Ο δεκάλογος των γυναικών

Κοιτάζω αυτόν τον καιρό τα χρονογραφήματα του Βάρναλη, επειδή λογαριάζω να εκδώσω στο τέλος του χρόνου έναν ακόμα τόμο, που αυτός θα είναι αφιερωμένος στον έρωτα και στις σχέσεις των δυο φύλων, όπως και στην έγγαμη συμβίωση.

Ένα από τα πρώτα που έγραψε ο Βάρναλης, τον Αύγουστο του 1939 στην Πρωία (είχε μόλις αναλάβει τη στήλη μετά τον θάνατο του Γ. Σερούιου), έχει τίτλο «Ο Δεκάλογος του Μολιέρου».

Παραθέτω αποσπάσματα:

Λίγοι ίσως θα ξέρουν, ότι ο Μολιέρος έχει φιλοτεχνήσει ένα δεκάλογο, που αποτείνεται εκ μέρους των αντρών προς τις γυναίκες και γι’ αυτό οι εντολές του δεν έχουνε σκοπό να ωφελήσουν τις ίδιες τις γυναίκες, παρά μονάχα τους άντρες! Δίνουνε στις γυναίκες ένα πρόγραμμα διαγωγής τέτοιο, ώστε να εξασφαλίζεται η τιμή και η ησυχία του συζύγου μέσα στο σπίτι, για να είναι αυτός ελεύθερος να κάνει έξω ό,τι του γουστάρει. Ωραίος δεκάλογος!

Αυτόν το δεκάλογο ο Μολιέρος τον διατυπώνει έμμετρα στην κωμωδία του το «Σκολειό των Γυναικών». (…) στην εποχή του Μολιέρου, που τα κοινωνικά ήθη ελευθεριάζανε πολύ και η γκαλαντερί και ο ερωτισμός ήτανε τα κυριότερα χαρακτηριστικά της κοσμικής ζωής, οι γυναίκες είχανε σπάσει τα δεσμά της παράδοσης και μπήκανε μέσα στη ζωή… σημαιοστόλιστες κι αρχίσανε να κυριαρχούνε σ’ όλα τα πεδία της πολιτικής και της πνευματικής κίνησης. Είχανε φιλολογικά σαλόνια, δεχόντανε εκεί τους ποιητές, τους φιλοσόφους, τους συγγραφείς, συζητούσανε για όλα τα θέματα, γράφανε οι ίδιες και πρωτοστατούσανε στον αγώνα του νέου πνεύματος εναντίον του παλιού. Εννοείται, ότι μέσα σ’ αυτά τα σαλόνια η φιλία και ο έρωτας χάσανε τα σύνορά τους. Το παράδειγμα της αριστοκρατίας το μιμηθήκανε κι οι γυναίκες των μπουρζουάδων. Κι άμα κατέβαινε κανείς ακόμα ένα σκαλί, συναντούσε τις γυναίκες του λαού, όπου δεν έβρισκε βέβαια φιλολογία και κομψότητα, έβρισκε όμως έρωτα, συζυγική απιστία και το πάντα αθάνατο και σπιθοβόλο γαλατικό πνεύμα. (…)

Ο δεκάλογος λοιπόν του Μολιέρου εκφράζει τη συνειδητή αντίδραση των ανδρών της εποχής, που δε βλέπανε με καλό μάτι τις γυναίκες (και γυναίκες είναι οι παντρεμένες) να παραβιάζουν τα καλά συνήθεια του παλιού καιρού, ν’ αφήνουνε το σπίτι τους (θα έλεγα το «γυναικωνίτη») και ν’ ανεβαίνουνε αυτές, το «ασθενές φύλον» στην… κοσμική εξουσία. (….) Λίγο πολύ οι Γάλλοι του 17ου αιώνα σκεφτόντανε όπως οι Ρωμιοί του 20ού και γενικά οι σύγχρονοι Ανατολίτες.

Δίνουμε παρακάτω τις δέκα αυτές εντολές μεταφρασμένες στη γλώσσα μας. Ο μεταφραστής προσπάθησε, καθώς φαίνεται, να δώσει το πνεύμα του κειμένου προσαρμοσμένο με τη γλώσσα μας και με τα εκφραστικά μας μέσα  ̶  και με την ψυχολογία μας. Ολάκερο το έργο θα παιχτεί φέτος το χειμώνα από το θέατρο της Κοτοπούλη κι έτσι το ελληνικό κοινό θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει ένα από τα πιο πνευματώδη αριστουργήματα του Γάλλου Αριστοφάνη.

Πόσο μάλλον ή πόσω μάλλον;

Τις προάλλες, ρώτησε ένας φίλος από το Φέισμπουκ:

Αυτό το ωμέγα στο «πόσω μάλλον», που βλέπω κάθε τόσο εδώ κι εκεί, είναι ικανό να με διαλύσει. Πόθεν;

Το συζητήσαμε εκεί, αλλά επειδή το θέμα έχει ίσως ευρύτερο ενδιαφέρον καλό είναι να το κουβεντιάσουμε κι εδώ. Μάλιστα, παραδέχομαι ότι κακώς δεν είχα ως τώρα γράψει άρθρο, όμως έχω μια καλή δικαιολογία: υπήρχαν στο Διαδίκτυο δύο πολύ καλά άρθρα του φίλου Τιπούκειτου, οπότε η ανάγκη να γράψω κι εγώ δεν ήταν και τόσο επείγουσα. Επειδή τα παλιά εκείνα άρθρα (από το 2007, παναπεί πολύ παλιό με τα ιντερνετικά μέτρα) είχαν καλύψει πολύ καλά το θέμα δεν σκοπεύω να πω τίποτα καινούργιο, πιο πολύ να ανακεφαλαιώσω τα επιχειρήματα. Έχω αντλήσει φυσικά υλικό από τα δύο παλιά άρθρα (το πρώτο και το δεύτερο, εδώ).

Η έκφραση «πόσο μάλλον» σημαίνει «πολύ περισσότερο, ακόμα περισσότερο»: Ανέκαθεν ήταν οικονόμος, πόσο μάλλον τώρα που έχει και οικογενειακές υποχρεώσεις. Είναι έκφραση που χρησιμοποιείται πολύ, αφού έχει ενταχθεί αρμονικά στην καθομιλουμένη. Η γραφή «πόσω μάλλον» για την οποία διαμαρτυρήθηκε ο φίλος μου και που έχει εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια, είναι μπαμπινιωτισμός. Πριν κυκλοφορήσει το λεξικό Μπαμπινιώτη στα τέλη του προηγούμενου αιώνα ελάχιστοι έγραφαν «πόσω μάλλον». Στα μεταπολεμικά τουλάχιστον χρόνια, είχε επικρατήσει σχεδόν ολοκληρωτικά η γραφή «πόσο μάλλον».

Επειδή για τους ημιμαθείς των μέσων ενημέρωσης το λεξικό Μπαμπινιώτη προσέλαβε, μέσα στην Ηλίθια Δεκαπενταετία, το κύρος γλωσσικού ευαγγελίου, και επειδή το ωμέγα έχει, πώς να το κάνουμε, μια βυζαντινοπρεπή αρχοντιά (είναι, στο κάτω κάτω, μέγα!), πολλοί υιοθέτησαν τον ανυπόφορο αυτό γλωσσικό ακκισμό (ο χαρακτηρισμός είναι του φίλου Τιπούκειτου), είτε επειδή πίστευαν ότι έτσι γίνονται «προσεκτικοί» χρήστες της ελληνικής είτε για να ξεχωρίσουν από την πλέμπα. Πάντως, ο ακκισμός παραμένει, ευτυχώς, μειοψηφικός, όπως δείχνει το γκουγκλ, ενώ από τα μεγάλα λεξικά μας, μόνο ο Μπαμπινιώτης προτιμά τον τύπο «πόσω μάλλον» ενώ το ΛΚΝ και το Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας καταγράφουν μόνο τον τ. «πόσο μάλλον».

Ο άγιος Καλαβρύτων δεν απογράφεται – ο άγιος Πειραιώς δεν γλείφει το πάτωμα

Όπως ο τίτλος δηλώνει, το θέμα του άρθρου είναι διπλό, αφιερωμένο σε τοποθετήσεις δύο μητροπολιτών της εκκλησίας της Ελλάδος.

Πρώτος ο άγιος Καλαβρύτων, με τον οποίο είμαστε συνάδελφοι: εννοώ ότι έχει κι αυτός ιστολόγιο, και από το προσωπικό του ιστολόγιο δήλωσε τις προάλλες ότι δεν πρόκειται να απογραφεί, διότι: διά του εντύπου της Απογραφής νομιμοποιείται η ανήθικη ζωή και πολιτεία και χλευάζεται η χριστιανική Ηθική στη Χώρα τούτη των Αγίων και των Ηρώων.

Δυστυχώς, το ιστολόγιο του αγίου είχε πέσει για δυο μέρες (για ξεκάρφωμα, οι σκοτεινές δυνάμεις είχαν ρίξει και όλα τα άλλα ιστολόγια του blogger) κι έτσι εγώ τουλάχιστον δεν πρόλαβα να δω το κείμενο, με αποτέλεσμα, χτες τ’ απόγεμα που μου χτύπησε το κουδούνι ένας συμπαθητικός νεαρός, να απογραφώ κανονικότατα. Πάντως, οι αντιρρήσεις του αγίου Καλαβρύτων ως προς το έντυπο απογραφής εστιάζονται σε δύο σημεία: α) στο ότι δεν υπάρχει ερώτηση για το θρήσκευμα, και β) ότι στους βαθμούς συγγένειας, πλάι στο «Σύζυγος» υπάρχει το «Σύντροφος», κάτι που, κατά τον άγιο Καλαβρύτων, νομιμοποιεί την παράνομη συμβίωση. Αλλά ας ακούσουμε τον μελίρρυτο λόγο του: