσματα, τις ευεργεσίες του, αλλά αυτός έχει ανάγκη από γιατρό και φάρμακα για να σωθεί και αυτά δεν φαίνεται κανείς διατεθειμένος να του τα προσφέρει.

Δεν χρειάζεται περισσότερα νομίζω. Πάντως, αν ο συγγραφέας κόπτεται για την ελληνική γλώσσα ας μάθει ότι ο τίτλος του ποιήματος του Καβάφη που απόσπασμά του προτάσσει ως μότο δεν είναι «Ποσειδωνειάτες» αλλά «Ποσειδωνιάται» (διότι γράφουμε Ποσειδώνιον, τα όσα προέρχονται από θεούς γράφονται με -ιον, ενώ από θνητούς με -ειον). Επίσης το «λοιδορώ» δεν γράφεται με ωμέγα, κύριε Τσοβίλη.

* Έχω γράψει κι άλλες φορές ότι το Διαδίκτυο ισοπεδώνει τον χρόνο. Αναδημοσιεύονται άρθρα που είχαν αρχικά δημοσιευτεί πριν από πέντε ή δέκα χρόνια και τα βλέπουμε νομίζοντας πως είναι σημερινά.

Καμιά φορά ανακυκλώνονται και μαργαριτάρια. Κι έτσι τη βδομάδα που μας πέρασε, διαδόθηκε ιότροπα στο ελληνόφωνο διαδίκτυο η εξής οθονιά (μου την έστειλαν τρεις φίλοι):

Όπως βλέπετε, η αρχική δημοσίευση ήταν τον Σεπτέμβρη του 2013, αλλά το μαργαριτάρι είναι τόσο χοντρό που αντέχει την επανάληψη. Φυσικά, το είχαμε σχολιάσει κι εδώ, και αν θυμάμαι καλά το έβαλα και στο κεφάλαιο του πρόσφατου βιβλίου μου που είναι αφιερωμένο στη Νομανσλάνδη.

Κοπυπαστώνω όσα είχα γράψει το 2013:

Όπως μας πληροφορούν διάφοροι έγκυροι σκουπιδιστότοποι: O Holy Crap,ο γιός του Clint Eastwood,είναι πραγματικά υπέροχος !!. Προς επίρρωση του ισχυρισμού, παρατίθενται φωτογραφίες του… Χόλυ Κραπ, που σίγουρα θα κατακτήσει μια ξεχωριστή θέση στο καλλιτεχνικό στερέωμα της Νομανσλάνδης.

Διότι, όπως θα καταλάβατε, το αγγλικό σχόλιο ήταν Holy Crap, Clint Eastwood’s Son Is Super Hot, και αυτό το Holy crap είναι  πασίγνωστο επιφώνημα έκπληξης, λίγο πιο ελαφρύ από το holy shit και πιο βαρύ από το holy cow, που μπορούμε να το αποδώσουμε με πολλούς τρόπους (το «Θεέ και Κύριε» είναι ένας από τους εύσχημους), και πάντως δεν είναι ονοματεπώνυμο, παρά τη συνήθεια να γράφεται κάθε λέξη με κεφαλαία.

* Ιστορικό μαργαριτάρι σε άρθρο του in.gr, που ίσως επαναλαμβάνεται και στην έντυπη έκδοση των Νέων. Σε αναγγελτικό για την έκδοση του Σαββατοκύριακου, γράφει τα ακόλουθα και δοκιμάστε να βρείτε ποιο ιστορικό λάθος υπάρχει:

Παρουσιάζεται επίσης ένα άγνωστο γράμμα του Ναπολέοντα Σουκατζίδη, από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου, στον πατέρα του, λίγους μήνες πριν εκτελεστεί με τους 200 της Καισαριανής, από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής, ως αντίποινα για την δολοφονία του γερμανού στρατηγού Κράιπε από τον ΕΛΑΣ στους Μολάους το 1944.

Αν έχετε ασχοληθεί έστω και λίγο με την ιστορία, μάλλον θα το βρήκατε. Ο στρατηγός Κράιπε δεν σκοτώθηκε στους Μολάους, αλλά έπεσε θύμα απαγωγής στην Κρήτη, από Άγγλους και Κρητικούς κομάντο τον Απρίλιο του 1944 -και πέθανε ειρηνικά στη Γερμανία το 1976. Ο στρατηγός που σκοτώθηκε στους Μολάους λεγόταν Κρεχ. Πάντως, για να είμαι δίκαιος, τα δυο γεγονότα (η απαγωγή και η θανάσιμη ενέδρα) έγιναν με διαφορά μίας μέρας, οπότε το μπέρδεμα δεν είναι δύσκολο.

* Τα καημένα τα αντιβιοτικά… Αν και ανθεκτικά, χάνουν τη ζωή τους από λοιμώξεις -αυτό τουλάχιστον φαίνεται να λέει ο τίτλος του άρθρου σε κρητική εφημερίδα.

Ξέρουμε βέβαια ότι ασθενείς χάνουν τη ζωή τους, κάποτε και από απλές λοιμώξεις, επειδή, εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης των αντιβιοτικών τα μικρόβια έχουν γίνει ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.

Αλλά αυτό ίσως το δούμε σε άρθρο κάποια άλλη φορά. Προς το παρόν, σχολιάζουμε τον αστείο τίτλο.

* Ολόκληρη πιατέλα από μεταφραστικά μεζεδάκια προσφέρει το αρθράκι το αφιερωμένο σε έναν Δανό μηχανικό ο οποίος τιμήθηκε σε ένα από τα πρόσφατα ντουντλ της Γκουγκλ. Και χωρίς να συγκρίνουμε με το αγγλικό πρωτότυπο, μπορούμε να βρούμε πάμπολλα λάθη -και γενικά πολύ κακή μετάφραση.

Σαν ορντέβρ, η ακλισιά του πιάνου: χτυπώντας ένα χαλύβδινο σύρμα πιάνο…

Πιο κάτω, μαθαίνουμε ένα από τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα… της Νομανσλάνδης:

Το 1900 έδειξε τη συσκευή του στο Εκθεσιακό Πανεπιστήμιο του Παρισιού, όπου κατέγραψε τη φωνή του Αυστριακού αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ (η πιο πρόωρη μαγνητική ηχογράφηση).

Το… Εκθεσιακό Πανεπιστήμιο είναι η Exposition Universelle, η Παγκόσμια Έκθεση. Ο συντάκτης ήξερε το University, όχι το Universal.

Και προσπερνώντας διάφορες άλλες φρικαλεότητες, καταλήγουμε στο επιδόρπιο, ότι «Εκδόθηκε μια σφραγίδα προς τιμήν του» -a stamp, δηλαδή γραμματόσημο!

Μια από τις εφευρέσεις του Δανού μηχανικού ήταν, λέει, ένα ραδιόφωνο «τραγουδιού τόξου». Το αγγλικό είναι singing arc radio. Δεν αποδίδεται έτσι, αλλά δεν θυμάμαι πώς το λέμε. Ζητώ τα φώτα σας.

* Στη σειρά «Αστείες επιγραφές» μου έστειλαν αυτην που βλέπετε. Μάλλον εσκεμμένο είναι, θα έλεγα.

* Όταν ο Απόλλων ήταν η περίφημη Ελαφρά Ταξιαρχία, τον λέγαμε «Απόλλωνα Αθηνών» και τον κλίναμε, απ’ όσο θυμάμαι, κανονικά. Συνήθως μάλιστα λέγαμε «ο Απόλλωνας».

Από τότε πέρασαν τα χρόνια, ο Απόλλωνας έπεσε στις παρακάτω κατηγορίες και μετονομάστηκε σε Απόλλωνα Σμύρνης (ή νεκρανάστησε την παλιά ονομασία του).

Τα τελευταία χρόνια η ομάδα επανήλθε ή προσπαθεί να επανέλθει στα μεγάλα σαλόνια, αλλά οι αθλητικογράφοι όλο και περισσότερο την αφήνουν άκλιτοι, όπως σε πρόσφατο άρθρο των Νέων, όπου:

ο Παναθηναϊκός υποδέχεται τον Απόλλων Σμύρνης στο παιχνίδι που ανοίγει την αυλαία της 11ης αγωνιστικής της Super League…

* Πολλά μεταφραστικά είχαμε σήμερα, οπότε δεν θα παραξενευτείτε αν κλείσω με ένα ακόμα της ίδιας συνομοταξίας. Σε άρθρο του Χάφιποστ για τις μεθόδους που χρησιμοποιεί η λονδρέζικη αστυνομία για να πιάσει τους κλέφτες (μοτο)ποδηλάτων, διαβάζουμε ότι:

Η αστυνομία χρησιμοποιεί μια σειρά τακτικών σε όλο το Λονδίνο για να αντιμετωπίσει τους παραβάτες. Αυτό περιλαμβάνει την εγκληματολογική ετικέτα DNA και τη χρήση αυτόματων συσκευών αποπληθωρισμού των ελαστικών.

Η… εγκληματολογική ετικέτα DNA είναι το DNA forensic tagging, αλλά δεν έχει και πολύ γούστο. Την παράσταση την κλέβουν οι συσκευές…. αποπληθωρισμού των ελαστικών. Αποπληθωρισμός; Πού κολλάει με τα λάστιχα; Δεν κολλάει.

Βλέπετε, το πρωτότυπο λέει:

Police use a range of tactics across London to tackle offenders. This includes DNA forensic tagging and the use of automatic tyre deflation devices.

Και βέβαια deflation είναι και ο αποπληθωρισμός, αλλά στην προκειμένη περίπτωση είναι, απλούστατα, συσκευές (τίποτα καρφιά με τηλεχειρισμό) που ξεφουσκώνουν τα λάστιχα! Τα ξεφουσκωνουν, δεν τα αποπληθωρίζουν!

* Αυτά για σήμερα. Εύχομαι το σαββατοκύριακο να μη μιμηθεί το χρώμα της Παρασκευής!