Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία

Το ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου, για τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και… όλα τα άλλα

220 τούρκικες λέξεις

Posted by sarant στο 24 Απριλίου, 2013


Ένας φίλος μού έστειλε ένα λινκ προς τις «200 τούρκικες λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά» και μου έκανε μερικές ερωτήσεις για τον κατάλογο αυτό. Επειδή το θέμα έχει ενδιαφέρον, γράφω το σημερινό άρθρο.

Αν κλικάρετε στον παραπάνω σύνδεσμο, θα δείτε έναν κατάλογο λέξεων και, ως εισαγωγή, το εξής σύντομο προχειρογραμμένο κείμενο:

Καθημερινά χρησιμοποιούμε πολλές δεκάδες λέξεις οι οποίες είναι τουρκικές και έχουν παρεισφρύσει στη γλώσσα μας χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή τους και την αντίστοιχη ελληνική έννοια.

Σε αλφαβητική σειρά, μερικές από τις τουρκικές λέξεις που χρησιμοποιούμε συχνότερα:

Πριν περάσουμε στον κατάλογο των λέξεων, μερικά εισαγωγικά σχόλια.  Δεν συμφωνώ και τόσο για το «παρεισφρύσει», και όχι τόσο επειδή γράφεται «παρεισφρήσει», αλλά επειδή υποδηλώνει μια λαθραία, κρυφή διείσδυση στη γλώσσα, κάτι που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Επίσης, είναι ανακρίβεια να λέμε ότι οι λέξεις του καταλόγου είναι «τουρκικές». Το λέμε συχνά, κι εγώ το γράφω πολλές φορές για οικονομία της συζήτησης, αλλά βέβαια ελληνικές είναι, ελληνικότατες, που τις δανειστήκαμε από τα τουρκικά, όμως έχουν ενταχθεί πλήρως στο ελληνικό τυπικό, έχουν σχηματίσει παράγωγα και σύνθετα, έχουν γεννήσει χιλιάδες άλλες λέξεις -σκεφτείτε μόνο πόσες παράγονται από το «χάζι». (Παρόμοια ανακριβές είναι να λέμε π.χ. ‘ελληνικές λέξεις της αγγλικής γλώσσας’ -το democracy είναι αγγλική λέξη, η ελληνική λέξη είναι ‘δημοκρατία’).

Επειδή ο κατάλογος δεν είναι σε αλφαβητική σειρά, έκατσα και τον ταξινόμησα, έβαλα και αρίθμηση, και τον παρουσιάζω παρακάτω ταχτοποιημένο. Για κάποιο λόγο που αγνοώ, οι λέξεις του καταλόγου είναι  ήταν γραμμένες με κεφαλαία, κι έτσι μπερδεύουμε το χάλι με το χαλί· στην αρχή έλεγα να τις ξαναγράψω σε πεζά, αλλά βαρέθηκα. Ευτυχώς βρέθηκε ο φίλος Βιοάννης και έκανε ένα μαγικό κι έτσι έχουμε τον κατάλογο σε πεζά.

Οι εξηγήσεις που δίνονται σε παρένθεση είναι του αρχικού κειμένου, όχι δικές μου, και δεν συμφωνώ πάντοτε, αν και έχουν το προτέρημα ότι είναι σύντομες.

Οι λέξεις του καταλόγου είναι 220 αλλά δύο από αυτές (μπόρα και ταπί) δεν έχουν τουρκική προέλευση, επομένως ο κατάλογος κανονικά έχει 218 λέξεις -το άφησα 220 στον τίτλο για να είναι πιο στρογγυλό. Όταν λέμε «τουρκική προέλευση» συνυπολογίζουμε και την απώτερη αραβική ή περσική προέλευση των λέξεων.

Ο τίτλος του αρχικού άρθρου (Ποιες είναι οι 200 τουρκικές λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά) είναι λιγάκι παραπλανητικός, και όχι εξαιτίας της ανακρίβειας που επισήμανα πιο πάνω. Καταρχάς, υποδηλώνει ότι ο αρχικός συντάκτης έκανε κάποια έρευνα συχνότητας ως προς τη χρήση αυτών των δάνειων λέξεων, αλλά ασφαλώς κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει.  Έπειτα, αυτό το «χρησιμοποιούμε καθημερινά» είναι υπερβολή. Κάτι σαν «πολύ συχνά» θα ήταν ακριβέστερο. Μια και δεν έχουμε στατιστικές συχνότητας, ο καθένας έχει διαφορετική ιδέα τι είναι συχνό και τι όχι, και ασφαλώς στον κατάλογο των 218 λέξεων είναι και καναδυό λέξεις που τις θεωρώ σπάνιες και δεν θα τις έβαζα (ας πούμε το τσαΐρι, που είναι στις Λέξεις που χάνονται και που δεν είναι καθόλου γνωστό στη νότια Ελλάδα, αν δεν κάνω λάθος) αλλά γενικά βρίσκω πως αυτός που έφτιαξε το λημματολόγιο έχει αίσθηση της γλώσσας.

Βέβαια, λείπουν πολλές λέξεις που λέμε συχνά, αλλά αφού ο συντάκτης ήθελε να διαλέξει περίπου 200 λέξεις, κάποιες έπρεπε να αφήσει έξω. Μοιραία προκύπτει το ερώτημα, πόσα είναι τα τουρκικά δάνεια της ελληνικής γλώσσας ή (αν δεν μας ενοχλεί η ανακρίβεια), «πόσες είναι οι τουρκικές λέξεις της ελληνικής γλώσσας». Δεν είναι εύκολες τέτοιες μετρήσεις, γιατί υπάρχουν λέξεις ξεχασμένες και λέξεις ζωντανές, όπως επίσης υπάρχουν αρχικές λέξεις και παράγωγες-σύνθετες λέξεις. Για παράδειγμα, από τη λέξη ‘γλέντι’ έχουμε και το ρήμα γλεντάω, έχουμε τον γλεντζέ και τη γλεντζού, που μας δίνουν το επίθετο ‘γλεντζέδικος’ και το επίρρημα ‘γλεντζέδικα’. Έχουμε το υποριστικό «γλεντάκι», ενώ στον Μπαμπινιώτη υπάρχει και ο ημιλόγιος τύπος ‘γλεντιστής’. Έχουμε τέλος και τον γλεντοκόπο, το γλεντοκόπι ή γλεντοκόπημα, το ρήμα γλεντοκοπώ. Η μια «αρχική» λέξη δίνει δώδεκα μαζί με τα παράγωγά της. Δεν είναι όλες τόσο παραγωγικές, αλλά κάποιες είναι περισσότερο.

Αλλά μεγαλύτερη δυσκολία είναι να αποφασίσεις αν θα καταμετρήσεις τις μισοξεχασμένες ή τις διαλεκτικές λέξεις τουρκικής προέλευσης, τον μουχτάρη και το σιτζίμι, το ασλάνι και τον βεζινέ, το ζάρφι και το καμπαρντίζω, ή τον ρεντέ και την όζα (επίτηδες βάζω αυτή την τελευταία, που είναι κοινότατη στη Θεσσαλονίκη και σχεδόν άγνωστη κάτω από τα Τέμπη). Αν πούμε 5000 λέξεις τούρκικης προέλευσης (χωρίς να μετράμε τα παράγωγα) δεν θα πέσουμε πολύ έξω. Αλλά αν θέλουμε λέξεις σχετικά διαδεδομένες, τότε ο αριθμός μικραίνει πολύ. Σε ένα βιβλίο του, το 1975, ο Διζικιρίκης είχε εκτιμήσει σε λίγο πάνω από χίλιες τις λέξεις τουρκικής προέλευσης, χωρίς να μετράει τις παράγωγες. Σε μια συζήτηση στη Λεξιλογία, ο Νίκος Λίγγρης είχε κάνει μια καταμέτρηση των λημμάτων που περιλαμβάνονται στο Μείζον Ελληνικό Λεξικό και είχε υπολογίσει περίπου 900 λέξεις, αν και με κάποια παράγωγα μέσα, οπότε ο αριθμός αρχικών λέξεων είναι περίπου 800.

Συγκρίνοντας τις 218 λέξεις μας με τον κατάλογο των περίπου 900 λέξεων της Λεξιλογίας, διαπιστώνω ότι, μόνο από το γράμμα Α λείπουν λέξεις όπως: αλατζάς, άλικος, αλισβερίσι, αλμπάνης, αμανάτι, αμανές, αμπάρι,  αραλίκι, αραμπάς, ασίκης, ασκέρι, άτι, αχούρι, άχτι που δεν είναι και τόσο σπάνιες. Για το αμπάρι και το αχούρι, μια εξήγηση που βρίσκω (επειδή λείπει και το τσιμπούσι) είναι ότι ο αρχικός συντάκτης τις είχε θεωρήσει ελληνικής προέλευσης (αντιδάνεια), επειδή παλιότερα έτσι τις θεωρούσαν (ακόμα και το λεξικό Μπαμπινιώτη, στις πρώτες εκδόσεις του, τις έδινε για ενδεχομένως αντιδάνεια). Ωστόσο, ο κατάλογος έχει άλλα αντιδάνεια (τεφτέρι, μπαρούτι, φουντούκι), οπότε η απουσία αμπαριού και αχουριού παραμένει μυστήριο.

Πλάι σε κάθε «τούρκικη» λέξη, ο αρχικός συντάκτης δίνει, σε παρένθεση, ένα συνώνυμο ή μια εξήγηση με «αμιγώς ελληνικές» λέξεις. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι μπορούμε να αντικαταστήσουμε τις «τούρκικες» λέξεις με τις «εγχώριες», όπως επιχείρησαν κάποιοι σε ένα μαζικό ηλεμήνυμα, που χρησιμοποιεί αυτόν τον κατάλογο λέξεων, και που το κοροϊδεύει δεόντως ο Γιάννης Χάρης σε πρόσφατο σχόλιό του, δίνοντας μερικά παραδείγματα τέτοιας (υποθετικής και αγλωσσολόγητης) αντικατάστασης:

«Το βράδυ τρώω μόνο ένα πηγμένο γάλα» (γιαούρτι)
«Θα μας τρελάνουν πάλι οι ετησίες άνεμοι» (μελτέμια)
«Κάναμε πολλή ευδιαθεσία χτες στου Νίκου» (κέφι)
«Με τη ζέστη ένα υδροπεπόνι είναι ό,τι πρέπει» (καρπούζι)
«Οι φοιτητές στη Λάρισα πήγαν από πύραυνο» (μαγκάλι)
«Τον κοιτούσε κι έτρεχαν τα πυκνόρρευστα διαλύματα ζάχαρης» (σιρόπια)
Αν μη τι άλλο, ο κατάλογος δείχνει ότι πολλές από αυτές τις λέξεις είναι απολύτως αναντικατάστατες, και άλλωστε κανείς σοβαρός άνθρωπος σήμερα δεν βάζει ζήτημα αντικατάστασης. Η έκκληση του Γιάκωβου Διζικιρίκη (βλ. το σχετικό μου άρθρο) «να ξετουρκέψουμε τη γλώσσα μας» δεν βρήκε οπαδούς. Η γλώσσα δεν λειτουργεί με… φετφάδες ή με φιρμάνια (για να χρησιμοποιήσω επίτηδες δυο τουρκογενείς λέξεις, που μάλιστα λείπουν από τον κατάλογο των 218). Οι λέξεις τουρκικής προέλευσης που συνδέονταν με την οθωμανική διοίκηση ή που αντικαταστάθηκαν από «θεσμικού χαρακτήρα» λέξεις της καθαρεύουσας έχουν σχεδόν πάψει να χρησιμοποιούνται, τουλάχιστον στην κυριολεξία τους, αλλά έχουν ρίξει ρίζες στη φρασεολογία, στις παροιμίες κτλ. Για παράδειγμα, λίγοι χρησιμοποιούν το «μπαϊράκι» κυριολεκτικά, όλοι λένε «σημαία», αλλά η έκφραση «σήκωσε μπαϊράκι» με τη σημασία «εξεγέρθηκε, απειθάρχησε, διεκδίκησε τα δικαιώματά του» είναι ολοζώντανη.
Θα μπορούσα να γράψω πολλά ακόμα, αλλά το αφήνω για τα σχόλια ή για επόμενο άρθρο. Από σας θα ήθελα, αν δεν βαριέστε, να κάνουμε ένα τεστ: Αν τύχει και δεν ξέρετε κάποιες από τις λέξεις, δεν είναι ντροπή, γράψτε το στα σχόλια -κι αν είναι κόπος, γράψτε μόνο τους αύξοντες αριθμούς, ενδιαφέρον θα έχει.
Λοιπόν, οι 218 (220-2) τουρκικής προέλευσης λέξεις του καταλόγου είναι:

1. Αγάς (δεσποτικός-αυταρχικός),
2. Αγιάζι (πρωινό ή νυχτερινό κρύο),
3. Αλάνα (ανοιχτός χώρος),
4. Αλάνι (αλήτης)
5. Γιακάς (περιλαίμιο),
6. Γιαπί (οικοδομή),
7. Γιαρμάς (ροδάκινο),
8. Γιαούρτι (πηγμένο γάλα)
9. Γιλέκο (περιθωράκιον)
10. Γινάτι (πείσμα),
11. Γιουρούσι (επίθεση)
12. Γκάιντα (άσκαυλος),
13. Γκέμι (χαλινάρι)
14. Γλέντι (διασκέδαση)
15. Γούρι (τύχη),
16. Γρουσούζης (κακότυχος),
17. Δερβένι (κλεισούρα),
18. Εργένης (άγαμος),
19. Ζαμάνια (μεγάλο χρονικό διάστημα),
20. Ζαρζαβατικά (λαχανικά),
21. Ζόρι (δυσκολία),
22. Ζουμπούλι (υάκινθος),
23. Καβγάς (φιλονικία),
24. Καβούκι (καύκαλο),
25. Καβουρδίζω (φρυγανίζω-ξεροψήνω),
26. Καζάνι (λέβητας),
27. Καΐκι (βάρκα)
28. Καλέμι (γραφίδα),
29. Καλούπι (μήτρα-πρότυπο),
30. Κάλπικος (κίβδηλος),
31. Καπάκι (σκέπασμα- κάλυμμα),
32. Καραούλι (φρουρά-σκοπιά),
33. Καρπούζι (υδροπέπων),
34. Κασμάς (αξίνα-σκαπάνη)
35. Κατσίκα (ερίφι-γίδα)
36. Καφάσι (κιβώτιο),
37. Κελεπούρι (ανέλπιστο εύρημα)
38. Κέφι (ευδιαθεσία)
39. Κιμάς (ψιλοκομμένο κρέας),
40. Κιόσκι (περίπτερο),
41. Κολάι (ευκολία-άνεση),
42. Κολαούζος (οδηγός),
43. Κόπιτσα (πόρπη),
44. Κοτζάμ (τεράστιος-πελώριος),
45. Κοτσάνι (μίσχος),
46. Κότσι (αστράγαλος),
47. Κουβαρντάς (γενναιόδωρος-ανοιχτοχέρης)
48. Κουβάς (κάδος-αγγείο),
49. Κουμπαράς (δοχείο χρημάτων),
50. Κουσούρι (ελάττωμα-μειονέκτημα),
51. Κουτουρού (ασύνετα-απερίσκεπτα),
52. Λαγούμι (υπόνομος-οχετός),
53. Λαπάς (χυλός),
54. Λεβέντης (ανδρείος-ευσταλής),
55. Λεκές (κηλίδα),
56. Λελέκι (πελαργός),
57. Λούκι (υδροσωλήνας),
58. Μαγιά (προζύμη-ζυθοζύμη),
59. Μαγκάλι (πύραυνο),
60. Μαγκούφης (έρημος),
61. Μαϊντανός (πετροσέλινο-μακεδονίσι)
62. Μαντζούνι (φάρμακο),
63. Μαούνα (φορτηγίδα)
64. Μανάβης (οπωροπώλης),
65. Μαράζι (φθίση),
66. Μαραφέτι (μικρό εργαλείο),
67. Μασούρι (μικρό ξύλο),
68. Μαχαλάς (συνοικία),
69. Μεζές (ορεκτικά),
70. Μελτέμι (άνεμος ετησίας),
71. Μενεξές (εύοσμο λουλούδι),
72. Μεντεσές (στρόφιγγα),
73. Μεράκι (πόθος),
74. Μερεμέτι (επισκευή-επιδιόρθωση)
75. Μουσαμάς (κερωμένο-αδιάβροχο ύφασμα),
76. Μουσαφίρης (φιλοξενούμενος-επισκέπτης),
77. Μπαγιάτικο (μη νωπό),
78. Μπαγλαρώνω (δένω-φυλακίζω),
79. Μπαϊράκι (σημαία)
80. Μπακάλης (παντοπώλης),
81. Μπαλτάς (πελέκι),
82. Μπάμια (ιβίσκος ο εδώδιμος),
83. Μπαμπάς (πατέρας),
84. Μπάμπαλης (ο πολύ γέρος),
85. Μπαξές (περιβόλι-κήπος),
86. Μπαρούτι (πυρίτιδα),
87. Μπατζάκι (κνήμη-σκέλη),
88. Μπατζανάκης (σύγαμπρος-συννυφάδα),
89. Μπατίρισα (πτωχεύω-χρεοκοπώ),
90. Μπαχαρικό (αρωματικό άρτυμα),
91. Μπεκρής (μέθυσος),
92. Μπελάς (ενόχληση),
93. Μπινές (κίναιδος-ασελγής)
94. Μπογιά (βαφή-χρώμα),
95. Μπογιατζής (ελαιοχρωματιστής)
96. Μπόι (ανάστημα-ύψος),
97. Μπόλικος (άφθονος)
98. Μπόρα (καταιγίδα)
99. Μπόσικος (χαλαρός),
100. Μποστάνι (λαχανόκηπος),
101. Μπούζι (πάγος-ψύχρα),
102. Μπουλούκι (στίφος-άτακτο πλήθος),
103. Μπουλούκος (καλοθρεμμένος-παχουλός),
104. Μπουνταλάς (κουτός-ανόητος),
105. Μπουντρούμι (φυλακή),
106. Μπουρί (καπνοσωλήνας),
107. Μπούτι (μηρός),
108. Μπούχτισμα (κορεσμός),
109. Νάζι (κάμωμα-φιλαρέσκεια),
110. Νταβαντούρι (σύγχυση)
111. Νταμάρι (φλέβα-λατομείο),
112. Νταμπλάς (αποπληξία),
113. Νταντά (παραμάνα-τροφός),
114. Νταραβέρι (συναλλαγή-αγοραπωλησία) *** Λάθος, το νταραβέρι είναι ιταλικής προέλευσης (dare e avere, δούναι και λαβείν). Το τουρκογενές αντίστοιχο είναι το αλισβερίσι.
115. Ντελάλης (διαλαλητής),
116. Ντελής (παράφρονας),
117. Ντέρτι (καημός)
118. Ντιβάνι (κρεβάτι)
119. Ντιπ για ντιπ (ολωσδιόλου),
120. Ντουβάρι (τοίχος),
121. Ντουλάπι (ιματιοθήκη),
122. Ντουμάνι (καταχνιά-καπνός),
123. Ντουνιάς (κόσμος-ανθρωπότητα),
124. Παζάρι (αγορά-διαπραγμάτευση),
125. Παντζάρι (κοκκινογούλι-τεύτλο),
126. Πατζούρι (παραθυρόφυλλο),
127. Παπούτσι (υπόδημα),
128. Περβάζι (πλαίσιο θυρών),
129. Πιλάφι (ρύζι),
130. Πούστης (κίναιδος-ασελγής)
131. Ραχάτι (ησυχία)
132. Ρουσφέτι (χαριστική εξυπηρέτηση),
133. Σακάτης (ανάπηρος),
134. Σαματάς (θόρυβος),
135. Σεντούκι (κιβώτιο),
136. Σέρτικο (τσουχτερό, βαρύ),
137. Σινάφι (συντεχνία, κοινωνική τάξη),
138. ΣιντριβάνιΙ(πίδακας),
139. Σιρόπι (πυκνόρρευστο διάλυμα ζάχαρης),
140. Σαΐνι (ευφυής),
141. Σοβάς (ασβεστοκονίαμα),
142. Σόι (καταγωγή-γένος),
143. Σοκάκι (δρόμος),
144. Σόμπα (θερμάστρα),
145. Σουγιάς (μαχαιράκι),
146. Σουλούπι (μορφή-σχήμα)
147. Ταβάνι (οροφή),
148. Ταμπλάς (αποπληξία-συγκοπή),
149. Ταπί (χωρίς χρήματα)
150. Ταραμάς (αυγοτάραχο),
151. Τασάκι (σταχτοδοχείο),
152. Ταχίνι (αλεσμένο σουσάμι),
153. Ταψί (μαγειρικό σκεύος),
154. Τεκές (καταγώγιο)
155. Τεμπέλης (οκνηρός-ακαμάτης),
156. Τενεκές (δοχείο),
157. Τερτίπι (τέχνασμα-απάτη),
158. Τεφαρίκι (εκλεκτό-αριστούργημα),
159. Τεφτέρι (κατάστιχο)
160. Τζάκι (παραγώνι),
161. Τζάμι (υαλοπίνακας-γυαλί),
162. Τζάμπα (δωρεάν),
163. Τζαναμπέτης (κακότροπος-δύστροπος),
164. Τόπι (σφαίρα),
165. Τουλούμι (ασκός),
166. Τουλούμπα (αντλία),
167. Τουμπεκί (σιωπή),
168. Τράμπα (ανταλλαγή),
169. Τσαίρι (λιβάδι-βοσκοτόπι),
170. Τσακάλι (θώς),
171. Τσακίρης (γαλανομάτης),
172. Τσακμάκι (αναπτήρας),
173. Τσάντα (δερμάτινη θήκη),
174. Τσαντίρι (σκηνή),
175. Τσαπατσούλης (ανοικοκύρευτος-άτσαλος),
176. Τσάρκα (επιδρομή-περιπλάνηση),
177. Τσαντίζω (εξοργίζω-προσβάλω),
178. Τσαχπίνης (κατεργάρης-πονηρός),
179. Τσέπη (θυλάκιο)
180. Τσιγκέλι (αρπάγη-σιδερένιο άγκιστρο),
181. Τσιγκούνης (φιλάργυρος)
182. Τσιμπούκι (καπνοσύριγγα),
183. Τσιράκι (ακόλουθος),
184. Τσίσα (ούρα)
185. Τσίφτης (άψογος-ικανός) **αυτό είναι μάλλον λάθος, διότι ο τσίφτης πρέπει να πρόερχεται από τα αλβανικά· αντικαταστήστε το με το “τσιφλίκι”
186. Τσιφούτης (φιλάργυρος),
187. Τσομπάνης (βοσκός-ποιμένας)
188. Τσουβάλι (σακί),
189. Τσουλούφι (δέσμη μαλλιών),
190. Τσογλάνι (νέος)
191. Τσοπάνης (βοσκός) Υπάρχει και πιο πάνω, ας βάλω στη θέσητου το τσουρέκι να μη χαλάσει η αρίθμηση
192. Φαράσι (φτυάρι-σκουπιδολόγος),
193. Φαρσί (τέλεια-άπταιστα),
194. Φιντάνι (φυτώριο),
195. Φιστίκι (πιστάκη),
196. Φιτίλι (θρυαλλίδα),
197. Φλιτζάνι (κύπελλο),
198. Φουκαράς (κακομοίρης-άθλιος),
199. Φουντούκι (λεπτοκάρυο-λεφτόκαρο),
200. Φραντζόλα (ψωμί),
201. Χαβάς (μουσικός σκοπός)
202. Χαβούζα (δεξαμενή νερού),
203. Χάζι (ευχαρίστηση),
204. Χαλαλίζω (συγχωρώ),
205. Χάλι (άθλιο),
206. Χαλί (τάπητας),
207. Χαλκάς (κρίκος),
208. Χαμάλης (αχθοφόρος)
209. Χαμπάρια (αγγελία-νέα),
210. Χάνι (πανδοχείο),
211. Χάπι (καταπότι),
212. Χαράμι (άδικα),
213. Χαρμάνης (χασισοπότης),
214. Χαρτζιλίκι (μικρό χρηματικό ποσό),
215. Χασάπικο (κρεοπωλείο),
216. Χατίρι (χάρη),
217. Χαφιές (καταδότης),
218. Χουζούρεμα (ανάπαυση),
219. Χούι (ιδιοτροπία),
220. Χουνέρι (πάθημα-εξαπάτηση)

Αν φτάσατε ως εδώ, κοιτάζοντας τις τελευταίες δέκα λέξεις νομίζω ότι μπορείτε να συμπεράνετε ότι ο κατάλογος αυτός, κατά πάσα πιθανότητα, δεν έχει συνταχθεί πρόσφατα. Από πού το καταλαβαίνουμε; Μα, είναι απλό. Λείπει η λέξη «χαράτσι» -και το θεωρώ απίθανο να υπάρχει Έλληνας που να διαλέξει 220 τουρκογενείς λέξεις σήμερα και να παραλείψει τη λέξη «χαράτσι» -εκτός κι αν συντάκτης του καταλόγου είναι ο κ. Ευ. Βενιζέλος! 🙂

426 Σχόλια to “220 τούρκικες λέξεις”

  1. […] Ένας φίλος μού έστειλε ένα λινκ προς τις "200 τούρκικες λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά" και μου έκανε μερικές ερωτήσεις για τον κατάλογο αυτό. Επειδή το θέμα έχει ενδιαφέρον, γράφω το …  […]

  2. exwtico said

    Reblogged this on Ευτυχία Παναγιώτου | exwtico.

  3. Ο συντάκτης της λίστας μάλλον είναι φίλος της κλασσικής μουσικής… Απουσιάζει το «μπουζούκι»

  4. MelidonisM said

    η ελληνίδα γλώσσα διζικιρίκεψε,
    έσπασε η συνέχεια της από τ’ αρχαία νάματα
    dizi+kırık (σειρά σπασμένη)

    γιατί δεν έκαμε το Διζικιρίκης Σειροσπάστης;

  5. LandS said

    Αυτή η συνήθεια του Γιάχου (παρεμπ. έχω γνωρίσει άνθρωπο με αυτό το όνομα) να βάζει trivia (τετριμμένα; ) μου τη σπάει.

    Συμφωνώ ότι οι περισσότερες, αν όχι όλες, είναι ελληνικότατες πια. Ίσως κάτι τέτοιοι κατάλογοι θα ήταν σωστότερο να λέγονταν «λέξεις κοινές και στις δυο γλώσσες». Θα μου πείτε ότι τότε ο κατάλογος θα ήταν με 220 χιλιάδες λέξεις 🙂 .

    Καταλήγουμε λοιπόν στη πρόταση του Νίκου να λέμε «τουρκική προέλευση»

  6. δερβένι, μπάμπαλης, τσαΐρι είναι οι λέξεις που δεν ήξερα την σημασία τους.

    Μπαΐλντησα όμωςνα τις διαβάσω όλες κι αυτό το ρήμα δεν το είδα στον κατάλογο

  7. Επίσης λείπει το μπρίκι
    (και είναι ώρα για καφέ ! )

  8. Ο τσίφτης, αν θυμάμαι καλά, βγαίνει από αλβανική λέξη (qift ή κάπως έτσι, το γεράκι;), όχι από το τούρκικο çift = ζευγάρι.

  9. spiral architect said

    Καλημέρα. 🙂
    @2: Αρέσει όμως σ’ εμάς:

    Μια που μιλάμε για τουρκικές επιρροές στη γλώσσα μας και αφού ο Νικοκύρης αναφέρθηκε στο Βενιζέλο, 😛 έτσι ασυναίσθητα μού ήλθε στο νου το Εξπρές του Μεσονυκτίου. 😉

  10. 7 καλά θυμόμουνα

  11. gbaloglou said

    Οι δύο που δεν ήξερα: ΜΠΑΜΠΑΛΗΣ και ΤΡΑΜΠΑ! [Σίγουρα Τουρκική* η δεύτερη;]

    Οι δύο που ξέρω ότι πήγαν και πιο δυτικά από την Ελλάδα: ΓΙΑΟΥΡΤΙ KAI ΚΑΪΚΙ.

    *»Τουρκική» = μπήκε στην Ελληνική λόγω Οθωμανίας

  12. oxtapus said

    Reblogged this on Oxtapus *beta.

  13. Απόσπασμα από ένα χιουμοριστικό που είχα γράψει με αλληλομεταφράσεις στα ελληνοτουρκικά :

    Ξεσκόνισα τα τουρκικά

    Που ήξερα από παλιά

    «Χος γκελντίν, μπρε φουκαρά»

    Μα και στη τσέπη μπιτ παρά

    Το φίλο τόνε λεν γιαβρούμ

    Τη φιλενάδα γκιούλ χανούμ

    Και το παζάρι γιουσουρούμ

    Να κάνω εντύπωση να’ ουμ’

    Το φαγητό, ατζέμ πιλάφι

    Και τη παρέα μας σινάφι

    Το τραπεζίτη λεν σαράφη

    Κιτάπια λέν’ αυτά που γράφει»

    Μα κι’ η Κωλέτ στη διαδρομή

    Τη γλώσσα την ελληνική

    Μελέταγε πάρα πολύ

    Να κάνει εντύπωση καλή

    «Παιδί το λένε το τσογλάν

    Και παλαμίδα το καλκάν

    Μπρέ Ελληνάρα τον Γιουνάν

    Και στεναχώρια το αμάν

    Αποθηκούλα το ντουλάπι

    Τον άτακτο τον λεν ζουλάπι

    Μαυρούλη λένε τον αράπη

    Και καταπότιον το χάπι

  14. Ως Θεσσαλονικιός θα έλεγα ότι λείπουν συχνότατα χρησιμοποιούμενες στη συμπρωτεύουσα λέξεις. Παραθέτω μόνο τρεις: Ντεμέκ (δήθεν), μπουγάτσα (μπουγάτσα) και δοβλέτι (κράτος).

  15. sarant said

    Καλημέρα, ευχαριστώ πολύ για τα πρώτα σχόλια!

    10: Κι εγώ είχα αμφιβολία για την τράμπα, ακούγεται πολύ ιταλική. Το πήραμε μεν από τα τούρκικα αλλά στα τούρκικα ήρθε από τα ιταλικά, λέει ο Μπαμπινιώτης όπως και το ΛΚΝ. (μη με ρωτήσεις πώς ξέρουμε ότι δεν το πήραμε απευθείας από τους Ιταλούς).

    7-9: Καλά λες. Ας βάλουμε στη θέση του τσίφτη το τσιφλίκι, που είναι από τα τούρκικα.

    3: Σπασμένο γόνατο είναι το ντιζι κιρίκ, όχι;

    4: Υπάρχει διαιτητής ποδοσφαίρου που λέγεται Γιάχος.

  16. japetusgr said

    Μια ένσταση για το τασάκι (=μικρό τάσι), εκτός και αν συνδέεται κάπως εννοιολογικά ο όρχης με το σταχτοδοχείο 🙂

  17. Φανατικός said

    17,19.116,179. Μου γεννήθηκε μια απορία. Η λέξη “σουρεκλεμές” θα μπορούσε να είναι στη λίστα ή δεν έχει καμία σχέση;

  18. τυφλόμυγα said

    Καλημέρα κι από εδώ.

    Στη λίστα δεν υπάρχουν τα ντολμαδάκια τα οποία δεν τρώγονται με τίποτα χωρίς γιαούρτι (ακούς εκεί πηγμένο γάλα!). 😆

    Δε θα έλεγα ιματιοθήκη το ντουλάπι. Ντουλάπια είναι κι αυτά στην κουζίνα που βάζουμε τα πιάτα, τα ποτήρια και όλα τα κατσαρολικά.

  19. sarant said

    13: Καλό!

    14: Θωμά, η μπουγάτσα ίσως να μην μπήκε επειδή έχει απώτερη ιταλική προέλευση (αλλά θα έπρεπε να είναι γιατί εμείς την πήραμε από τα τούρκικα).

    16: Μισό λεπτό, είναι άλλη (τουρκική) λέξη. Το τασάκι, τάσι είναι tas, ενώ ο όρχις έχει το παχύ s, με το καπελάκι.

    17: Στις άγνωστές σου δεν μπορεί να έχεις το 179 (τσέπη), μάλλον εννοείς το 169 (τσαΐρι). Νομίζω πάντως ότι ο σουρουκλεμές δεν είναι και τόσο κοινή λέξη ώστε να μπει στις 200-250 συχνότερες.

    18: Ναι, λείπουν και τα ντολμαδάκια, περίεργο!

  20. Πάντως η μπουγάτσα νομίζω ότι είναι από την τουρική λέξη πογάτσα που σημαίνει ζύμη. Παρέλειψα επίσης τις λέξεις τζιέρι και γιαβρί.

  21. Τα ντολμαδάκια (: «γεμιστάκια»), επιπλέον, έχουν το πλεονέκτημα να εμφανίζονται και μ’ άλλες ονομασίες που χωράν όλες τους στη λίστα: γιαπράκια («φυλλαράκια»), σαρμαδάκια («τυλιχτάκια»). Στα τούρκικα βέβαια ντολμά είναι τα γεμιστά (tomates dolması, biber dolması).

  22. spiral architect said

    Oh, bre aman ta mat orman! :mrgreen:

  23. Νέο Kid Στο Block said

    Tα ντολμαδάκια στην Κύπρο λέγονται κουπέπια. Πόθεν βγαίνει δεν ξέρω.
    Το πιο γελοίο που άκουσα πρόσφατα σαν ετυμολογία, είναι ότι τα σιεφταλιά βγαίνουν λέει από κάποιον τούρκο σεφ (!!) Αλή. Του σεφ του Αλή δηλαδή.. 😆
    (σιεφταλί= ζουμερό σαν ροδάκινο , πα να πει τουρκιστί)

  24. Γρηγόρης Κοτορτσινός said

    Όσες λέξεις έχει ο κατάλογος κι όσες αναφέρθηκαν μέχρι το σχόλιο 20 ακούγονται στην περιοχή των Ιωαννίνων και τα γύρω χωριά. Καμιά δεκαριά ίσως όχι τόσο συχνά σαν τις υπόλοιπες, αλλά είναι γνωστές. Μοναδική εξαίρεση ο ντελής, που πλέον ακούγεται μόνο στο δημώδες άσμα «Ντελή Παπά λεβέντη».

  25. gbaloglou said

    Μια λέξη που χρησιμοποιούσε αρκετά η μητέρα μου (που δεν άκουσε ποτέ Τούρκικα γύρω της): «κιμπάρης» = «αρχοντικός».

  26. Νέο Kid Στο Block said

    Κυπριακό αποκλειστικά επίσης είναι η «κοτζιάκαρη» = γριούλα

  27. Γρηγόρης Κοτορτσινός said

    Μπέρδεψα το σχόλιο 20. Τζιέρι και γιαβρί, δεν ακούγονται στα Γιάννενα.

  28. Miss Tulka said

    Ως Θεσσαλονικιά κι εγώ με καταγωγή από Μικρασία, τις ήξερα όλες τις λέξεις. Μέγιστη παράλειψις το νοστιμότατο πεϊνιρλί (και το καϊμάκι ίσως;) και το καρντάσι που λέμε πολύ εδώ στη Θεσσαλονίκη. Α, και ο κιμπάρης νομίζω είναι πιο συνηθισμένο από πολλές που αναφέρονται. Γενικά μάλλον σε ό,τι αφορά βρώσιμα έχουμε πολλά δάνεια από τους αγαπητούς μας γείτονες.

    Υ.Γ. Δεν έχω ξανασχολιάσει εδώ, αν και παλιά αναγνώστρια, αλλά το θέμα με ενθουσίασε. Καλημέρα σε όλους!

  29. Νέο Kid Στο Block said

    Noμίζω μια λέξη (δεν είμαι όμως σίγουρος ότι θεωρείται τουρκική) που την έχουν όλοι οι βαλκάνιοι και οι Ρώσοι είναι το τσάι.

  30. Καλημέρα,

    Μα σόβαρα, προτείνουν να να αντικαταστήσουμε το τζάμι και το νάζι; Αμ η τσάντα και το παπούτσι 😉

    Πάντως για να κάνω λίγο και τον συνήγορο του διαβόλου, κάποιες από τις κοροϊδίες του Γιάννη Χάρη (μην παρεξηγηθώ, κι εγώ λέω συνέχεια στους κολημμένους της «τρόικα», όπως έχω πει πολλές φορες, «πίασε δυο μπύρα» και «το χερούλι της πόρτα») τις βρίσκω λίγο τραβηγμένες, σαν τον «δρόμο Αλογοβάστα» και τον «Κώτσο τον Παλιοκουβέντα» (αλήθεια ειπώθηκαν ποτέ αυτά σαν τρολλοεπιχειρήματα, ή είναι αστικός μύθος;).
    Για παράδειγμα, αν κάποιος ήθελε να αντικαταστήσει το κέφι, δεν θα έλεγε «Κάναμε πολλή ευδιαθεσία χτες στου Νίκου», αλλά «Υπήρχε πολλή ευδιαθεσία χτες στου Νίκου» ή «Ήμασταν πολύ ευδιάθετοι χτες στου Νίκου», που είναι πιο στρωτά.
    Από την άλλη, δεν βρίσκω καθόλου αστείο και απίθανο, αν το πάρουν κάποιοι απόφαση, μέσα σε 5 – 6 χρόνια να λέμε κανονικότατα «Οι φοιτητές στη Λάρισα πήγαν από πύραυνο», ακριβώς όπως λέμε «Βάλε πρώτη, και άφησε σιγά – σιγά τον συμπλέκτη» και όχι «Βάλε πρώτη, και άφησε σιγά – σιγά το ντεμπραγιάζ / αμπραγιάζ» [ή «το κλατς» αν είσαι κουμπάρος :-)]

  31. eréndira said

    Αν προσθέσει κανείς και την… ελληνική μαγειρική και ζαχαροπλαστική, ο κατάλογος θα μακρύνει πολύ. Από τον μουσακά, μέχρι το τζατζίκι και τον μπακλαβά, χωράνε (και τρώγονται) πολλές λέξεις.

    Νομίζω ότι θα πρέπει οι χρυσαυγίτες υποχρεωτικά να αντικαθιστούν τις λέξεις αυτές με τις αντίστοιχες ελληνικές λέξεις ή περιφράσεις. Να τρώνε ιβίσκους εδώδιμους και όχι μπάμιες (αυτός ο ιβίσκος είναι καλός και για βρισιά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σεξιστικά), να σφάζουν με μαχαιράκια και όχι με σουγιάδες… Και στη συνέχεια να βγάλουν και άλλες ξένες λέξεις: από την αλβανική «μπέσα» μέχρι το λατινογενές «σπίτι». Να δουλειά για τα κατηχητικά τους. Τι, δωρεάν καίει ο λαμπτήρας;

  32. MelidonisM said

    15 ουψ, γόνατο diz, σειρά dizi

    συνώνυμα με το εργένης, μπεκιάρης και μπακούρι
    (το τελευταίο απ’ το μπακίρι, χαλκός)

  33. Την καλημέρα μου.
    Υπό ποιά ακριβώς λογική όταν λέμε “τουρκική προέλευση” συνυπολογίζουμε και την απώτερη αραβική ή περσική προέλευση;
    Ευχαριστώ.

  34. Vouts said

    116 166 169
    Ντελης Τσαιρι Τουλουμπα
    Αν ειναι το γλεντι Ελληνικο το ιδιο πρεπει να ισχυει και για το democracy κλπ.
    Στη δικη μου λογικη του μη καταρτισμένου τα παραγωγα που σχηματίζονται με βάση ξενοφερτη γλώσσα «ανηκουν» στην γλώσσα που τα παράγει

  35. gbaloglou said

    29

    Μάλλον μιλάμε για πολλή Ανατολή εδώ, βλ. ΚΙΝΑ!

    [Πριν 2-3 εβδομάδες καθόμουν κάπου πίνοντας τσάι, οπότε 3 περαστικές άρχισαν να δείχνουν η μία στην άλλη το τραπέζι μου φωνάζοντας «tea!», «τσάι!» — συμπέρανα πως ήταν Τουρκάλες τουρίστριες που, έχοντας δει παντού καφέδες και μόνο καφέδες, και όχι τσάγια όπως στην γείτονα, ξαφνιάστηκαν ευχάριστα. (Φαντάσου να τους έδειχνα και την εικόνα του Ατατούρκ (στο βιβλίο του Χρίστου Χριστοδούλου «Μουσταφά Κεμάλ — ο βίος και η πολιτεία του στη Θεσσαλονίκη» που κατά σύμπτωση διάβαζα εκείνη την ώρα) τι θα γινόταν!)]

  36. Νέο Kid Στο Block said

    35. 🙂

  37. Και το κλασικό στο 0:26:
    – Çanta!
    – …
    – Basket!

  38. Νέο Kid Στο Block said

    Το πετιμέζι το είπαμε; Κι εδώ θα συμφωνήσω με τον Χάρη. «Υπέργλυκο(-υ) τον έκανες τον καφέ!» λέγεται; Δεν λέγεται! 🙂

  39. Μισιρλού... said

    Χμ… Τα ‘δαμε τα χαΐρια κι αυτής της λίστας… 🙂

    Και την τραγουδιστή καλημέρα μου!
    [ΠΟΤΕ ΧΑΪΡΙ ΝΑ ΜΗ ΔΕΙΣ – ΧΑΣΚΙΛ, ΤΑΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ (ΜΠΑΚΑΛΗΣ-ΒΙΡΒΟΣ) 1952]

  40. τυφλόμυγα said

    21, 23: Αμπελοριζόφυλλα και αμπελοριζοκιμαδόφυλλα. 😆

    Το αμάν και το αμανάτι μετράνε για τούρκικα;

  41. Γς said

    Πως θα λέγατε «Σιχτίρ» σ ένα τούρκο, χωρίς να θέλετε να πάει να …
    Λίγο άσχετο αλλά κολλάει και με το «άι σιχτίρ» που συζητάμε:

    Στο Ναύπλιο λοιπόν επί Καποδίστρια σε κάποια δίκη ο νεαρός γαλλοσπουδαγμένος συνήγορος άρτι αφιχθείς εξ εσπερίας:
    -Κύγιε πγόεδγε εδώ έχουμε μια κονφιζιόν που λένε οι Γάλλοι.
    Και αργότερα
    -Κύριε πγόεδγε σαφώς πγρόκειται για μια αφαίγ ντε κεγ που λένε κι οι Γάλλοι.
    Κι ο Πρόεδρος (λέμε τώρα. Ο Καδής):
    -Ρε άι σιχτίρ, που λέν κι οι τούρκοι!

  42. sarant said

    20: Σωστά, αλλά η τουρκική λέξη προέρχεται από το focaccia.

    23: Την έχουν γράψει σοβαροί άνθρωποι την άποψη για τον Σεφ Αλή, άσχετο που μάλλον δεν στέκει 🙂

    28: Καλημέρα, καλώς ορίσατε!

    29: Κινέζικης αρχής το τσάι, νομίζω. Αλλά από πού το πήραμε εμείς; Δεν ξέρω, μάλλον από Τουρκία.

    30: Τα περί Αλογοβάστα και Παλιοκουβέντα είναι μύθοι (κατά 99%, πρέπει να γράψω). Η διαφορά του συμπλέκτη από το πύραυνο είναι ότι ο συμπλέκτης πέρασε (όσο πέρασε) στην ομιλία μας επειδή διδάσκεται στις σχολές οδηγών, Το μαγκάλι δεν διδάσκεται 🙂

    31: δωρεάν ο λαμπτηρας, καλό!

    32: Νομίζω πως το μπακούρι είναι παραφθορά του μπεκιάρη.

    33: Επειδή εμείς τα πήραμε από τους Τούρκους. Με την ίδια λογική, το patates στα τούρκικα είναι ελληνικό δάνειο, παρόλο που η λέξη πατάτα προφανώς δεν είναι αυτόχθονη ελληνική.

    40: Ναι, τούρκικα.

  43. Δυο που δεν ήξερα: μπάμπαλης και τσαΐρι αλλά και μια που την ήξερα με άλλη έννοια: για μένα η τουλούμπα είναι ένα μακρόστενο σιροπιαστό λουκουμαδοειδές γλυκό, καμμιά σχέση με αντλία. Θυμάμαι ένα ζαχαροπλαστείο στη Νίκης κάτω από το Σύνταγμα που έκανε φανταστικά τουλουμπάκια. Άραγε υπάρχει ακόμη;

  44. 43 Και όμως, αν δεις αντλίες θα δεις την ομοιότητα (στο κοτλέ). 😉

  45. MelidonisM said

    ορδή ordu
    οντάς oda
    πληγούρι bulgur
    κασέρι kaşer
    τάβλι tavla

  46. sarant said

    43: Πράγματι, σήμερα στην Ελλάδα τουλούμπα λέμε πιο πολύ το γλυκό. όχι την αντλία.

  47. Dimitris said

    ΝΤΕΛΗΣ ΡΑΧΑΤΙ ΤΣΑΙΡΙ
    Επίσης οι λέξεις είναι μάλλον 217 αφού υπάρχει διπλοεγγραφή στο 112 ΝΤΑΜΠΛΑΣ-(αποπληξία) και στο 148-ΤΑΜΠΛΑΣ (αποπληξία-συγκοπή)

  48. gbaloglou said

    43

    τουλουμπατζής = αντλιωρός 🙂 🙂

  49. sarant said

    47: Ωχ, καλά που το πρόσεξες. Αν θέλουμε να κρατήσουμε το νούμερο, να βάλουμε τον ντολμά που λείπει 🙂

  50. -Στα παράγωγα του γλεντιού, θα πρόσθετα τον νεολογισμό «πισωγλέντης»
    -Από τον κατάλογο, ανάμεσα στις πολλές λέξεις που λείπουν, είναι και η κούκλα.

  51. Φανατικός said

    19
    Οπότε ο σουρουκλεμές είναι τούρκικη αλλά όχι πολύ χρησιμοποιούμενη, εάν κατάλαβα καλά.
    Ναι την 169 δε γνώριζα.

  52. sarant said

    50: Η κούκλα είναι λατινικής αρχής και την πήραμε από δυτικά.

    51: Ναι, έτσι νομίζω.

  53. Zoe said

    Λάθος για τον μενεξέ. Που δεν ειναι απλά το εύοσμον λουλούδι. Ειναι η βιόλα ή βιολέτα ή το ίο, δηλαδή ένα συγκεκριμένο μωβ λουλούδι.
    *Η ετυμολογία της λέξης «βιολέτα» προέρχεται από το υποκοριστικό του ιταλικού viola που είναι και η ομώνυμη επιστημονική ονομασία του γένους στα λατινικά, ενώ η ετυμολογία της λέξης «μενεξές» προέρχεται από το τουρκικό menekşe, το οποίο είναι περσικής προέλευσης. Η δε λέξη «ίο» προέρχεται από τη λέξη της αρχαίας ελληνικής ἴον.

  54. 50, 52 για κούκλες (και κουκούλες) συζητάγαμε παλιά εδώ: https://sarantakos.wordpress.com/2009/04/06/koukoulai/

  55. Akyla said

    Κι εγώ, όπως ακριβώς ο Γιάννης Ν. στο 43, δεν γνώριζα τον μπάμπαλη και το τσαΐρι, ενώ ως τουλούμπα ξέρω μόνο το γλυκό.

  56. o palios said

    χραμι=ριχταρι υφαντο ;

  57. munich said

    και η αφελής ερώτηση της ημέρας: γιατί οι ετήσιΕς άνεμοι και όχι οι ετήσιΟΙ άνεμοι; Είναι ο άνεμος θυληκό;
    για το κυρίως πιάτο νομίζω ότι οι λέξεις είναι περισσότερες, πολλές φορές με τους τουρκογερμανούς φ΄λους μας παίζουμε αυτό το παιχνίδι για πλάκα, μία όταν μιλάμε αποκαλέι το αφεντικό «εφέντι» για να μη μας καταλαβείνουν και καλά οι άλλοι

  58. Kermit said

    Υπάρχει και ο κατάλογος κοινών ελληνικών και τουρκικών λέξεων, εκφράσεων και παροιμιών, του κου Μήλλα, που παραθέτει περίπου 4600 κοινές λέξεις..

  59. munich said

    επίσης κάτι που ίσως ήδη ξέρετε, βάζουμε τις λέξεις στο word, τις επιλέγουμε και πατέμε το κουμπί lower case, και βουαλά, μόνο που δε βάζει το τελικό -ς

  60. sarant said

    56: Λείπει το χράμι, πράγματι.

    57: Είναι «ο ετησίας άνεμος» στα αρχαία, άρα οι ετησίες (όχι οι ετήσιες).

    58: Πράγματι, μόνο που έχει και πολλές διεθνείς λέξεις που είναι κοινές στις δύο γλώσσες (ασανσέρ) όπως και διάφορες ελληνογενείς της επιστήμης (αστρονομί) που δεν έχουν ενδιαφέρον.

    59: Και μετά πρέπει να βάζουμε τους τόνους.

  61. Δ`~. said

    »Επειδή εμείς τα πήραμε από τους Τούρκους. Με την ίδια λογική, το patates στα τούρκικα είναι ελληνικό δάνειο, παρόλο που η λέξη πατάτα προφανώς δεν είναι αυτόχθονη ελληνική.»

    Αυτό είναι το γλωσσολογικό επιχείρημα δηλαδή;
    Όταν λέμε “τουρκική προέλευση” συνυπολογίζουμε την απώτερη αραβική ή περσική προέλευση και όχι πως είναι τούρκικος -δηλαδή ομιλεί τη τουρκική- ο φορέας που μας τις μετέδωσε;
    Όταν λέμε “τούρκικη -δηλαδή αλταϊκή- προέλευση” συνυπολογίζουμε και την σημιτική ή ινδοευρωπαϊκή προέλευση; (με αυτή τη λογική)
    Πως είναι δυνατόν;

  62. sarant said

    61: Όταν λέμε «δάνεια από την τουρκική» ή «λέξεις τουρκικής προέλευσης» εννοούμε όλες τις λεξεις που εμείς (τα ελληνικά) δανειστήκαμε από τα τουρκικά, συμπεριλαμβάνοντας και τις αραβοπερσικές λέξεις που πήραμε μέσω των τουρκικών, όχι όμως τις περσικές λέξεις που πήραμε απευθείας από τα περσικά (παράδεισος, αγγαρεία).

    Δεν βλέπω κάποια αντίφαση εδώ.

  63. Φρύνις said

    Μεταδιάκος και Ντερβίσια

    -Χαΐρ ολά ντερβίσια μου
    για πού, σορού να κάνω;

    -Ζιαφέτι εντερίζουμε
    ντοστούμ παππά εδώ πάνω
    Ζιαχμέτ ολμάζ, μεράκ ετμέ
    ρακί ιτσμέκ σιγάρα
    νταβέτ κεντί μας κάμαμε
    γκιουζέλ μας πουναι η μέρα

    – Τζανέμ μεράκ ετμίγιορουμ
    μπουτούν ντουνιά καρντάσια
    αμά γιαρντούμ δε ζήτηξα
    μα μάσω τα κεράσια
    Μπάσκά ζιαφέτ, μπασκά ζαχμέτ
    μπιλμιγιορσούν καρντάση;
    σηκώνεται ο κόκκορας
    σ’ όποιον τόχει ξεχάσει..

    -Ντουστούμια και καρντάσια μου
    μεγάλη είν’ η καρδιά μου
    κι ‘έχω σεβντά για τη Ζωή
    του Κόσμου όλα δικά μου

    Παζάρ ετμέ την Κυριακή
    Τζουμά δεν κάνει πάλι
    μη γίνουμε από δυο χωριά
    κι έχουν το κρίμα κι άλλοι

    Μ’ ένα σαρκί θε να σας πω
    δυο λόγια παραπάνω
    ζιαφέτ ολούρ ζαχμέτ χαγίρ
    νταβέτ εγώ άμα κάνω
    γιατί.. Γραικός γεννήθηκα
    Γραικός θε να πεθάνω

    ββ

    βλέπε και:Αθανάσιος Διάκος, έργο Θεοφίλου Χατζημιχαήλ
    http://www.hellenica.de/Griechenland/Kunst/Modern/GR/AthanasiosDiakosTheofilos.html

    ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ:
    «Για δες καιρό που διάλεξε ο Χάρος να με πάρει, τώρα π’ ανθίζουν τα κλαριά και βγάζει η γης χορτάρι…»

  64. Δ`~. said

    Σας ευχαριστώ για την απάντηση. Δεν υπάρχει κάτι που δεν καταλαβαίνω.

    Δηλαδή, τούρκικες λέξεις = δάνεια από την τουρκική = λέξεις τουρκικής προέλευσης. Δηλαδή, ουσιαστικά, δεν υπάρχει καταγωγή. Για τους Τούρκους ποιες είναι τούρκικες λέξεις; Για εμάς τούρκικες λέξεις είναι τα δάνεια από την τουρκική (συνυπολογίζοντας την απώτερη αραβική ή περσική προέλευση), για τους Τούρκους ποιες είναι; Οι αραβικές ή περσικές; και για του Άραβες; κ.ο.κ

    Όταν λέτε «εσείς», τι εννοείτε «εσείς»;

    Στη διεθνή βιβλιογραφία είναι έτσι όπως το αναφέρεται, και από πότε είναι έτσι -κυριαρχεί μια τέτοια σχολή στη γλωσσολογία; (όχι μόνο στη γλωσσολογία)

    Ευχαριστώ πάντως για τον διάλογο.

  65. Θρασύμαχος said

    Δεν θα συμφωνούσα με το χαρακτηρισμό «ξεχασμένη λέξη» για το μουχτάρη. Στην Κυπριακή Δημοκρατία ο αξιωματούχος αυτός ζει και βασιλεύει.

  66. Αναστασία said

    Παρόμοια περίπτωση με το ντεμπραγιάζ/συμπλέκτη είναι νομίζω και ο τούρκικος/ελληνικός καφές. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια όπου όλοι έπιναν τούρκικο καφέ, και έτσι τον έλεγαν και οι φίλοι και γνωστοί. Ξαφνικά στις καφετέριες άρχισαν να σερβίρουν ελληνικό καφέ… Στην αρχή μου φαινόταν γελοίο, όμως πια δεν νομίζω να παραγγέλνει κανείς τούρκικο καφέ αλλά μόνο ελληνικό.

  67. sarant said

    64. Δεν λέω «εσείς» πουθενά.

    65: Ναι, μιλάω για τα ελληνικά της Ελλάδας. Στην Κύπρο μουχτάρης ήταν επίσημα ο τίτλος του κοινοτάρχη ως το 1930 και ακόμα το λένε ανεπίσημα.

    66: ΄Σωστή παρατήρηση.

  68. Ο έτσι said

    Εγώ δεν ήξερα τα εξής:

    17 ΔΕΡΒΕΝΙ (το έχω ακούσει μόνο ως τοπωνύμιο)
    116 ΝΤΕΛΗΣ (το ξέρω μόνο μέσα από σύνθετα, π.χ. ντελικανής, δεληβοριάς κλπ.)
    169 ΤΣΑΙΡΙ (δεν την έχω ακούσει-διαβάσει ποτέ)

  69. munich said

    @ 60, ευχαριστώ για τις ετησίες, δεν το ήξερα καθόλου

  70. Δ`~. said

    «Όταν λέμε “δάνεια από την τουρκική” ή “λέξεις τουρκικής προέλευσης” εννοούμε»… είναι η φράση σας. Ποιοι λέτε;

    Ωστόσο δεν έχει αυτό σημασία, έχω γράψει άλλα πράγματα στο μήνυμα μου. Αυτά έχουν σημασία

    Δηλαδή, τούρκικες λέξεις = δάνεια από την τουρκική = λέξεις τουρκικής προέλευσης. Δηλαδή, ουσιαστικά, δεν υπάρχει καταγωγή. Για τους Τούρκους ποιες είναι τούρκικες λέξεις; Για εμάς τούρκικες λέξεις είναι τα δάνεια από την τουρκική (συνυπολογίζοντας την απώτερη αραβική ή περσική προέλευση), για τους Τούρκους ποιες είναι; Οι αραβικές ή περσικές; και για του Άραβες; κ.ο.κ

    Στη διεθνή βιβλιογραφία είναι έτσι όπως το αναφέρεται, και από πότε είναι έτσι -κυριαρχεί μια τέτοια σχολή στη γλωσσολογία; (όχι μόνο στη γλωσσολογία)

    Ευχαριστώ.

  71. munich said

    @68
    δεν έχεις ακούσει «το παίζει γενικός δερβέναγας» κ. Έτσι; (ωραίο παρατσούκλι, ο Έτσι)

  72. munich said

    @ 70 άρα η ερώτηση είναι «όταν λέτε «εμείς» ποιους εννοείτε;» ή » το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο σε ποιούς αναφέρεται;»
    Δεν χρησιμοποιούμε όμως το πρώτο πληθυντικο γενικολογώντας στα ελληνικά; δευτερη αφελής ερώτηση της ημέρας…

  73. Εξαιρετική ανάρτηση και η σημερινή Νικοκύρη! Να’σαι καλά! 🙂

    Κι εγώ δεν ήξερα το δερβένι παρά μόνο ως τοπωνύμιο, και το τσαΐρι παρόλο που μου φαίνεται γνώριμο ως λέξη, αν με ρωτούσες δεν θα ήξερα να πω τι σημαίνει!
    Τον ντελή δεν τον είχα ακούσει ποτέ στα ελληνικά. Ήξερα τι σημαίνει, αλλά από τα τούρκικα.

    Ως τουλούμπα ήξερα κυρίως το γλυκό, αλλά δεν μου ήταν άγνωστη και η σημασία της αντλίας, την οποία και θυμάμαι να υπάρχει σε πολλά σπίτια χωριών στα παιδικά μου χρόνια.

    Μου κάνουν εντύπωση όσοι δεν ξέρουν τον μπαμπαλή (και όχι μπάμπαλη). Η λέξη γερομπαμπαλής δεν σας λέει τίποτα; 🙂

    @64: Να σας πω πώς το καταλαβαίνω εγώ, ως μη γλωσσολόγος, μήπως σας βοηθήσω.

    Χ λέξη ονομάζεται η λέξη που έχει ενταχθεί ομαλά στο λεξιλόγιο της Χ γλώσσας, που θα την βρεις στα λεξικά αυτής της γλώσσας, κτλ.

    Δηλ η λέξη «patates» (ενικός, με πληθυντικό «patatesler») είναι πολύ απλά μια τουρκική λέξη.

    Τώρα, για έναν Τούρκο π.χ. που μελετάει καλή ώρα τις λέξεις της γλώσσας του, η λέξη αυτή έχει ξεκάθαρα ελληνική προέλευση και θα την χαρακτήριζε ως ελληνικό δάνειο. Αν τον πιάσουν τα μεράκια του να βρει την απώτερη προέλευση της λέξης θα έψαχνε δυτικότερα. Αλλά κανένας σοβαρός άνθρωπος (και κανένα σοβαρό λεξικό, π.χ. αυτό) δεν θα αρνιόταν ότι είναι ελληνικό δάνειο, με το επιχείρημα ότι η λέξη πατάτα ήταν δάνειο και στα ελληνικά.

    Ελπίζω να βοήθησα.

  74. Ο έτσι said

    @71: Σωστό για το δερβέναγα (μάλιστα όταν κοίταγα τις λέξεις που το συζήταγα εδώ με κάτι συναδέλφισσες εδώ στη δουλειά, με παρέπεμψαν κατευθείαν στο δερβέναγα), αλλά εγώ ποτέ δεν είχα κάνει τη σύνδεση με το δερβένι, οπότε το θεωρώ καινούρια λέξη για μένα 🙂

  75. spyroszer said

    Εγώ δεν ήξερα καθόλου το τσαίρι και τον ντελή. Το δερβένι, μόνο ως τοπωνύμιο.
    Ο τσοπάνος επίσης είναι δύο φορές στη λίστα.
    Η φραντζόλα είναι σίγουρα τούρκικη;
    Το καλέμι επίσης είναι αντιδάνειο.
    Το φαρσί θεωρείται ότι το πήραμε απ’ τους Τούρκους ή απευθείας από τους Πέρσες;

  76. Να σημειώσουμε ότι το δερβένι στα τούρκικα (από το περσικό, «που δένει/κλείνει την πόρτα, τη δίοδο») είναι derbend. Παράξενο πώς εξαφανίστηκε παντού το τελικό σύμφωνο (και στο δερβένι, και στον δερβέναγα).

  77. MelidonisM said

    75 από τούρκους ή άραβες; οι πέρσες πάντως λένε πάαρσι

  78. @76: Ο ντερμπεντέρης από εκεί βγαίνει; 🙂

  79. Μα είναι δυνατόν να μην ξέρατε τους μπαμπαλήδες; Καλά όλα, ούτε το τραγουδάκι δεν έχετε ακούσει; 😀

    Από μια γρήγορη ματιά, τις ξέρω όλες εκτός το μπορλ που το βλέπω και σβησμένο.
    Από τις ελλείψεις να επισημάνω τον δραγουμάνο, μια και είμαστε στο σπίτι του, που κι αυτός έχει περάσει σε τραγούδι· τις άλλες τι είπατε.

  80. agapanthos said

    εγώ πάλι δεν ήξερα τον ντελή, αν και ήξερα τον Ντελή-Παπά

  81. vioannis said

    «…..έλεγα να τις ξαναγράψω σε πεζά, αλλά βαρέθηκα….»
    Επειδή στο excel η δουλειά αυτή είναι δύο συναρτήσεων υπόθεση:

    1. Αγάς (δεσποτικός-αυταρχικός),
    2. Αγιάζι (πρωινό ή νυχτερινό κρύο),
    3. Αλάνα (ανοιχτός χώρος),
    4. Αλάνι (αλήτης)
    5. Γιακάς (περιλαίμιο),
    6. Γιαπί (οικοδομή),
    7. Γιαρμάς (ροδάκινο),
    8. Γιαούρτι (πηγμένο γάλα)
    9. Γιλέκο (περιθωράκιον)
    10. Γινάτι (πείσμα),
    11. Γιουρούσι (επίθεση)
    12. Γκάιντα (άσκαυλος),
    13. Γκέμι (χαλινάρι)
    14. Γλέντι (διασκέδαση)
    15. Γούρι (τύχη),
    16. Γρουσούζης (κακότυχος),
    17. Δερβένι (κλεισούρα),
    18. Εργένης (άγαμος),
    19. Ζαμάνια (μεγάλο χρονικό διάστημα),
    20. Ζαρζαβατικά (λαχανικά),
    21. Ζόρι (δυσκολία),
    22. Ζουμπούλι (υάκινθος),
    23. Καβγάς (φιλονικία),
    24. Καβούκι (καύκαλο),
    25. Καβουρδίζω (φρυγανίζω-ξεροψήνω),
    26. Καζάνι (λέβητας),
    27. Καΐκι (βάρκα)
    28. Καλέμι (γραφίδα),
    29. Καλούπι (μήτρα-πρότυπο),
    30. Κάλπικος (κίβδηλος),
    31. Καπάκι (σκέπασμα- κάλυμμα),
    32. Καραούλι (φρουρά-σκοπιά),
    33. Καρπούζι (υδροπέπων),
    34. Κασμάς (αξίνα-σκαπάνη)
    35. Κατσίκα (ερίφι-γίδα)
    36. Καφάσι (κιβώτιο),
    37. Κελεπούρι (ανέλπιστο εύρημα)
    38. Κέφι (ευδιαθεσία)
    39. Κιμάς (ψιλοκομμένο κρέας),
    40. Κιόσκι (περίπτερο),
    41. Κολάι (ευκολία-άνεση),
    42. Κολαούζος (οδηγός),
    43. Κόπιτσα (πόρπη),
    44. Κοτζάμ (τεράστιος-πελώριος),
    45. Κοτσάνι (μίσχος),
    46. Κότσι (αστράγαλος),
    47. Κουβαρντάς (γενναιόδωρος-ανοιχτοχέρης)
    48. Κουβάς (κάδος-αγγείο),
    49. Κουμπαράς (δοχείο χρημάτων),
    50. Κουσούρι (ελάττωμα-μειονέκτημα),
    51. Κουτουρού (ασύνετα-απερίσκεπτα),
    52. Λαγούμι (υπόνομος-οχετός),
    53. Λαπάς (χυλός),
    54. Λεβέντης (ανδρείος-ευσταλής),
    55. Λεκές (κηλίδα),
    56. Λελέκι (πελαργός),
    57. Λούκι (υδροσωλήνας),
    58. Μαγιά (προζύμη-ζυθοζύμη),
    59. Μαγκάλι (πύραυνο),
    60. Μαγκούφης (έρημος),
    61. Μαϊντανός (πετροσέλινο-μακεδονίσι)
    62. Μαντζούνι (φάρμακο),
    63. Μαούνα (φορτηγίδα)
    64. Μανάβης (οπωροπώλης),
    65. Μαράζι (φθίση),
    66. Μαραφέτι (μικρό εργαλείο),
    67. Μασούρι (μικρό ξύλο),
    68. Μαχαλάς (συνοικία),
    69. Μεζές (ορεκτικά),
    70. Μελτέμι (άνεμος ετησίας),
    71. Μενεξές (εύοσμο λουλούδι),
    72. Μεντεσές (στρόφιγγα),
    73. Μεράκι (πόθος),
    74. Μερεμέτι (επισκευή-επιδιόρθωση)
    75. Μουσαμάς (κερωμένο-αδιάβροχο ύφασμα),
    76. Μουσαφίρης (φιλοξενούμενος-επισκέπτης),
    77. Μπαγιάτικο (μη νωπό),
    78. Μπαγλαρώνω (δένω-φυλακίζω),
    79. Μπαϊράκι (σημαία)
    80. Μπακάλης (παντοπώλης),
    81. Μπαλτάς (πελέκι),
    82. Μπάμια (ιβίσκος ο εδώδιμος),
    83. Μπαμπάς (πατέρας),
    84. Μπάμπαλης (ο πολύ γέρος),
    85. Μπαξές (περιβόλι-κήπος),
    86. Μπαρούτι (πυρίτιδα),
    87. Μπατζάκι (κνήμη-σκέλη),
    88. Μπατζανάκης (σύγαμπρος-συννυφάδα),
    89. Μπατίρισα (πτωχεύω-χρεοκοπώ),
    90. Μπαχαρικό (αρωματικό άρτυμα),
    91. Μπεκρής (μέθυσος),
    92. Μπελάς (ενόχληση),
    93. Μπινές (κίναιδος-ασελγής)
    94. Μπογιά (βαφή-χρώμα),
    95. Μπογιατζής (ελαιοχρωματιστής)
    96. Μπόι (ανάστημα-ύψος),
    97. Μπόλικος (άφθονος)
    98. Μπόρα (καταιγίδα)
    99. Μπόσικος (χαλαρός),
    100. Μποστάνι (λαχανόκηπος),
    101. Μπούζι (πάγος-ψύχρα),
    102. Μπουλούκι (στίφος-άτακτο πλήθος),
    103. Μπουλούκος (καλοθρεμμένος-παχουλός),
    104. Μπουνταλάς (κουτός-ανόητος),
    105. Μπουντρούμι (φυλακή),
    106. Μπουρί (καπνοσωλήνας),
    107. Μπούτι (μηρός),
    108. Μπούχτισμα (κορεσμός),
    109. Νάζι (κάμωμα-φιλαρέσκεια),
    110. Νταβαντούρι (σύγχυση)
    111. Νταμάρι (φλέβα-λατομείο),
    112. Νταμπλάς (αποπληξία),
    113. Νταντά (παραμάνα-τροφός),
    114. Νταραβέρι (συναλλαγή-αγοραπωλησία),
    115. Ντελάλης (διαλαλητής),
    116. Ντελής (παράφρονας),
    117. Ντέρτι (καημός)
    118. Ντιβάνι (κρεβάτι)
    119. Ντιπ για ντιπ (ολωσδιόλου),
    120. Ντουβάρι (τοίχος),
    121. Ντουλάπι (ιματιοθήκη),
    122. Ντουμάνι (καταχνιά-καπνός),
    123. Ντουνιάς (κόσμος-ανθρωπότητα),
    124. Παζάρι (αγορά-διαπραγμάτευση),
    125. Παντζάρι (κοκκινογούλι-τεύτλο),
    126. Πατζούρι (παραθυρόφυλλο),
    127. Παπούτσι (υπόδημα),
    128. Περβάζι (πλαίσιο θυρών),
    129. Πιλάφι (ρύζι),
    130. Πούστης (κίναιδος-ασελγής)
    131. Ραχάτι (ησυχία)
    132. Ρουσφέτι (χαριστική εξυπηρέτηση),
    133. Σακάτης (ανάπηρος),
    134. Σαματάς (θόρυβος),
    135. Σεντούκι (κιβώτιο),
    136. Σέρτικο (τσουχτερό, βαρύ),
    137. Σινάφι (συντεχνία, κοινωνική τάξη),
    138. ΣιντριβάνιΙ(πίδακας),
    139. Σιρόπι (πυκνόρρευστο διάλυμα ζάχαρης),
    140. Σαΐνι (ευφυής),
    141. Σοβάς (ασβεστοκονίαμα),
    142. Σόι (καταγωγή-γένος),
    143. Σοκάκι (δρόμος),
    144. Σόμπα (θερμάστρα),
    145. Σουγιάς (μαχαιράκι),
    146. Σουλούπι (μορφή-σχήμα)
    147. Ταβάνι (οροφή),
    148. Ταμπλάς (αποπληξία-συγκοπή),
    149. Ταπί (χωρίς χρήματα)
    150. Ταραμάς (αυγοτάραχο),
    151. Τασάκι (σταχτοδοχείο),
    152. Ταχίνι (αλεσμένο σουσάμι),
    153. Ταψί (μαγειρικό σκεύος),
    154. Τεκές (καταγώγιο)
    155. Τεμπέλης (οκνηρός-ακαμάτης),
    156. Τενεκές (δοχείο),
    157. Τερτίπι (τέχνασμα-απάτη),
    158. Τεφαρίκι (εκλεκτό-αριστούργημα),
    159. Τεφτέρι (κατάστιχο)
    160. Τζάκι (παραγώνι),
    161. Τζάμι (υαλοπίνακας-γυαλί),
    162. Τζάμπα (δωρεάν),
    163. Τζαναμπέτης (κακότροπος-δύστροπος),
    164. Τόπι (σφαίρα),
    165. Τουλούμι (ασκός),
    166. Τουλούμπα (αντλία),
    167. Τουμπεκί (σιωπή),
    168. Τράμπα (ανταλλαγή),
    169. Τσαίρι (λιβάδι-βοσκοτόπι),
    170. Τσακάλι (θώς),
    171. Τσακίρης (γαλανομάτης),
    172. Τσακμάκι (αναπτήρας),
    173. Τσάντα (δερμάτινη θήκη),
    174. Τσαντίρι (σκηνή),
    175. Τσαπατσούλης (ανοικοκύρευτος-άτσαλος),
    176. Τσάρκα (επιδρομή-περιπλάνηση),
    177. Τσαντίζω (εξοργίζω-προσβάλω),
    178. Τσαχπίνης (κατεργάρης-πονηρός),
    179. Τσέπη (θυλάκιο)
    180. Τσιγκέλι (αρπάγη-σιδερένιο άγκιστρο),
    181. Τσιγκούνης (φιλάργυρος)
    182. Τσιμπούκι (καπνοσύριγγα),
    183. Τσιράκι (ακόλουθος),
    184. Τσίσα (ούρα),
    185. Τσίφτης (άψογος-ικανός) **αυτό είναι μάλλον λάθος, διότι ο τσίφτης πρέπει να πρόερχεται από τα αλβανικά· αντικαταστήστε το με το “τσιφλίκι”
    186. Τσιφούτης (φιλάργυρος),
    187. Τσομπάνης (βοσκός-ποιμένας)
    188. Τσουβάλι (σακί),
    189. Τσουλούφι (δέσμη μαλλιών),
    190. Τσογλάνι (νέος)
    191. Τσοπάνης (βοσκός)
    192. Φαράσι (φτυάρι-σκουπιδολόγος),
    193. Φαρσί (τέλεια-άπταιστα),
    194. Φιντάνι (φυτώριο),
    195. Φιστίκι (πιστάκη),
    196. Φιτίλι (θρυαλλίδα),
    197. Φλιτζάνι (κύπελλο),
    198. Φουκαράς (κακομοίρης-άθλιος),
    199. Φουντούκι (λεπτοκάρυο-λεφτόκαρο),
    200. Φραντζόλα (ψωμί),
    201. Χαβάς (μουσικός σκοπός)
    202. Χαβούζα (δεξαμενή νερού),
    203. Χάζι (ευχαρίστηση),
    204. Χαλαλίζω (συγχωρώ),
    205. Χάλι (άθλιο),
    206. Χαλί (τάπητας),
    207. Χαλκάς (κρίκος),
    208. Χαμάλης (αχθοφόρος)
    209. Χαμπάρια (αγγελία-νέα),
    210. Χάνι (πανδοχείο),
    211. Χάπι (καταπότι),
    212. Χαράμι (άδικα),
    213. Χαρμάνης (χασισοπότης),
    214. Χαρτζιλίκι (μικρό χρηματικό ποσό),
    215. Χασάπικο (κρεοπωλείο),
    216. Χατίρι (χάρη),
    217. Χαφιές (καταδότης),
    218. Χουζούρεμα (ανάπαυση),
    219. Χούι (ιδιοτροπία),
    220. Χουνέρι (πάθημα-εξαπάτηση)

  82. gbaloglou said

    Για το/τα «φαρσί» θα εικάσω ότι το πήραμε από τους Τούρκους … και ότι η έκφραση «το ξέρει φαρσί» προέρχεται και αυτή από την παλιά Τουρκία, όπου η γνώση της Περσικής θεωρούνταν τεκμήριο ανώτερης μόρφωσης.

  83. spyroszer said

    77. Α πάαρσι, ευχαριστώ.
    Τσακίρης δεν ήξερα ότι είναι ο γαλανομάτης. Μάτια τσακίρικα νόμιζα ότι είναι όμορφα, παιχνιδιάρικα κάτι τέτοιο. Το τσακίρ κέφι έχει σχέση με τον τσακίρη;

  84. 77-82 όπως τα λέει ο Gbaloglou, αλλά και οι Πέρσες τη γλώσσα τους φαρσί τη λένε. Παρσί είναι άλλο πράγμα, οι Ζωροάστρες (και στα περσικά).
    78 Από κει όχι ακριβώς, αλλά από το ένα συνθετικό ναι: ντερ μπε-ντερ, «(που τριγυρίζει) πόρτα-πόρτα».

  85. Πέπε said

    1. Επιτέλους, κάποιος τονίζει τη διάκριση μεταξύ τουρκικής (αγλικής / ιταλικής κλπ.) λέξης και λέξης τουρκικής (αγγλικής…) προέλευσης.

    2. Ο γλεντιστής είναι καραλαϊκό σε ορισμένα μέρη, π.χ. στην Κάρπαθο.

    3. Η γκάιντα δεν πρέπει να είναι τουρκικής προελεύσεως. Γκάιντες ακριβώς σαν τις ελληνικές, και με την ίδια ονομασία, παίζονται και στα σλαβόφωνα Βαλκάνια (Βουλγαρία, ΠΓΔΜ). Παρόμοια όργανα με παρόμοιες ονομασίες (gaide, gaidy, gaita κλπ.) παίζονται και στην Αλβανία, Κροατία (που βέβαια κι αυτή είναι σλαβόφωνο Βαλκάνιο), σλάβικες χώρες κεντρικής Ευρώπης, Ισπανία, Πορτογαλία, και σ’ όλη σχεδόν τη Βόρεια Αφρική. Υπάρχει και η τούρκικη γκάιντα, και λέγεται γκάιντα, αλλά παίζεται μόνο στην Αν. Θράκη και θεωρείται σχετικά πρόσφατο βουλγάρικο δάνειο.
    Άρα το πιθανότερο είναι ότι εμείς πήραμε τη λέξη από κάποια σλάβικη γλώσσα, η δε αρχική της προέλευση είναι άδηλη.

    4. @21: Τα γιαπράκια κυριολεκτικά θα τα αποδίθδαμε φύλλα, όχι φυλλαράκια (yaprak – δεν υπάρχει υποκοριστική κατάληξη). Και πράγματι, στην Κάλυμνο που τα τρώνε πάρα πολύ συχνά, τα λένε φύλλα.

    5. @73: Στέλιο, αποκλείεται να μην ξέρεις τον ντελή. Αν όχι αυτοτελώς, σίγουρα ως α’ συνθετικό επωνύμων: Δεηγιάννης / Δηλιγιάννης, Δεληβοριάς κλπ..

    6. Ίσως δεν υπάρχει πιο ενσωματωμένη τουρκογενής λέξη στα ελληνικά από τον μπαμπά.

  86. Πέπε said

    @84 derbeder = door to door? !!

  87. 84 Αλλά μια και ανέφερα τους Παρσί κρίμα να μη σας στείλω στο μέγα Ρογήρο!

  88. Πέπε said

    Τουμπεκί ρε παιδιά δε σημαίνει σιωπή! Σημείναι ποικιλία καπνού (από άλλο είδος φυτού, όχι νικοτιάνα ταμπάκουμ αλλά νικοτιάνα-κάτι-άλλο) για ναργιλέ. Η έκφραση «κάνε τουμπεκί» ή απλώς «τουμπεκί» δεν έχει καμία κυριολεξία, είναι ιδιωτισμός.
    Και φυσικά προέρχεται από κάποια αυτόχθονη αμερικάνικη γλώσσα, όπως ο ταμπάκος.

  89. spyroszer said

    82. Λογικό. Και το ΛΚΝ λέει » τουρκ. farsi `περσικά΄ (η λ. από τα περσ.), επειδή κάποιος που ήξερε περσικά θεωρούνταν ικανός στις ξένες γλώσσες

  90. 85/3, περί γκάιντας, έστω και μέσω τουρκικού ετυμολογικού: από γερμανική λέξη (γοτθική μάλλον, εξ ου συναντιέται και στην Ιβηρική), λέει, που σημαίνει ΄»δέρμα κατσίκας».

  91. Ο έτσι said

    @88 Ναι, αλλά στα σημερινά ελληνικά σημαίνει μόνο σιωπή, απ’ όσο ξέρω. Βέβαια, σε ρεμπέτικα τραγούδια έχω ακούσει και τη σημασία της ποικιλίας καπνού, π.χ. «Δεν κατάλαβαν μαστούρα, ήταν σκέτο τουμπεκί».

  92. palaiapoli said

    Να προσθέσω και το ΚΑΡΑ (=μαύρος) στα σύνθετα
    π.χ. Καρα-γιάννης (=μαυρογιάννης)
    ή κάνω λάθος;;

  93. MelidonisM said

    http://en.wiktionary.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C

    ی • (pârsi)
    Persian (language)
    Synonyms
    فارسی (fârsi)

    το προπροηγούμενο σαββατοκύριακο σε ένα ντοκυμαντέρ της ΕΡΤ ένας Πέρσης στην Αθήνα διόρθωνε το φαρσί σε πάρσι.

  94. palaiapoli said

    «Η έκκληση του Γιάκωβου Διζικιρίκη “να ξετουρκέψουμε τη γλώσσα μας” δεν βρήκε οπαδούς».

    Αυτή η πρόταση μου θύμισε ένα εκπληκτικό φιλμάκι του Τσετίν :


    Χαρείτε, είναι διαταγή!

  95. 86: Γεια σου Πέπε ντορτουντόρη! 😀 Πολύ καλή παρατήρηση! Είδες η ΙΕ; 😉

  96. palaiapoli said

    Reblogged this on Παλαιά Πόλη.

  97. Ἀρχιμήδης Ἀναγνώστου said

    Ἐνδιαφέρον ἄρθρο. Ὅταν ἔκανα τὴ μεταπτυχιακὴ πρακτικὴ στὴν Ἰταλία γνώρισα σὲ μιὰ φιλικὴ παρέα μιὰ Τουρκάλα ἀπὸ τὸ Κάρς, ἡ ὁποία δίδασκε τουρκικὰ μὲ τὴν ἰδιότητα τῆς λέκτορος στὸ Πανεπιστήμιο. Ἐξαίρετο ἄτομο, μὲ ἔκανε νὰ ἀποβάλω καὶ τὴν τελευταία προκατάληψη ποὺ διατηροῦσα. Οὔτε ἡ ἴδια ἦταν πρκαλειλημμένη, ἄκουγε ἑλληνικὴ μουσικὴ καὶ μποροῦσα ἄνετα νὰ ἀνταλλάσσω πολιτικὲς ἀπόψεις μαζί της καὶ μπορῶ νὰ πῶ ὅτι μοῦ ἦταν καὶ ἰδιαίτερα εὐχάριστο γιατὶ ἤξερε πρόσωπα καὶ πράγματα στὴν Ἑλλάδα, σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς Ἰταλοὺς ποὺ δὲν ἤξεραν οὔτε τὸ Καραμανλῆ! Δεδομένου ὅτι στὴν Ἰταλία τὰ μαθήματα στὸ Πανεπιστήμιο εἶναι ἀνοιχτὰ πρὸς ὅλους καὶ ὄχι μόνο στοὺς φοιτητὲς τῆς σχολῆς ὅπως στὴν Ἑλλάδα, δὲν ἤθελα πολὺ γιὰ νὰ ξεκινήσω νὰ παρακολουθῶ τὰ μαθήματά της. Σὲ πολὺ λίγο χρόνο εἶχα ἀρχίσει νὰ μαθαίνω. Τὰ μαθήματα παρακολουθοῦσε κι ἄλλος ἕνας Ἕλληνας ἀκροατής καθὼς καὶ τρεῖς ἤδη ἑλληνομαθεῖς Ἰταλοί κι αὐτοὶ ἀκροατές. Ὁ ἕνας ἀνακάλυψα ὅτι πρωταγωνιστεῖ στὴν ταινία the black bee ποὺ σᾶς πρότεινα κάποτε νὰ δῆτε μιὰ κι ὑπάρχει στὸ youtube. Οἱ μόνοι ποὺ κρατούσαμε ζωντανὸ τὸ τμῆμα εἴμασταν ἐμεῖς. Οἱ φοιτητὲς ἦταν παντελῶς ἀδιάφοροι κι ἐνδιαφέρονταν περισσότερο πῶς λουφάρουν. Αὐτὸς ἦταν κι ὁ λόγος ποὺ σταμάτησαν κάποια στιγμὴ τὰ μαθήματα γιατὶ δὲν ἐπτρέπεται νὰ γίνεται μάθημα μόνο μὲ ἀκροατές. Εἷχα ἀρχίσει νὰ μπαίνω στὴ γλῶσσα ἀλλὰ καθὼς τὰ μαθήματα σταμάτησαν ἀπότομα καὶ δὲ συνέχισα τἄχω πλέον ξεχάσει. Γι’αὐτὸ καὶ στὸ fb δὲν περιλαμβάνω στὶς γλῶσσες ποὺ γνωρίζω τὰ τουρκικὰ ὅπως ἄλλωστε καὶ τὰ γερμανικὰ ποὺ κάποτε ἀσχολήθηκα λίγο καὶ μὲ αὐτα. Στὰ σήριαλ πιάνω λέξεις ἀλλὰ μέχρι ἐκεῖ. Αὐτὸ ὅμως ποὺ σὲ μᾶς τοὺς Ἕλληνες κι Ἐλληνομαθεῖς ἄρεσε σὲ αὐτὰ τὰ μαθήματα ἦταν, ὄχι τόσο ὅτι συναντούσαμε λέξεις ποὺ ἤδη γνωρίζαμε, ἀλλὰ καὶ τὸ πῶς ἄλλαξαν νόημα στὰ ἑλληνικά. Ἐμεῖς ἔχουμε διατηρήσει κυρίως μεταφορικὰ νοήματα. Ἕνα παράδειγμα ποὺ θυμᾶμαι εἶναι ὁ τσαμπουκάς. Çabuk εἶναι ὁ γρήγορος καὶ δὲν ἔχει τὴν ἑλληνικὴ ἔννοια. Θυμᾶμαι ὅτι ἡ ἀνακάλυψη τέτοιων παραδειγμάτων ἦταν 2-3 σὲ κάθε μάθημα. Ὡραῖο παράδειγμα εἶναι καὶ ὁ νταβατζής. Dava στὰ τουρκικὰ εἶναι ἡ δίκη ὁπότε davacι εἶναι αὐτὸς ποὺ κινεῖ τὴ δίκη, δηλαδὴ μπορεῖ νὰ ἔχη εἴτε τὴν ἔννοια τοῦ ἐνάγοντος, εἴτε τοῦ εἰσαγγελέως. Αὐτὸς ποὺ ἐμεῖς λέμε νταβατζὴ στὰ τουρκικὰ λέγεται pezevenk, λέξη γνωστὴ ἀπὸ δημοφιλὲς κυπριακὸ ἆσμα. Ἡ λέξη πεζεβέγκης στὰ ἑλληνικὰ ἔχει πιὸ πολὺ τὴν ἔννοια τοῦ κατεργάρη, τοῦ ἀνέντιμου.

  98. Λυσίμαχος said

    Οι γονείς μου στη Σαλονίκη την πετσέτα ακόμα την λένε πισκίρι/πεσκίρι, αν και πολοί συμπατριώτες μου δεν την ξέρουν

  99. ΛΑΜΠΡΟΣ said

    Eγώ συμφωνώ με τον συντάκτη της λίστας Τουρκάλ (κατα το Λαγκάρντ) μόνο Ελληνικαί λέξεις, ας ξεκινήσω με ένα άσμα.

    Το περιθωρακιακάααακι πουουου φορείιιιιιις………

  100. munich said

    το «μουρντάρης» επίσης νομιζω δεν αναφέρθηκε

  101. @73 Στέλιο έχει δίκιο ο Πέπε στο 85. Αποκλείεται να μην ήξερες τον ντελή. Τον οποίο ομολογώ τον έμαθα από ένα τραγουδάκι του Καλογιάννη που ορτσάριζε τα πανιά κόντρα στον δεληβοριά. Νομίζω υπάρχει και σε μικρασιάτικα τραγούδια και ρεμπέτικα, αλλά και στο ποίημα «‘Ένας – Όλοι» του Βάρναλη που έχει μελοποιηθεί.

    Για κάποιο λόγο δεν υπάρχει ντεληνοτιάς, αλλά τώρα που το σκέφτομαι υπάρχει κωλονοτιάς και τα καλύπτει όλα.

  102. Κοίταγα το λήμμα patates από το λινκ στον Νισανιάν που έδωσε ο Στέλιος στο 73, και έπεσε το μάτι μου στο άλλο, λίγο πιο πάνω, στο pat (1), που λέει ότι επειδή είναι ηχομημητική λέξη, υπάρχουν παρόμοιες σε πολλές γλώσσες, και φέρνει ως παράδειγμα το «πατάσσω»!

    Άλλο πατατικό: Όπως ειπώθηκε και πιο πάνω, ο ελληνικός, μορφολογικά πληθυντικός, πατάτες, χρησιμοποιείται ως ενικός στα τούρκικα: patates – patatesler. Βλέπω όμως ότι στο λεξικό του 1876 αναφέρεται ως patata, ενώ στου 1900 αναφέρονται και οι δύο τύποι. Τι μπορεί να έκανε αυτή την αλλαγή; Και γιατί το domates, από ό,τι είδα στο ίδιο λεξικό ήταν πάντα domates;

  103. nestanaios said

    Αιδώς αργείοι!!! Αν σεις βλέπετε πως αυτές οι λέξεις είναι τούρκικες, εγώ αισθάνομαι όπως αισθάνθηκε ο Κάλβος την πρώτη μέρα που πήγε στο Ναύπλιο και μίλησε με τους πρώτους «Έλληνες» για να φύγει και να μην επιστρέψει σε τούτο τον τόπο.

    Για μία λέξη θα σας πω και τες άλλες τες αφήνω στην κρίση άλλων.
    Κατσίκα = Κατ’ οίκα. Η κατ’οικούσα. Το κατ’οικίδιον.

  104. @97: Για τον οποίο «νταβαντζή» ο Νικοκύρης έχει υποσχεθεί άρθρο προ αμνημονεύτων…. 😦

  105. Σχολιαστής said

    Γειά σας κι από μένα και πολύ ενδιαφέρον το σημερινό θέμα.

    Πριν από καιρό είχα ψάξει στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη και με ένα φίλο είχαμε εντοπίσει όλες τις λέξεις που αναφέρονται τουρκικής προέλευσης.
    Είναι οι εξής:

    Αγιάζι, αλάνι, άλικος, αλισβερίσι, αλμπάνης, αμάν, αμανάτι, αμανές, αμπάρι, άντε, αραλίκι, αραμπάς, ασίκης, ασκέρι, αστάρι, ατζαμής, άτι, αφιόνι, αχ, αχούρι, αχταρμάς, άχτι.
    Βερεσέ, βρε.
    Γαρμπής, γιακάς, γιαούρτι, γιαπί (κτίριο), γιαρμάς, γιασεμί, γιαχνί, γιλέκο, γιουβαρλάκια, γιουβέτσι, γιουχάρω, γκαντέμης, γλέντι, γούρι, γρουσούζης.
    Δερβένι (στενή ορεινή διάβαση).
    Εργένης( σε ηλικία γάμου).
    Ζαρζαβατικά, ζόρι, ζουμπούλι.
    Ιμάμ, ινάτι.
    Καβάφης (αυτός που κατασκευάζει ή πουλά παπούτσια κατώτερης ποιότητας), καβγάς, καβούκι, καβουρντίζω, καζάνι, καΐκι, καϊμάκι, καλντερίμι, καλούπι, καμπούρης, κανόνι, κανταΐφι, καπάκι, καραγάτσι (φτελιά), Kαραγκιόζης (μαυρομάτης), καραούλι, καρπούζι, κασέρι, κασμάς, κατσίκι, καφάσι, καφές, κελεπούρι, κεμπάπ, κεσάτι, κεσές, κέφι, κεφτές, κιλίμι, κιμάς, κιόσκι, κοτζάμ (μεγάλος), κουβάς, κουζουλός, κουμάσι, κουμπαράς, κουμπούρι, κουραμπιές, κουρμπέτι (ξενιτιά), κουσκούς, κουσούρι, κουτούκι (κούτσουρο), κουτουρού, κούτσικο.
    Λαγούμι, λαπάς, λεβέντης, λεκές, λούκι, λουκουμάς.
    Μαγκάλι, μάγκας, μαγκούφης, μαϊντανός, μανάβης, μαντέμι, μαντζούνι, μαούνα, μαράζι, μαραφέτι, μαρκούτσι, μαστούρης, μαχαλάς, μέγγενη, μεζές, μελτέμι, μενεξές, μεντεσές, μεράκι, μερακλής, μερεμέτι, μεσοβέζικος, μετερίζι, μουρντάρης, μουσακάς, μουσαμάς, μουσαφίρης, μουτζούρα, μπαγιάτικος, μπαγλαμάς, μπαγλαρώνω, μπαϊλντίζω (λιποθυμώ), μπακάλης, μπακλαβάς, μπάμια, μπαμπάς, μπαξές, μπαξίσι, μπαρμπούτι, μπατακτσής, μπατάρω, μπατζάκι, μπατζανάκης, μπάτης, μπατίρης, μπάτσος, μπαχαρικό, μπεκρής, μπελάς, μπεμπέκα, μπερντές, μπογιά, μπόγος, μπόι, μπόλικος, μπόσικος, μποστάνι, μπούζι, μπουζούκι, μπουλούκι, μπουλούκος, μπουντρούμι, μπουρέκι, μπουρί, μπουρνούζι, μπούτι, μπουχτίζω, μπριάμ, μπρίκι.
    Νάζι, νέφτι, νταβαντούρι, νταβατζής, νταής, ντάλα, νταλίκα, νταλκάς, νταμάρι, νταντά, ντελάλης, ντερλικώνω, ντέρτι, ντέφι, ντιβάνι, ντιπ, ντολμαδάκι, ντόρτια, ντουβάρι, ντουγρού, ντουλάπι, ντουμάνι, ντουνιάς, ντουντούκα.
    Όπα, ούγια, ουστ.
    Παζάρι, παντζάρι, παντζούρι, παπούτσι, παράς, πατσάς, πεϊνιρλί, πελτές, περβάζι, πεσκέσι, πετιμέζι, πιλάφι, πούλι, πούσι, πούστης.
    Ρακί, ράφι, ραχάτι, ρεζίλι, ρεμάλι, ρεφενές, ρούπι, ρουσφέτι (!).
    Σαβουρντίζω, σαγανάκι, σαγρέ, σαΐνι, σακάτης, σαλέπι, σάμαλι, σαματάς, σαντούρι, σαραγλί, σαράφης, σαρίκι, σαστίζω, σεβντάς, σεκλέτι, σεργιάνι, σερί, σεφτές, σιμίτι (κουλούρι), σινάφι, σιντριβάνι, σιχτίρ, σκιτζής, σοβάς, σόι, σοκάκι, σόμπα, σουλούπι, σουτζουκάκια, στράφι.
    Ταβάνι, ταμπουράς, ταραμάς, ταρσανάς, τάσι, ταψί, τεκές, τέλι, τεμενάς, τεμπέλης, τενεκές, τέντζερης, τερτίπι, τεφαρίκι, τεφτέρι, τζάκι, τζάμι, τζάμπα, τζαναμπέτης, τζατζίκι, τζίνι, τζιτζί, τζουτζές, τόπι, τορβάς, τουλούμι, τουρσί, τραχανάς, τροφαντός, τσαγανός, τσακάλι, τσακμάκι, τσαλίμι, τσαμπουκάς, τσανάκι, τσάντα, τσαντίρι, τσαούσης, τσαπατσούλης, τσαρδί, τσάρκα, τσαρούχι, τσατίζω, τσαχπίνα, τσεμπέρι, τσέπη, τσιγκούνης, τσίλικος, τσιμπούκι, τσιμπούσι, τσιράκι, τσιφλίκι, τσιφούτης, τσιφτετέλι, τσογλάνι, τσοπάνης, τσουβάλι, τσουρέκι, τσουτσέκι, τσόχα,.
    Φάκα, φαράσι, φέσι, φιρίκι, φιρί φιρί, φιρμάνι, φισέκι, φιστίκι, φιτίλι, φλιτζάνι, φουκαράς, φουντούκι.
    Χαβαλές, χαβάς, χαβούζα, χαγιάτι, χάζι, χαϊβάνι, χαϊμαλί, χαΐρι, χαλάλι, χαλβάς, χάλι, χαλκάς, χαμάλης, χαμούρα, χαμπάρια, χάνι, χάπι, χαράμι, χαράτσι, χαρέμι, χαρμάνι, χαρούπι, χαρτζιλίκι, χασάπης, χατίρι, χαφιές, χουβαρντάς, χουζούρι, χούι, χουνέρι.

    Νομίζω πως είναι κάποιες παραπανίσιες.

  106. ΛΑΜΠΡΟΣ said

    Κατι άσχετο με το θέμα.
    Α ρε Nεo Kid ο Μητσωτάκης μπροστά σου, είναι Γκαστόνε, 4 άρπαξε η Μπάρτσα, φαγώθηκες εχθές, τζούφια τα βουντού σου. Ελπίζω στον τελικό η Ντόρτμουντ, να κάνει το καθήκον της.

  107. @101: Ιμμόρ, σαν συνθετικό λέξεων το ήξερα, φυσικά, αλλά δεν ήξερα τι σημαίνει ακριβώς ως λέξη, μέχρι δηλαδή που το έμαθα στα τουρκικά.
    Μόνο του, έτσι, «ντελής», δεν το έχω ακούσει ποτέ να χρησιμοποιείται.

  108. Anasto said

    Καλησπέρα 🙂

    Πάντα είχα την εντύπωση πως η λέξη ζάφτι, που χρησιμοποιεί ένας συνάδερφος από Χαλκίδα, ήταν τουρκικής προέλευσης. Θα κάνω λάθος.

    Επίσης, πάντα είχα την εντύπωση πως στην Χαλκίδα υπάρχουν πολλές επιρροές από την τουρκοκρατία αλλά δεν μπορώ να το στηρίξω και δεν θυμάμαι τώρα άλλες λέξεις εκτός του νταγιαντίζω που χρησιμοποιούν επίσης ευρέως εκεί.

  109. sarant said

    Eυχαριστώ πολύ για τα νεότερα σχόλια!

    75: Ωχ, πρέπει να τον διορθώσω τον τσοπάνο που διπλοψήφισε»
    Το φαρσί πρέπει να το πήραμε από τα τούρκικα, γιαυτό κι έχει αυτή τη σημασία.
    Η φραντζόλα, ναι, τούρκικη είναι, αλλά φαντάζομαι θα σημαίνει κάτι σαν «φράγκικο…»

    78: Ντερ είναι η πόρτα νομίζω, στα πέρσικα, οπότε πρετ.. ντερμπεντέρης σημαίνει από πόρτα σε πόρτα, πορτογύρης. Βέβαια, εγώ πέρσικα δεν ξέρω, ας πει κι ο Δύτης. Ωπ. με επιβεβαιώνει στο 84.

    81: Άσκολσουν, Βιοάννη, εσύ και τα μαγικά σου!

    94: Το είχαμε παρουσιάσει κι εδώ πριν από καιρό αυτό το έξοχο βιντεάκι

    98: Η γιαγιά μου η μυτιληνιά έτσι την έλεγε την πετσέτα, πεσκίρι.

    102: Δεν ξέρω να σου απαντήσω

    103: Πλάκα-πλάκα, για την κατσίκα έχει διατυπώσει μια θεωρία ο Γεωργακάς, που τη δέχεται και το ετυμολογικό του Μπαμπινιώτη, που βρίσκει ελληνική αρχή. Η δική σου τουλάχιστον είναι πιο σύντομη.

    104: Έχουμε και τον Τόμσεν εδώ να μας θυμίζει τα χρέη μας 🙂 🙂 🙂

    108: Το ζάφτι (στην έκφρ, κάνω ζάφτι) σαφώς είναι τουρκογενές, ποιος είπε όχι;

    105: Μπράβο, αλλά πρέπει να σας ξέφυγαν λέξεις, διότι δεν βλέπω π.χ. τον ρεντέ, που υπάρχει στο ΛΚΝ.

  110. Anasto said

    Ακριβώς. Αυτό λέει όλη την ώρα ο γκρινιάρης. «Ποιον να πρωτοκάνω ζάφτι, ποιον να πρωτονταγιαντίσεις εδώ μέσα, νηπιαγωγείο το κάναμε το γραφείο» κ.λπ. 🙂
    Απλά δεν την είδα στην περιβόητη λίστα για τις καθημερινές ούτε επισημάνθηκε από κανέναν και είπα βλακείες θα λέω. Να πχ πάντα το «αγάντα» (που φωνάζουν καμιά φορά οι πιλότοι στα ρυμουλκά) μου ακουγόταν τούρκικο αλλά διαψεύστηκα μια και μου είπαν πως είναι ιταλική η προέλευση και είπα πως το ίδιο λάθος θα έκανα κι εδώ.

  111. Σχολιαστής said

    109: Έχεις δίκιο δεν τις περιλάβαμε όλες – αφήσαμε έξω κάποιες λέξεις που φάνηκαν άγνωστες, όπως ο ρεντές, που αναφέρεις.

  112. sarant said

    Ε, δεν είναι και τόσο γνωστό το «ζάφτι». Και το νταγιαντάω τούρκικο είναι

  113. tofistiki said

    Αν πας στο Πράκτικερ και ζητήσεις στρόφιγγες, αποκλείεται να σου δώσουν μεντεσέδες (αλλά και στροφείς να ζητήσεις, θα σε στραβοκοιτάξουν, βεβαίως…)

    Αν κάποιος θέλει καλά και ντε λέξη με απώτερη ελληνική προέλευση για την γκάϊντα, υπάρχει κι η τσαμπούνα!

  114. Φανατικός said

    Εγώ το γιό μου, που είναι 6 μηνών, τον αποκαλώ συνέχεια γιομπέκι που σημαίνει κοιλαράς. Μάλλον θα πρέπει να μπει στη λίστα γιατί από τις τόσες φορές που τον έχω αποκαλέσει έτσι, η λέξη έχει μετατραπεί σε καθημερινή 🙂

  115. μήτσκος said

    Γαμώτο, πολλές άγνωστες έχω.

    17. Δερβένι (κλεισούρα)
    19. Ζαμάνια (μεγάλο χρονικό διάστημα),
    42. Κολαούζος (οδηγός),
    43. Κόπιτσα (πόρπη),
    65. Μαράζι (φθίση),
    116. Ντελής (παράφρονας),
    169. Τσαίρι (λιβάδι-βοσκοτόπι),
    171. Τσακίρης (γαλανομάτης),
    204. Χαλαλίζω (συγχωρώ),

    Το 17 το ήξερα μόνο ως τοπωνύμιο.
    Τα 19, 42 τα χρησιμοποιούσα χωρίς να ξέρω τι ακριβώς σημαίνουν.
    Τα 43, 116, 169 πρώτη φορά τα βλέπω.
    Το μαράζι νόμιζα ότι ήταν η λύπη, όχι η φθίση.
    Τα τσακίρικα μάτια νόμιζα ότι είναι τα όμορφα μάτια.
    Το «χαλαλίζω» δεν το ήξερα, ούτε θα μπορούσα να το μαντέψω από το «χαλάλι».

  116. sarant said

    113: Και μάλιστα από τη συμφωνία (πρέπει να γράψω….)

    114: Υπάρχει τέτοια λέξη; Από σένα τη μαθαίνω.

  117. rogerios said

    Πόθεν προκύπτει τόση βεβαιότητα ότι το ιταλικό (με αραβικό απώτερο έτυμο, μάλλον) σιροπάκι το πήραμε από τα τουρκικά;

    Δύτη, μερσί για την παραπομπή και τον (υπερβολικά τιμητικό 😉 ) χαρακτηρισμό! Για τη διαφορά (;), όμως, μεταξύ Παρς και Φαρς δεν πρέπει να συνυπολογίσουμε κι άλλα στοιχεία (λ.χ. εξέλιξη από την παλαιοπερσική μέχρι τα σύγχρονα περσικά, κι όχι μόνο) και τελικά να αναγνωρίσουμε τη σημασιολογική ισοτιμία τους;

  118. Aλίκη Στούκα said

    Μου αρέσει ο ήχος της κινεζικής, της σουηδικής , των γλωσσών της Αφρικής, με τα άνετα, αεράτα φωνήεντα που ηχούν σαν τα δικά μας, ο ήχος της ρωσικής , της γαλλικής, όπως την μιλάνε οι Κρεολοί του Ειρηνικού …….
    Τα τούρκικα είναι ΑΝΥΠΟΦΟΡΑ. Ακούγονται σα να πνίγεις γαλοπούλα. Σαν βουλωμένος νεροχύτης.
    Ενα καλό που κάνουν αυτά τα τουρκοσήριαλ είναι που μαθαίνουν τους Ελληνες πόσο άσχημα ακούγονται τα τουρκικά, πόσο ξένα και αταίριαστα με τους φωτεινούς, αέρινους, γάργαρους, απαλούς, χαϊδευτικούς ήχους της ελληνικής.
    Αγάπη μου, λες και τα άλφα μεταφέρουνε σαν βαρκούλες με ανοικτά πανάκια, την καρδιά σου.
    Άζσκιμ στα τούρκικα, σα να σχίζονται τούρκικοι χασέδες.
    400 χρόνια σκλαβιάς και μαρτυρίου. Στο τέλος ξεκουμπίστηκαν αλλά αφήσανε πίσω τις βρωμιές τους. Γιατί η είσοδος των λέξεων μίας γλώσσας σε μία άλλη δεν είναι μία ευχάριστη, χαρούμενη ανταλλαγή, όπως αφελώς το πλασάρετε.
    Τα τουρκικά εισχώρησαν στην ελληνική ακριβώς όπως τα αγγλικά στην ινδική. Με το μαστίγιο και το ξίφος.

  119. sarant said

    118: Κι εμένα δεν μαρέσουν όπως ακούγονται τα τούρκικα, αλλά επειδή δεν πνίγω γαλοπούλες δεν ξέρω αν στέκει η παρομοίωση.

  120. tofistiki said

    Παίζει ρόλο κι από ποιον τ’ ακούς ίσως. Εγώ που άκουγα καλή μου φίλη να τα μιλάει, σαν γαλλικά μου φαίνονταν με αυτά τα κλειστά τους φωνήεντα και τα παχιά τους σίγμα! 🙂

  121. Φανατικός said

    119: Το «γιομπέκι» το ανέφερε γραπτώς ως λέξη -με την ερμηνεία κοιλαράς- ο συγγραφέας Γιάννης Καλπούζος στο βιβλίο του «Άγιοι και Δαίμονες». Θεωρώ πως είναι ακριβής η ερμηνεία του. http://www.metaixmio.gr/images/flip/apospasmata/agioikaidaimones/agioi_kai_daimones.html#/14/

  122. 118 Άζσκιμ στα τούρκικα
    ———————-
    εδώ έχει εισχωρήσει ουγγρικός δάκτυλος!

  123. sarant said

    Ουγγρικός;

  124. Ε, στα ουγγρικά δεν γράφεται zs το παχύ σ (τουρκ. ş); Ή ανάποδα; Παρεμπιπτόντως είναι αραβική η λέξη.

  125. «Είναι ευδιάθετη, γυρίζει απ’ του Βερόπουλου…»

  126. Φανατικός said

    118: «με τους φωτεινούς, αέρινους, γάργαρους, απαλούς, χαϊδευτικούς ήχους της ελληνικής.» Κάτι τέτοιο μου θυμίζει η έκφραση «Ζγκατάψυξ» = στην κατάψυξη. Φυσικά αστειεύομαι.

  127. Μαρία said

    111
    Έτσι εξηγείται που παραλείψατε το κουμάρι και τον κουμαρτζή 🙂

    Εκτός απ’ τις λέξεις έχουμε δανειστεί και τις παραγωγικές καταλήξεις -τζής (σχηματίσαμε και θηλυκό -τζου και υποκοριστικό -τζίκος) και -λίκι.
    Ενδιαφέρον έχουν και οι αναδρομικοί σχηματισμοί π.χ. πασούμι απ’ το πασουμάκι (paşmak) που θεωρήθηκε υποκοριστικό απο λανθασμένη ανάλυση του τούρκικου. Γι’ αυτό κι ο δύτης, που ξέρει τα κόλπα, μετέφρασε τα γιαπράκια φυλλαράκια.

  128. π2 said

    Άγνωστες λέξεις δεν είχα και το πλεονέκτημα του (μη εξαντλητικού) καταλόγου είναι ακριβώς ότι περιέχει συνηθισμένες ως επί το πλείστον λέξεις. Για το τασάκι κι εγώ δεν καταλαβαίνω γιατί έχει τουρκική πρόελευση, και για τις λέξεις τύπου μπαμπάς έχω ξαναπεί την αντίρρησή μου στο να τους δίνουμε συγκεκριμένη προέλευση. Το επτανησιακό παππάκης για παράδειγμα είναι αναντάμ παπαντάμ ελληνικό και το μπαμπάς τούρκικο; Omnia sunt communia, θαρρώ.

  129. π2 said

    Ειδική μνεία θα έπρεπε να γίνει στο κέφι, που περιλαμβάνεται στο γνωστό εκείνο ελληναράδικο chain mail (μόνο στην ελληνική υπάρχει η λέξη φιλότιμο κλπ.) ως ίδιον των Ελλήνων που είναι οι μόνοι που ξέρουν τι σημαίνει.

  130. Μαρία, η αλήθεια είναι ότι δεν σκέφτηκα τέτοια κόλπα, όχι συνειδητά τουλάχιστον!

    π2, είπαμε από το tas, το τάσι. Αραβικής προέλευσης, λέει (πάλι) ο Νισανιάν, και μάλιστα (συνεχίζει) το γαλλικό tasse είναι από το αραβικής αρχής ισπανικό.

  131. sarant said

    129: Το κέφι ή το μεράκι είναι; Και ο Καρατζαφέρης είχε πει και τη μπέσα 😉

    128: Για τον μπαμπά σανάχεις δίκιο. Και για τα τσίσα (που δεν το είπες, αλλά το σκέφτηκες)

  132. π2 said

    Για τα τσίσα όχι, δεν το σκέφτηκα, υπάρχουν και άλλες παρεμφερείς λέξεις σε άλλες γλώσσες;

  133. π2 said

    131α: Εγώ με κέφι το έχω πετύχει, μπορεί να είχαν αρχικά μεράκι και να το διόρθωσαν.

  134. π2 said

    130β: Χαζομάρα μου, την παίρνω πίσω.

  135. Μαρία said

    115
    Την κόπ(ι)τσα σίγουρα την έχεις δει. Η μετάφραση πόρπη είναι παραπλανητική 🙂
    http://soutien365.blogspot.gr/

  136. τυφλόμυγα said

    Στο 40α ήθελα να γράψω: αμπελορυζόφυλλα και αμπελορυζοκιμαδόφυλλα. Καμιά σχέση με ρίζες. Kαι φυσικά, αστειεύομαι. 🙂

    Δε θυμάμαι ποιος σχολιαστής το έγραψε, και εδώ κάποιοι λένε φύλλα τους ντολμάδες (όχι εγώ). Επίσης, από μεγαλύτερους άκουγα τσακουμάκι το τσακμάκι/ αναπτήρα.

    Συμπληρώνω τις λίστες: μπακαλούμ, αλαλούμ, τεμπελχανάς, μπεγίρι, οντάς, τσουσβές (μπρίκι).

  137. sarant said

    132: Να σου πω, δεν νομίζω. Στα τούρκικα, ναι. Αλλά είναι ονοματοποιία.

  138. Μαρία said

    130 Ναι, αλλά έχεις αίσθηση της ελληνικής 🙂
    Απροπό να προσθέσω την παλιά βορειοελλαδίτικη βρισιά τεκτασάκι (απ’ το άλλο τας).

    Για το μπαμπά συμφωνώ με τον Πιδύο.

  139. Μαρία said

    124 Το παχύ σκέτο s. To άπαχο sz. To z =ζ, το zs παχύ z. (Τα βλέπω απο ένα σημείωμα του ξαδέρφου μου απόταν με μάθαινε ανάγνωση.)

  140. 30 & 42. Κώστα και Νικοκύρη. Μιας και εντελώς συμπτωματικά ανακάλυψα από πού ξεκινά η ιστορία του Κώτσου του Παλιοκουβέντα, θα την μοιραστώ μαζί σας και με τους φίλους του ιστολογίου.
    Λοιπόν, η ιστορία ξεκίνησε από μια σάτιρα – μασκαράτα , που έγινε στο Βόλο τις απόκριες του 1909. Τον προηγούμενο χρόνο είχε ιδρυθεί το Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο Βόλου, το οποίο διηύθυνε ο νεαρός τότε παιδαγωγός Αλέξανδρος Δελμούζος. Το σχολείο εφάρμοζε ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα και είχε υιοθετήσει τη δημοτική γλώσσα, πράγμα που είχε ξεσηκώσει πολλούς σκοταδιστές εναντίον του Δελμούζου, τόσο στο Βόλο, όσο και στην Αθήνα.
    Ένας από τους πολέμιους του σχολείου ήταν και κάποιος Κ. Χαλκιάς, εκδότης της σατιρικής εφημερίδας του Βόλου «Αγκάθι». Ο Χαλκιάς, που έγραφε διαρκώς διάφορα άρθρα και σατίριζε το Σχολείο και το διευθυντή του, αξιοποίησε και το διαγωνισμό μασκαράτας των Απόκρεων για να χύσει δηλητήριο κατά του Παρθεναγωγείου και του Δελμούζου.
    Στη μασκαράτα λοιπόν, έλεγαν διάφορες λέξεις οι μαθήτριες κι ο Δελμούζος τις διόρθωνε.
    Π.χ. Δε λέμε πλευρά, λέμε παγίδια.
    Δε λέμε Ηλέκτρα, λέμε Κεχριμπάρα.
    Δε λέμε Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, λέμε Κώτσος ο Παλιοκουβέντας.
    Ο κόσμος γέλασε πολύ, αλλά αυτά τα σατιρικά του Χαλκιά, αξιοποιήθηκαν στη συνέχεια από τους συντηρητικούς κύκλους και τους γλωσσαμύντορες, που τα παρουσίαζαν σαν πραγματικά συμβάντα.
    [Στο θέμα της μασκαράτας αναφέρθηκε ο Χαλκιάς και στην κατάθεσή του στη Δίκη του Ναυπλίου, προκειμένου να κατηγορήσει έναν από τους κατηγορούμενους – τον Δ. Σαράτση-, ότι παρενέβη στα μέλη του κομιτάτου (δηλαδή της επιτροπής) για να αποτρέψει πιθανή βράβευση της συγκεκριμένης σάτιρας (Η Δίκη του Ναυπλίου, Εκδ. Διόνυσος, σελ. 123)].

  141. sarant said

    Ορεσίβιε, θαρρώ πως δεν ξεκινάει από εκεί, αλλά ο Χαλκιάς επαναλαμβάνει τα «αστεία» των γλωσσαμυντόρων της Αθήνας. Αυτά εμφανίστηκαν την εποχή των Ορεστειακών και των Ευαγγελικών, λίγα χρόνια νωρίτερα δηλαδή, ή και παλιότερα. Αλλά έχει ενδιαφέρον ότι έγινε ολόκληρο σκετς.

  142. EΦΗ ΕΦΗ said

    Αφερίμ και βερεσέ
    γιόγλαρε στο Μαγατζέ
    με τσεμπέρι χασεδένιο
    και φουστάνι αλατζαδένιο.

  143. Νίκο, προφανώς θα χρησιμοποιούσαν τέτοια καλαμπούρια οι γλωσσαμύντορες και νωρίτερα, ωστόσο για τη διδασκαλία στο Παρθεναγωγείο, μετά τη σάτιρα του Χαλκιά, πίστεψε πολύς κόσμος ότι στ’ αλήθεια συνέβαιναν αυτά! Γι’ αυτό στη δίκη οι συνήγοροι υπεράσπισης δίνουν ιδιαίτερο βάρος στο να αποδείξουν ότι δεν ήταν δυνατόν άνθρωπος της παιδείας του Δελμούζου να χρησιμοποιεί τέτοιες λέξεις ή εκφράσεις.

  144. Μαρία said

    141
    Πολλά απ’ αυτά ακούστηκαν κι απο γλωσσαμύντορες βουλευτές στην Β’ Αναθεωρητική Βουλή (αρχές 1911) με αφορμή το περίφημο άρθρο 107 για τη γλώσσα αλλά και απο το Μιστριώτη (αμανές ποδαράτος, σοφία σούζα κλπ).

    Να αναφέρω τον κατάλογο κοινών ελληνικών και τουρκικών λέξεων, εκφράσεων και παροιμιών του Ηρακλή Μήλλα. Βέβαια κοινές δεν σημαίνει μόνο τούρκικες ή μόνο ελληνικές αλλά είναι χρήσιμος.

  145. Θρασύμαχος said

    #118-119: «τα τούρκικα ακούγονται σα να πνίγεις γαλοπούλα»! Ω, μα βέβαια, ευχαριστούμε πολύ κ. Στούκα, έτσι λοιπόν εξηγείται η απόδοση της γαλοπούλας ως turkey, είδες τί μαθαίνει κανείς όταν κάνει παρέα με καλούς χειριστές της μητρικής τους γλώσσας – και δεν εννοώ φυσικά την τουρκική, αλλά τη γαλοπουλίσια.

  146. 144. Ναι, με πρωταγωνιστές Βέρροιο, Κουλουμβάκη κ.α.

    Λοιπόν, τόσους τζερεμέδες και αβανιές πληρώνουμε στο δοβλέτι αλλά τις λέξεις δεν τις βλέπω στη λίστα.
    Να ρωτήσω και κάτι. Στα μέρη μου λέμε μπέσικο τον ελεύθερο, τον άνθρωπο που δε γουστάρει τη δουλειά. Είναι εκ τουρκικής η σπάνια αυτή λέξη;

  147. Μαρία said

    146 Αν είναι άλλος τύπος του μπόσικου (χαλαρού), ναι.

  148. gryphon said

    118
    «Τα τούρκικα είναι ΑΝΥΠΟΦΟΡΑ. Ακούγονται σα να πνίγεις γαλοπούλα. Σαν βουλωμένος νεροχύτης.».Eνδιαφερουσες παρομοιώσεις.
    Εγώ ειχα γραψει σε παλαιότερη παρομοια συζήτηση οτι οταν καποιος μιλαει τουρκικα νομιζεις οτι σου επιτιθεται λεκτικα οτι σε βριζει και αν θυμαμαι καλα η Ππαν με ειχε χαρακτηρίσει παρανοικό.Ειχα διυκρινισει μετα οτι το ειχα ακουσει αυτο απο τόν Λαζοπουλο παλαιότερα που εβαζε μερικες φορες ενα κοκκινο φεσι και εκανε τον τουρκο.Συμφωνω παντως και ειδικα οταν ακουω στήν τηλεοραση τον Ερντογκαν να μιλαει μου δημιουργει αυτη ακριβως τήν εντυπωση.Ισως και να τους αδικω ομως και μπορει ενα τρεαγουδι αγαπης π.χ στα τουρκικα να ακουγεται ωραια δεν εχω και μεγαλη ιδεα.
    Τωρα επειδη στην πραγματικότητα δέν είμαι ιδιαιτερα σωβινιστής είδα ολες αυτές τίς τουρκικες λεξεις και υποκειμενικα αρκετές ειναι ωραιες και δεν με ενοχλει που υπαρχουν στο καθημερινο μας λεξιλογιο .Περιεργο που μου είναι αδυνατο να τις διακρινω οταν ακουω καποιον να μιλαει τουρκικα.Χανονται μεσα στον ορυμαγδο και την κακοφωνία.Παντως κατι χαβουζες κατι μπουντρουμια μαουνες κλπ καλο ειναι να εξαφανιστουν και προς τα εκει βαδιζουμε.Σπανια ακουω τετοιες λεξεις απο νεωτερους.
    Και επισης απο τοτε που εμαθα (εδω παλαιοτερα) οτι ο παραδεισος είναι περσικη λεξη οι περσες ανεβηκαν πολυ στήν εκτιμηση μου.
    Για να φτιαξουν μια τοσο ωραια λεξη πρεπει να ειχαν καποιο επιπεδοσαν λαός.

  149. μπετατζής said

    Ξέρω τουλάχιστον μια διανοούμενη που το άρθρο θα της είναι πολύ χρήσιμο για να μην προβληματίζεται κάθε φορά και να χρειάζεται ν΄ ανοίγει λεξικό όταν συναντάει τέτοιες χαμηλού επιπέδου και αισθητικής λέξεις.

  150. 147. Μαρία, έχω την εντύπωση ότι δεν σχετίζεται με το μπόσικος.

  151. 146-47-50 Νομίζω ότι ως παροξύτονο σε ΄-σικος πρέπει να βγαίνει από το beş, «πέντε» (κατά το χάσικος από το hass, «ιδιαίτερος, αριστοκρατικός» ας πούμε). Τώρα πώς και γιατί, τι να πω.

  152. Μαρία said

    150 Μπορεί να είναι αρβανίτικο.

    151
    Αν ήταν δηλαδή μπεσίκος, θα έβγαινε απ’ το μπεσίκ’ ;

  153. Ευχαριστώ Δύτη. Ναι, είναι μυστήρια λέξη.

  154. Θα ήθελα να ρωτήσω, διότι ειλικρινά με έχει παραξενέψει αυτό.

    Συμφωνούν όλοι/ες ότι η λέξη «χαρμάνης» σημαίνει χασισιπότης;;;

    Δεν διάβασα όλα τα 138 σχόλια προσεκτικά, αλλά έψαξα «χαρμ» και «χασ» και δεν βρήκα καμία αναφορά. Συνεπώς, δεν πρέπει να υπήρξε ένσταση, σκέφτομαι.

    Δεν σημαίνει αυτό.
    Χαρμάνης είναι αυτός που του λείπει το ναρκωτικό που πίνει, που δεν έχει πιει τίποτα, που ψάχνεται να γίνει.

    Βέβαια, είναι λέξη που κυκλοφορεί στους κύκλους ανθρώπων που έχουν σχέσεις με αυτά τα πράγματα,
    αλλά δεν έχει τύχει ν’ ακούσετε ποτέ κανένα από τα ταλαιπωρημένα παιδιά-φαντάσματα, που ζητάνε λεφτά,
    να λέει «είμαι χαρμάνης»;;;

    Και με την ευκαιρία, να πω κι αυτό, μιας που εδώ, όπως λέει ο Νικοκύρης, λεξικολογούμε.

    Νομίζω ότι δεν έχει γίνει ποτέ αναφορά στο εξειδικευμένο λεξικό αυτής της πιάτσας,
    μιλάω για το «Λεξικό της ντάγκλας», εκδόσεις Οπερα, 1995,
    το οποίο έχουν ξυγγράψει μαζί ο γνωστός Λεωνίδας Χρηστάκης με κάποιον άλλο γνωστό,
    που όμως ήθελε να μείνει ανώνυμος (υποθέτω) και υπογράφει σαν «Μάρκος Επάρατος» (αλλά ξέρουμε ποιος είναι).
    Το συνιστώ σε όλους τους λεξιλογούντες (σωστό είναι αυτό, τώρα;;;)

    Σας το συνιστώ ανεπιφυλάκτως (ζικ),
    είναι τρομερά ενδιαφέρον και γεμάτο εκπλήξεις.

    http://www.politeianet.gr/books/to-lexiko-tis-ntagklas-199864

    Η γλώσσα των τοξικομανών είναι μια μορφή της λαϊκής μας γλώσσας, όπου οι αξίες, τα αισθήματα, η αλληλεγγύη, η συνενοχή, η κοινωνική κριτική, η αμφισβήτηση, συγκροτούν τη δική τους αντίσταση, και όπου η σημειολογία της γλωσσικής αμφισβήτησης οδηγεί τον αναγνώστη στον εντοπισμό μιας άλλης στάσης μπροστά στα κοινωνικά, ηθικά και πολιτικοϊδεολογικά ζητήματα του σύγχρονου κόσμου. (Γιάννης Πανούσης, Καθηγητής Εγκληματολογίας, από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

    Ντάγκλα είναι το αποκάρωμα που προκαλεί η χρήση ναρκωτικών (τρέμω μήπως δεν το είπα καλά, γιατί χρήστες και μελετητές τέτοιων ιδιωμάτων έχουν συνήθως έναν εριστικό σχολαστικισμό, όχι μικρότερο από εκείνον των γλωσσαμυντόρων). Πρόκειται, συνεπώς, για λεξικό των τοξικομανών. Το θεωρώ σημαντικό, όχι μόνο γιατί καταγράφει μια πραγματικότητα με την οποία άλλοι αρνούνται ν’ ασχοληθούν, αλλά επίσης γιατί το ιδίωμα αυτό είναι από μόνο του ενδιαφέρον, συχνά ευρηματικό, ευφάνταστο και ασύγκριτα πιο εύηχο π.χ. από τα καλιαρντά. Όπως θα περίμενε κανείς από έναν Λεωνίδα Χρηστάκη κι έναν που (θέλει να λέγεται Επάρατος, οι λέξεις δεν ερμηνεύονται με φιλολογική ψυχρότητα, αλλά με την προκλητική οικειότητα των εκ πεποιθήσεως περιθωριακών. (Τα Νέα)

    Αν γκουγκλισετε, μην γελαστείτε με αυτό το λινκ, εδώ.
    Περιέχει μόνο κάποιες πολύ λίγες λέξεις, επιλεκτικά.
    Το ίδιο το λεξικό πιάνει πολύ μεγάλη γκάμα λέξεων,
    και φυσικά και τη λέξη «χαρμάνης» την εξηγεί σωστά.

    http://luben.tv/blogs/11018/

  155. gmallos said

    Για το κέφι ήθελα να γράψω αλλά με πρόλαβαν. Πόσοι και πόσοι δεν έχουν χρησιμοποιήσει το επιχείρημα πως τα ελληνικά είναι η μόνη γλώσσα που έχει το «κέφι». Αλλά αφού με πρόλαβαν γι’ αυτό, ας γράψω για το «αρμάρ» (= ερμάριο) που λεγόταν παλιότερα στο χωριό μου αλλά έγινε ντουλάπι στον «εξελληνισμό» του. Αλλά και τον κεφτέ. Που τον έλεγαν «π’ταρ'» (= πιτάρι, μιας και το σχήμα του δεν ήταν σφαιρικό αλλά πεπλατυσμένο (σικ)). Πάει κι αυτό.
    Αλήθεια, ποια είναι η αντίστοιχη ελληνική λέξη; Κρεατοσφαιρίδιο μας κάνει; Αλλά τότε θα θέλαμε και αλευροσωλήνας 🙂

  156. Μια και πιαστήκατε από τα γεμιστά, ξεχάσατε τα γιαλαντζή, ψεύτικα.

    Ο κατάλογος είναι αστείος. Όχι μόνο επειδή οι λέξεις είναι ελληνικές ή αναντικατάστατες στον καθημερινό λόγο, αλλά κι επειδή δεν είναι σαφές ‘τι γυρεύει’ ακριβώς ο ανθολογέας τους. Κάτι κρύβεται από πίσω, πέρα από επίδειξη τουρκομάθειας, που δεν υπάρχει. Θεωρώ επίσης απίθανο να ξέρει ότι ‘πεντσερέ’ είναι το παράθυρο στα περσικά και γι’ αυτό δεν το βάζει.

    Θέλω όμως να κάνω μια ένσταση για τρεις από αυτές, το γινάτι, το γλέντι και τον μεζέ.
    Έχω υποστηρίξει και στο περίφημο κάποτε slang.gr ότι το (γ)ινάτι, παρ’ όλες τις αραβότροπες αναφορές, προέρχεται από την πρώτη λέξη του β΄ ψαλμού της μετάφρασης των Ο΄, ἵνα τι, ‘γιατί’ που δε΄λιχνει έκπληξη και πείσμα.
    Ο μεζές πρέπει να προέρχεται από τα μέδεα (αμελέτητα σήμερα) τον κατ’ εξοχήν μεζέ
    Και το γλέντι από το ΜΣΝ ιγλέντιον < εκλέντιον όταν ξεκαθάριζαν το λινάρι, τις ίνες, από τον πολτό, ευκαιρία για μάζωξη και γλέντι

  157. Μαρία said

    154
    Πέρασε απαρατήρητο.
    Τώρα κλαιν όλα τ’ αλάνια που θα μείνουνε χαρμάνια. Δεν είναι ανάγκη να συναναστρέφεσαι τζάνκια, για να ξέρεις τη λέξη 🙂
    Και κατ’ επέκταση για οποιαδήποτε στέρηση : Ήρθες να ξεχαρμανιάσεις ε; (Ευδοκία)

  158. sarant said

    156: Λεώνικε, με όλο το θάρρος, πορτοκαλίζεις αγρίως.

    154: Βασιλική, θα κοιτάξω να το βρω το βιβλίο και να μου πεις (κατιδίαν) ποιος είναι ο πασίγνωστος συν-συγγραφέας. Αλλά και για τον χαρμάνη δίκιο έχεις, είπαμε ότι οι εξηγήσεις δεν είναι δικές μου.

    Λέει άλλωστε ο Βαμβακάρης «Χαρμάνης είμαι απ’ το πρωί»

  159. @118 κ. Αλίκη Στούκα (ελπίζωνα μην έκανα λάθος το νούμερο)

    Εκφέρετε μιαν ακατανόητη, απληροφόρητη και ανερμάτιστη γνώμη για μια από τις ωραιότερες κι ευηχότερες γλώσσες του πλανήτη χἀρις ακριβώς στην φωνηεντική τους αρμονία. Δεν αρνούμαι την ομορφιά της ελληνικής ή της αραβικής, αλλά προφανώς σας λείπει η παιδεία όχι απλώς ν’ αντιληφθείτε την ομορφιά μιας γλώσσας αλλά, το χειρότερο, να καταλάβετε γιατί δεν την αντιλαμβάνεστε. Το να εκφέρετε αισθητική άποψη γιακάτι που δεν γνωρίζετε, είναι τουλάχιστο άστοχο (τη λέξη με την πιο βαριά σημασία)

    Κάπου αναφέρθηκε και για τους πέρσες λόγω του ‘φιρντόσ’ παραδείσου. Πραγματικά οι πέρσες απέδειξαν ότι είναι πολύ μεγάλος λαός, τόσο πολιτισμικά όσο και επιστημονικά, σε όλες τις περιόδους της ιστορίας τους. Δεν έχω χρόνο να επεκταθώ αυτή τη στιγμή, αλλά είναι πολύ εύκολο να βρει κανείς πηγές για να καταλάβει.

    Και δυστυχώς έχουν γίνει επικίνδυνοι και για τον εαυτό τους

  160. Tz;ina said

    Ο χαβάς νομίζω ότι σημαίνει αέρας, εξ’ ου και το χαβαλιμάνι =αερολιμένας

  161. 157+158,
    Μαρία και Νίκο, πείτε μου έτσι, να ησυχάσω,
    γιατί προς στιγμήν σκέφτηκα μηντυχόν έχει διαφορετική σημασία στην αργκό του Βορρά από ό,τι στην αργκό των χαμουτζήδων.
    Γι’ αυτό και ρώτησα σε φόρουμ πρώην εξαρτημένων,
    και οι απαντήσεις που έλαβα ήταν οι σωστές.
    Επίσης, «χαρμάνα» είναι και το βαρύ σωματικό/βιολογικό σύνδρομο στέρησης των εξαρτημένων ειδικά από ηρωίνη/οπιούχα/οπιοειδή και από χάπια, υπόψη.
    Είναι, δηλαδή, σε αυτήν την περίπτωση, κατά τι παραπάνω από την απλή στέρηση του χασισοπότη ή του κοκαϊνομανή.
    Εμπλέκει την σωματική αντίδραση, με λίγα λόγια.

    ΟΚ, τώρα ξέρω ότι μπορούμε να συνεννοηθούμε 🙂

    Νίκο, ναι, θα σου πω. Κι αν τυχόν δεν βρεις το βιβλίο, να μου πεις να το βρω εγώ (είναι και παλιό και από μικρό ιδιωτικό οίκο, δεν πρέπει να πολυκυκλοφορεί)

  162. Μαρία said

    160
    Και μουσικός σκοπός όπως κι ο γαλλικός αέρας.

    161
    Ο ρουφιάνος λέει οτι ο Επάρατος είναι γεννημένος το 1957.

  163. Αρκεσινεύς said

    Ο Μπαμπινιώτης στο ετυμολογικό λεξικό του έχει έναν κατάλογο 630 λέξεων «που προέρχονται από την Τουρκική. Ο πίνακας είναι ενδεικτικός και περιέχει τις γνωστότερες λ. της ελλην. που προέρχονται από την Τουρκική και περαιτέρω από την Αραβική και την Περσική. Δεν περιλαμβάνονται λέξεις με αβέβαιη ετυμολογική προέλευση ούτε αντιδάνεια».

    Δεν έχω χρόνο να κάνω μια πρόχειρη σύγκριση με τις λέξεις του λεξικού του Τριανταφυλλίδη ούτε με τον πίνακα που δημοσιεύεται στο άρθρο.
    Να ‘στε καλά.

  164. Φυσικά, στις ελληνικές λέξεις τουρκικής προέλευσης πρέπει να προσθέσουμε και πολλά τοπωνύμια, π.χ. Καλαμπάκα. Κι αν είναι μάλιστα να μην την ονομάζουμε τουρκικά, θα τη λέγαμε Σταγοί (μεσαιωνική ονομασία) ή Αιγίνιον (ελληνιστική/ρωμαϊκή)…

  165. Ουπς! Πού πήγε ο υπερσύνδεσμος από την Καλαμπάκα;

  166. Νίκος Μαστρακούλης said

    Μου κάνει εντύπωση που κανείς δεν ανέφερε τον νταγλαρά, τον θεόρατο λεβέντη σαν τα ψηλά βουνά (βουνό: νταγ -> πληθ. νταγλάρ).

  167. skol said

    128: Το μπαμπάς μπορεί να μην είναι τούρκικο αλλά το αναντάμ παπαντάμ είναι! (και του ξέφυγε του συντάκτη)

  168. munich said

    Ερε η μπε φαου μπε θα μας τρελάνει απόψε κι αυτό το παληκαράκι ο λεβαντόφσκι θα πίνει το ποτάκι του ωραία στο Π1

  169. Τέκμωρ said

    @8 Φίλε Δύτη και εγώ πιστεύω πως η λέξη τσίφτης είναι αλβανική και δηλώνει είδος γερακιού (Milvus migrans) . Η λέξη qift πιθανόν να προέρχεται από συντμημένο τύπο *qiftër < ξεφτέρι < οξύπτερον ή λιγότερο πιθανό από λατ. accipiter (αετός) με βάση : http://en.wiktionary.org/wiki/qift (το λατινικό ίσως βγαίνει από το accipio λαμβάνω, παίρνω). με κάθε επιφύλαξη πάντα…

  170. Πέπε said

    @154 (Βασιλική Κουμπελήδικη):
    Χαρμάνης σημαίνει ξεκάθαρα αυτό που λέτε. Δε σημαίνει επ’ ουδενί χασισοπότης. Αλλά επίσης υπάρχει και το χαρμάνι, που σημαίνει μίγμα (μίγμα ποικιλιών καπνού, καφέ, τσαγιού, ακόμη και τσιμέντου με άμμο), blend, και δεν μπορώ να φανταστώ τι σχέση έχουν οι δύο σημασίες.

    Εδώ στη γειτονιά μου έχουμε το καφεκοπτείον Αrmani (που νομίζω ότι το έχουν Αρμένηδες και το ονόμασαν έτσι φιλοπαιγμόνως), με σλόγκαν «Καφές Αρμάνι με το πιο καλό χαρμάνι»!

    Άραγε σχολίασε κανείς ότι οι τουρκικής προελεύσεως λέξεις είναι σχεδόν πάντα +/-συναισθηματικά φορτισμένες στα ελληνικά;

    Άλλο καπνός, άλλο ντουμάνι. Άλλο τοίχος, άλλο ντουβάρι. Και πόσο συχνά λέμε «πού να καταλάβει ο κρυόκωλος Ευρωπαίος τι σημαίνει «κέφι», «μεράκι», «γλέντι» κλπ., αυτά δε μεταφράζονται»!!

    Όπερ μου θυμίζει και τη λέξη κατίνα (κατινιές, ξεκατινιάζομαι), εκ του τουρκικού kadin (= γυναίκα -διορθώστε με), και όχι από το όνομα Κατίνα. Στα τούρκικα γυναίκα, στα ελληνικά γυναικούλα της γειτονιάς γλωσσού και κουτσομπόλα.

    @ διάφορα νούμερα (Ντελής): Καλά, για να είμαι ειλικρινής, κι εγώ που δηλώνω ότι την ξέρω τη λέξη δεν την έχω ακούσει μόνη της, μόνο σε σύνθετα. Θυμάμαι μόνο τη φράση της Δέλτα «Ντελή Αντώνης, Τρελαντώνης, που κακό να μην τον βρει γιατί ψέματα δεν ξέρει», καθώς και τον Ντέλιο, ένα κύριο από χωριό των Φαρσάλων που τον ξέρουν όλοι μ’ αυτό το παρατσούκλι (=τρελός) και συστήνεται μάλιστα κι ο ίδιος έτσι (έλα, ο Ντέλιος είμαι – στο τηλέφωνο).

    @113 (Τοφιστίκι): Τσαμπούνα δεν είναι η γκάιντα. Ο 30φυλλίδης αποφεύγει τη συνήθη παρανόηση. Βλ. http://karpathiandiaries.blogspot.gr/2010/03/blog-post.html

    Γενικά από τις πιο πλούσιες αναρτήσεις.

  171. Μαρία said

    Νικοκύρη, τώρα διάβασα προσεχτικά τον κατάλογο και δεν ξέρω αν επισημάνθηκε παραπάνω. Το νταραβέρι είναι ιταλικότατο, η τούρκικη εκδοχή είναι αλισβερίσι.

  172. sarant said

    171: Ωχ, δίκιο έχεις βέβαια και δεν το πρόσεξα! Σπεύδω να διορθώσω!

  173. @168 Χαίρομαι που αναγνωρίζεις τι παναπεί βάζω τέσσερα με την αξία μου κι όχι με ξένες πλάτες 😉

  174. Τέκμωρ said

    Δώστε χαρμάνι στα χαρμάνια!
    χαρμάνι < harman τούρκικα < خرمن hirmen περσικά (σωρός/στοίβα θημωνιά/συγκομιδή)
    χαρμάνης < harman τούρκικα < حرمان [hirman] αραβικά (στέρηση/απώλεια) από την ίδια ρίζα H R M βγαίνει το χαρέμι και το χαραμίζω.

  175. Τέκμωρ said

    khirmen* στα περσικά

  176. Μαρία said

    170 Για την κυρα Κατίνα μεταξύ Μιχάλη και Μιχαλούς συζητήσαμε εδώ:

    Ακόμα μια επίσκεψη στο κονάκι της Μιχαλούς

  177. ΕΦΗ ΕΦΗ said

    161. Νεώτεροι καλλιτεχνικοί «χαρμάνηδες»: Το τσιγάρο το κομμένο-Αντ.Βαρδής (και χαρμάνης για φιλί) και του τραγικού Σιδηρόπουλου «χαρμάνης κι άφραγκος μεσάνυχτα Αθήνα»
    Στη καθημερινή ζωή, εκτός από χαρμάνι καφέ ή καπνού (μείγμα):
    -Χαρμάνι λέγαν αυτό το μείγμα τσιμέντου-άμμου-νερού που σοβαντίζαν οι μαστόροι (σπίτια,στέρνες, τοίχους κλπ)
    -Χαρμάνι κοπριάς και λιπάσματος κάνουν μέσα σε στερνάκι οι δικοί μου και ποτίζουν μ αυτό τα λιόδεντρα την περίοδο λίπανσης. (το λέγαν σερμπέτι όταν πότιζαν λαχανόκηπους μ αυτό και είχε πιο πολλή κοπριά που έπρεπε να μείνει με το νερό για να «σβήσει».

    Το ξεχαρμανιάζω,μεταφορικά κοντινό , στο «ξελυσσάω».

    -Χαβάνι με το χαβανόχερο του, στα μέρη μας λέμε το μεταλλικό γουδί-με γουδοχέρι.

    -Μπελί .Ζωντανή λέξη που σημαίνει φαίνεται, είναι φανερό:
    Χαρώ την ομορφάδα σου, ίντα ψυμιθευτή ‘ναι,
    πως είν ‘Αηγιαννιώτικη κι από γενιά μπελί ‘ναι, λένε στ Αμάρι
    -Ντελής
    Ιμμόρ, ο Ντελικανής*μας (ο νεαρός), η Ντελίνα που λέει ο Σκουλάς ;

    -Όντε θα δεις ντελικανή
    χαρά την έχεις κόρη
    σαν το κοπέλι απου θα βρεί
    την πουλιτσά στ αόρι
    ………………………………..
    -Δεν είσαι συ ντελίνα
    μόνο σαι μερακλίνα
    και καραμπουζουκλίνα
    Λέει ο ανωγειανός Βασ. Σκουλάς (ανατολικά δεν το λέγαμε.Από το τραγούδι και το ομώνυμο εξοχικό κέντρο στ Ανώγεια το μάθαμε)

    *Σάμπως είναι και ταινία «Ο Ντελικανής» με κάτι ανεκδιήγητα κρητικά τσ τσ της κακιάς ώρας. Φολκλορέ ολέ.

    Ντελικανιδάκια ή νεαράκια είναι τρυφερή έκφραση για τους νεαρούς.

  178. @Πέπε, 170

    Οταν λέμε «κουμπελήδικη»;;;
    (όπερ, πρώτη φορά το ακούω 🙂

  179. sarant said

    Κουμπές ο τρούλος, αφού!

  180. Μαρία said

    177
    Χαβάνι και στα δικά μας, για να το ξεχωρίζουμε απ’ το (ξύλινο) γουδί.

  181. ΕΦΗ ΕΦΗ said

    170α. Ατυχώς δεν «ανανέωσα» και δεν είδα ότι είχατε ήδη αναφερθεί στο χαρμάνι (μίγμα τσιμέντου, καφέ κλπ, να μην τα επαναλάβω ) . Το κουμπελίδικη μ αγγίζει στην καρδιά. Με δυο κουμπέδες η εκκλησία των παιδικάτων μου. Δίριχτη , διμάρτυρη εκκλησία: Ε Παναγία …. πού χεις τσι δυο κουμπέδες, κάμε να ξεδηλιάνουνε τς αγάπης μου οι μαντέδες.

  182. Μισιρλού... said

    @154 – Βασιλική Μετατρούλου
    – Και βέβαια ο χαρμάνης δεν είναι λεξιλόγιο μόνο για τα τζάνκια (όπως ήδη σου επισήμανε η Μαρία στο @157).
    Μάλλον, ουδέποτε υπήρξες θεριακλού… Ρώτα και μας, για το πρωινιάτικο χαρμάνιασμά μας…

    – Το’χω από τότε το «Λεξικό της ντάγκλας» και είναι μέτριο με αρκετά λαθάκια.
    Ο Επάρατος πώς και είναι συγγραφέας; Κάτι δεν ξέρω; Κάτι έχω χάσει; Παλιό (και νυν) ραδιοφωνικό παραγωγό τον είχα…

    @158 – Νίκο,
    το λεγάμενο λεξικό είναι ένα συνοθήλευμα Ζάχου, Καπετανάκη και αργοτικής περιθωρίου της δεκαετίας του ’80

    @161 – Βασιλική, «χαρμάνα» κάνει και η νικοτίνη. Δεν έχουν το προνόμιο μόνο τα οπιούχα κλπ….

    @162 – Μαρία, μου ‘ρχεται να το πω το όνομα! Μα πώς και το ξέρω, από τότε; Πότε ήταν κρυφό;….

    @167 – skol – Μα και το μπαμπά, τουρκικό δεν είναι;!

    @171 – Μαρία, κι εγώ λίγα διάβασα! Όχι πλήρως… 🙂

    ΥΓ:
    Τσίφτης από γεράκι (ξύπνιος-ξεφτέρι κλπ) όπως και να το κάνουμε, δεν το αποδέχομαι! Και δεν πα να λένε/λέτε… 🙂
    Η θέση της λέξης, η σημειολογία – σημασιολογία και χρήση της άλλα δείχνουν.

  183. Νίκος Παναγιωτόπουλος από Πάτρα said

    Το πιό πιθανό είναι να σας είναι γνωστό
    το λινκ που ακολουθεί.
    Χαιρετισμούς σε όλους ……
    http://el.wiktionary.org/w/index.php?title=%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1:%CE%94%CE%AC%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CE%B1_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CE%AC&pageuntil=%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B1%CF%83%7FUNIQ9c262421fa1a686-nowiki-0000005D-QINU%7F%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%AC%CF%83%7FUNIQ9c262421fa1a686-nowiki-0000005E-QINU%7F%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%AC%CF%82%7FUNIQ9c262421fa1a686-nowiki-0000005F-QINU%7F%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%AC%CF%82#mw-pages

  184. Τέκμωρ said

    @117 Rogerios τα περισσότερα λεξικά ανάγουν το σιρόπι στο αραβικό شراب [sharāb] ποτό. Η ίδια ρίζα sh-r-b δίνει και το σερμπέτι.

  185. Μαρία said

    178 Στην Καστοριά δεν πήγες ποτέ;

  186. Μαρία said

    184
    Ο Ρογήρος δεν αμφισβητεί την ετυμολογία αλλά το φορέα του δανεισμού.

  187. ΕΦΗ ΕΦΗ said

    179. Η αλήθεια είναι ότι εμείς κουμπέ λέμε την καμπύλη σκεπή της Παναγίας, ενώ τ Αη Γιώργη, τη λέμε τρούλο (είναι όντως).

  188. Μισιρλού... said

    @186, Μαρία, ίσως εννοεί πως σερμπέτια είχαμε πολύ πριν την φραγκοκρατία.
    Πλαταγ(γ)ίζαμε ηδυπαθώς με τη γλώσσα από Βυζαντίου (λόγω εισαγόμενων περσοαραβοτουρκικών σιροπιών).

  189. AK said

    Το καλέμι είναι μάλλον αντιδάνειο(κάλαμος) και στα τουρκικά μπήκε από τα αραβικά. Από τους άραβες πήραν και το κανούν(κανόνας). Αλήθεια αυτές οι λέξεις πώς πήγαν πρώτα στους Άραβες και μετά στους Τούρκου;

    Άλλο αντιδάνειο είναι και το καλντερίμι (καλός δρόμος).

    Στην λίστα περιλαμβάνονται και λέξεις που οι νεότεροι Τούρκοι δεν γνωρίζουν καν, όπως το τελάλης, αραβικής προέλευσης, που μετά την συντονισμένη από το ίδρυμα τουρκικής γλώσσας (türk dil kurumu) εκκαθάριση της γλώσσας, έπεσε σε αχρηστία.

    Το παπούτσι προφέρεται παμπούτς στα τ., ενώ στα πέρσικα παπούτς. Κατά την τουρκάλα φίλη μου, που είναι φιλόλογος αλλά δε μιλάει ελληνικά, μπήκε στα ελληνικά όχι μέσω της τ.

  190. Μαρία said

    188
    Ο Ρογήρος αναφέρθηκε στο σιρόπι και το ΛΚΝ τον δικαιώνει.
    μσν. σιρόπιον < ιταλ. αρσ. sci roppo, πληθ. sciroppi που θεωρήθηκε ουδ. εν. (< αραβ. šarūb)

  191. Τέκμωρ said

    @182 Μισιρλού Αν και κλίνω προς την αλβανική εκδοχή του τσίφτη θα μπορούσαμε να υποθέσουμε και τουρκική προέλευση από çift-çi όπου çift ζεύγος, ζευγάρι βοδιών σε ζυγό και την κατάληξη -çi -τζής, δηλαδή ο χειριστής του ζυγού, ο αγρότης. Στα σημερινά Τουρκικά çiftçi σημαίνει: 1. αγρότης 2. άντρας (σε ζευγάρι) 3. άξεστος 4. Yeoman Γεομάνος;;; http://en.wikipedia.org/wiki/Yeoman (δεν γνωρίζω την ελληνική μετάφραση του όρου). Ίσως στις αρχές η λέξη να ήταν πιο υποτιμητική και μετά να άλλαξε σημασία… μόνο με χρονομηχανή θα λέγαμε στα σίγουρα χεχε!!

  192. Triant said

    Έχω να προσθέσω τις ‘ντογρού’ (ντουγρού) = ευθεία, ίσια και ‘ταμάμ’ = εντάξει (τουλάχιστον όπως τις χρησιμοποιούσα εγώ δυό μήνες που ήμουνα για δουλειά στην Πόλη).
    Οι ‘ετησίες’ λέγονται, ιδίως μάλιστα στις σχολές ιστιοπλοΐας.
    Το ‘Ελληνικός καφές’ μου φαίνεται τρομερά γελοίο. Εάν πράγματι είναι έτσι δεν χρειάζεται ο προσδιορισμός. Αν θές, πες τον ‘στο μπρίκι’ (?). Δεν θα έλεγα ποτέ στην Ιταλία ‘έναν Ιταλικό καφέ’ ούτε στη Γαλλία έναν ‘Γαλλικό’. Άσε που στην πραγματικότητα Ελληνικός καφές είναι ο φραπέΣ. Πίνεται μόνο (ή κυρίως) εδώ και είναι αυτός που πίνεται περισσότερο.

  193. Μαρία said

    182 Τον ζευγά τον είχαμε συζητήσει κι εδώ:

    Ψηφίστε τη λέξη της χρονιάς για το 2011!

  194. sarant said

    Eυχαριστώ για τα νεότερα – γεια σου Μισιρλού, δεν σε χαιρέτησα πριν!

    192: Ο yeoman είναι ο μικροκτηματίας, αλλά έχει και άλλες σημασίες.

    189: Πήγαν πρώτα στους άραβες από την επαφή με τους βυζαντινούς, πριν έρθουν οι τούρκοι.

  195. Ηρακλής said

    Το «εργένης» είναι τούρκικο; Για το «κιμάς» είχε προταθεί παλιότερα το «λιανιστό». Το σωστό, σύμφωνα με την τουρκική προφορά είναι «τσατίζω», το «τσαντίζω» είναι γιαλαντζί θυμός. Τουλούμπα λέμε στην Δράμα ένα σημείο τού κέντρου (με μια μικρή ενεργή αντλία), όπου και το μπαρ «Τουλουμπάρ». Για τα τσαΐρια έχει γράψει ο Χριστιανόπουλος. Όπως λέει κάπου ο Θεοτοκάς πολλές τούρκικες λέξεις είναι νόστιμες, γουστόζικες, γι αυτό όσοι έχουν αίσθηση της γλώσσας δεν έχουν καμιά όρεξη να τις αντικαταστήσουν ντε και καλά. Να και δυο σπάνιες λέξεις: «κεβεζές», ήγουν ο πολυλογάς, το λέμε εδώ, όπως και το «άντε ρε ζαβαλή», δηλαδή ανόητε.

  196. gbaloglou said

    80, 101

    και εδώ

  197. ΕΦΗ ΕΦΗ said

    181. Δίρριχτη. ( Οσο για τις στίξεις μου, τρελλές κι αδέσποτες. Αποφεύγω να με ξαναδιαβάζω).

    -Γενί,
    Ψεύτη ντουνιά, γενί ντουνιά, λέει ένα παλιός κρητικός αμανές κι επίσης ‘εχουμε το χωριό
    Γενί γκαβέ στο Ρέθυμνο. Γενί-Καφέ θα ήταν . «κάμε μου ένα γκαβέ» λεν ακόμη οι γεροντότεροι.

    Eίναι τουρκ.προέλευσης άραγε:
    -Κούλες ή Γκούλες ;(το τείχος του λιμανιού του Ηρακλείου) ή ο Καλές; (φρούριο, οχυρό, σε πολλά μέρη π.χ. το φρούριο της Ιεράπετρας )

    -Σαρνίτσι: στέρνα για συλλογή του βρόχινου νερού. «Εγίνηκε σαρνίτσι» =πλημμύρισε
    -Γκιόλι: Το πότισα το περβόλι πολύ καλά.Το ΄καμα «γκιόλι», Από το γκιούλ ίσως

  198. Μαρία said

    197 Κουλές ο πύργος.
    Στο Γεντί Κουλέ είν’ ωραία.
    Τρίτη Πέμπτη μακαρόνια
    και το Σάββατο κουρέα 🙂

  199. Πολλα τα λάθη, στις ερμηνείες, τουλάχιστο απ’ όσα ξέρω….
    Εκτός από το χρμάνης που επισήμανε εύστοχα η Βασιλική η Κουμπελίδικη, και τις πολλαπλές άλλες ερμηνίες που είπατε και οι υπόλοιποι, με μια πρόχειρη ματιά :
    28.Καλέμι δεν το χρησιμοποιεί κανείς πια για να γράψει, μα είναι εργαλείο κοπής – τρυπήματος τσιμέντου και σοβά, τούβλων κλπ, (πχ σφυροκάλεμο, πολύ χρήσημο για διαρήξεις με την μέθοδο ριφιφί),
    27. Καΐκι δεν είναι γενικά η βάρκα, είναι συγκεκριμένος τύπος ξύλινου πλεούμενου, πολύ μεγαλύτερο από απλή βάρκα,
    32. Καραούλι, δεν φυλάω όταν είμαι σκοπός ή φρουρός, αλλά μάλλον όταν παραμονεύω, όταν στήνω ενέδρα,
    53. Λαπάς δεν είναι ο χυλός, μα ρύζι (μάλλον παραβρασμένο, με πολύ νερό), κι ο ψιλοβλάκας ενίοτε,
    ……….και πάρα πολλά άλλα, ο μπελάς δεν είναι μια απλή ενόχληση, το μερεμέτι δεν είναι γενικά επισκευή, ο μεντεσες δεν είναι γενικα στρόφιγγα μα συγκεκριμμένο εξάρημα, και βέβαια το μπατζάκι δεν είναι η κνήμη, αλλά το μέρος του παντελονού που την βάζουμε μέσα…… το σοκάκι δεν είναι δρόμος, μα …σοκάκι…., το τσογλάνι δεν είναι ο νέος, όπως και το φυντάνι δεν χρησιμοποιήται με την έννοια του φυτώριου βέβαια, και η χαβούζα με τίποτα δεν είναι η δεξαμενή νερου……
    Δεν ξέρω αν παλιότερα λέγονταν μ’ αυτές τις έννοιες, μα τα τελευταία 30 – 40 χρόνια τα λέμε αλλοιώς…..

  200. ΕΦΗ ΕΦΗ said

    196. Αφερίμ. Κελεπούρι! Δεν το ξεδιπλώνετε να λάμψουν οι όμορφοι τουρκαλαλάδες του που ξαφνικά γίναμε μυγιάγγιχτοι με τις «τουρκόσπορες» λέξεις; Πάει το τουρκιλίκι τους ,τόσες γενιές στα σωθικά και στα στόματά μας.Τις ζευγαρώνουμε φίνα με την τρισχιλιετή (υπερτρισχιλιετή λέτε;)
    Τουρκαλαλάδες = οι κόκκινες τουλίπες στη Χίο. (Από την υπέροχη ταινία «Η εαρινή σύναξη των αγροφυλάκων» του Δήμου Αβδελιώδη).
    Θα με αφορίσει η κ.Στούκα. Παρεμπιφτ η αγάπη σαν λέξη μου ξύνει το βάθος του ουρανίσκου μ αυτό το γ στη μέση. 🙂 Άρα άκρως υποκειμενικό.:). Καλή νύχτα

  201. Φανταστείτε να λέγαμε :
    Όταν είμουνα τσογλάνι κι είμουνα φαντάρος, φύλαγα καραούλι γερμανικό 2 – 4, και είχα μαζί μου καλέμι για να γράψω στην γκόμενα… Δίψασα όμως, κι η δίψα μου ‘φερε μπελά, γι αυτό και πήγα στη χαβούζα να πιώ νερό, άνοιξα τον μεντεσε της βρύσης που είταν εκεί για να ποτίζεται το φυντάνι του διοικητή. Γυρνώντας στο καραούλι μου από το κεντρικό σοκάκι του στρατοπέδου, έσκυψα να ξύσω το μπατζάκι μου που είχε φαγούρα, κι ένα ρέο που πέρναγε με είδε τελευταία στιγμή, για να μ’ αποφύγει έκανε μια τιμονιά κι έπεσε πάνω σ’ ένα μικρό καΐκι, ίσα με δυό μέτρα. Γίνανε και τα δυό κομάτια, θα τα πάνε για γενικο μερεμέτι…….

  202. Ξέχασα να γράψω πως το ρέο το οδηγούσε γνωστός χαρμάνης του στρατοπέδου, τιγκα στη μαστούρα….

  203. spiral architect said

    Ηλίας Πετρόπουλος – Ο Τούρκικος Καφές Εν Ελλάδι:

  204. Γς said

    202:
    Με πόσα ΜΑΩ έτρεχε τέλος πάντων αυτό το Ρέο;
    Με τη φόρα που έχεις πάρει με τις τουρκικές λέξεις, ώρες είναι να μας πεις ότι είχε περάσει και από ΚΤΕΟ, με τα χαρτιά όλα σφραγισμένα από την GTYDEA (Geçici Türk Yönetimi Doğu Ege Adaları).

  205. # 156

    Εχεις διαβάσει τα «Διαφυσικά» ;

    Διότι εκεί αναφέρεται στο κεφ. 70 :

    – Καλέ σκέτο θα το πιείτε, πάρτε και κανά μεζέ !
    Ο ιατρός ετυμολογικούς συνειρμούς εποίει. Η λέξις μεζές τουρκικήν προέλευσιν είχεν ή εκ του αρχαιοελληνικού τα μέζεα, δηλαδή τα άρρενα αδοία, προήρχετο ; Διότι και τα δύο εις απολαύσεις μικράς χρονικής διάρκειας ανεφέροντο. Προσέτι τα αμελέτητα εκ των καλυτέρων μεζέδων εθεωρούντο.

  206. Νέο Kid Στο Block said

    Ο τούρκικος καφές που στην Ελλάδα λέγεται ελληνικός και στην Κύπρο κυπριακός ,απ’ό,τι έχω ακούσει στο Λίβανο λέγεται «λιβανέζικος» 🙂 Φαντάζομαι ότι οι Τούρκοι τον λένε απλά..καφέ! 🙂

  207. Γς said

    Σε όλα τα κράτη της Μέσης Ανατολής τον λένε Καφέ της Συρίας, Λιβάνου, Ιρακ κλπ. Ακόμη και Αρμενίας. Στα βαλκάνια Αλβανία, Βουλγαρία τον λένε Τούρκικο. Στην Σερβία τον λένε και Ελληνικό!

  208. spiral architect said

    Μεντεσές λέγεται η μη αφαιρετή άρθρωση μιας μικρής πόρτας, πχ. του πορτόφυλλου ντουλαπιού.
    Oι ξυλουργοί και οι σιδεράδες αποκαλούν την αφαιρετή άρθρωση των πορτών δωματίων (όπου με ένα απλό σήκωμα της πόρτας, αυτή αφαιρείται) με τον όρο πορταδέλλα
    Έχω διαβάσει επίσης σε πολλά πεζογραφήματα τον ρεζέ.

  209. MelidonisM said

    197 γκιόλι, göl, λίμνη

    από δυο χτεσινούς Ντορτμουνταίους

    Nuri Şahin γεράκι, επίθετο Σαχίνης, Σαχινίδης
    İlkay Gündoğan, γεράκι ημέρας;
    ντογάνι γεράκι
    http://www.slang.gr/lemma/show/ntogani_ntougani_1919 για μας, λέει, βλάξ

  210. ΕΦΗ ΕΦΗ said

    201. Μόνο «πεποιημένο», φανταστικό, μπορεί να είναι τέτοιο κείμενο.όπως σωστά λέτε. Το ζύμωμα (και των λέξεων) χρειάζεται «τα διαταμμένα του» όπως έλεγε μια ηπειρώτισσα γιαγιά. Δηλαδή τα υλικά στις αναλογίες τους και γερό πλάσιμο (ο λόγος, με τη μακροχρόνια χρήση).
    Ο ελληνικός ,τούρκικος κλπ καφές λέω ότι απλώς «απεικονίζει» τον τρόπο ψησίματος (βρασίματος) του καφέ που ήταν ο συνηθέστερος επί μακρόν για την κάθε χώρα.Αν ο καφές στο μπρίκι ήταν ίσως ο μόνος μέχρι πριν 4-5 δεκαετίες στην Ελλάδα, γιατί είναι παράδοξο να τον λέμε ελληνικό; Κατ αντιδιαστολήν με το γαλλικό (που μόλις ήπια). Καλημέρα.

  211. Γς said

    Καφές Μόκκα. Και πρέπει να είμαι κι ο τελευταίος των Μοκκαϊνών που θυμάμαι τον καφέ στη χόβολη που έφτιαχνε στην Πανεπιστημιακή Λέσχη Ιπποκράτους και Ακαδημίας ένας συμπαθέστατος (και μονόχειρ) καφετζής.

  212. skol said

    182: Μισιρλού, ο Π2 φαίνεται να μη συμφωνεί για τον μπαμπά, αλλά ούτε και τα λεξικά συμφωνούν. Το ΛΝΕΓ λέει απλώς ότι είναι ηχομιμητική λέξη και παραπέμπει στον παππά(σχολ. ορθ. παπάς) όπου υπάρχει αναφορά στην προσφώνηση «πάππα φίλε» της Ναυσικάς προς τον πατέρα της(Οδ. ζ 57). Η Ναυσικά όμως, ως γνωστόν, ήταν Κερκυραία, οι Τούρκοι δεν πάτησαν στην Κέρκυρα, άρα …

  213. sarant said

    Καλημέρα, ευχαριστώ για τα νεότερα!

    195: Ηρακλή, σ’ ευχαριστώ για τον κεβεζέ που δεν τον ήξερα. Ναι, το εργένης φαίνεται ακραιφνώς ελληνικό (έργο, εργασία κτλ.) αλλά είναι τούρκικο, ergen (έφηβος, άγαμος ενήλικος).
    Για το τσατίζω vs. τσαντίζω δεν νομίζω ότι υπάρχει σωστό και λάθος στα ελληνικά, πολύ περισσότερο που η τουρκική λέξη σημαίνει άλλο πράγμα. Αλλά δεν λέω περισσότερα, αξίζει άρθρο.

    197: Γκιόλι είναι από το τκ. göl = λίμνη, το λένε και σε άλλα μέρη (πάντα για λάκκο με νερά κτλ.) Το Γενή-Γκαβέ, όπου είχα φάει γουρουνάκι και μας σέρβιρε στο τέλος τριπλό κέρασμα, κάπως αλλιώς μού το είχαν εξηγήσει, κάτι με πηγή ίσως (καινούργια πάντοτε).

    199: Είπαμε ότι οι ερμηνείες δεν είναι δικές μου και δεν είναι σωστές και το μόνο πλεονέκτημά τους είναι η συντομία τους 🙂
    Εξάλλου δεν χρειάζονταν ερμηνείες. Το μαγκάλι το ξέρουμε όλοι, για το πύραυνον πρέπει νανοίξεις λεξικό.

    209: Αν είναι ίδια λέξη το δικό μας ντουγάνι με το τουρκικό.

  214. sarant said

    212: Ε, όχι και δεν πάτησαν. Αφού την απελευθέρωσαν το 1810τόσο σε συνεταιρισμό με τους Ρώσους. (Εντάξει, πλάκα κάνω, Μπορεί και όντως να μην πάτησαν).

  215. τυφλόμυγα said

    197γ, Ο σημερινός Κούλες είναι ενετικό φρούριο. Το τείχος (μικρός Κούλες) κατεδαφίστηκε πολλές δεκαετίες πριν. Ποια είναι η ετυμολογία του ονόματος δε ξέρω.

    Καλημέρα.

  216. τυφλόμυγα said

    213β &197β, Το χωριό στο Ρέθυμνο λέγεται Δροσιά σήμερα. Το Γενί Γκαβέ ακούγεται περισσότερο νομίζω.

  217. skol said

    214 Ε, ίσα-ίσα για να την απελευθερώσουν, δεν μετράει αυτό!
    Αλήθεια, το παπάκης ζακυνθινό είναι, γιατί εγώ δεν το θυμάμαι.

  218. spiral architect said

    @215: Μήπως από το τουρκικό Su Kulesi – το φρούριο στο νερό;
    (αν και ο Κούλες, όπως και η Φορτέτσα, ο Φιρκάς ή το Φραγκοκάστελο είναι ενετικά)

  219. skol said

    Η τελευταία πρόταση του 217 είναι ερωτηματική, αν και δε φαίνεται!

  220. sarant said

    217: Δεν ξέρω, μού είναι αρκετά οικείο, πρέπει να λεγόταν και αλλού.

  221. Ἀρχιμήδης Ἀναγνώστου said

    Ἔνα χαρακτηριστικὸ τῆς τουρκικῆς γλώσσας ποὺ πιστεύω ὅτι ἔχει ἐπηρεάσει καὶ τὴν ἑλληνικὴ εἶναι ἡ ξεχωριστὴ εὐχὴ γιὰ κάθε ξεχωριστὴ περίσταση. Οἱ Τοῦρκοι ἐπικοινωνοῦν πολὺ μὲ εὐχές, ἢ καὶ κατάρες. Ἂν ὁ φίλος σου σοῦ πεῖ ὅτι κάποιος τὸν ἔβλαψε, ἀμέσως πρέπει νὰ ἐκστομίσης μιὰ κατάρα, ἐνῶ ἐμεῖς θὰ ποῦμε «ἄ, τὸν παλιάνθρωπο». Ὁ Τοῦρκος θὰ ἀπαντοῦσε «νὰ στραβωθῆ ὁ παλιάνθρωπος». Σὲ φίλεψε κάποις κάτι, δὲ χρειάζεται νὰ πῆς εὐχαριστῶ. Τοῦ εὔχεσαι νὰ ἔχει πάντα ἀφθονία ἀγαθῶν. Τὸ πρωτοπαρατήρησα ἔφηβος ὅταν διάβασα τὸν Ἰντζὲ Μεμὲτ τοῦ Γιασὰρ Κεμάλ, ἀλλὰ τὸ ἐπιβεβαίωσα στὰ μαθήματα τουρκικῶν ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ συναναστροφή μου τότε μὲ Τούρκους. Προσωπικὴ παρατήρησή μου εἶναι ὅτι αὐτὸ τὸ βλέπουμε ἐξίσου ἔντονο στοὺς Ἕλληνες ἀπὸ μέρη μὲ πιὸ πρόσφατη συμβίωση μὲ Τούρκους (Κυπρίους Κωνσταντινουπολίτες κλπ). Βεβαίως σὲ σχέση μὲ τους Δυτικοὺς ἔχουμε καὶ οἱ Ἑλλαδίτες πολλὲς εὐχές. Αὐτὸ βέβαια μὲ διευκόλυνε κάπως στὶς σχέσεις μου μὲ τοὺς Ἰταλούς, γιατὶ δὲ χρειαζόταν νὰ μάθω τὶ ἔπρεπε νὰ εὐχηθῶ κάθε φορά. Μὲ ἕνα auguri καθάριζες ὅ,τι κι ἂν συνέβαινε. Ἀρραβωνιζόταν κάποιος, auguri, παντρευόταν κάποιος auguri, εἶχε γενέθλια auguri, ἔπαιρνε πτυχίο auguri, μόνο ὅταν ἔδινε ἐξετάσεις λέγαμε in bocca al lupo κατὰ τ’ἄλλα auguri, auguri, auguri. Ἀγγούρι :-). Ἂν καὶ εἶπα ὅτι κάπως μὲ διευκόλυνε, συνάμα μὲ δυσκόλευε γιατὶ αὐθόρμητα λόγω παιδείας ἤθελε νὰ βγῆ ἀπὸ μέσα μου ἡ ἰδιαίτερη εὐχὴ καὶ πολλὲς φορὲς μετέφραζα τὴν ἑλληνικὴ εὐχὴ κι ἂς μὲ κοιτοῦσαν παράξενα. Τὸ εἶχα ὅμως ἀνάγκη. Δὲν ξέρω ἂν παρ’ὅλο ποὺ θέλουμε νὰ λέμε ὅτι εἴμαστε Δυτικοί, αὐτὴ ἡ ἐπικοινωνία μας δι’εὐχῶν, ὀφείλεται σὲ κάποιο βαθμὸ στὴ συμβίωσή μας μὲ ἀνατολικοὺς λαούς. Ἴσως νὰ ἔδωσα ἰδέα γιὰ ἄρθρο.

  222. Ανδρέας «Κουπονιώτης» said

    4 – 0 προχτές
    4 – 1 χτες
    όλο ντόρτια, νισάφι πιά!

  223. Αναστασία said

    Συγγνώμη που επιμένω με τον καφέ… αλλά είναι ένα θέμα που με έχει προβληματίσει πολύ. Μπορεί στη Συρία να τον λένε συριακό και στο Λίβανο λιβανέζικο, αλλά στην Ελλάδα τον λέγαμε τούρκικο. Εντελώς ξαφνικά και από τη μια μέρα στην άλλη (νομίζω, αν έχετε άλλη άποψη διορθώστε) άρχισε να αποκαλείται ελληνικός… δεν ξέρω στα σπίτια, αλλά στις καφετέριες σίγουρα, και μάλιστα αν ζητούσες τούρκικο καφέ σε κοιτούσαν στραβά… και σιγά σιγά ο τούρκικος έσβησε και έγινε ελληνικός. Επιμένω όμως ότι δεν ήταν φυσική εξέλιξη της γλώσσας αλλά έγινε τελείως ξαφνικά. Τσπ, αν πετύχεις σήμερα κανένα πιτσιρίκι γκαρσόνι και ζητήσεις τούρκικο καφέ, μάλλον δεν θα καταλάβει τι θέλεις.

  224. Ο έτσι said

    221: Χωρίς να λέω ότι δεν ισχύει κι αυτό που υποστηρίζεις, ότι πολλά χαρακτηριστικά μας οφείλονται στη συμβίωση με ανατολικούς λαούς, νομίζω ότι, επειδή η γραμμή του ελληνικού κράτους και της αντίστοιχης παιδείας που προσφέρει ήταν πάντα προσανατολισμένη στη σχέση με τον κλασικό πολιτισμό, έχουμε μια αυθόρμητη τάση να αποδώσουμε τα ανατολίτικα χαρακτηριστικά μας στην επαφή με εξ ανατολών λαούς. Ξεχνάμε όμως θαρρώ ότι πολλά ανατολίτικα χαρακτηριστικά μας είναι εύλογο να οφείλονται απλά στο γεγονός ότι πάντα ανήκαμε κι οι ίδιοι στους ανατολικούς λαούς. Ότι δεν ήμασταν δηλαδή ένας λαός που «εξανατολίστηκε», αλλά ένας ανατολικός λαός που είχε σταθερά επιρροές από άλλους ανατολικούς λαούς και, με εξαίρεση τις ενετοκρατούμενες περιοχές και για όσο διάστημα κράτησε αυτή η συνύπαρξη σε κάθε μέρος (π.χ. τα Επτάνησα είναι εύλογο να έχουν μια άλλου επιπέδου δυτική παράδοση), μόνο πρόσφατα είχε πραγματική πολιτιστική επιρροή απ’ τη δύση.
    Ίσως να μην είναι τόσο απόλυτα όσο λέω τα πράγματα, αλλά νομίζω ότι μέρος της αλήθειας είναι αυτό, παρότι -όχι πάντοτε σκόπιμα- το παραβλέπουμε.

  225. Ἀρχιμήδης Ἀναγνώστου said

    223. Μετὰ τὴν εἰσβολὴ στὴν Κύπρο ἀρχίσαμε νὰ τὸν λέμε ἑλληνικό. Ἀλλὰ δὲν ἔγινε κι ἀπὸ τὴ μιὰ μέρα στὴν ἄλλη. Τὴ δεκαετία τοῦ 70 ἄρχισαν δειλὰ δειλὰ κάποιοι νὰ τὸν ἀποκαλοῦν ἑλληνικό. Μέσα 80 μισοὶ καὶ μισοί. Τέλη 80 ἄρχισε νὰ ἐπικρατῆ τὸ «ἑλληνικός». Τὸ θέμα εἶναι ὅτι ἐφ’ὅσον διεθνῶς εἶναι γνωστὸς ὡς τούρκικος, ἀμέσως οἱ ξένοι μᾶς βάζουν τὴν ταμπέλα τοῦ σωβινιστῆ ἂν μᾶς ἀκοῦνε νὰ τὸν λέμε ἑλληνικό ἢ ἂν δείχνουμε ἐνοχλημένοι ὅταν μᾶς τὸν ζητᾶν ἔτσι. Γιὰ δύο πρᾶγμα εἶναι κι αὐτοὶ οἱ κακόμοιροι διεθνῶς γνωστοί, γιὰ τὸν τούρκικο καφὲ καὶ τὴ νόσο τοῦ Behçet κι ἐμεῖς ἔχουμε βαλθεῖ νὰ τοὺς τὰ φᾶμε…

  226. τυφλόμυγα said

    218, Καλημέρα Αρχιτέκτονα. Ναι, το φρούριο είναι ενετικό αλλά η τούρκικη ονομασία έφτασε μέχρι σήμερα- δίκιο έχεις.

    Στην είσοδο του λιμανιού, εκεί που τελειώνει ο δυτικός μόλος, δεσπόζει ένα επιβλητικό φρούριο. Κατά τη Βενετοκρατία ήταν γνωστό με τα ονόματα Rocca a Mare ή Castello a Mare ή Castello, δηλαδή φρούριο στη θάλασσα. Επικράτησε τελικά να ονομάζεται «Κούλες», όνομα που προέρχεται από την τούρκικη ονομασία Su Kulesi.

    Όσα έγραψα στο 215 τα ήξερα από μικρή και τότε η ετυμολογία δε μ’ ενδιέφερε ώστε να το ψάξω παραπάνω. 😉 🙂 Και τότε και σήμερα μου φαίνεται απίστευτο ότι κατεδαφίσαμε μνημεία.

  227. Αναστασία said

    Ευχαριστώ πολύ 225! Μάλλον το δικό μου σόι και οι γνωστοί μας επέμεναν να τον λένε τούρκικο και εγώ το παρατήρησα αργά, αφού άρχισα να ασχολούμαι με καφέ εκτός σπιτιού.

  228. Ἀρχιμήδης Ἀναγνώστου said

    224. Πάντα εἴμασταν κάπου στὸ ἀνάμεσα ἀλλὰ ἂν διάβασες προσεκτικὰ λέω «παρ’ὅλο ποὺ θέλουμε νὰ λέμε ὅτι εἴμαστε Δυτικοί», δὲ λέω ὅτι εἴμαστε. Ἄρα συμφωνοῦμε κατ’ἀρχήν. Ὅμως ἐπειδὴ παρατηρεῖται μιὰ διαφορά, ποσοτικὴ κυρίως, ἀνάμεσα στοὺς Ἕλληνες μὲ πιὸ πρόσφατες ἀναμνήσεις συμβίωσης μὲ ἄλλους λαοὺς τῆς Ἀνατολῆς σὲ σχέση μὲ τοὺς ἄλλους Ἕλληνες, στὸ θέμα αὐτὸ τῶν εὐχῶν, θέτω τὸν προβληματισμὸ ὑπὸ διερεύνηση..

  229. eréndira said

    Τα μεμέ ξεχάσαμε!

  230. physicist said

    #228 και σχετικά: Ιστορίες τρόμου της παιδικής μου ηλικίας, ειδικά σε ζητήματα που αφορούσαν αρραβώνες, γάμους, και βαφτίσια. Πότε και σε ποιον λες «η ώρα η καλή», «να σας ζήσουνε», «να ζήσετε», «και στα δικά σας», «και του χρόνου», κι όλα τούτα. Μεγάλη ανακούφιση το herzlichen Glückwunsch που πάει με όλα, όπως και το ιταλικά αγγούρι.

    Και να μην ξεχνάμε βέβαια και το τραγούδι (του Γ. Μαρκόπουλου;):

    Στην κηδεία μια φορά της κυρα-Θανάσας
    η Βασίλω είχε πει: άει και στα δικά σας.

  231. munich said

    δε νομίζω ότι αυτό με τις ευχές και τις κατάρες έχει σχέση με τη συμβίωση με τους Τούρκους. δείτε πως καταριούνται για ψύλου πήδημα οι Κεφαλονίτες που ήταν δυτικο-ενετοκρατούμενοι (τώρα και 20 χρόνια οθωμανοί το 1400τοσο δεν νομίζω ότι μετράει για τόση κατάρα και αθυροστομία)

  232. sarant said

    221-231: Μπορεί να έχει μια βάση η παρατήρηση, μπορεί να είναι και γνώρισμα των πιο λαϊκών ανθρώπων οι πολλές ευχές-κατάρες. Πάντως θέλει ψάξιμο.

  233. physicist said

    #231: Α, κάπου τράκαρα μια ωραία φωτογραφία:

  234. Γιάννης said

    Άσχετο, αλλά μια και αναφέρεται στο άρθρο, για το πώς βγήκε η «όζα» θα μας πείτε; Ή έχετε πει ήδη; Έχω μίαν τινά περιέργειαν καθότι απ’ την Σαλό. Βέβαια, έχω κι άποψη
    για τη λέξη, αλλά θέλω να δω αν στέκει.

  235. sarant said

    234: Γιάννη, δεν ξέρω πώς βγήκε η όζα, ούτε το λεξικό Τριανταφυλλίδη (που την έχει) το ξέρει. Πες τη θεωρία σου.

  236. @ 182 Μισιρλού.

    Στο 154 δεν είπα, καλέ, ότι είναι συγγραφέας (μάλλον ούτε ο ίδιος θα ήθελε να τον πούνε έτσι, αν και θα μπορούσε κάποιος, αφού έχει γράψει τουλάχιστον 3 βιβλία). Είπα μόνο ότι είναι «γνωστός».
    Ξέρεις τι γίνεται όμως;;;
    Υπάρχουν δύο με το ίδιο ακριβώς ονοματεπώνυμο. Είναι ξαδέλφια.
    Εκεί οφείλεται το μεγάλο μπέρδεμα. Ολοι μιλάνε για τον έναν και εννοούν τον άλλο.
    Τέλος πάντων, αφού ο ίδιος δεν ήθελε να μαθευτεί ποιος είναι (το γνωρίζω αυτό από πρώτο χέρι, διότι κινούμασταν σε τεμνόμενους κύκλους παρεών), ας το σεβαστούμε.

  237. Γιάννης said

    235: Υποθέτω επειδή παλαιότερα αυτά τα προϊόντα πωλούνταν λίγο-πολύ «χύμα» και ως υγρά τα ζητούσαν με την αντίστοιχη μονάδα αναφοράς την ουγγιά (υγρών), δηλαδή την (fluid) ounce δηλαδή την …(fl) oz. Στις ετικέτες αυτών των προϊόντων δεν υπήρχε ιδιαίτερο όνομα υπήρχε όμως (και υπάρχει ακόμη αλλά ως δεύτερη) η σχετική ένδειξη: oz (τιμή) σε αρκετά περίοπτη θέση. Πιθανόν δε, η ονομασία να ξεκίνησε από τους διακινητές του προϊόντος (παραγγελίες κτλ -«στείλε μου τόσες όζες βερνίκι) και να πέρασε στους καταναλωτές.

    http://www.e-creativegroup.gr/el/shellac-water-park.html#.UXkDVKK7Oms

    Αλλά μπορεί να έχω και μεγάλη φαντασία.

  238. ekon said

    Ντελης, τουλουμπα,(με τη σημασια της αντλιας) τσαιρι

  239. sarant said

    237: Πιο πολύ προς τη φαντασία μού φαίνεται 🙂

  240. gbaloglou said

    196

    Δεν ‘τσίμπησε’ κανείς με την αναφορά που σας έστειλα: γράφει λοιπόν κάποιος εκεί ότι οι στίχοι «Κράτα ρε καρδιά, λένε τα παιδιά, ώσπου να λεφτερωθούμε άπ’ τον κεχαγιά» αφαιρέθηκαν από την «Γιορτή Ζεϊμπέκηδων» στην δεύτερη (;) έκδοση του κλασσικού LP «Μικρά Ασία» (1972) … ύστερα από διαμαρτυρία των εξ Ανατολών γειτόνων! Βρε τι και πως μαθαίνει κανείς…

  241. japetusgr said

    Μια και αναφέρθηκε η τουλούμπα, να σημειώσω ότι το γλυκό ονομάστηκε στα τουρκικά έτσι επειδή στην παρασκευή του χρησιμοποιείται ένα μηχάνημα που η λειτουργία του θυμίζει αντλία.

  242. gmallos said

    Γενί = νέο. Γενί λιμάν = καινούριο λιμάνι (ή νέος λιμήν:) ) Όλα τα χωριά στην Τουρκία που είναι καινούρια έχουν κι ένα Γενί- (Yeni-) μπροστά τους (όπως εμείς εδώ το Νέο-

    Γιαλάν = ψεύτικο. Γιαλάν λιμάν = κάτι που μοιάζει με λιμάνι, πάνε βαρκάκια να προφυλαχτούνε, αλλά λιμάνι δεν είναι. Ομοίως γιαλάν νταβάν = ψεύτικο ταβάνι, το οίκημα δεν έχει ταβάνι αλλά η σκεπή είναι έτσι φτιαγμένη που να μοιάζει με ταβάνι (για οικονομία). Ακόμα θυμάμαι μια γυναίκα στο χωριό που είχε διακαή πόθο να αποκτήσει ένα δικός της σπιτάκι. «Μια καμαρούλα φτάνει. Κι ας είναι και γιαλάν νταβάν». Εξού κι ο γιαλαντζής = γιαλάν ντολμά Δηλαδή ψεύτικος ντολμάς αφού δεν γίνεται με κιμά.

  243. Ναι κύριε 40κο, έχετε δίκιο, δεν πρόσεξα καλά το σημείο που γράφατε πως δεν συμφωνείτε με κάποιες από τις ερμηνίες…
    Η αφήγηση «πεποιήθη» για να γίνει φανερό πως οι λέξεις αυτές χρησιμοποιούνται με άλλες σημασίες από αυτές που αναφέρει το δημοσίευμα…
    Όσο για τον καφέ, αν θυμάμαι σωστά, μέχρι τα τέλη του ’70 τον λέγαμε τούρκικο, η αλαγή ξεκίνησε κάπου στις αρχές του ’80, και θυμάμαι χαρακτηριστικά διαφήμηση του BRAVO, που έλεγε :
    «»Πως τον είπατε;;;; Εμείς τον λέμε Ελληνικό….»»
    Εγώ πάντως ακόμα τούρκικο τον λέω, (γεροπαράξενος γαρ), κι ας με κοιτάζουν στραβά….

  244. Για κάποιο λόγο έχω την εντύπωση πώς ο τούρκικος/ελληνικός καφές διαφέρουν στο ψήσιμο. Οι καφέδες τέτοιου τύπου που με έχουν κεράσει Άραβες κυρίως αλλά και Τούρκοι ήταν πάντα βραστοί, χωρίς καϊμάκι.
    Αλλά μπορεί να κάνω και λάθος.

    @201 Και μη λέτε ότι στη Γαλλία δεν ζητάει κανείς γαλλικό καφέ, είχα ζητήσει εγώ προ αμνημονεύτων un café français για να εισπράξω τη χαμογελαστή απάντηση » tous les cafés sont français mademoiselle» 😀

    @235 Εμένα όταν το πρωτοάκουσα γιατί μου φάνηκε ότι το λένε από το όζω επειδή μυρίζει πολύ έντονα;

  245. # 223-225

    Επί χούντας ο Μπράβο για να κτυπήσει τον παπαγάλο κανσάρησε το σύνθημα «Εμείς τον λέμε ελληνικό» και φυσικά η χούντα άλλο που δεν ήθελε…
    Είχαν κρεμάσει κι ένα πανό στο μαγαζί τους, απέναντι διαγωνίως από τον Λουμίδη, εκεί που είναι τράπεζα τώρα

  246. #244

    οι Τούρκοι και οι Αραβες καβουρδίζουν περισσότερο τα σπόρια του καφέ απ’ ότι εμείς αλλά είναι το ίδιο είδος καφέ. Νομίζω αυτό το είδος ο Λουμίδης το λέει «σκούρος»

  247. @246 Λέγοντας «ψήσιμο» εννοούσα την παρασκευή του, όχι το καβούρντισμα. Ουσιαστικά όλοι οι καφέδες το ίδιο είδος είναι, η διαφορά έγκειται στο χαρμάνι, στο καβούρντισμα και στο κόψιμο.

  248. physicist said

    Δεν βλέπω κανένα λόγο για εθνικές περηφάνιες ή ντροπές ή οτιδήποτε παρόμοια φορτισμένο σε σχέση με το όνομα του παραδοσιακού καφέ στην Ελλάδα: ο εσπρέσσο και ο καπουτσίνο έχουν διάφορα ονόματα σε διαφορετικές γερμανόφωνες περιοχές. Espresso/Schwarzer/schwarz/kleiner Schwarzer/italienischer Kaffee/Italiener/kleiner Brauner/großer Brauner/Capuccino/Melange και άλλα. Αντίστοιχα, τα ονόματα για τον καπουτσίνο (σε φλυτζάνι) και τον καφέ λάττε (σε γυάλινο ποτήρι) είναι ακριβώς αντεστραμμένα στην Τεργέστη και τη γύρω περιοχή της σε σχέση με την υπόλοιπη Ιταλία, για οποιουσδήποτε λόγους.

    Κανείς δεν έκατσε ούτε να αυτομαστιγωθεί ούτε να κριτικάρει γιατί εδώ τον λένε έτσι κι εκεί αλλιώς. Είτε κόντρα του Μπράβο στο Λουμίδη ήτανε, είτε Χούντα είτε η εισβολή του 74 (όπως τόχω εγώ στη μνήμη μου), τώρα έτσι έμεινε. Κι άμα ο άλλος νομίζει ότι είναι σωβινιστικό, να πάει να κουρεύεται.

  249. Νίκος Μαστρακούλης said

    243: Σωστά ή εσφαλμένα, έχω συνδέσει τη συντονισμένη μετονομασία του τούρκικου καφέ σε ελληνικό με τη μετονομασία του Τουρκολίμανου σε Μικρολίμανο.

  250. gbaloglou said

    Δεν τον λέμε καλύτερα Γιεμενίτικο;

  251. gmallos said

    Περί καφέ και ονομασίας του εγώ το θυμάμαι ως εξής:
    Μέχρι τις αρχές τις δεκαετίας του 70, όπου και να πήγαινες και παράγγελνες καφέ, υπήρχε μόνο αυτός στο μπρίκι. Αν ήθελες να τον προσδιορίσεις τον έλεγες «τούρκικο», αν και, δεν υπήρχε και ιδιαίτερη ανάγκη για κάτι τέτοιο. Τότε αρχίζει να επιβάλλεται ο στιγμιαίος (νες) κι έτσι ο προσδιορισμός του είδους γινόταν πιο αναγκαίος. Τότε (71;) λοιπόν βγάζει μια διαφήμιση ο Μπράβο «εμείς τον λέμε ελληνικό». Και λίγο η χούντα κι η ελληνολατρεία που καλλιεργούσε, λίγο η ένταση με την Τουρκία (κυπριακό) άλλαξαν το όνομα πολύ γρήγορα και σήμερα σ’ όλα τα μαγαζιά η ονομασία του είναι «ελληνικός». Η πλάκα είναι πως όταν πριν 15 χρόνια βρέθηκα στην Τουρκία και παραγγείλαμε καφέ και ζητήσαμε τούρκικο καφέ, το γκαρσόνι δεν πολυκατάλαβε και μας ρώτησε «ντου γιου μιν γκρικ κόφι»!

    Από κει και πέρα οι προσδιορισμοί λιβανέζικος, συριακός κλπ έχουν νόημα μιας και δεν έχει να κάνει μόνο ο τρόπος που φτιάχνεται (στο μπρίκι κι όχι με φίλτρο) αλλά και τι άλλο έχει μέσα το χαρμάνι: κάρδαμο ή άλλα τέτοια μυριστικά.

  252. gmallos said

    Μέχρι να τα γράψω εγώ, πολλοί είπαν τα ίδια. Τέλος πάντων, έβαλα και κάτι παραπάνω οπότε δεν πειράζει και πολύ.

  253. sarant said

    240: Από πού το ξέρουμε ότι η αλλαγή έγινε κατόπιν επιθυμίας των γειτόνων; Παρατραβηγμένο μού φαίνεται να έχουν τόσο γκαϊλέ για ένα τραγούδι τόσα χρόνια μετά.

  254. gbaloglou said

    253

    Όχι και τόσο πολλά χρόνια μετά, η αλλαγή φαίνεται να έγινε στην δεύτερη έκδοση του LP, ίσως ακόμη επί δικτατορίας. (Θυμίζω ότι τότε είχε αλλάξει και η «Τουρκοπούλα» σε «ομορφούλα» στο «Νάτανε το 21», και πάλι κατόπιν επιθυμίας των γειτόνων (λέγεται) — αυτό βέβαια μου ήταν γνωστό από παλιά, ενώ το παρόν το ξέρω … από χθες!)

  255. @254: Δεν είναι πολύ λογικότερο να υποθέσουμε πως πολύ απλά το έκοψε η χουντική λογοκρισία επειδή το εξέλαβε ως «επαναστατικό» μήνυμα;
    Άσε που το ’72 με τους ανατολικούς γείτονες δεν πρέπει να υπήρχε και πολλή αγάπη ώστε να τους κάνουμε και τέτοιες χάρες…

  256. @229: Τα μεμέ δεν τα ξεχάσαμε, τα παραλείψαμε σκοπίμως γιατί έχουμε κάποιους σχολιαστές σε παρατεταμένη εφηβεία, και με κάτι τέτοια σκανδαλίζονται!!! 😀

    Αλήθεια, στους υπόλοιπους είναι γνωστή η λέξη; Την χρησιμοποιείτε;

  257. sarant said

    256: Είναι όμως τουρκική λέξη; Γιατί κι αυτή για ονοματοποιία ακούγεται.

    254: Πάντως ενώ έτσι έλεγαν για την τουρκοπούλα, το θυμάμαι, ότι το ζήτησαν οι Τούρκοι να αλλάξει, κι εγώ πιθανότερο θεωρούσα ανέκαθεν να το άλλαξε η χούντα, που τέτοιες επιμιξίες δεν τις ήθελε.

  258. Νέο Kid Στο Block said

    256. Κεσκεσέ μεμέ; (αν είναι πολύ σόκιν, ή υπάρχει κίνδυνος ο άλλος να γράψει έπος…πέστο συνθηματικά! ανάλυσέ το σε γινόμενο πρώτων ,κάτι τέτοιο τέλος πάντων. 🙂

  259. gbaloglou said

    255

    Ναι, είναι πιθανό και αυτό που λες για την επαναστατικότητα — αλλά και πάλι, δεν ξέρω πότε βγήκε η δεύτερη έκδοση του LP (έχω την πρώτη), δεδομένης της τεράστιας δημοτικότητας του είναι πιθανό να πρόλαβε να βγει πριν το τέλος της δικτατορίας (ενώ υπάρχει και η ακραία εκδοχή της υποχρεωτικής απόσυρσης της πρώτης έκδοσης). Το αντιεπιχείρημα είναι ότι η δικτατορία λογόκρινε τα πάντα εκ των προτέρων, οπότε θα το είχαν μπλοκάρει το τραγούδι πριν πρωτοβγεί το LP — εκτός και αν απέκτησε επαναστατική χροιά αφού άρχισε να τραγουδιέται.

    [Οι σχέσεις με τους γείτονες δεν ήταν/είναι τόσο θέμα αγάπης όσο ισχύος και πιέσεων…]

  260. gmallos said

    Τα μεμέ να τα βάλουμε και σε ζεμπίλ(ι);

  261. Τέκμωρ said

    @234 Γιάννη για τη λέξη όζα βρήκα μόνο δυο-τρεις πληροφορίες ακόμη. Ίσως με περισσότερο ψάξιμο να βρούμε άκρη. Τουρκιστί είναι oje οπότε αυτόματα είναι δάνειο από άλλη γλώσσα (το j χρησιμοποιείται σε λέξεις-δάνεια και ακούγεται ως παχύ Ζ). Τα πιο πολλά λεξικά απλώς αναφέρουν ότι είναι από τους Γάλλους δίχως άλλες εξηγήσεις. Το λεξικό της αργκό του hulki aktunç αναφέρει ότι είναι μάρκα προϊόντος αλλά όχι και την ονομασία του γμτ…

  262. Θυμάμαι το 1971 Άγγλο τουρίστα να παραπονιέται πως στην Ελλάδα άμα δεν θέλεις τούρκικο καφέ σου σερβίρουν οπωσδήποτε νεσκαφέ, και τον εαυτό μου, νέο και άσχετο τότε, να απαντά με ειλικρινή και απροσποίητη απορία «γιατί, τι άλλο είδος υπάρχει;»
    Σήμερα βέβαια όποιος δεν ξέρει τι θα πει ριστρέτο και μακιάτο θεωρείται καθυστερημένος — αλλά έχουν περάσει και σαράντα χρόνια!

  263. Σοβαρά, ΝεοKid, δεν τα ξέρεις τα μεμέ; Οι μαστοί είναι, και είναι λέξη κυρίως παιδική, κάτι σαν το πιπί.

  264. Μιχαλιός said

    261 Από το γαλλικό augée, λέει εδώ: http://www.nisanyansozluk.com/?k=oje

  265. 262,
    Για μακιάτο και ριστρέτο υπάρχει και η γνωστή σκηνή στο ωραίο φιλμάκι για τις ιδιομορφίες των Ιταλών.

  266. Μαρία said

    256
    Η μάνα μου μόνο αυτή χρησιμοποιούσε. Το μεμέζεμπιλ, που αναφέρει ο Γιάννης, ακούστηκε μαζί με το βυζίντορβα, όταν ήταν στη μόδα οι πλάκες με τα ελληνοτουρκικά.

    257 Στα τούρκικα ναι λέει το λεξικό, παιδική λέξη, όπως και το λατινικό mamma που εμείς το είχαμε μόνο με τη 2η σημασία, αυτή της γιαγιάς.

  267. Ἀρχιμήδης Ἀναγνώστου said

    Ἡ λέξη μεμέ ἔχω τὴν αἴσθηση ὅτι εἶναι γαλλική. Στὴ δική μου οἰκογένεια πάντως δὲν τὴ χρησιμοποιούσαμε. Ἡ μητέρα μου τὰ ἔλεγε γκιγκί

  268. άλλος Πόντιος said

    Ακόμα ένα ωραιότατο άρθρο, συγχαρητήρια.

    Σε χωριά και μαχαλάδες Τουρκόγυφτων («Μουσουλμάνων Ρομά») της Ελληνικής Θράκης, τα οποία επισκεπτόμουνα πριν από καμιά εικοσαριά χρόνια, με ρώταγαν αν ήθελα Τούρκικο ή Ελληνικό καφέ, εννοώντας βραστό ή καϊμακλήδικο. Στα περισσότερα μέρη της Τουρκίας λένε Τούρκικο καφέ αυτόν που εδώ τώρα λέμε Ελληνικό. Στα Κούρδικα μέρη της Τουρκίας ορισμένοι προσπαθούν να καθιερώσουν τον όρο Κούρδικος καφές, τον οποίο φτιάχνουν με γάλα στο μπρίκι αντί για νερό (κάπως δύσκολη η καθιέρωση του όρου, διότι ελάχιστοι εκειπέρα πίνουν καφέ, και όταν πίνουν συνήθως χρησιμοποιούν έτοιμα φακελάκια της Νεστλέ ή άλλων εταιρειών με στάνταρ μίγμα σε σκόνη στιγμιαίου καφέ, γάλακτος και ζάχαρης). Στη Δυτική Ευρώπη ο όρος Τούρκικος καφές προφανώς προέρχεται από την εποχή που σχεδόν οτιδήποτε ερχόταν από τη Εγγύς και Μέση Ανατολή λογιζόταν «τουρκικό».

    Φράσεις του τύπου «εμείς» «δανειστήκαμε», «πήραμε» κλπ. έχουν νομίζω νόημα, μέσες άκρες, από την ίδρυση του ελληνικού κράτους κι έπειτα. Τους προηγούμενους αιώνες το «εμείς», οι/κάποιοι «άλλοι» κλπ ήταν έννοιες πολύ περισσότερο ρευστές, κατά τόπους και χρόνους. Το ότι η αγοραία (δηλ. των παζαριών) λαϊκή οθωμανική τουρκική σταδιακά έγινε λίνγκουα φράνκα σχεδόν σε ολόκληρη την αυτοκρατορία δεν δηλώνει «κεντρασιατική» (!) προέλευση για τα δηλούμενα των λέξεων, σε γενικές γραμμές.

    Γι αυτό νομίζω ότι υπάρχει κίνδυνος η γλωσσολογική ιστοριογραφία λέξεων ή φράσεων να παίζει το παιχνίδι του κράτους-έθνους (του δικού μας, κάποιου άλλου, ή και ως μοντέλου προσέγγισης της ιστορίας) αν δεν δείχνει κάποιος μεγάλη προσοχή και ευαισθησία -παρόλη τη συχνά μεγάλη πρακτική δυσκολία που αυτό συνεπάγεται.

  269. sarant said

    261-264: Τι μαθαίνει κανείς -άρα, σε μας η όζα είναι τουρκικό δάνειο (αλλά μάλλον γαλλικής απώτερης προέλευσης)

  270. άλλος Πόντιος said

    Επίσης έχω ακούσει συχνά τη λέξη μεμέ, ως λαϊκή/»πονηρή» αναφορά στα βυζιά, από Πέρσες, Κούρδους και Τουρκμένους στο Ιράν.

  271. Παλαιών Πατρών Ιωάννης said

    Μια ειλικρινής απορία (ελάχιστα τουρκικά γνωρίζω): Αν η λέξη meme είναι όντως παιδική, τότε γιατί στην zooloji τα θηλαστικά λέγονται memeliler και memeli hayvanlar;

  272. Νέο Kid Στο Block said

    Άγγελε και Μαρία, στ’ αλήθεια δεν είχα ξανακούσει τα μεμέ. Μερσί!

  273. Μαρία said

    271
    Μπορεί να ήταν αρχικά παιδική βλ. και το γαλλικό mamelle απ’ το υποκοριστικό του λατιν. mamma.

  274. sarant said

    271: Στα ελληνικά είναι παιδική -αλλά αν είναι έτσι που τα λες, στα τούρκικα δεν είναι, και γίνεται πολύ πιθανό να τό πήραμε από εκεί.

  275. Μαρία said

    272 Στη Ρούμελη δηλαδή μόνο τα βυζιά ξέρετε;

  276. Μαρία said

    274 Νίκο, όπως έγραψα και παραπάνω, και στα τούρκικα.
    http://www.nisanyansozluk.com/?k=meme

  277. Τέκμωρ said

    @271 Παλαιών Πατρών Ιωάννης Στα λατινικά mamma είναι ο μαστός. το τούρκικο ετυμολογικό λεξικό του ismet zeki eyuboğlu σημειώνει meme < lat. mamma.

  278. @261 – 246 Δηλαδή το μανόν πήρε στα τούρκικα την ονομασία του από το γαλλικό πηλοφόρι (το περιεχόμενό του). Με μανικιούρ χτίζανε τα σπίτια;

    Τα μεμέ τα έμαθα επειδή είχα από μικρή πάρε δώσε με Θεσσαλούς. Στην Κρήτη ποτέ δεν τα άκουσα.

  279. @278: Θεσσαλούς; Και τότε γιατί δεν το’ξερε ο Νιουκίντ; 🙂

  280. Μαρία said

    279 Γιατί δεν είναι Θεσσαλός 🙂

  281. Με πρόλαβε η Μαρία. 🙂

    Αλλά για την όζα θέλω μιαν απάντηση. Θεωρείτε την προέλευση από την augée λογική;

  282. @280: Ωχ, τόσο λάθος θυμάμαι; Από κάπου εκεί δεν είναι;

    @281: Στο νισανιάν πάντως λέει ότι πρόερχεται από το «Fr augée: kapçık içinde tutulan şey, müstahzarat, tırnak cilası»
    παναπεί «Γαλλ. augée: δοχείο αποθήκευσης, έτοιμο προϊόν (δηλ που δεν το παρασκευάζει επιτόπου ο φαρμακοποιός), βερνίκι νυχιών»

    Μήπως η λέξη augée είχε και αυτές τις σημασίες αλλά δεν είναι πλέον διαδεδομένες;

  283. gbaloglou said

    253-257

    Άλλο τα τραγούδια και άλλο το Κούρδικο αντάρτικο, αλλά … ιδού πρόσφατο δείγμα διαμαρτυρίας της Τουρκικής Πρεσβείας.

  284. @282 Ούτε το ηλεξικό http://www.cnrtl.fr/definition/aug%C3%A9e ούτε το Μεγάλο Ρομπέρ (1971) δίνει τέτοια έννοια.

    α) ταΐστρα για ζώα
    β) πηλοφόρι
    γ) το περιεχόμενο του πηλοφοριού
    δ) λάσπη
    ε) φτερωτή υδρόμυλου.

    Δηλαδή, από που βγήκε το μανό θα σκάσω.

  285. @283: Συγγνώμη, αλλά το PKK είναι αναγνωρισμένο διεθνώς ως τρομοκρατική οργάνωση, το ίδιο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση της οποίας είμαστε μέλος.
    Όπως και να το κάνεις, είναι κομματάκι προκλητικό να γίνεται ύπο την αιγίδα του κράτους μας η παρουσίαση του βιβλίου ενός σημαντικού του στελέχους.

    Το θεωρώ μάλλον αυτονόητο να αντιδράσει η Τουρκία, εδώ εμείς αντιδράσαμε επισήμως στην ανόητη διαφήμιση του Liseberg!
    Και όπως βλέπεις βέβαια, κανείς δεν πήρε σοβαρά την αντίδραση, αφού δεν ματαιώθηκε η παρουσίαση τελικά!

    Συνεχίζω πάντως να βρίσκω τρομερά τραβηγμένο το να παρενέβη διπλωματικά μία χώρα για να απαγορευτεί ένας στίχος σε ένα παμπάλαιο τραγούδι μιας άλλης χώρας. 🙂

  286. Μαρία said

    282
    Λαμιώτης

    Η ερμηνεία βερνίκι κλπ για την augée δεν υπάρχει στο γαλλικό λεξικό. Είναι απλώς το περιεχόμενο της auge πηλοφόρι, τσανάκι όπως λέει ο Νισανιάν, και άλλα πολλά άσχετα με τα βερνίκια και τα νύχια.
    Βλέπω όμως άλλη μια ξεχασμένη λέξη, την τζιλιά, που τη χρησιμοποιούσαμε μόνο για την άσπρη μπογιά παπουτσιών. Το καλοκαίρι βάφαμε τα παπούτσια μας, και τα πάνινα, με τζιλιά.

  287. sarant said

    284: Ούτε η auge είχε σημασία φιαλιδίου ή τίποτα τέτοιο. Παραμένει ελαφρώς ανεξιχνίαστο.

  288. Το να είναι από το όζω δεν παίζει;

  289. Μαρία said

    283
    Μπαλό τουρκοφάγε, τώρα είδα τον επίμαχο στίχο. Άκου να δεις τι έγινε 🙂 Διαμαρτυρήθηκαν διάφοροι με τον επώνυμο Κεχαγιάς και δεν είναι λίγοι. Ανάμεσά τους κι ένας στρατηγός.
    http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=171228
    Υποτίθεται ότι στο αεροδρόμιο της Καβάλας έπρεπε να με αναμένει ο στρατηγός Κεχαγιάς, διοικητής της 11ης Μεραρχίας, για να μεταβούμε στο αρχηγείο του, και από εκεί να συντονίσουμε, σε συνεργασία με τους στρατηγούς Περίδη και Εσσερμαν, την όλη επιχείρηση. Οταν φθάσαμε πάνω από το αεροδρόμιο της Καβάλας, διαπιστώσαμε ότι κανείς δεν μας περίμενε!!!

  290. gbaloglou said

    285

    Όχι παμπάλαιο, το ξεκαθαρίσαμε αυτό: η όποια Τουρκική διαμαρτυρία, αν όντως υπήρξε, έγινε λίγο μετά την κυκλοφορία του LP το 1972 — το ότι κάποια «Νταλαρόφιλη» κυρία αναφέρει το γεγονός στο http://www.stixoi.info το 2006 … δεν σημαίνει ότι έλαβε χώραν την ίδια χρονιά!

    [Όσον αφορά τα περί τρομοκρατικού PKK … το δικαστήριο θα σε δικαίωνε, εγώ όχι 🙂 (Και πως πάει κι εκείνη η ρήση, «μια γλώσσα είναι μια διάλεκτος με στρατό και ναυτικό (και αεροπορία πλέον)»…)]

  291. gbaloglou said

    289 🙂 🙂

  292. ΛΑΜΠΡΟΣ said

    159 – Λεώνικος Καλαχώρας – Και δυστυχώς έχουν γίνει επικίνδυνοι και για τον εαυτό τους. Απο πού προκύπτει αυτό; Κατα την γνώμη σου, ποιά έθνη επιτρέπεται να έχουν πυρηνική τεχνολογία;

  293. gbaloglou said

    62

    O Ξενοφών για τον γήϊνο παράδεισο (και τον Πέρση βασιλέα που εντρυφά εκεί καιρού επιτρέποντος):

    Ἔτι δὲ πρὸς τούτοις, ἔφη ὁ Σωκράτης, ἐν ὁπόσαις τε χώραις ἐνοικεῖ καὶ εἰς ὁπόσας ἐπιστρέφεται, ἐπιμελεῖται τούτων ὅπως κῆποί τε ἔσονται, οἱ παράδεισοι καλούμενοι, πάντων καλῶν τε κἀγαθῶν μεστοὶ ὅσα ἡ γῆ φύειν θέλει, καὶ ἐν τούτοις αὐτὸς τὰ πλεῖστα διατρίβει, ὅταν μὴ ἡ ὥρα τοῦ ἔτους ἐξείργῃ.

  294. Γιάννης said

    288 κι εγώ δεν ξέρω να λεγόταν ποτέ το βερνίκι νυχιών στα γαλλικά «augee» ή παραπλήσιο. Και δεν βλέπω και πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί από το πηλοφόρι σε μπουκαλάκι (στα γαλλικά πάντα). Πιθανολογώ ότι και το τουρκικό λεξικό κάνει εικασίες.

  295. 52, 54 Ευχαριαστώ για την διόρθωση. Παρασύρθηκα από την μετάφραση του doll σε kukla που είδα στο Αγγλο-τουρκικό λεξικό μου (εκδόσεις Renthouse) και βιάστηκα να την θεωρήσω τουρκική λέξη.

  296. Τέκμωρ said

    auge – κοίλη πέτρα, σκάφη για ζώα (ποτίστρα), κοιλάδα εκ του λατινικού alveus κοιλότητα < alvus κοιλιά.
    Τώρα το augée είναι παράγωγο του auge και σημαίνει το περιεχόμενο του "auge".
    Μπορεί άραγε oje < augée ; Η ηχητική ομοιότητα είναι υπέρ της πρότασης καθώς και το j στο oje γιατί απαντάται μόνο σε μη τουρκικές λέξεις. Μήπως το βερνίκι δεν ήταν μόνο για νύχια αλλά και για άλλα αντικείμενα (έπιπλα/εργαλεία); Μήπως το βερνίκι αυτό το έφτιαχναν μέσα σε σκάφη οπότε και είναι το περιεχόμενο της σκάφης ; Μήπως οι Τούρκοι έμαθαν τον τρόπο κατασκευής του από τους Γάλλους και πήραν μαζί και την λέξη για το περιεχόμενο της σκάφης;
    Οι ορισμοί των λέξεων είναι από το Μέγα Γαλλοελληνικό Λεξικό του Αντώνιου Ηπίτη.
    Το Le Petit Robert αναφέρει ότι η λέξη augée βρίσκεται γραμμένη πρώτη φορά το 1458.

  297. π2 said

    62, 293: Περί παραδείσων (στην Περσία και, στα σχόλια, στη Μακεδονία).

  298. gmallos said

    Το ΡΚΚ θεωρείται ακόμα τρομοκρατική οργάνωση. Αλλά για πόσο ακόμα; Ήδη ξεκίνησαν συνομιλίες με τον Οτσαλάν για τερματισμό των «εχθροπραξιών». Χώρια οι αλλαγές (επιτρέπονται τα κουρδικά στα σχολεία ακόμα και στη βουλή). Άρα;

    Εξάλλου δεν θα είναι η πρώτη. Το ΕΑΚ (=Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο), η ΟΑΠ (Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης) κ.ά. δείχνουν το δρόμο.

  299. sarant said

    297: Αξίζει άρθρο (και αυτό) το θέμα…

  300. Μαρία said

    Είναι πολλές οι λέξεις / δάνεια από την τουρκική.
    Μια ματιά εδώ: http://www.rembetiko.gr/forums/showthread.php?t=22575&p=199943#post199943
    προσθέτει πολλές ακόμα στον κατάλογο:

    αραμπάς
    ασίκης
    ατζαμής
    βερεσέ
    γιατάκι
    γιορντάνι
    γιουρούκος
    γιούργια
    καβουρμάς κ.λπ.

  301. christos k said

    Ο Μπαμπινιώτης παραθέτει 636 τουρκικές λέξεις στο λεξικό του αλλά συγκρίνοντας με τις λέξεις στο 105 απο τον σχολιαστή βλέπω οτι λείπουν λέξεις όπως αλμπάνης οπότε δεν αποκλείω να είναι περισσότερες.

  302. Κασσάνδρα said

    Δεν ήξερα τη λέξη δερβένι.
    Ομως η βάρκα δεν είναι καϊκι και
    το φόρεμα της νύφης δεν το στολίζει κόπιτσα,το στολίζει πόρπη.
    Ο στίχος του γνωστού τραγουδιού:
    » Παναγιά μου ένα παιδί να σου φύγει το κιβώτιο»

  303. sarant said

    302: Μισό λεπτό, το «να σου φύγει το καφάσι» είναι άλλο καφάσι, είναι ομόηχο, σημαίνει ‘κεφάλι’ από τκ. kafa = κεφάλι. ενώ το καφάσι με τα ροδάκινα είναι από το kafes = δικτυωτό (και τα καφάσια στα παράθυρα από εκεί είναι), Να ένα ωραίο θέμα για άρθρο.

    301: Στο ετυμολογικό εννοείς; Δεν τις είχα μετρήσει. Αλλά το Μείζον δίνει, είπαμε, κάπου 800.

  304. Πέπε said

    Από αυτό το καφάσι (το κεφάλι) προήλθε το παρατσούκλι κάποιου Βυζαντινού αυτοκράτορα, Μαγκαφάς (μαν-καφάς = κεφάλας, μεγαλοκέφαλος). Επειδή μπορεί μεν να μην είναι κολακευτικό, δεν είχε όμως ετυμολογική διαφάνεια, τελικά του έμεινε μόνο η αυτοκρατορική δόξα και όχι η πραγματική σημασία, με αποτέλεσμα να γίνει κύριο όνομα. Έτσι στην Κάρπαθο υπάρχουν πολλές Μαγκαφούλες (που σε κάθε μη Καρπάθιο ακούγονται απαίσιες!).
    Όμως στις τελευταίες γενιές υπάρχει μια τάση εκσυγχρονισμού – εξωραϊσμού, ακόμη και στη συντηρητική Κάρπαθο. Έτσι τα κορίτσια που πρέπει, κατά το απαράβατο έθιμο, να πάρουν το όνομα της γιαγιάς Φούλας (Μαγκαφούλας) πλέον συχνά γίνονται Σοφίες – Φούλες.

  305. sarant said

    304: Αν είναι έτσι που τα λες, λύνεις ένα αίνιγμα που είχε απασχολήσει τη Λεξιλογία, για την προέλευση του ονόματος Μαγκαφούλα:
    http://lexilogia.gr/forum/showthread.php?13009-Το-όνομα-του-νήματος-είναι-το-νήμα-των-ονομάτων

  306. spyroszer said

    Θεόδωρος Μαγκαφάς ή Μωροθεόδωρος. Ενδεχομένως προέρχεται από την εξελληνισμένη μορφή της τουρκικής λέξης Mankafa (= ανόητος).Ο Σαββίδης υποστηρίζει ότι οι Σελτζούκοι μισθοφόροι του Θεοδώρου μετέφρασαν στη γλώσσα τους το όνομα Μωροθεόδωρος, που αποδιδόταν στον Θεόδωρο, ως Mankato και οι Έλληνες στη συνέχεια το απέδωσαν ως Μαγκαφάς.
    http://www.ehw.gr/asiaminor/Forms/fLemmaBody.aspx?lemmaid=4499

    Και ο μαγκούφης κάποια σχέση θα έχει

  307. christos k said

    303. Όχι Νίκο, μέτρησα τις λέξεις στο μεγάλο.

  308. sarant said

    Οχι με το χέρι, ελπίζω 🙂

  309. gbaloglou said

    293

    Από άλλη εποχή και για άλλον Πέρση βασιλέα:

    σύνθρονον δ’ ὄντα τῶν Θεῶν καὶ συγγενέα τούτων,
    ὃν τετιμήκασιν αὐτοὶ συγκάθεδρον δεικνύντες

    [αγαπημένο κομμάτι από προσφιλείς παλιές ενασχολήσεις — Βυζαντινή Αλεξανδριάδα 1814-15]

  310. ΕΦΗ ΕΦΗ said

    305. Το γυναίκειο όνομα Μισκένη που συναντιέται στη Μάνη, πούθε έρχεται και πούθε κατεβαίνει;

  311. sarant said

    309: Κάτι μού θυμίζει 🙂

    310: Δεν το έχω ξαναδεί. Μισκίνα; αλλά αυτό είναι κακό.

  312. ΕΦΗ ΕΦΗ said

    Ναι το μισκίνης είναι κακό αλλά στη Στούπα έχει το Μισκένη (τις φωνάζουν Τζένη αλλά τη γιαγιά , Μισκένη).

  313. christos k said

    308 🙂

  314. Efi said

    Καλησπέρα,

    εμένα η απορία μου είναι αν λέμε ‘τούρκικα’ ή ‘τουρκικά’.

    Ευχαριστώ εκ των προτέρων.

  315. sarant said

    Και τα δύο τα λέμε, το «τουρκικά» είναι επισημότερο.

  316. Μαρία said

    315
    Εκτός κι αν πρόκειται για τσιφτετέλι και το απαιτεί το μέτρο 🙂

  317. ΑΧΑΙΚΟΣ ΣΕΑ & ΔΟΣ said

    Ελπίζω ότι δεν μιλάμε σοβαρά!!! Είπαμε να επηρεαστούμε από τα τουρκοσύριαλ αλλά και σε αυτό τον βαθμό πάει πολύ… Καλά που την βρήκαν την γλώσσα οι τούρκοι βρέ παιδιά για να τους περισσεύει και για τους άλλους. Εδώ οι ίδιοι βγαίνουν και δημοσιεύουν στις εφημερίδες τους ότι έχουν ελληνική καταγωγή και σωστά το λένε. Για ας σοβαρευτούμε λίγο!!! Παρακαλούμε πολύ την μεγάλη προσοχή σας σε θέματα όπως στις ρίζες μας διότι το κόψιμο από τις ρίζες μας που είναι η γλώσσα μας σημαίνει ότι το δένδρο ξεραίνεται και πέφτει. Και…. « δρυός πεσούσης πάς … ξυλεύεται» Δεν μπορούμε να διανοηθούμε ότι υπάρχουν έλληνες που αμφισβητούν την ελληνικότητα των λέξεων αυτών. Δεν θα κάτσουμε να αναλύσουμε όλες τις λέξεις μόνο την πρώτη φτάνει . Αγάς στα τούρκικα είναι ο διοικητής αυτός που οδηγεί στράτευμα και προέρχεται από την αρχαία λέξει «Άγω» που σημαίνει οδηγώ, δίνω οδηγίες , μεταφέρω διοικώ.
    ΑΓΩ… ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΝΘΕΤΑ ΤΟΥ
    Το ρήμα άγω είχε αρχικά τη σημασία μεταφέρω, οδηγώ αγέλη ζώων ή σκλάβων. Στον Όμηρο η έννοια διευρύνεται και αποκτά τη σημασία γενικά οδηγώ και ειδικότερα οδηγώ στρατιώτες. Οι προστακτικές άγε, άγετε με τη σημασία «εμπρός, λοιπόν» χρησιμοποιούνται ως επιρρήματα. Είναι πιθανό για όλα τα σύνθετα με δεύτερο συνθετικό τη λέξη αγός π. χ. στρατηγός, λοχαγός, όπως και για τη λέξη άγημα, να έχουν δεχτεί ετυμολογική επίδραση από το ηγέομαι.

  318. sarant said

    317: Το να μοιάζουν δυο λέξεις διαφορετικών γλωσσών, δεν σημαίνει ότι η μια λέξη παράγεται από την άλλη. Η τουρκική λέξη παράγεται από παλαιοτουρκική λέξη που σημαίνει τον μεγαλύτερο αδελφό και δεν έχει καμιά σχέση με το αρχαίο άγω, παρά μόνο κάποια ομοιότητα ηχητική. Σας διαβεβαιώνω ότι όλα τα ετυμολογικά λεξικά, ελληνικά και ξένα, δέχονται την ετυμολογία που σας λέω.

  319. […] Πηγή: Σαραντάκος […]

  320. gbaloglou said

    318

    Με την «φερνή» = «προίκα» και τα εις «-φέρνης» Περσικά ονόματα τι γίνεται; ‘Παραδεισένια΄μήπως κι αυτή; Ότι δεν υπάρχει στον Όμηρο (όπως η «φερνή») είναι άραγε ύποπτο μεταγενέστερης Ανατολίτικης προέλευσης; Σε κάθε περίπτωση, η ετυμολόγηση από το «φέρω» δεν με πείθει 🙂

    [Μέγα (;) μυστήριο και η «πολύ-φερνη (νύφη)» … που υπάρχει μόνο στον Ησύχιο!]

  321. 320 Εδώ λέει ότι «[το β’ συνθετικό] farnah is the old Persian cognate of Avestan Xvarənah meaning «splendor, glory». Περισσότερο μπέρδεμα εδώ

  322. sarant said

    320: Ότι η πολύφερνος υπάρχει μόνο στον Ησύχιο δεν το ήξερα και είναι όντως περιεργότατο!

  323. […] Fit to Translate, Part II How flexible are you? Partnering for Success Clients of the Month 220 τούρκικες λέξεις All Hands on Deck The Excuse […]

  324. jim30fullos said

    σωστος o axaikos και προσθετω μπορει να πηραμε κατα λαθος καποιες λεξεις απο τους βλακες αυτοι ομως πηραν απο το σκελετο της αρχαιας ελληνικης γραμματικης,χρησιμοποιουν αττικη συνταξη καθως επισης πιστευω το den τους που σημαινει προηλθε απο την καταληξη της αφαιρετικης πτωσης θεν πχ παλαιοθεν που σημαινει απο παλια,τυχαιο δε νομιζω

  325. MelidonisM said

    πορτοκαλισμό που έμαθα από σχόλια στο σημερινό γιαχούικο αναδημοσίευμα: κιοφτές > κόπτω/κοπτόν κρέας (Λεξ. Νίκου Πασχαλούδη)
    To wiki λέει από τα περσικά کوفتن (kuftan, “to beat, grind, break”)., όπως και οι σύγκοπτοι «Δύσπεπτοι Κεφτέδες» http://www.sarantakos.com/language/keftedes.htm

  326. MelidonisM said

    Κυκλοφορεί και αδέσποτο:
    220 λέξεις που μάθαμε από τα Τούρκικα σίριαλ!

  327. sarant said

    Ναι, λες και πριν δεν τις ξέραμε!

  328. eva said

    Επειδή μιλάω φαρσί δηλαδή περσικά μπορώ να αναφέρω εκατοντάδες κοινές λέξεις.δεν ξέρω ποιος τις πήρε από ποιον όμως είναι απόδειξη ότι οι γλώσσες είναι ζωντανες.

  329. sarant said

    328: Συνήθως, τα τουρκικά δανείστηκαν λέξεις από τα περσικά.

  330. Β. said

    «Κεμαλιν ανταμλαρί χαρμανλαρντάν ιντιλέρ,

    Σαλέ γκιουνού Φουλατζιγι μπαστιλάρ,

    γκιουζέλ καριλαρί αϊρί κοϊντουλάρ,

    βε τσιπλάκ οϊναττιλάρ.

    Τσοτζουκλαριμιζι όλμεντεν μεζαρά κοϊντουλάρ,

    ερκεκλερί κλίσενιν ιτσιντέ γιαχτιλάρ,

    παπαζιν αγζινά γκεμλερί γκετσιρντιλέρ.

    Γετίς Γιουνανιστανίμ, γετίς, γιαρντίμ κίμσεντεν γιόκτουρ.»

    Φούλατζικ: Ένα «Δίστομο» στη Βιθυνία τον Ιούνη του 1920

  331. – Δεν ειδα πουθενα το «φιλντισι». (fil=ελεφας + diş=δοντι).

    – Η ψυχαγωγια ειναι στα τουρκικα eğlence (ελεντζε, το ğ (μαλακο g) δεν προφερεται καθολου σημερα. π.χ. ağa=α_α (αγας), Erdoğan=Ερντο_αν κλπ). Υποπτευομαι οτι παλαιοτερα προφεροταν πιο εντονα το ğ.
    Ετσι εξηγω γιατι στα ελληνικα εχουν περασει ολες οι αντιστοιχες λεξεις με γ: π.χ. γουρι (uğur),uğur-suz(ατυχος, γουρσουζης), uğur-lu (τυχερος) κ.α., μια και η μεταφορα γινοταν μονο προφορικα (πρβλ patates, domates …).
    Το εγλεντζε μου θυμιζει το σχολιο #156 για το «εκλέντιον». Το τουρκικο k συχνα τρεπεται σε ğ. Η λεξη στα ελληνικα αποδιδει τον ανθρωπο της ψυχαγωγιας, κοινως «γλεντζε». Απο την ενσωματωση της με αυτη την εννοια στα ελληνικα, προηλθε το «γλεντι» και τα αξ αυτου παραγωγα. Ας γνωμοδοτησουν και οι Τουρκομαθεις της παρεας.

    Ακομη, σημειωνω τα παρακατω στα τουρκικα οπως τα βρηκα. Πολλα τα ξαναειπαμε, αλλα με την τουρκικη γραφη τους εχουν αλλη χαρη…

    Ρητα: Dünya döner=η γη γυριζει (Galileo),
    Tencere(τεντζερε) yuvarlandı kapağını buldu = Κυλισε ο τενζερης και βρηκε το καπακι (yuvarlak=στρογγυλος, kapak=καπακι)

    Απο τα ελληνικα: sürü (σωρος), liman, vaftiz(βαπτιση), okul (σχολη), kutu (κουτι φλιτζανι), pazar, dert(ντερτι), sevda(αγαπη), zor(ζορι,δυσκολια), yapı, bela, rezil, dip(πυθμενας > ντιπ για ντιπ), kocaman(τεραστιος), çocuk(παιδι, τσουτζεκι), ördek(παπια, ορτυκι;), damar(φλεβα, ορυχειο), aralık(αναπαυση), çatal(πηρουνι, «τα νευρα μου τσαταλια..), kücük(μικρος, κουτσικος), bol(μπολικος), perde(μπερντες), buz(παγωνια), müsteri(πελατης), hava(αερας), dört(=4), hayır(το καλο, προκοπη), meme(γυναικειο στηθος), bahçe, koçan(κοτσανι), dağlar(=βουνα, νταγλαρας), tamam(τελειος, ενταξει), mavi(γαλαζιος), cavlak(γυμνος, καραφλος>ζαβλακωθηκα!) maymun(πιθηκος), fırtına(καταιγιδα, ιταλ.), kılavuz(καθοδηγητης, κολαουζος), direk(ιστος, ντερεκι).

  332. sarant said

    Κι άλλες λέξεις λείπουν, αλλα΄είπαμε δεν έφτιαξα εγώ το λημματολόγιο.

  333. Παντελής said

    Φυσικα δεν ειναι ολα τα τελευταια απο τα ελληνικα! Μεταξυ κουτιου και φλυτζανιου εχουν κοπει καποιες γραμμες. Φαινεται οτι κουραστηκε και το σχολιο και εκανε μονο του περικοπες…

  334. ειρηνη said

    παρα πολυ ενδιαφερον. γνωριζω σχεδον ολες τις λεξεις αν και για μερικες δεν γνωριζα οτι ειναι τουρκικες.
    μια επισημανση και μια ερωτηση. απο την λιστα λειπει το σουτζουκι, εγω εψαχνα για σουτζουκακια και σας βρηκα!!!
    η ερωτηση ειναι οσο αφορα τον μπαμπα. στην τοσκανη κυριως, τον πατερα αντι papà που λεγεται στην υπολοιπη ιταλια τον φωναζουν babbo.
    συγχαρητηρια για την δουλεια σας.
    ειρηνη

  335. IN said

    Αυτό εδώ (που το βρήκα προσπαθώντας να τεκμηριώσω ότι η λέξη «τζουτζούκος» προέρχεται από τα τουρκικά) το ξέρουμε;

  336. Μανούσος said

    317
    Σχετικά με τον αγά κλπ
    επειδή συχνά δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν η φωνολογία δημιουργούνται φαινομενικές ομωνυμίες ή ομοηχίες που οδηγούν σε παρατράγουδα. Εν προκειμένω η λέξη αγάς είναι πέρασε στην οθωμανική τουρκική (η οποία πρέπει να διακρίνεται από την σύγχρονη τουρκική για λόγους συντακτικούς, λεξιλογικούς και φωνολογικούς εκτός όλων των άλλων) από την νέα περσική (φαρσί) όπου η λέξη προφέρεται ως αγά αλλά με γλωττιδική προφορά του γ (γράφεται με το αρβικό q) και ομοιάζει με βαθύ λαρυγγικό γ (όπως ο ήχος της γαργάρας). Στην καθημερινή προφορά είναι πολύ ελαφρύτερο από το ελληνικό γ. Η λέξη είναι μογγολικής προέλευσης μέσω της νέας Περσικής στην οθωμανική Τουρκική κλπ. όπως και πληθώρα άλλων λέξεων που σημαίνουν τίτλους και αξιώματα δεν δεν είναι τουρκικής προέλευσης αλλά αραβικής (σουλτάνος, χαλίφης) περσικής (Σάχης, παντισάχ, χότζα) ή άλλων γλωσσών (χαν-χατούν) όπως η σογδιανή ή άλλες κεντρασιατικές γλώσσες ή και η ελληνική (εφέντι), και καθιερώθηκαν από την εθιμοτυπία κυρίως των Ιλχανιδών Μογγόλων της Περσίας ή και από τους Μαμελούκους της Αιγύπτου. Γενικά η περσική γλώσσα υποκετάστησε σε μεγάλο βαθμό από τον 9ο -1ο αι. την αραβική ως γλώσσα της παιδείας, των επιστημών, οικονομίας, διοίκησης και της λογοτεχνίας (εξ ου και η φράση μιλάει φαρσί), ενώ τα αραβικά διατηρήθηκαν στην πρώτη θέση στην θρησκεία και την θεολογία (ή «αραβική φιλοσοφία» όπως την αποκαλούν πολλοί). Οι λέξεις λοιπόν που μπήκαν στην οθωμανική τουρκική φιλτραρίστηκαν από την περσική (φαρσί), ώστε και η πληθώρα των αραβικών λέξεων παρελήφθησαν από τους οθωμανούς ήδη με περσική εκφορά και σημασία. Η φωνολογική μετάλαξη προχώρησε, ώστε να υποταχθεί η περσική φωνολογία στην φωνηεντική αρμονία της οθωμανικής (η οποία διαφέρει σε κάποιο βαθμό από την σύγχρονη τουρκική). Πολλές από αυτές πέρασαν στην νέα ελληνική είτε απ’ ευθεἰας εἰτε μέσω περαιτέρω φιλτραρίσματος άλλων βαλκανικών γλωσσών, με αποτέλεσμα, όταν τις ερευνάμε χωρίς να ελέγχουμε την φωνολογία τους να καταλήγουμε σε συγχύσεις. Με δεδομένες τις τεράστιες διαφορές των τριών γλωσσών του Ισλάμ (ανήκει η κάθε μία σε διαφορετική οικογένεια!) και το πώς αυτές φτάνουν στην νέα ελληνική… η Βαβυλωνία και οι παρεξηγήσεις είναι δεδομένες. χρειάζεται προσοχή σε λέξεις όπως μπαμπά και μαμά καθώς δεν πρέπει να θεωρούνται ως τουρκικές ή κάτι άλλο αλλά ηχοποιητικές από τις πρώτες συλλαβές που έχει το παιδί την δυνατότητα να εκφέρει για πρώτη φορά βάσει των ερευνών της ψυχογλωσσολογίας. Οι διαφοροποιήσεις όταν είναι κραυγαλέες μόνο μπορούν να δώσουν στίγμα πολιτισμικό (μαμα στην γεωργιανή σημαίνει πατέρας αντίθετα προς την συντριπτική πλειοψηφεία γλωσσών -άσχετων μεταξύ τους που σημαίνει πατέρας). Είναι κρίμα που δεν υπάρχει έρευνα στην Ελλάδα (ούτε και στο εξωτερικό) για τις επιδράσεις άλλων σημιτικών γλωσσών στην ελληνική, ίσως επειδή θεωρείατι κάτι τέτοιο σαχλαμάρα (συριακά αρμαϊκά: σάχλα μάρα βλακεία μεγάλη). Επί τη ευκαιρία το χαράτσι είναι επίσης παλαιά αραμαϊκή λέξη όπως και ο τσελεπής (σαλιμπί- τσαλιμπί -είναι το γράμμα σαντ που γίνεται τσ σε κάποιες διαλέκτους από την ρίζα σ-λ-μπ σταυρός σαλιμπί=θεολόγος, συνεκδοχικά μορφωμένος, τζέντλμαν). Και άλλα τα οποία είναι αρκετά και ενδιαφέροντα αλλά μιας και πρόκειται για την τουρκική ας πούμε και μερικές που νομίζουμε ότι είναι αλλά δεν είναι: κοκώνα/δεσποινίς ή κυρία (γεωργιανή), γκέμι<κημός (φίμωτρο, βλ. το ευαγγελικό και βιβλικό οὐ κημώσεις βοῦν ἁλοῶντα Κορινθ. Α΄ 9,9), τεφτέρι (αραβ. νταφταρ), το οποίο μαρτυρείται στην νέα ελληνική και ως δεφτέρι (από το διφθέρα, δέρμα που χρησιμοποιείται για γραφή, αναφέρεται από τον Ηρόδοτο ότι το χρησιμοποιούσαν οι Πέρσες). Επί πλέον το μπαρούτι έχει από την εμφάνισή του σχετιστεί με την λέξη πυρίτις (ίσως παρετυμολογικά ίσως όχι, είναι ακόμη ανεπαρκώς διερευνημένο), το τσακάλι/ζαγάρι ετυμολογείται από παλαιότερη ινδευρωπαίκή ρίζα *jagaru (δεν έχω εύκαιρη την παραπομπή) καθώς απαντάται σε παραλαγές μέχρι την ιβηρική χερσόννησο και την Σαρδηνία, το χάζι/χαζεύω θα πρέπει να σχετιστεί μάλλον με το συριακό αραμαϊκό "χζα" κοιτάζω, φουντούκι (νομίζω γνωστό, από το ποντικόν κάρυον -του Πόντου, μεγάλη παραγωγή μέχρι σήμερα), δεν υπάρχει Π στην αραβική και τρέπεται σε Φ, οπότε πρέπει να λογιστεί και για την Τουρκική ως έμμεσο δάνειο από την ελληνική και όχι απ' ευθείας. Πλην της απλής απ' ευθείας συγκρίσεως θα πρέπει να ληφθεί υπ' όψιν πότε και πώς μαρτυρούνται οι λέξεις και οι φράσεις, ενώ η τοπικές διάλεκτοι (ελληνικές, τουρκικές, αραμαϊκές, κουρδικές, αρμενικές, καυκάσιες κλπ) ιδίως της Μικρασίας είναι ακόμη και σήμερα ανεπαρκώς μελετημένες για πολλούς και ευνοήτους λόγους. Επί παραδείγματι το πρόθεμα (Ι)Σταν- (Ισταμπούλ) φαίνεται αρμανοϊρανικής προέλευσης και όχι τουρκικής: ενδεικτικά: Μαράκανδα-Σαμαρκάνδη, άλλες λιγότερο προφανείς σε τοπωνύμια: χωριό Τσιγκελι(οβο) νυν Άγκιστρο, πλην όμως λάθος μετάφραση καθώς υπάρχει η διαλεκτική μορφή της Τουρκ. Τσεγκελλί, δηλ. (χωριό) με καμπάνα(ριό), συνεπικουρούμενο από δεκάδες τοπωνύμια στην σημερινή Τουρκία. (γεωργιανά τσαγκί [σατζάγκ-νταπενί εν χορδαίς και τυμπάνοις] αρχικά ακκαδική λέξη ζακκάλ, ο ήχος κρούσης (εγχόρδου κυρίως) μουσικού οργάνου αφού αρχικώς σημαίνει άρπα αλλά στα αραβικά συμφύρεται με το ελληνικό κύμβαλο σαντζ και τζανκ'-μαλακό κ, όπως "κι"). Τέλος το περίφημο Μπουντρούμι, δεν είναι τουρκικό ακριβώς αλλά παραφθορά του Petronium της σημερινής Αλικαρνασσού (Μπόντρουμ), που είχε καταληφθεί από τους Ιωαννίτες οι οποίοι έχτισαν το κάστρο του Αγίου Πέτρου, το οποίο είχε τόσο φρικτές φυλακές που κατήντησε συνώνυμο…. Η παραφθορά λέξεων στην νέα Ελληνική και ιδίως σε διαλέκτους δεν έχει καθόλου μελετηθεί, αλλά εξ όσων έχω παρατηρήσει καταλήγει σε ακραίους τύπους λέξεων, ιδίως σε ό,τι αφορά παλαιότερες εποχές και διαλέκτους που υφίστανται ισχυρές ξένες επιδράσεις. Συχνά όμως και η απ' αυθείας πρόσληψη λέξεων γίνεται με μεγάλες παραμορφώσεις: ενδεικτικά barbe imperiale (δηλ. μούσι και μουστάκι τύπου Ναπολέοντος Γ΄) σώζεται έως σήμερα τουλάχιστον στα Μεσόγεια της Αττικής ως (Θα σου γ… το μπαμ τρελελέ) ενώ αναφέρεται και στο εγκυκλοπαιδικό λεξικό του Ελευθερουδάκη ως Μπαμ τερλελέ. Ακόμη το μπινές μάλλον από το γαλλικό binee (δηλ. συνδυασμένος και από τις δύο… αμφιφυλόφιλος), ενδεχομένως και η αλάνα με το αλώνι θα πρέπει να επανεξεταστούν. Θα πρέπει να θυμόμαστε ό,τι πολλοί ελληνόφωνοι είτε ως παιδιά (γενίτσαροι) έφεραν παρεφθαρμένο λεξιλόγιο στην τουρκική είτε ελληνικές λέξεις σε χρήση από αλλογλώσσους, ως lingua franca των Βαλκανίων έως και τον πρώιμο 19ο αι. και γλώσσα των πεπαιδευμένων ορθοδόξων, συνεισέφερε λέξεις διαλεκτικές που παραμορφώθηκαν περαιτέρω στην τουρκική. Άρα συχνά θα πρέπει να καταφεύγουμε σε αναζήτηση ομωνύμων-συνωνύμων με τις άλλες τουρκικές γλώσσες και τις Κεντρασιατικές για να είμαστε σίγουροι ότι πρόκειται για μη ελληνική ή μη βαλκανική λέξη (αφού δεν είναι σπάνιες και οι θεωρούμενες ως τουρκικές που όμως είναι αλβανικές ρουμανικές σλαβικές κλπ). Να συμπληρώσω επίσης στην λίστα την λέξη τζούφιος/ζούφιος (αραβικό αρχικώς), κούφιος, τζίφρα (σιφρ αραβικά-μηδέν, αριθμός) και μιας και πιάσαμε και τα ακατάλληλα, κωλομπαράς όπου παραμένει νομίζω το "ω" (όχι από τον κώλο όμως) από το "ου" του γουλαμ-παρά/έ γουλάμ αγόρι (συνήθως νεαρός υπασπιστής) και παρέ μετχ του παριντάν (περσ. σκίζω)…. Κλείνω τις παρατηρήσεις μου με την ενδιαφέρουσα διασύνδεση "ορίζω-ορισμός-ορίσατε" που απηχείται από το περσικό "φαρμουντάν-φερμάν-μπε-φαρμαϊντ" υπονοώντας σημασιολογικό δανεισμό ή αντιδανεισμό, καθώς για την ελληνική γλώσσα η λέξεις αυτές μαρτυρούνται σε χρήση διοικητική τουλάχιστον από την βυζαντινή εποχή, ενώ κατόπιν γενικεύεται η χρήση τους, εν ολίγοις υπάρχουν και οι δάνειες σημασίες, πεδίο απολύτως ανεξερεύνητο!

  337. Ενδιαφέρουσα λίστα, και συμφωνώ απόλυτα ότι οι λέξεις είναι ελληνικές – η καταγωγή μπορεί να μην είναι. Όπως η λέξη «sympathy» είναι αγγλική, κτλ. Έτυχε να σχολιάζω τη μια από τις λέξεις σε ένα δικό μου άρθρο – ενώ η σύγχρονη μορφή προέρχεται από τα τούρκικα, πρόκειται για αντιδάνειο, και έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία, και στα ελληνικά, και στα αγγλικά, οπου πέρασε η αρχαιοελληνική λέξη. Μιλάω για τις λέξεις «μαϊντανός» και «πετροσέλινον». http://alexpolistigers.wordpress.com/2013/11/13/parsley/

  338. sarant said

    337: Συμφωνώ απόλυτα, δείτε κι ένα παλιότερο δικό μου άρθρο για το ίδιο θέμα:

    Μαϊντανός στη σούπα

    336: Να με συμπαθάτε, αλλά τώρα είδα το σχόλιό σας. Έτσι πυκνό που βγήκε δύσκολα διαβάζεται. Στα περισσότερα συμφωνώ, αν και όχι σε όλα, θέλω να το διαβάσω με προσοχή και με την ησυχία μου.

  339. λαπαθίτισσα said

    Δελήκηπος είναι χωριό στην Κύπρο και είναι το μοναδικό που είναι σύνθετο μιας τουρκικής και μιας ελληνικής λέξης. Ό Τρελλός Κήπος είναι όμορφο χωριό και έχει ένα πολύ σπουδαίο Ελαιώνα στον οποίο διοργανώνονται κονσερτα το Καλοκαίρι από το Ίδρυμα Φάρος (Pharos Arts Foundation). Αν βρεθείτε στην Κύπρο μην τα χάσετε.

    Ανάλογα έχουμε το Δεληβοριά.

    Εγώ θα έλεγα ότι οι λέξεις παρά (χρήμα), παράδες, εκσικ παρα (δεν ξέρω τη σημασία αλλά το έχω ακούσει) και παραλής (φραγκάτος) χρησιμοποιουται πολύ συχνά στην Κύπρο.

  340. λαπαθίτισσα said

    337 Και το empathy είναι επίσης αγγλική λέξη, αλλά έχει εντελώς το αντίθετο νόημα από την ελληνική εμπάθεια. Η ίδια λέξη «εχει παρεισφρύσει» στα Ισπανικά. Θυμάμαι ένα φίλο ψυχολόγο που είχε σπουδάσει στην Κούβα και σε μια δημόσια συζήτηση είπε: πρέπει να δείχνουμε εμπάθεια στους στρατιώτες. Τότε σηκώνεται ένας ταξίαρχος και λέει: είπαμε να είμαστε αυστηροί αλλά εμπάθεια; προς θεού, γιατί;

  341. Λ said

    Σήμερα πήγα σε μια διάλεξη για τις εθνογραφικές συλλογές της οικογένειας Πιερίδη και έμαθα ότι το γιορτάνι, που είναι δανεισμός από το την τουρκική λέξη yordan, στην Κυπριακή διάλεκτο λέγεται (ο) γκερτανές.

  342. Νίκος Μπαλάσκας said

    Μερικές μεσαιωνικές ελληνικές λέξεις, που χρησιμοποιήθηκαν και από τους Τούρκους μετά την έναρξη συγχρωτισμού των δύο λαών, δημιουργούν (σε ορισμένους) την εντύπωση ότι είναι τούρκικες. Οι περισσότερες είναι λαϊκές λέξεις (που πλάστηκαν από τον απλό και όχι πάντα εγγράμματο λαό των βυζαντινών χρόνων), αν και σε μερικές υπάρχει και λόγια παρέμβαση. Είναι αυθεντικές ελληνικές λέξεις και δεν αποτελούν «αντιδάνεια», εφόσον η δημιουργία, η διαμόρφωση και η βασική μετεξέλιξή τους έγιναν από Έλληνες της βυζαντινής περιόδου (ιδιαίτερα της Κωνσταντινούπολης και της Μ. Ασίας). Οι παρανοήσεις που δημιουργούν σύγχυση σχετικά με την προέλευση των συγκεκριμένων λέξεων έχουν σχέση με τα εξής:
    -Πολλοί πιστεύουν εσφαλμένα ότι οι φθόγγοι «τσ» και «τζ» είναι καταγωγής τούρκικης, ενώ στην πραγματικότητα προέρχονται:
    # από την παραφθορά του «ξ» σε «τσ» (ιδιαίτερα στην πρόθεση «εξ») π.χ. εξατίζω>τσατίζω
    # από την παραφθορά του «δ» σε «ζ» και «τσ» π.χ. καρφίς >καρφίδα >καρφίζα >καρφίτσα
    # από σύνθεση λέξεων που περιέχουν «τ» και «σ» π.χ. ούτως+ει >ουτωσί >έτσι
    # από την παχιά προφορά του «κ» (όπως στη διάλεκτο της Κρήτης) π.χ. σκέπη >στσέπη >τσέπη
    # από την παχιά προφορά του «τ» (όπως στα αγγλικά το «motor» ακούγεται σαν «μότσορ» ) π.χ. κατοικίδιο >κατσοικίδιο >κατσίκι
    -Πολλοί πιστεύουν εσφαλμένα ότι ο φθόγγος «μπ» είναι καταγωγής τούρκικης, ενώ στην πραγματικότητα προέρχεται:
    # από τη συμπροφορά του «π» με το «ν» στην αιτιατική π.χ. τον παπά> το μπαμπά
    # από την παραφθορά του «β» σε «π» και «μπ» π.χ. βορράς> μπόρα
    -Πολλοί πιστεύουν εσφαλμένα ότι ο φθόγγος «ντ» είναι καταγωγής τούρκικης, ενώ στην πραγματικότητα προέρχεται:
    # από τη συμπροφορά του «τ» με το «ν» στην αιτιατική π.χ. την τολύπη> τη ντουλάπα
    # από την παραφθορά του «δ» σε «ντ» π.χ. δαής> νταής
    -Καταλήξεις όπως -άκι, -ίκι, -έτι, -άνι, -άρι είναι τα ελληνικά υποκοριστικά -άκιον,-ίκιον, -άριον και παρόμοια
    -Καταλήξεις ιδιότητας όπως -ας, -τζης, ιτζής είναι οι ελληνικές καταλήξεις -εύς>-έας>άς και -ιδεύς>ιζεύς>ιζής>ιτζής
    -Η κατάληξη των ονομάτων «-ογλου» προέκυψε από τη μετεξελιγμένη προφορά του «-όπουλου» > όπλου > όγλου (π.χ. Μητρόπουλου>Μητρόγλου)
    -Τα συνηθέστερα πάθη φθόγγων που δημιουργούν μετεξελίξεις της προφοράς λέξεων αυτού του τύπου είναι:
    # πάθη συμφώνων ξ>τσ>τζ, δ>ζ.τζ, δ>ντ, θ>ζ>τζ, χ>κ, χ>γ, β>μπ, π>μπ, γ>γκ, γ>τζ, στ>τσ>τζ, φ>π>μπ, ψ>τσ
    # πάθη φωνηέντων ω>ου, ω>αυ, υ>ου, α>ε , στην αιολική διάλεκτο το «υ» προφερόταν σαν «ου» — αυτός=αούτος και αβούτος.

    Ιδού οι λέξεις που συνόδευαν το κείμενο και η (εξ ελληνικών) ετυμολογία τους:

    ΑΓΑΣ (δεσποτικός-αυταρχικός), άγιος
    ΑΓΙΑΖΙ (πρωινό ή νυχτερινό κρύο), <αγιάζει (σε κάνει άγιο από την ταλαιπωρία, "σε αγιάζει")
    ΑΛΑΝΑ (ανοιχτός χώρος), <αλώνι
    ΑΛΑΝΙ (αλήτης), <αλοάω, αλέω = αλωνίζω, γυρίζω γύρω
    Αμπάρι <εμπόριον
    Ασίκης <άση=πόθος, # ερωμένος, αρρενωπός
    Αφέντης <<αυθέντης θ) + έντο (αόρ. β΄του ίημι). Ο κινούμενος (ενεργών) με την θέλησή του
    Αχούρι <μετγ. αχύριος < «σωρός από άχυρα» < αρχ. άχυρον
    Άχτι άχθιον # εννοείται ψυχικό βάρος
    ΓΙΑΚΑΣ (περιλαίμιο), οίαξ > ύαξ, του ύακος, τον ύακα> τον γιακά # διότι αποτελεί τον οδηγό του ενδύματος
    ΓΙΑΟΥΡΤΙ (πηγμένο γάλα), <υγίαρτος <υγεία + άρτος = υγιεινό φαγητό
    ΓΙΑΠΙ (οικοδομή), <ιάπιον <ιάπτω=χαλώ, ρίχνω, ασχημίζω ("ιάπτω" από το ίω=πηγαίνω+άπτω=συνδέω)
    ΓΙΑΡΜΑΣ (ροδάκινο), <υγεία + αρμός γιαρμός >γιαρμάς (από το αρμόζω=τακτοποιώ) # φτιάχνει την υγεία
    Γιαχνί <αχνός <αχνίζω
    ΓΙΛΕΚΟ (περιθωράκιον), γυλιό) + έχω >γυλέχω >γυλέκο (από το γύρος>γύριος>γύλιος # περιβάλλει γύρω γύρω (όπως ο γυλιός των στρατιωτών)
    ΓΙΝΑΤΙ (πείσμα), έγνοια τι >γνοια τι > γινάτι
    ΓΙΟΥΡΟΥΣΙ (επίθεση), όρμησις (εφόρμησις) > ούρμησι > ούρουμσι > ούρουσι
    Γιούχα <ιαχή
    ΓΚΑΙΝΤΑ (άσκαυλος), γάϊδα και γκάϊδα =όργανο που ακούγεται σαν ογκάνισμα όνου
    ΓΚΕΜΙ (χαλινάρι), άγημα, ηγεμών>ηγέμιο >γέμιο >γκέμι # μέσο καθοδήγησης
    ΓΛΕΝΤΙ (διασκέδαση), <χλεύη < χλευάζω γλεύη > γλέμπη > γλέντη (ντ>μπ) >γλέντιον
    ΓΟΥΡΙ (τύχη), <γύρος γούριος (με προφορά του «υ» ως «ου»)
    ΓΡΟΥΣΟΥΖΗΣ (κακότυχος), <γουρσούζης <γούρι + σώζω = μου λείπει το γούρι
    ΔΕΡΒΕΝΙ (κλεισούρα), <δέρη (ή δέρα ή δειρή από το δέρα=δέρμα) = κοίτη χειμάρρου + βαίνει # διότι στο βάθος της κλεισούρας περνάνε χείμαρροι
    Δράμι <δραχμή<δράττω=πιάνω μετο χέρι
    ΕΡΓΕΝΗΣ (άγαμος), <εριγένης < ρίζα ερι=δυνατός + γένος # επειδή διατηρεί το γένος του
    ΖΑΜΑΝΙΑ (μεγάλο χρονικό διάστημα), ξαμήνια > ξαμάνια >ζαμάνια
    ΖΑΡΖΑΒΑΤΙΚΑ (λαχανικά), αιολικό ζαβατός > ζαβατικός) > ζαρά ζαβατικά # πρόσκαιρα φυτά (εποχιακά)
    Ζεϊμπέκικος <Ζευς + μπέκος (=άρτος), βέκος ή μπέκος = μπουκιά, ψωμί, αρτοζηνός = άρτος του Δία
    ΖΟΡΙ (δυσκολία), ζωγρία = σύλληψις ζωντανού, αιχμαλωσία > ζώγρη > ζώρη
    ΖΟΥΜΠΟΥΛΙ (υάκινθος), ζίβουλη >ζιμπούλιον > ζιμπούλι #το άνθος των δίβουλων (άστατων) γυναικών
    ΚΑΒΓΑΣ (φιλονικία), <καυγάς < καίω < καύμα <καύγμα
    ΚΑΒΟΥΚΙ (καύκαλο), κυβούκιον # περίβλημα
    ΚΑΒΟΥΡΔΙΖΩ (φρυγανίζω-ξεροψήνω), κάβειρος
    ΚΑΖΑΝΙ (λέβητας), καϊάς >καϊσάνιον >κασάνιον >καζάνιον
    ΚΑΙΚΙ (βάρκα), <καίω <καϊά < καΐδιον (όπως αποκαΐδι) < καΐκιον # από τις φωτιές που άναβαν για πυροφάνια
    Καϊμάκι καυμάκιον
    ΚΑΛΕΜΙ (γραφίδα), καλάμι
    ΚΑΛΟΥΠΙ (μήτρα-πρότυπο), <καλόπους (καλαπόδι)
    ΚΑΛΠΙΚΟΣ (κίβδηλος), κάλπις = κλεψύδρα, κληρωτίς,# διότι μπορεί να σε ξεγελάσει
    ΚΑΠΑΚΙ (σκέπασμα- κάλυμμα), σκέπη > σκέπας > σκεπάκιον
    ΚΑΡΑΟΥΛΙ (φρουρά-σκοπιά), <κάρα=κεφάλι, πρώτος + όλοι = μπροστά όλοι = εμπροσθοφυλακή
    ΚΑΡΠΟΥΖΙ (υδροπέπων), καρπόσιον
    ΚΑΣΜΑΣ (αξίνα-σκαπάνη), <χασμάς < χάσκω # ανοίγω τρύπες σκάβοντας
    Καταΐφι <κατά + υφή = πολύ ψιλής υφής, ψιλοκομμένο
    ΚΑΤΣΙΚΑ (ερίφι-γίδα), <κατοικίδιον <κατσοικίδιον <κατσίκιον #το κατεξοχήν κατοικίδιο ήταν η γίδα
    ΚΑΦΑΣΙ (κιβώτιο), κυβούκιον > καβούκι >καφούσι
    ΚΕΛΕΠΟΥΡΙ (ανέλπιστο εύρημα), <κέλομαι = καλώ + πόρος = έσοδο < κελεπόρος < κελεπόριον
    ΚΕΦΙ (ευδιαθεσία), κι ευθυ >κέφι
    Κεφτές <κοπτός < κόπτω = ψιλοκομμένο κρέας
    ΚΙΜΑΣ (ψιλοκομμένο κρέας), <χυμάς <χύμα < χύνω <χιμώ <χέω # διότι ψιλοκόβοντας το κάνουμε να ρέει
    ΚΙΟΣΚΙ (περίπτερο), στέγαστρα με κολόνες γύρω
    ΚΟΛΑΙ (ευκολία-άνεση), ευκολάι > κολάι
    ΚΟΛΑΟΥΖΟΣ (οδηγός), <κολεούχος <κολεός (=θήκη) + έχω # θήκη που μεταφορικά σημαίνει και οδηγός
    ΚΟΠΙΤΣΑ (πόρπη), κοπή > κοπίδι > κοπίδα > κοπίζα (δ>ζ>τσ)
    ΚΟΤΖΑΜ (τεράστιος-πελώριος), κοτός+άμα=ταυτόχρονα >κοτοσάμα >κοτσάμα >κοτζάμ #μεγάλος και ατρόμητος
    ΚΟΤΣΑΝΙ (μίσχος), κόψω >κόψη > κοψάνι >κοτσάνι
    ΚΟΤΣΙ (αστράγαλος), κόψω > κόψη > κότση
    ΚΟΥΒΑΡΝΤΑΣ(γενναιόδωρος-ανοιχτοχέρης), <κόβαρος, κουβαράς, κουβάρι
    ΚΟΥΒΑΣ (κάδος-αγγείο), κούβος («υ» > «ου»)
    ΚΟΥΜΠΑΡΑΣ (δοχείο χρημάτων), <κόβαρος, κουβαράς, κουβάρι
    ΚΟΥΣΟΥΡΙ (ελάττωμα-μειονέκτημα), έκοψα > κοψός > κοτσός (ψ>τα) > κουτσός > κούτσουρο >κουτσούρης
    ΚΟΥΤΟΥΡΟΥ (ασύνετα-απερίσκεπτα), <κουτός (=ανόητος) + ορώ (=βλέπω) # βλέπω χωρίς να σκέπτομαι
    ΛΑΓΟΥΜΙ (υπόνομος-οχετός), <λαγός + εμώ # όπως σκάβει τρύπες ο λαγός
    ΛΑΠΑΣ (χυλός), λάσπη
    ΛΕΒΕΝΤΗΣ (ανδρείος-ευσταλής), λεμβέτης ή λεμβίτης # αυτός που οδηγεί βάρκες είναι ιδιαίτερα στιβαρός
    ΛΕΚΕΣ (κηλίδα), κηλίς > αντιμετάθεση ληκίς > λεκές
    ΛΕΛΕΚΙ (πελαργός), <λάσκω, παρκμ. λέλακα ή λέληκα = κράζω, Λέλεξ ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Σπάρτης το 1500 π.Χ., Λέλεγες ήταν οι Πελασγοί κάτοικοι στην Πελοπόννησο αλλά και στην Έφεσο, Λοκρίδα, Βοιωτία, Εύβοια, Ακαρνανία, Θεσσαλία, Λευκάδα, Κυκλάδες.
    Λεφούσι λ, υ>φ – το πλήθος.
    ΛΟΥΚΙ (υδροσωλήνας), λουικός >λοϋκιος # οχετός για την απαγωγή των νερών του λουτρού
    ΜΑΓΙΑ (προζύμη-ζυθοζύμη), <μαϊά < μαία < μητέρα # η αρχική ύλη από την οποία γεννιέται το ψωμί
    ΜΑΓΚΑΛΙ (πύραυνο), μέγα κάλιον >μαγκάλιον
    ΜΑΓΚΟΥΦΗΣ (έρημος), <μέγας + κούφος (κενός) = άδειος, μόνος
    ΜΑΙΝΤΑΝΟΣ (πετροσέλινο-μακεδονίσι), <μακεδονήσι < μακντονής < μαϊντονής < μαϊντανός
    ΜΑΝΑΒΗΣ (οπωροπώλης), <μανόβιος <μανός = χαλαρός,οκνηρός + βίος
    ΜΑΝΤΖΟΥΝΙ (φάρμακο), μασζώνει >ματζώνι >ματζούνι # έχει ευεργετικές θεραπευτικές ιδιότητες
    ΜΑΟΥΝΑ (φορτηγίδα), μαούνι >μαούνια >μαούνα # από το ξύλο της εσωτερικής επένδυσης
    ΜΑΡΑΖΙ (φθίση), <μαραίνω, μαρασμός
    ΜΑΡΑΦΕΤΙ (μικρό εργαλείο), <μαρασμός, μάραμα + εύθετος, ευθέτης, ευθετίζω(=ευθειάζω, τακτοποιώ, φτιάχνω) # φτιάχνει τα χαλασμένα
    ΜΑΣΟΥΡΙ(μικρό ξύλο), <μαζεύω <μάζω (να μάσω)μασόριον = κουβαρίστρα
    ΜΑΧΑΛΑΣ (συνοικία), μαχλός > μαχλάς >μαχαλάς # περιέχει κόσμο και ζωή
    ΜΕΖΕΣ (ορεκτικά), <με ζέση (=τα τρώγω με μεγάλη επιθυμία) # ορεκτικά που προκαλούν επιθυμία φαγητού
    ΜΕΛΤΕΜΙ (άνεμος ετησίας), <μελίτη + άνεμοι = οι άνεμοι που φυσάνε προς τη Μάλτα (βορειοανατολικοί)
    ΜΕΝΕΞΕΣ (εύοσμο λουλούδι), <μενέξενος <μένω (=αντέχω, περιμένω, ποθώ) + ξένος # ποθεί τους ξενιτεμένους (άνθος των ξενιτεμένων)
    ΜΕΝΤΕΣΕΣ (στρόφιγγα), δέσις>δέσιμο>δεσεύς) >μενδεσεύς >μενδεσές # στερεώνει την πόρτσ στον τοίχο
    ΜΕΡΑΚΙ (πόθος), <ίμερος = πόθος υποκοριστικό ιμεράκιον
    ΜΕΡΕΜΕΤΙ (επισκευή-επιδιόρθωση), <μερεμετίζω <εν μέρει + κτίζω # κάνω μερική επισκευή
    ΜΟΥΣΑΜΑΣ (κερωμένο-αδιάβροχο ύφασμα), <μύσις (από το μύω=κλείνω) = σύσφιγξη, κλείσιμο πόρων + αμάω=μαζεύω # αδιαβροχοποιεί και μαζεύει τα υγρά
    ΜΟΥΣΑΦΙΡΗΣ (φιλοξενούμενος-επισκέπτης), <μούσα + φέρω # διότι φέρνει καλή διάθεση
    ΜΠΑΓΙΑΤΙΚΟ (μη νωπό), πάω) > πάει η υγεία της >παϊγιάτης > παϊγιάτικο # διότι έχει χάσει την υγεία, δεν είναι υγιεινό
    ΜΠΑΓΛΑΡΩΝΩ (δένω-φυλακίζω), <παγιώ=σταθεροποιώ + αλάργα=μακριά πάγη=βρόχος>σπάγκος)
    ΜΠΑΙΡΑΚΙ (σημαία), βαϊαρον >υποκοριστικό βαϊαράκιον >μπαϊράκιον (όπως λάβαρο<λαβή + αίρω)
    ΜΠΑΚΑΛΗΣ (παντοπώλης), <βαυκάλιος <βαύκαλις = μπουκάλι (βαουκάλιον>βουκάλιον) # ο μεταχειριζόμενος μπουκάλια
    ΜΠΑΛΤΑΣ (πελέκι), <πέλτη < πελτάζω = ασπίδα, κοντάρι, ξύλο, αιχμηρό όπλο
    ΜΠΑΜΙΑ (ιβίσκος ο εδώδιμος) βάμιος, βάμια > μπάμια # φυτό διαβατικό (εποχιακό)
    ΜΠΑΜΠΑΛΗΣ(ο πολύ γέρος), <παμπάλαιος
    ΜΠΑΜΠΑΣ (πατέρας), παπάς >μπαμπάς #,ομηρικό πάπας («πάπα φίλε» είπε η Ναυσικά στον πατέρα της)
    Μπαξίσι (δώρο) εμβασίσιον >μπασίσιον
    ΜΠΑΞΕΣ (περιβόλι-κήπος), εμβασιά >εμβασεύς >εμπαξεύς # ο χώρος πριν από την είσοδο στο οίκημα
    ΜΠΑΡΟΥΤΙ (πυρίτιδα), πυρίτιον >παρούτιον
    ΜΠΑΤΖΑΚΙ (κνήμη-σκέλη), <βάω = πάω <βάδος (βαδίζω, βάδην) < βαδάκιον <βαζάκιον <παζάκιον <πατζάκι # αυτό που μετέχει στο βάδισμα
    ΜΠΑΤΖΑΝΑΚΗΣ (σύγαμπρος-συννυφάδα), δυοίν>μπιν (binary) + κάννη>καννάκιον>τσανάκιον=βαθουλό πιάτο >μπιν-τσανάκιος>μπιτζανάκης # δύο με κοινό συμφέρον («χωρίσαμε τα τσανάκια μας»)
    ΜΠΑΤΙΡΙΣΑ(πτωχεύω-χρεοκοπώ), <πάτος < πάτωσα < πατερό # έφτασα στον πάτο
    Μπάχαλο πάχαλο >μπάχαλο
    ΜΠΑΧΑΡΙΚΟ (αρωματικό άρτυμα), <βάω=πάω + χάρη # δίνει χάρη στη γεύση
    ΜΠΕΚΡΗΣ (μέθυσος), <βεκρής <βέκος=μπουκιά + ρέω
    ΜΠΕΛΑΣ(ενόχληση), <εμβάλλω = εμπλεκω <εμβολή <εμβολάς <εμβελάς <μπελάς # μπλέξιμο, δυσχέρεια
    Μπερμπάντεμα <περπάτημα
    Μπέσα την πίστη > μπίστη >μπίσση (παχύ «Σ» όπως το αγγλικό «sh»)> μπέσση >μπέσσα
    ΜΠΙΝΕΣ (ασελγής), ευς) αγγλικό bin-, binary, δ>β>μπ) <δυοίν+ευς <μπινεύς <μπινές = αμφιφυλόφιλος (και όχι κίναιδος)
    ΜΠΟΓΙΑ (βαφή-χρώμα), <βοειά <βοϊά = δέρμα βοδιού από το οποίο έφτιαχαν βούρτσες (μπογιά
    Μπόγιας βόγιος >βόγιας >μπόγιας
    ΜΠΟΓΙΑΤΖΗΣ (ελαιοχρωματιστής) <βογιατζής <βοειά <βοϊά = δέρμα βοδιού από το οποίο έφτιαχαν βούρτσες (μπογιά
    ΜΠΟΙ (ανάστημα-ύψος), <εμβοή # βούισμα στα αυτιά από το μεγάλο υψόμετρο
    ΜΠΟΛΙΚΟΣ (άφθονος), <βολικός < ευ + βολή
    ΜΠΟΡΑ (καταιγίδα) βόρας >βόρα
    ΜΠΟΣΙΚΟΣ (χαλαρός), βόσις=βοσκή, ελευθερία κινήσεων >βόσιος και βόσικος > μπόσικος #ελεύθερος να κινείται, όχι δεμένος
    ΜΠΟΣΤΑΝΙ (λαχανόκηπος), <βόσκω <βοσκάνιον < μποσκάνι
    ΜΠΟΥΖΙ (πάγος-ψύχρα), <πήζει < πήγνυμι = παγώνω
    ΜΠΟΥΛΟΥΚΙ (στίφος-άτακτο πλήθος), πολλού έκει >πολούκιον
    ΜΠΟΥΛΟΥΚΟΣ (καλοθρεμμένος-παχουλός), πολλού-ούχος # έχει πολύ πάχος, σωματώδης
    ΜΠΟΥΝΤΑΛΑΣ (κουτός-ανόητος), βόδι > βούδι > βούβαλος, ή βούδαλος > βουδαλάς # κουτός σαν βόδι
    ΜΠΟΥΝΤΡΟΥΜΙ (φυλακή), <εμβάλλω=ρίχνω εντός + δρόμιον < εμβοδρόμιον <μποντρόμιον
    ΜΠΟΥΡΙ (καπνοσωλήνας), <πώρος < πωρίον < πουρίον # λίθος πωρώδους συστάσεως
    ΜΠΟΥΤΙ (μηρός), <πους < ποδός < πόδιον <πούδιον < πούτιον < μπούτιον
    ΜΠΡΕ <μωρέ < μωρός=ανόητος <μωλύω <μυς+λύω = με χαλαρούς μύες, αδύνατος
    ΜΠΟΥΧΤΙΣΜΑ (κορεσμός), <μπούχτησα πόχτησα >πούχτησα # έχω ήδη πολλά
    Μπριτζόλα φρυγανιά) φρυσδόλη >πρισδόλη >πριζόλα
    ΝΑΖΙ (κάμωμα-φιλαρέσκεια), <νεάζει # κάνει σα μικρό παιδί
    ΝΤΑΒΑΝΤΟΥΡΙ (σύγχυση), συμβάν) + τηρώ #επιτηρώ το μέρος όπου συνέβη κάτι (όπου συνήθως έχει κοσμοσυρροή)
    Νταής <δάω=γνωρίζω, διδάσκω νταής
    ΝΤΑΜΑΡΙ (φλέβα-λατομείο), δήμος) >δαμάριον (υποκοριστικό) >νταμάριον
    ΝΤΑΜΠΛΑΣ (αποπληξία), <ταμπλάς <τάβλα «έπεσε τάβλα»)
    ΝΤΑΝΤΑ (παραμάνα-τροφός), <δαδά (πανάρχαια ονοματοποιία από την παιδική γλώσσα, όπως μαμά, παπά, βάβω κλπ)
    ΝΤΑΡΑΒΕΡΙ (συναλλαγή-αγοραπωλησία), <τηρεί+ φέρει = παίρνει και δίνει
    ΝΤΕΛΑΛΗΣ (διαλαλητής), διαλάλης > ντιαλάλης
    ΝΤΕΛΗΣ (παράφρονας), <εντελής < εν + τέλος = σκοπός # με δικό του σκοπό
    ΝΤΕΡΤΙ (καημός), <δέρω δερτή=δαρμένη # ψυχή δαρμένη από τη λύπη
    ΝΤΙΒΑΝΙ (κρεβάτι), <διβάνιον < δύο + βαίνω # για να ξαπλώσουν δύο
    ΝΤΙΠ ΓΙΑ ΝΤΙΠ (ολωσδιόλου), <αντί επί
    ΝΤΟΥΒΑΡΙ (τοίχος), <τύμβος=πλάκα από χώμαου) τούμβος <υποκορ.τουμβάριον <ντουβάριον
    ΝΤΟΥΛΑΠΙ (ιματιοθήκη), <τολύπη <τουλούπα # στιβάδα κατεργασμένου μαλλιού # τόπος αποθήκευσης των υφασμάτων σε μορφή τολύπης
    ΝΤΟΥΜΑΝΙ (καταχνιά-καπνός), <δόμα = δόσις ( δομάνιον # δίνω με εκπνοή μετά από ρουφηξιά τσιγάρου καπνό
    ΝΤΟΥΝΙΑΣ (κόσμος-ανθρωπότητα), <δουνιάς < δούναι < δίδωμι # διότι είναι δώρο του θεού
    ΠΑΖΑΡΙ (αγορά-διαπραγμάτευση), πασάρος >πασάριον # παίρνω με όφελος
    ΠΑΝΤΖΑΡΙ (κοκκινογούλι-τεύτλο), παναδάριον >πανδάριον > πανζάριον (δ>ζ)
    ΠΑΠΟΥΤΣΙ (υπόδημα), υπαπόδιον > παπόδιον >παπόζιον > παπότσιον > παπούτσιον
    ΠΑΤΖΟΥΡΙ (παραθυρόφυλλο), πανωθύρι > πανθούρι > πανζούρι (θ>ζ)
    ΠΕΡΒΑΖΙ (πλαίσιο θυρών), <περί + βάζω = βάζω γύρω γύρω
    ΠΙΛΑΦΙ (ρύζι), <πηλός + υφή = έχει υφή πηλού, μοιάζει με λάσπη
    Πούστης <πού + στω = ὑποτακτικὴ τοὐ ρήματος "ίστημι" (στῷ,στῇς,στῇ) # προκύπτει από την ερώτηση "πού στης;" = που είναι το στέκι σου
    ΡΑΧΑΤΙ (ησυχία) <αράζω, αραχτός
    Ρεμπέτης <ρέμβω < ρέπω μβ, όπως λαβή>λαμβάνω) = περιπλανώμαι, περιφέρομαι > ρόμβος
    ΡΟΥΣΦΕΤΙ (χαριστική εξυπηρέτηση), <ρουσφετίζω <ρους (=ροή) + ευθετίζω (=τακτοποιώ) # "βάζω το νερό στο αυλάκι", κανονίζω τα πράγματα
    ΣΑΙΝΙ (ευφυής), σαείνιος> σαΐνι # τα καταλβαίνει όλα, έξυπνος
    ΣΑΚΑΤΗΣ (ανάπηρος), τσιφόω > τσιφούτης > σακούτης
    ΣΑΜΑΤΑΣ (θόρυβος), <ως+άμα+τι <σάματι < σαματάς (άμα=όλοι μαζί) # οχλοβοή σαν να είναι όλοι μαζί
    ΣΑΜΑΡΑΣ (κατασκευαστής καθισμάτων για αναβάτες υποζυγίων) είσαγμα=δοχείο αποσκευών )
    Σαντούρι <πανδουρίς <παν+δούριος=ξύλινος # φτιαγμένος από ξύλο
    Σαρίκι <καισαρίκειο = στέμμα του καίσαρα
    ΣΕΝΤΟΥΚΙ (κιβώτιο), ενδέχομαι > ενδεχθείς > ενδυκής > σενδούκης > σενδούκιον # παίρνω μέσα
    ΣΕΡΤΙΚΟ (τσουχτερό, βαρύ), <συνερτικός (από το συνείρω = συνδέω, συγκρατώ) # σε συγκρατεί, σε συνεφέρνει
    Σεφτές σεύτε
    ΣΙΝΑΦΙ (συντεχνία, κοινωνική τάξη), συνάφεια
    ΣΙΝΤΡΙΒΑΝΙ (πίδακας), <συντρίβω # διότι το νερό συντρίβεται σε ψιχάλες
    ΣΙΡΟΠΙ (πυκνόρρευστο διάλυμα ζάχαρης), <θέρω (=ζεσταίνω) + οπός (=χυμός) σεροπός (θ>σ) > σερόπιον
    ΣΟΒΑΣ (ασβεστοκονίαμα), σοβαρός
    ΣΟΙ (καταγωγή-γένος), <σος, σου πλθ σοι, προφερόμενο στα αρχαία "σόϊ" # οι δικοί σου άνθρωποι
    ΣΟΚΑΚΙ (δρόμος), εσωκάκιον # όπου μπαίνεις και έχει έξοδο για να βγεις
    ΣΟΜΠΑ (θερμάστρα), εξ-τύφω (έξω ή υπόγεια)> εξτούφα > στούπα >στζούμπα > σούμπα >σόμπα
    ΣΟΥΓΙΑΣ (μαχαιράκι), σουβλίας > σουγλιάς >σουγλί
    ΣΟΥΛΟΥΠΙ (μορφή-σχήμα), <έσω + λόπος=φλοιός < εσωλόπιον # το περικάλυμμα που δίνει σχήμα στα πράγματα
    ΤΑΒΑΝΙ (οροφή), ταβλάνιον > ταβάνιον
    ΤΑΜΠΛΑΣ (αποπληξία-συγκοπή), <τάβλα «έπεσε τάβλα»)
    ΤΑΠΙ (χωρίς χρήματα), ταπίον (μικρός τάπης) # άδειο χωρίς τίποτε επάνω (το «τάπης» προέρχεται από το «δάπις» < δάπεδο)
    ΤΑΡΑΜΑΣ (αυγοτάραχο), ταραγμός > τάραγμα > τάραμμα
    ΤΑΣΑΚΙ (σταχτοδοχείο), τάσσιος,τάσσιον >τάσιον > τάσι > τασάκι (μικρό τάσι)
    ΤΑΧΙΝΙ (αλεσμένο σουσάμι), <ταχινή < ταχύς + χύνω
    ΤΑΨΙ (μαγειρικό σκεύος), <τα ψήνει < ταψίν
    ΤΕΚΕΣ (καταγώγιο), ενδοχεύς (πανδοχεύς) > ενδεχεύς > ενδεκές >ντεκές # μικρό δωμάτιο υποδοχής
    ΤΕΜΠΕΛΗΣ (οκνηρός-ακαμάτης), <ρέμπελος < ρεμβάζω ρεμπέλιος >το ρεμπέλιο >τρεμπέλιο >τρεμπέλη >τεμπέλη
    ΤΕΝΕΚΕΣ (δοχείο), <ντενεκές <δένω(=περιορίζω) + έχω(=κρατώ,περιέχω) παροχεύς) >δενεχεύς >ντενεκεύς
    ΤΕΡΤΙΠΙ (τέχνασμα-απάτη), <ετεροτυπή <έτερος + τυπή=πλήγμα # πλήττω, πληγώνω τον άλλο ξεγελώντας τον
    ΤΕΦΑΡΙΚΙ (εκλεκτό-αριστούργημα), παρακμ. πεφώρακα, μετχ πεφωρακώς, πεφωρακυία >το πεφαρίκιον >τεφαρίκιον # ανέλπιστο εύρημα
    ΤΕΦΤΕΡΙ(κατάστιχο), <διφθέρα ι, + θερίζω, διότι ήταν δέρμα δίχως τρίχες)
    ΤΖΑΚΙ (παραγώνι), <εστία < εστιάκιον < εστάκιον < οτσάκιον < οτζάκι < τζάκι
    ΤΖΑΜΙ (υαλοπίνακας-γυαλί), <εξ άμμου < εξάμμιον < ξάμιον <τσάμιον
    ΤΖΑΝΑΜΠΕΤΗΣ (κακότροπος-δύστροπος), ξαναφέτης > τσαναπέτης
    ΤΖΟΓΛΑΝΙ (νέος) εξωλάνι >ξωγλάνι >τσογλάνι #αλητόπαιδο
    ΤΟΠΙ (σφαίρα), <τύπτω=χτυπώ (από τον ήχο "τουπ,τουπ" <τύπος < τούπος, γδούπος < τόπος <τόπι
    ΤΟΥΛΟΥΜΙ (ασκός), λύμιον > το λύμιον >τολούμιον # δοχείο υποδοχής απόβλητων (αρχική έννοια)
    ΤΟΥΛΟΥΜΠΑ (αντλία), <τολύπη < τουλούπα # συσκευή που γυρίζει για την κατεργασία μαλλιού
    ΤΟΥΜΠΕΚΙ (σιωπή), τούμπα + εκεί # ησυχία νεκροταφείου
    ΤΡΑΜΠΑ (ανταλλαγή), <τρέπω=αλλάζω (παθ.αόριστος ετράπην)
    ΤΣΑΙΡΙ (λιβάδι-βοσκοτόπι), καΐριος (χωρισμός της διφθόγγου στην αιολική) >τσαΐριος >τσαΐριον # χρησιμοποιείται ανάλογα με τον καιρό
    ΤΣΑΚΑΛΙ (θώς), ξωκάλιον >ξακάλιον >τσακάλιον # άγριο ζώο της υπαίθρου
    ΤΣΑΚΙΡΗΣ (γαλανομάτης), εξακήριος >ξακήρης >τσακήρης # αυτός που ξέφυγε από το κερί (δεν έχει κέρινο χρώμα), όχι καστανός
    ΤΣΑΚΜΑΚΙ (αναπτήρας), εξάκμων >εξακμάκιον
    ΤΣΑΜΠΑ (δωρεάν), <εξ + άπαν ξάπα > τσάπα > τσάμπα
    ΤΣΑΝΤΑ (δερμάτινη θήκη), <εξ + αντιάω=λαμβάνω, δέχομαι < εξάντα < τσάντα # διότι δέχεται πράγματα έξωθεν
    ΤΣΑΝΤΙΖΩ (εξοργίζω-προσβάλλω), απάτη
    ΤΣΑΝΤΙΡΙ (σκηνή), <εξαντηρίς <εξ + αντηρίς= αντιστήριγμα (από το αντί+ερείδω) < εξαντήριον
    ΤΣΑΠΑΤΣΟΥΛΗΣ (ανοικοκύρευτος-άτσαλος), εξαπατηλός> εξαπατουλός
    ΤΣΑΡΚΑ (επιδρομή-περιπλάνηση), <εξ-αρκώ = είμαι ισχυρός, αποκρούω
    ΤΣΑΤΣΑ (βοηθός σε οίκο ανοχής) ζαζά >τσατσά (δ>ζ>τσ)
    ΤΣΑΧΠΙΝΗΣ(κατεργάρης-πονηρός), <εξαπίνης = αιφνίδιος, αυτός που ξαφνιάζει
    ΤΣΕΠΗ (θυλάκιο), στσέπη (παχύ «κ», όπως στην Κρήτη) > τσέπη
    ΤΣΙΓΚΕΛΙ(αρπάγη-σιδερένιο άγκιστρο), <σύγκελος < συγκέλιον < συν + κελί # στο ίδιο δωμάτιο, διότι συνδέει # άλλη εκδοχή από το "εις αγγύλην"
    Τσιγγούνης <τσιγγάνος < αθίγγανος <α (στερητικό) + θίγω = αυτός που δεν μπορείς να τον πιάσεις
    ΤΣΙΜΠΟΥΚΙ (καπνοσύριγγα), <συμπόσιο <συμπότιο < τσιμπούτι
    ΤΣΙΡΑΚΙ (ακόλουθος), τηράκιον > τσηράκιον (παχιά προφορά του «τ» ως «τσ»)
    ΤΣΙΣΑ(ούρα), <ονοματοποιία από τον ήχο των ούρων (δεν είναι τούρκικο)
    ΤΣΙΦΟΥΤΗΣ-ΤΣΙΓΚΟΥΝΗΣ (φιλάργυρος), τσιφόω > τσιφούτης > σακούτης
    ΤΣΙΦΤΗΣ (άψογος-ικανός), εξυπτιάζω=κοιτάζω αφυψηλού >εξύπτιος=αλλαζονικός, > τσύπτιος >τσύφτιος
    ΤΣΟΜΠΑΝΗΣ (βοσκός-ποιμένας), <εξωπάνος < έξω + πάνω <ξωπάνιος <ξωπάνης <τσοπάνης
    ΤΣΟΠΑΝΗΣ (βοσκός) <έξω + πάνω <εξωπάνος <ξωπάνος <τσοπάνος
    ΤΣΟΥΒΑΛΙ (σακί), <εσωβάλιον < έσω + βάλω (βάζω)
    Τσούλα τσουλώ >τσούλα # αυτή που κατρακύλησε χαμηλά
    ΤΣΟΥΛΟΥΦΙ (δέσμη μαλλιών), <κυλώ+υφή <τσουλώ + υφή < τσουλούφιον # ελεύθερη δέσμη που μοιάζει σα να κυλάει κάτω
    Τσόφλι εξώφλοιον >ξώφλι >τσώφλι
    ΦΑΡΑΣΙ (φτυάρι-σκουπιδολόγος), φτυάρι > φτυαράσιον = μικρό φτυάρι > φιαράσι # υποκοριστικό -άσιον όπως κόρη-κοράσιον
    ΦΑΡΣΙ (τέλεια- άπταιστα), <περσί = περσικά (γρήγορα όπως στα περσικά) (η λέξη "Πέρσης" προέρχεται από το "πέρσις" < πορθώ = οι κατακτητές)
    ΦΙΣΤΙΚΙ (πιστάκη), φιστάκιον >φιστίκιον
    ΦΛΙΤΖΑΝΙ (κύπελλο), υποκοριστικό φλοίδιον >φλίδι > υποκοριστικό φλιδάνιο >φλιζάνιο # φλουδωτό βαθούλωμα για μεταφορά υγρού
    ΦΟΥΚΑΡΑΣ (κακομοίρης-άθλιος), βου+κορεύς > φουκορεύς >φουκαρεύς # καθαριστής βοδιών με ελάχιστη αμοιβή
    ΦΟΥΝΤΟΥΚΙ (λεπτοκάρυο-λευτόκαρο), πουντικό >πουντίκιον >φουντίκιον
    Φούρνος φ, υ>ου >φούρινος >φούρνος
    ΦΡΑΝΤΖΟΛΑ (ψωμί), φρυγανιά) φράσδω> φρασδόλη
    ΦΥΝΤΑΝΙ (φυτώριο), φυτάριον > φυτάνιον
    ΦΥΤΙΛΙ (θρυαλλίδα), <φάος=φως+τίλλω=μαδώ # διότι ανάβοντας φθείρεται
    ΧΑΒΑΣ (μουσικός σκοπός) <χάζι + βάω < χαζ-βάει # επαναλαμβανόμενος ρυθμός που σε κάνει να χαζεύεις (=να αφαιρείσαι)
    ΧABOYZA(δεξαμενή νερού), <χαμαί + βυζώ (από το μυζώ < μαζώ <μαζός < μαστός) # διότι απομαστεύει νερό στο χώμα
    ΧΑΖΙ (ευχαρίστηση), κήδος > χάδι >χαϊδεύω > χαζεύω > χαζός
    ΧΑΛΑΛΙΖΩ (συγχωρώ), χαλαρός > χαλαρώ > χαλαρίζω # σε απελευθερώνω
    ΧΑΛΙ (άθλιο), χάλια
    ΧΑΛΙ (τάπητας), <χαμαί χαμλή >χαλί
    ΧΑΛΚΑΣ (κρίκος), χαλκεύς >χαλκέας >χαλκάς
    ΧΑΜΑΛΗΣ(αχθοφόρος), χθαμάλιος <χαμαί # διότι είναι ταπεινής κοινωνικής στάθμης
    ΧΑΜΠΑΡΙΑ (αγγελία-νέα), <χαμπέρι χανοφέρι (όπως «χασομέρι»)> χανπέρι # φέρνει τα χαμένα, όσα περιμένω
    ΧΑΝΙ (πανδοχείο), <χαμαί < χάμω # διότι εκεί ξάπλωναν χάμω για να αναπαυτούν
    ΧΑΠΙ (καταπότι), <χάφτω <χάπτω < κάπτω
    ΧΑΡΑΜΙ (άδικα), χαράμενον >χαράμιον # έχασε τη χαρά του
    ΧΑΡΜΑΝΗΣ (χασισοπότης), <χάρμα υποκοριστικό χαρμάνιον # διότι το χασίς προσφέρει γαλήνη
    ΧΑΡΤΖΙΛΙΚΙ (μικρό χρηματικό ποσό), <χάρτης < χαρτί < χαρτιλίκιον < χαρτιλίκι = χάρτινα νομίσματα
    ΧΑΣΑΠΙΚΟ (κρεοπωλείο), <χασάπης <χάνω,έχασα,χάσω + ποιός <χασαποιός=αυτός που σκοτώνει ζώα # "χάνω" σημαίνει και σκοτώνω
    ΧΑΤΙΡΙ (χάρη), χατίζω
    ΧΑΦΙΕΣ(καταδότης), χαφτιεύς >χαφιές # παίρνει πληροφορίες και γίνεται πιστευτός
    ΧΟΥΖΟΥΡΕΜΑ (ανάπαυση), <χαζός χαζούρης # από το χαζεύω =δεν έχω δουλειά
    ΧΟΥΙ (ιδιοτροπία), <οίον=όμοιον, ποιόν, ιδίωμα <χόϊον (δασυνόμενο με αχνό "Χ" μπροστά) <χούϊον < χούϊ
    ΧΟΥΝΕΡΙ (πάθημα-εξαπάτηση) . <χύνω(χώνω, χούνω) + νερό # τα κάνω μούσκεμα (κατουριέμαι από φόβο), παθαίνω ζημιά

    Είναι αξιοπρόσεκτο ότι αρκετές από τις λέξεις αυτές, ακριβώς εξαιτίας της λαϊκής προέλευσής τους, χρησιμοποιούνται και σήμερα με νόημα , σε κάποιο βαθμό. σκωπτικό (χουνέρι, μπάμπαλης), περιγελαστικό (μπουλούκος, μπερμπάντης) και απαξιωτικό (τσογλάνι, χαμάλης, χαφιές) και δεν είναι από εκείνες που θα χρησιμοποιούσαν πρόθυμα οι λόγιοι συγγραφείς στα βυζαντινά χρόνια. Μερικές πέρασαν στα τούρκικα από τα περσικά ή αραβικά, αλλά είναι μάταιο να αναζητείται ετυμολογία από τις γλώσσες αυτές, αφού οι Πέρσες και οι Άραβες επί μακρά σειρά αιώνων είχαν στενές πολιτιστικές σχέσεις με τους Έλληνες, από τους οποίους δανείστηκαν τις λέξεις. Καταλήγοντας ας προσθέσουμε ότι η ελληνική γλώσσα, από άποψη γλωσσολογικής διάπλασης, μπορεί να θεωρηθεί εξελιγμένη, διότι:
    -Είναι δομημένη, με μια ιεραρχία ανάπτυξης από απλούς φθόγγους σε σύνθετες λέξεις (π.χ. από το φθόγγο "α" που δηλώνει "επίθεση" προκύπτουν οι λέξεις άγω, άγημα, καθηγητής, Αγησίλαος, αγώνας κλπ)
    -Περιλαμβάνει τους λεγόμενους "λιγηρούς" (=εύηχους) φθόγγους "γ, δ, θ, χ" που άλλοι λαοί δεν μπορούν να προφέρουν
    -Χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό πολυσύλλαβες λέξεις σε αντίθεση με τις βόρειες γλώσσες (π.χ. αγγλική) όπου, ίσως για οικονομία θερμικής ενέργειας, υπερτερούν οι μονοσύλλαβες (π.χ. sun, tree, street, hand, foot, chin, cheek,eat, drink,sleep κλπ)
    -Έχει απεριόριστη δυνατότητα για δημιουργία νέων πολυσύνθετων λέξεων (π.χ. υπερπρωτοπανσεβαστοϋπέρτατος)

  343. Μαρία said

    Al sikimi vur duvara…

  344. Voulagx said

    Aestu u ari kirutȃ dip trȃ dip!

  345. Κατερίνα Σ. said

    Μαθαίνοντας χίντι ανακάλυψα ότι κάποιες από αυτές που θεωρούμε τουρκικές, τελικά ήταν περσικές που πέρασαν στα τουρκικά, στα ινδικά και σε άλλες γλώσσες. »Καρπούζ» π.χ. είναι το πεπόνι και »ταρμπούζ» το καρπούζι. Θέλει ψάξιμο το πράγμα, νομίζω, μην τα θεωρούμε αυτομάτως τουρκικά επειδή τα πήραμε εξ Ανατολής.

  346. sarant said

    345: Φυσικά. Άλλωστε πολύ μεγάλο μέρος του τουρκικού λεξιλογίου είναι περσικής ή αραβικής προέλευσης. Αλλά εμείς τα πήραμε από τα τουρκικά, όχι από τα περσικά. Παρομοίως, στα τουρκικά η λέξη barbunya είναι ελληνικό δάνειο (όπως δείχνει και ο πληθυντικός) άσχετο αν η λέξη είναι ιταλικής ετυμολογίας. Το γράφω και στο άρθρο:
    Όταν λέμε “τουρκική προέλευση” συνυπολογίζουμε και την απώτερη αραβική ή περσική προέλευση των λέξεων.

  347. sonia said

    Να με συγχωρείτε αν κάνω λάθος, είχα την εντύπωση ότι το γιαούρτι είναι λέξη βουλγαρικής προέλευσης.

  348. Δημήτρης said

    διαβάζοντας όλα αυτά τά σχόλια μάλλον πρέπει νά χαρίσουμε όχι μόνον το όνομα Μακεδονία στούς Σλάβους αλλά καί τήν Ελλάδα στούς Τούρκους.

    όλα τά κράτη εκτώς από ένα παραδέχονται τήν Ελληνική γλώσσα ώς τήν αρχαιότερη.

    γιατί αυτό τό ένα κράτος που πάει αντίθετο νά είναι η Ελλάδα;

  349. π2 said

    Ένα αθλητικό και γλωσσικό μυτιληνιού ενδιαφέροντος για τον Νικοκύρη.

    Tο νταγιανάμαντι πρώτη φορά το ακούω ομολογώ. Το ζορ-ζορνά αντιθέτως νομίζω το έχω ξανακούσει.

  350. sarant said

    349: Α, πολύ ενδιαφέρον. Το ζορ-ζορνά το έχουμε χρησιμοποιήσει κι εδώ, Το νταγιανάμαντι όχι. «Φτάνει πια». Μπάστα.

  351. π2 said

    Πώς ετυμολογείται το νταγιανάμαντι; Θέλω να πω είναι αναντάμ παπαντάμ τούρκικη ή έρχεται από πιο πέρα;

    (Ρωτάω μπας και το δει ο Δύτης γιατί το πρωινό θα χάθηκε στη ροή των σχολίων.)

  352. Μαρία said

    351
    Χα, χα, το ζορ ζορνά δεν τον άκουγες απ’ τους γονείς σου;
    Υποκαθιστώντας το δύτη, κι όταν περάσει θα διορθώσει. Τούρκικο τούρκικο το βρίσκω. Κατά λέξη: δεν μπόρεσα να ανεχτώ/ανισταθώ (τύπος του αόριστου που δηλώνει το αδύνατο του ρ. dayanmak)

  353. Δεν μπόρεσε να αντέξει (ο Δύτης, ή οποιοσδήποτε) 🙂

  354. Μαρία said

    353
    Μπράβο ταχύτητα!

  355. IN said

    Άλλοι αρμοδιότεροι εμού ετυμολόγησαν και ερμήνευσαν το νταγιανάμαντι. Να προσθέσω απλώς ότι στην Κοζάνη επιχωριάζει (που λέει κι ένας γνωστός) το ρήμα νταγιαντάω (κάνω υπομονή) ιδίως στην προστατική (νταγιάντα!) όπως, επί παραδείγματι, στην παροιμιακή έκφραση: «Κουνούστσις μι ζουρλόν, νταγιάντα!» Ό εστίν μεθερμηνευόμενον, ομίλησες με άφρονα, κάνε υπομονή. Το πρώτο ρήμα επίσης Τουρκικής προελεύσεως, όπως θα επιβεβαιώσουν οι αρμοδιότεροι εμού.

  356. Μαρία said

    355
    Το νταγιαντάω να δεις στη λεβεντογέννα πώς επιχωριάζει. Το ξέρουμε κι απ’ τα άσματα.

  357. Πέπε said

    342:
    Ό,τι να ‘ναι…

  358. ‘νταξ’, αφού δεν ετυμολόγησε την μπριζόλα από το «εν πυρί ζέει όλη» και την ομπρέλα από το προκλητικό «όμβρε, έλα»! μια χαρούλα είμαστε! 😎

  359. sarant said

    355-56: Θα το έλεγα πανελλήνιο το νταγιαντάω -είναι και σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου.

  360. ΚΑΒ said

    Δε νταγιαντώ δυο πράματα: φτώχεια και γεροντάματα.

    νομίζω πως είναι πανελλήνιο.

  361. […] Όταν τις διαβάσατε, μην παραλείψετε να μελετήσετε όλο  το εξαιρετικό άρθρο του Νίκου Σαραντάκου στο https://sarantakos.wordpress.com/2013/04/24/220turkish/ […]

  362. Παναγιωτιδης Γεώργιος said

    Το »democracy»είναι λέτε αγγλική λέξη. Άν ΔΕΝ λέγαμε εμείς Δημοκρατία….θα λέγανε αυτοί »democracy» ??? !!!!!!!! Ρωτάω εγώ…… Με την ίδια λογική και το » atomium » Είναι λατινική λέξη….. Όπως… Zyklus, Klinikum…..και τόσες άλλες

  363. Ορεστης said

    υγιειαρτος – γιαουρτι

  364. sarant said

    363 Δεν ισχύει αυτη η ετυμολογία.

  365. Νικος said

    Λειπουν καποιες, αλλα καποιες δεν ειναι τουρκικες. Π.χ. Πουστης. Ελληνικοτατο. Πους = ποδι. Πους τις? .Αυτος που δεν οριζει που βαζει τα ποδια του..

  366. με αφορμή το άρθρο θάθελα να βάλω την δικιά μου πινελιά με μια εργασία που έκανα πριν λίγο καιρό και αναφέρεται στο θέμα σας.
    εγώ βρήκα ψάχνοντας συστηματικά τα λεξικά του ΑΝΔΡΙΩΤΗ και ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ περί τις 600 λέξεις Τουρκικής καταγωγής και τις παρουσιάζω εδώ http://users.sch.gr/mylonopo/?page_id=202

    θα ήταν χαρά μου οι παρατηρήσεις για τη δουλειά μου μιας και παρακολουθώ εδώ και αρκετό καιρό το «οι λέξεις έχουν την δικιά τους ιστορίỨΣυγνώμη για την προχειροφτιαγμένη σελίδα μου στο wordpress αλλά είναι μόλις μιας βδομάδας και σκοπεύω να την βελτιώσω.

  367. sarant said

    Καλησπέρα σας

    Να πω καταρχάς ότι ο κατάλογος αυτός δεν είναι φτιαγμένος από μένα. Έχω σκοπό να φτιάξω κι εγώ έναν κατάλογο, ίσως το επιχειρήσω μια από αυτές τις μέρες.

    Μου αρέσει ο κατάλογός σας, έχει και κάμποσες λέξεις που δεν τις λέμε εμείς στο νότο.

    Πρόχειρα, μερικές παρατηρησούλες.

    * Ο μαγκιόρος δεν είναι βέβαιο πως είναι ομόρριζο του μάγκα
    * Ο παραλής πρέπει να πάει στο ίδιο λήμμα με τον παρά
    * Το σεντέφι ΔΕΝ είναι το φίλντισι, είναι το μάργαρο. Η ετυμολογία όμως είναι σωστη..

  368. Γεώργιε Παναγιωτίδη, οι λέξεις ‘δημοκρατία’, ‘κύκλος’, ‘κλινική’ (και μυριάδες άλλες) είναι ελληνικές. Οι λέξεις democracy, cycle, clinic είναι αγγλικές, ελληνικής καταγωγής βεβαίως. Οι λέξεις Demokratie, Zyklus, Klinik είναι γερμανικές, επίσης φυσικά ελληνικής καταγωγής. Οι λέξεις démocratie, cycle, clinique είναι γαλλικές, ωσαύτως ελληνικής καταγωγής. Κλπ. Τι δεν καταλαβαίνετε;

  369. ευχαριστώ για τις παρατηρήσεις. διόρθωσα και συμπλήρωσα τον κατάλογο φτάνοντας στις 735 λέξεις φισικά περιλαμβάνοντας πολλές που χρησιμοποιούνται μόνο στην Θράκη (ίσως και στην βόρεια Ελλάδα)

  370. α συγνώμη ξαναπαραθέτω την διεύθυνση της σελίδας http://users.sch.gr/mylonopo/?page_id=202 και διευκρινίζω ότι οι 735 λέξεις που παραθέτω (έβγαλα την μαγκιόρος) είναι αυτές που δέχονται ως τουρκικής προέλευσης τα λεξικα ΑΝΔΡΙΩΤΗ, ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ και ΚΟΥΚΚΙΔΗ. ίσως στις χρησιμοποιούμενες στην Κομοτηνή να έχω κανένα λαθάκι αλλά δεν είμαι φιλόλογος και φυσικά δεν μαζεύω ετυμολογίες λέξεων από το διαδίκτυο όπου κυκλοφορούν τα μύρια όσα… όπως το ‘εν πυρί ζέει όλη’ για την μπριζόλα. ευχαριστώ και πάλι

  371. Panos G said

    Καλησπέρα. 2 ερωτήσεις έχω μόνο. Η λέξη μουντζούρα (και συνεπώς η μούντζα) είναι τουρκικής προέλευσης ή προέρχονται από την λέξη μουντός. Και 2ον η λέξη δελής είναι σίγουρα από την τουρκική deli ή μπορεί και να προέρχεται από την λατινική delirium/ ιταλική delirio;

  372. sarant said

    371 Καλημέρα. Για την προέλευση της λέξης μουντζούρα-μούντζα, έχουν διατυπωθεί πολλές προτάσεις: από το μουντός, από τα περσικά, από τα ενετικά. Η λέξη δελής (κυρίως σε επώνυμα σώζεται, Δεληγιάννης κτλ.) είναι από τα τουρκικά.

  373. Δημήτρης Μαρτῖνος said

    deli (τουρκ.): τρελὸς, φανατισμένος, παράτολμος (https://www.seslisozluk.net/en/what-is-the-meaning-of-deli/)

    Σύμφωνα μὲ τὴ Βικιπαίδεια:

    «Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ντελή ή δελή (τουρκ. deli) και αργότερα ντελίλ (τουρκ. delil, δηλ. «οδηγοί») ονομαζόταν στρατιωτικό σώμα ιππέων που οργανώθηκε αρχικά στο χώρο των Βαλκανίων, περί τα τέλη του 15ου αιώνα. Η ονομασία του προερχόταν από την τουρκική λέξη deli που υποδηλώνει τον παράφρονα ή τον παράτολμο, εκείνον που προβαίνει σε ανήκουστη ανδρεία αψηφώντας το θάνατο σε μάχες ή συμπλοκές.»

    Τέλος ἔχω ἀκούσει στὰ Θερμιὰ ὰπὸ παλιότερους ὅτι τὸ πρόθημα ντελη- σήμαινε ψηλὸς. (Κάποιον ἀπὸ τοὺς προγόνους μου, ποὺ ἦταν πολὺ ψηλὸς γιὰ τὴν ἐποχὴ του, τὸν ἀποκαλοῦσαν ντελη-Γιάννη, χωρὶς αὐτὸ νὰ γίνει ἐπώνυμο τῆς οἰκογένειας). Στὴ ντοπιολαλιὰ ἡ λέξη «ντελίνι» χαρακτηρίζει ψηλοὺς ἀνθρώπους. π.χ. «Γιὰ δές τονε, ἔγινε ὁλάκερο ντελίνι!»
    Αὐτὸ νομίζω πὼς προέρχεται ἀπὸ τὰ ψηλὰ πολεμικὰ ἱστιοφόρα, τὰ ὀνομαζόμενα «πλοῖα γραμμῆς» (γαλ.vaisseau de ligne)
    https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%BF%CE%AF%CE%BF_%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%AE%CF%82

    Μὲ βάση τὴν παραπάνω πιθανὴ ἐτυμολογία, ἡ σωστότερη γραφὴ ἴσως νὰ ἦταν ντελι-Γιάννης.

    Τὶ λένε οὶ εἰδικοί;

  374. Δημήτρης Μαρτῖνος said

    373. Παραπομπὴ γιὰ Δελή:
    https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B5%CE%BB%CE%AE

  375. sarant said

    Μήπως έχουμε δυο διαφορετικές λέξεις που συμπέσανε;

  376. Δημήτρης Μαρτῖνος said

    375. Δὲν ξέρω. Πάντως δὲν ἔχω ἀκούσει κάτι γιὰ τρέλα. Τὸν χαρακτηρισμὸ ντελη(ι)- γιὰ τὸ μπόι τοῦ τὸν ἔδωσαν, σύμφωνα μὲ τὰ λεγόμενα κάποιων θείων. Τὴ συσχέτιση μὲ τὸ ντελίνι τὴν ἔκανα ἐγώ πάντως, ἐπειδὴ τὸ ἄκουγα συχνὰ στὴν ἐφηβεία μου (κάθε χρόνο ποὺ ἐπέστρεφα στὸ νησὶ ἤμουν ἀρκετοὺς πόντους ψηλότερος).

  377. Παντελής said

    Νικο- φανταζομαι οτι δεν θα το διαβασει και κανενας αλλος,γιαυτο απευθυνομαι σε σενα- μηπως εχεις βρει το ελληνικο αντιστοιχο του «ραφι»(τορκ.raf); Το ψαχνω πολυ καιρο…

  378. sarant said

    377 Μα, ελληνικό δεν είναι το ράφι; Και το γεγονός ότι δεν βρίσκεται εύκολα κάποιο «αυτόχθον» αντίστοιχό του δειχνει πόσο χρήσιμο ήταν το δάνειο

    Όχι, δεν έχω πρόχειρη απάντηση -και ούτε το λεξικό της Πρωίας έχει.

  379. […] Νίκος Σαραντάκος στο ιστολόγιό του sarantakos.wordpress.com: Οι λέξεις του καταλόγου είναι 220 αλλά δύο από αυτές […]

  380. Νίκος Α. said

    Σε αγγλοελληνικό λεξικό είδα να αποδίδουν το flock (γέμισμα στρωμάτων όπως στο flock mattress) και ως «μπάμπαλο μαλλιού»). Πολύ λίγα γκουγκλίζονται για τη λέξη «μπάμπαλο» με αυτή την έννοια (έτσι με έβγαλε στον μπαμπαλή και μετά εδώ).

  381. NIKOS-NIKOS said

    Το ράφι προέρχεται από το ερέφω. Το ερέφω δίνει και τον Ερραφεώτα, Ειραφιώτη Διόνυσο. Επίσης και το αγγλικό rafter προέρχεται από το πτερύγιον, φτερόν, με αντιμετάθεση.
    Από το ροφέω στα λατινικά έγινε ropheo>orpheo>sorpheo>sorbeo, sorbetto ιταλικά, serbet τουρκικά, sarba αραβικά sariba(ρουφάω) στα αραβικά και από εκεί προέρχεται το sirapa(με αντιμετάθεση i με το a), σιρόπι, αγγλικά syrup . Το ελληνογενές «λατινικό» sorbeo κατέληξε στην αγγλική ως ab-sorb, κτλ.
    Η λέξη πους δίνει το γερμανικό fuβ, τα αγγλικά foot, boot, booty αλλά και στα τουρκικά το μπούτι και τους μπουταλάδες.
    Κρίμα αυτή η ιστορία με τις ανακριβείς λίστες και τους ανακριβείς όρους ‘δάνεια’ και ‘αντιδάνεια’ είναι χρονοβόρα και ανάξια χρόνου.

  382. Πέπε said

    381:
    Ναι, αλλά αυτά χρειάζονται αποδείξεις (όσο κι αν είναι χρονοβόρες και ανάξιες λόγου). Δεν αρκεί μια πιθανοφάνεια, αυτή ευθύνεται για άπειρες παρετυμολογήσεις.

    Για παράδειγμα, έχετε ελέγξει μήπως, ψάχνοντας κανείς σοβαρά και επιστημονικά τις ετυμολογίες των ομάδων «ροφώ – sorbo» και «πους – fuβ – foot», καταλήγει σε κοινή απώτερη ρίζα – ότι δηλαδή τόσο οι ελληνικές όσο και οι άλλες λέξεις μοιράζονται έναν κοινό πρόγονο, κι όχι ότι η εκάστοτε ελληνική είναι ο πρόγονος των άλλων;

  383. sarant said

    381 Αυτά που λέτε δεν τα δέχεται κανένα έγκυρο λεξικό. Κρίμα αυτή η ιστορία με τα ανυπόστατα σχόλια.

  384. NIKOS-NIKOS said

    382 Το «σοβαρά και επιστημονικά» στην γλωσσολογία και ειδικότερα στην ετυμολογία είναι για γέλια και για κλάματα. Τόσα περισπούδαστα και βαρύδετα βιβλία ετυμολογίας χωρίς κανένα να αναφέρεται σε μία συγκεκριμένη μέθοδο. Ενώ υπάρχουν κανόνες γραμματικής και συντακτικού η ετυμολογία μίας γλώσσας δεν είναι διδακτέα ύλη σε κανένα σχολείο του κόσμου και φυσικά είναι αδιάφορη για τον περισσότερο κόσμο. Από κει και πέρα υπάρχουν τα «έγκυρα» λεξικά που αναφέρει και ο ευγενέστατος blogger μας που αυθαιρετούν κατά βούληση και εξυπηρετούν εθνικιστικές σκοπιμότητες χαϊδεύοντας δεξιά και αριστερά αυτάκια.
    381 Έγκυρα ετυμολογικά λεξικά τα δικά σας, επιτρέψτε μου να τα αμφισβητήσω. Πχ είναι αδύνατο να ετυμολογήσετε το όνομα Αλέξανδρος βασιζόμενος στα «έγκυρα» λεξικά σας ή το αγγλικό man ή woman. Σας προκαλώ.

  385. sarant said

    384 Old English man, mann «human being, person (male or female); brave man, hero; servant, vassal,» from Proto-Germanic *manwaz (source also of Old Saxon, Swedish, Dutch, Old High German man, German Mann, Old Norse maðr, Danish mand, Gothic manna «man»), from PIE root *man- (1) «man.»

  386. NIKOS-NIKOS said

    Ευχαριστώ για τον χρόνο σας και μην το παίρνετε προσωπικά. Αλλά την επιστημονικότητα (ακρίβεια και σαφήνεια) της απάντησης σας θα την δεχόσαστε αν πχ ρωτάγατε εσείς για την προέλευση και τις ιδιότητες ενός φαρμάκου θα σας έπειθε τέτοιου είδους απάντηση για να το χρησιμοποιήσετε; Αν επρόκειτο για υλικό ηλεκτρολογικής εγκατάστασης θα σας έπειθε ο κατασκευαστής με παρόμοια επιχειρήματα ώστε να το αγοράζατε;
    Τα πιο διαδεδομένα(και όχι τα πιο έγκυρα) ετυμολογικά λεξικά της αγγλικής προσφέρουν έργο όταν ομολογούν ευθαρσώς την άγνοιά τους στην προέλευση του ετύμου που πραγματεύονται. Από εκεί και πέρα στριφογυρίζουν με ασάφεια και αυθαιρετούν εξισώνοντας την υπόθεση με την επιστημονική απόδειξη.
    Η γραμματική και το συντακτικό της γλώσσας ας απασχολεί τους φιλολόγους και τους γλωσσολόγους και τους γύρω από αυτούς σοφούς.
    Η προέλευση της γλώσσας όμως δεν είναι θέμα επιστημών.
    Δεν θα σας κουράσω άλλο. Θα σας μεταφέρω την άποψή μου για την προέλευση των man, wo-man της αγγλικής. Δεν μου είπατε για το όνομα Αλέξανδρος από που προέρχεται και τι να σημαίνει;

  387. NS said

    Εγώ, αλλά και φίλοι και συγγενείς στους οποίους έδειξα το άρθρο, μετά βίας αναγνωρίζουν τις μισές λέξεις αυτής της λίστας..
    Πιό συγκεκριμένα, οι άγνωστες λέξεις είναι:
    αγάς, αγιάζι, γιαπί, γινάτι, γιουρούσι, γκάιντα, γκέμι, δερβένι, ζαμάνια, ζουμπούλι, καλέμι, κολάι, κολαούζος, κόπιτσα, κοτζάμ, κουτσούρι, κουτουρού, λελέκι, λούκι, μαγκάλι, μαντζούνι, μαούνα, μαράζι, μασούρι, μαχαλάς, μενεξές, μερεμέτι, μπαγλαρώνω, μπαιράκι, μπαξές, μπατζάκι, μπατζάκι, μπατζανάκης, μπατίρισα, μπεκρής, μπινές, μπόσικος, μποστάνι, μπουζί, μπουλούκι, μπουλούκος, μπουνταλάς, μπουρί, νάζι, νταβαντούρι, νταμάρι, νταμπλάς, νταραβέρι, ντελάλης, ντελής, ντέρτι, ντιβάνι, ντιπ για ντιπ, ντουμάνιμ, ντουνιάς, παντζάρι,περβάζι, πιλάφι, ραχάτι, ρουσφετί, σακάτης, σέρτικο, σινάφι, σαίνι, σοβάς, σουλούπι, ταμπλάς, ταχίνι, τεκές, τερτίπι, τεφαρίκι, τεφτέρι, τζαναμπέτης, τουλούμι, τουλούπα, τσαίρι, τσακίρης, τσακμάκι, τσαντίρι(μόνο ως όνομα τηλεοπτικής εκπομπής ‘Αλ τσαντίρι news’), τσάρκα, τσιγκέλι, τσιμπούκι, τσίφτηςμ τσουβάλι, τσογλάνι, φαρσίμ φιντάνι, φιτίλι, χαβούζα, χάζι, χαλαλίζω, χαλκάς, χαμάλης, χάνι, χαράμι, χαρμάνης, χαφιές, χουζούρεμα, χούι, χουνέρι

    Παρ’όλα αυτά, ο συντάκτης υποστηρίζει ότι γίνεται χρήση όλων αυτών των λέξεων καθημερινά…
    Αυτές οι λέξεις έχουν ξεχαστεί (και άρα δεν είναι πια μέρος της ελληνικής γλώσσας). Για αυτό, θεωρώ ότι δεν πρέπει να συμπεριληφθούν.

  388. sarant said

    Αν μου λέτε ότι δεν ξέρετε λέξεις όπως φιτίλι, παντζάρι, πιλάφι, τσουβάλι ή γιαπί, ούτε εσείς ούτε οι συγγενείς και οι φίλοι σας συμβαίνουν δύο τινα:

    ή είστε μεγάλος ψεύτης
    ή πρεπει να πάτε στο πανεπιστήμιο να σας βάλουνε στη γυάλα.

  389. Κώστας said

    Χρόνια πολλά!

    386: «Θα σας μεταφέρω την άποψή μου για την προέλευση των man, wo-man της αγγλικής.»

    Την υποψιάζομαι: Εκ του βοιωτικού βανά «γυνή», «γιατί (β=γ παράβαλε γέφυρα – βέφυρακαι α=υ κατύ και κατά. Η λέξη δηλώνει ναα βανα= νέα γυνή (α=ε, όπως αγαθός – αγεθός). […] Woman = manwoo noa= βαννά νέα. Η λέξη διαβάστηκε από το μέσο προς τα δεξιά και μετά το υπόλοιπο τμήμα.»

    Ποιος τα λέει αυτά; Το πρόσωπο για το οποίο έγινε λόγος εδώ!

  390. NIKOS NIKOS said

    om νυμι, om φαλός, w om en, w om an αλλά και om en

  391. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ said

    ΕΧΕΤΕ ΟΛΟΙ ΧΑΖΕΨΕΙ !!! = ΑΦΟΥ ΜΑΡΑΖΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ολοι ειμαστε κινεζοι ΜΑΡΑΙΝΩ, ΜΑΡΑΣΩ & ΜΑΡΑΙΝΟΜΑΙ ειναι μαλλον απ το ΟΥΖΜΠΕΚΙΣΤΑΝ ΟΥΘΒΕΚΙΣΤΑΝΗ ελληνιστι ΟΥΣΤ ΟΥΛΟΙ (ΑΠ ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΧΟΥΛΟΝ) ΚΑΙ Ο ΓΛΑΣ ΑΠ ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΓΟΥΛΑΣ
    = ΠΩΣ ΔΙΑΛΟ ΤΟΝ ΕΓΛΕΠΑΝ ΣΕ 50 ΟΡΓΙΕΣ ΒΑΘΟΥ ! ΠΑΤΕ ΡΕ ΑΝΟΗΤΟΙ ΧΟΥΛΟΙ ΝΑ ΠΕΙ ΣΤΟΝ ΓΑΛΛΟ ΟΤΙ ΟΡΦΟΓΡΑΦΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ
    ΟΡΦΟΓΡΑΦΟΣ = ΘΑ ΣΑΣ ΣΚΟΤΩΣΕΙ !!! ΑΚΟΜΑ ΚΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ ΝΑΝΑΙ Η ΜΑΛΑΚΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΝΟΗΤΩΝ ΕΔΩ ΣΠΑΕΙ ΚΑΡΕΚΛΕΣ
    ΓΙΝΤΑΙ ΠΑΛΕ ΕΛΛΗΝΕΣ ΡΕ ΡΙΨΑΣΠΙΔΕΣ ΜΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΙΛΑΕΙ Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΑΠΛΑ ΕΣΕΙΣ ΠΛΑΝΑΣΘΑΙ !!! ΕΧΕΤΕ ΜΠΕΡΔΕΨΕΙ ΟΛΟΙ ΤΗΝ ΒΟΥΡΤΣΑ ΜΕ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΑ ΠΑΤΕ ΧΟΥΛΟΙ ΝΑ ΠΕΙΤΕ ΦΧΑΡΙΣΤΑΔΕΣ ΣΤΣΟΙ ΤΟΥΡΚΙ ΣΤΣΙ ΑΓΓΛ ΚΑΙ ΔΕΝ ΞΕΡΩ ΠΟΙΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΡΟΜΠΟΤΑΔΕΣ (ΙΣΩΣ Η ΛΕΞΗ ΡΟΜΒΟΤ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΑΥΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΑΤΗ ΡΑFΔΙΟΣ ΜΥΑΛΟΦΥΓΟΔΙΚΟΙ !!!! ΜΟΥΧΕΤΕ ΓΙΝΕΙ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΕΣ & ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ ΠΑΝΤΟΥ ….. Η ΓΛΩΣΣΑ, ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΛΛΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΕΝ ΕΝΕΧΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΛΗΜΑ >>>>>> ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ !!!!<<<<<<>>>> ΠΡΑΓΜΑΤΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ & ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ !!! ΤΕΛΙΚΑ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ , Ο ΣΚΟΤΑΔΙΣΜΟΣ , Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, Η ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΗ & ΔΙΑΧΥΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΒΛΑΚΕΙΑ & ΜΑΛΑΚΙΑ (ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ βλεπε @ ) ειναι ΔΥΣΘΕΩΡΗΤΗ ΣΤΟΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΑ …… ΑΣ ΜΗΝ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΠΟΤΕ ΑΦΟΥ ΕΜΕΙΣ ΔΕΝ ΥΠΕΡΑΜΥΝΟΜΕΘΑ ΤΙΠΟΤΙΣ , ΚΑΙ ΟΙ ΒΑΡΒΑΡΟΥΜΗΔΕΣ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΣΜΟ (ΟΠΩΣ ΒΙΑΣΜΟΣ, ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΣΜΟΣ, ΧΑΒΑΛΕΔΙΑΣΜΟΣ(τουρκιστι?) ειμαστε πραγματι ρομπες αλλα το παιζουμε και να (τεικ φαιβ) ΖΩΡΑΙΟΙ ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΑΞΙΟΙ ΤΟΥ ΕΠΟΝΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ ΜΑΣ ΕΙΜΑΣΤΕ !

  392. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ said

    ΜΕ ΣΥΓΧΩΡΕΙΤΕ ΑΝΕΓΚΕ>>>><<<< ΦΑΛΛΟΙ !!! ΕΡΠΟΝΤΟΣ

  393. Κώστας Δ. Κοντός said

    Αν νομίζετε ότι όλες αυτές οι λέξεις που αναφέρονται είναι τουρκικές, δυστυχώς είσθε βαθιά νυχτωμένοι! Σας ετοιμάζω ένα λεξικό και εκεί θα δείτε πόσες είναι παραποιημένες ελληνικές και κυρίως της δωρικής διαλέκτου! Και όσες δεν είναι ελληνικές είναι αραβικές.

  394. Κώστα καλησπέρα. Το έχεις εκδώσει ή ακόμη; Με ενδιαφέρει πάρα πολύ.
    Δεν είμαι σε θέση να σχολιάσω όλα τα προαναφερθέντα, (ίσως το κάνω κάποια στιγμή) αλλά είναι κρίμα να λέμε ότι δεν μπορούμε να ξετουρκέψουμε τη γλώσσα μας.
    Η προσπάθεια που γίνεται από μερικούς, να πεισθεί ο σημερινός Έλληνας ότι δεν χρειάζεται να γίνει τίποτε, είναι ατυχής και μόνο πικρά, ειρωνικά χαμόγελα μπορεί να προκαλέσει.
    Στην Κύπρο, πριν από περίπου 70 χρόνια, ο Τουρκοκύπριος γαλατάς προσπαθώντας να πωλήσει το ‘γιαούρτι’ του, φώναζε ‘γάλαν όξινο’ Το ‘γιαούρτι’ μας ήρθε πολύ αργότερα, όταν ‘Ελληνοποιήσαμε’ το ξινόγαλο.
    Ο κουβάς στην Κύπρο αλλά και σε πολλά νησιά του Αιγαίου, ήταν, και μπορώ να πω εξακολουθεί να είναι, σίκλα (αρχαίο Ελληνικό σίκλος). Ο κουβάς μας ήρθε πολύ αργότερα.
    Τι να πω για το σοκάκι; Γιατί δεν μας κάνει το γραφικό δρομάκι; Στο κάτω-κάτω γιατί εγκαταλείψαμε το ‘στράτα-στρατούλα’;
    Θα προσπαθήσω να επανέλθω

  395. Maistrali said

    Για το 130 κ δωσιπυγος θα πρόσθετα!επιπροσθετως καραβανα,καμουτσίκι,μεζές,μουτζούρα ειναι κ αυτες λέξεις που κ αυτες λείπουν

  396. […] Αντί να του απαντήσω κατ’ ιδίαν, έγραψα ένα άρθρο με βάση εκείνον τον κατάλογο, παρόλο που είχε λάθη (λέξεις που δεν ήταν τουρκικής […]

  397. Νίκος said

    Η λέξη democracy λέει δεν είναι ελληνική. Από αυτό καταλαβαίνεις τη σοβαρότητα του άρθρου.

  398. sarant said

    397 Μην τα μπερδεύετε. Ελληνική λέξη είναι η δημοκρατία. Η λέξη democracy είναι αγγλική λέξη ελληνικής προέλευσης. Όπως και το κέφι είναι ελληνική λέξη τουρκικής ή τουρκοαραβικής προέλευσης.

  399. Ιωαννης Μπερδουσης said

    Ψαχνωντας κστι σχετικα με τη λεξη «κουτουρου» επεσε στο συγκεκριμενο αρθρο. Δεν θα πω για αλλες λεξεις, αλλα το κουτουρου (ΚουΤουΡου) παντως προερχεται απο το ελληνικοτατο «Κατα Τον Ρουν» που σημαινει τυχαια, οπως ερθουν τα πραγματα. Δεν ειναι δανειο απο τα τουρκικα.

  400. sarant said

    399 Και πώς το «κατά τον ρουν» έγινε κουτουρού; Πήραν τα αρχικά, όπως στο κουτουλού; Καταλαβαίνετε πως αυτό που λέτε δεν στέκει, όταν η λέξη μαρτυρείται από εποχές όπου ελάχιστοι ήξεραν γράμματα και όταν η τουρκική λέξη göturu είναι πολύ παλιά, σημαίνει «δουλειά κατ’ αποκοπή» (κουτουράδα που τη λένε οι μαστόροι) και πέρασε στα μεσαιωνικά ελληνικά.

    Να σημειώσουμε επίσης ότι κανένα λεξικό δεν δέχεται τον ισχυρισμό σας.

  401. Στυρ said

    Χθες έπεσε το μάτι μου σε μια σλαβική λέξη «munja» που σημαίνει κεραυνός, και googlαροντας βρήκα έφτασα σε αυτό το comment section. Τι σχέση μπορεί να έχει η σλαβική munja με τη μούντζα; Η χειρονομία είναι καθόλα συμβατή με το κατακεραύνωμα και αυτό θα ήταν και αρχαιότατη αντίληψη ποινής/κατάρας στα μέρη μας.

  402. sarant said

    401 Μάλλον συμπτωση είναι

  403. ΣΠ said

    401
    Στα σερβοκροάτικα πράγματι munja σημαίνει κεραυνός. Όμως προφέρεται μούνια, οπότε δεν μπορεί να σχετίζεται με την μούντζα.

  404. Ας μου επιτραπεί να σημειώσω εξ όλων των λέξεων, δύο ανεπαίσθητες ενστάσεις.

    (1) 87. Μπατζάκι (κνήμη-σκέλη),

    Αυτό μπορεί καλλίστως να γραφεί καί ως

    87. Μπατζάκι (περισκελίδα), όπως επίσης μπορεί να ονομάζεται έτσι καί η λέξη «παντελόνι».

    (2) 98. Μπόρα (καταιγίδα)

    Αυτό μπορεί να ετυμολογηθεί, εκ του «βορέας»-βοριάς», που κατά την «Πάπυρος»-«Λαρούς» του 1.963-1.964μ.α.χ.χ., γίνεται boreas καί από εκεί προέρχεται η «μπόρα».

    (3) 130. Πούστης (κίναιδος-ασελγής)

    Κατά τον θανόντα μητροπολίτη Φλωρίνης καί Εορδαίας Αυγουστίνο Καντιώτη, καθώς καί τον Κωνσταντίνο Πλεύρη, δεν αποτελεί μία Τουρκική λέξη, αλλά είναι συναίρεση της Ελληνικής φράσεως «ποί στη;» δηλαδή «Πού στήνει;» την οποίαν ερωτούσαν οι αρμόδιες αρχές της Αρχαίας Αθήνας, όταν κατεδίωκαν τους ομοφυλοφίλους. [url]https://youtu.be/hCsD5ERvIf0[/url] Απολαυστικός Πλεύρης για Gay Pride & Πακιστανούς!
    5:10″

  405. sarant said

    404 Αυτό του Πλεύρη με το «που στη» έχει πολλή πλάκα αλλά βέβαια καμιά σχέση με την αλήθεια.

  406. Πάνος Ιωσηφιδης said

    Η μπόρα είναι και ιταλική λέξη (bora=πολύ ισχυρός άνεμος που φυσάει στην Τεργεστη).

  407. Η μπουγάτσα είναι ελληνική λέξη ,είναι ψωμί σε ταψί (μου αναφέραν το σκεύος με άλλη ονομασία δεν το θυμάμαι) που φτιάχνονταν οταν μία γυναίκα γεννουσε. Αυτό το στρογγυλό ψωμί το λέγανε μπουγάτσα και το πήγαιναν οι γυναίκες του χωριού στην λεχώνα μαζί με φασόλια φουρνιστα. Ήταν τα λεγόμενα μπουγανικια. Αυτό το άκουσα από την γιαγιά μου .

  408. sarant said

    407 Αυτά που λέτε δεν έχουν σχέση με την ετυμολογία της λέξης, όμως.

  409. Ανδρομαχη Παπαδά said

    Λέξη τεφτερι δεν προέρχεται από την διφθερα, την αρχαία ελληνική λέξη;;;

  410. sarant said

    409 Η απώτερη προέλευση είναι η διφθέρα, αλλά η άμεση προέλευση είναι η τουρκική λέξη.

  411. Μαρία said

    409
    Ναι. Αντιδάνειο είναι.

  412. Βύρωνας Σταύρου said

    Γεία σάς,
    Θα ηθελα να γνωριζω αν ή πρωτογενής πηγή για την Τουρκική λέξη Kule που σημαίνει Πύργος, Φρούριο, Κάστρο, Γιγαντιαιο είναι απο την Ελληνική λεξη Κολοσσός;
    Εξού καί στή περιοχή μού υπάρχει ο Κούλας του Κολοσσίου.

    Μφχ,
    Β Σ

  413. Μαρία said

    412
    Όχι, η τούρκικη λέξη kule είναι δάνειο απ’ τα αραβικά με αρχική σημασία κορυφή.

  414. sarant said

    412 Καλώς ήρθατε. Με πρόλαβε η Μαρία. Αυτό θα έγραφα.

  415. Αλέξανδρος Μαθιουδάκης said

    Η λέξη νούμερο 7, «γιαρμάς» είναι βασικά το όνομα του αρχικού εισαγωγέα του ομώνυμου είδους ροδάκινων, που έχει αμερικανική προέλευση.

  416. sarant said

    415 Γιαρμάς από το τουρκ. yarma seftali «σχισμένο ροδάκινο», από το yarmak «σχίζω» επειδή ο γιαρμάς σχίζεται εύκολα στα δύο.

  417. Özcan said

    Another Turkish word used in greek:
    πιτσιρίκι = bıcırık = small and chatty kid

  418. sarant said

    417 Well, according to dictionaries πιτσιρίκι is an Italian loan < piccirillo

  419. phrasaortes said

    Το καζάνι έχει και γαλαζοαίματα ξαδέλφια, δυο Μογγόλους χάνους με το όνομα Καζάν. Ο σχετικά άγνωστος Καζάν των Τσαγαταϊδών στην κεντρική Ασία και ο Καζάν της Περσίας, ο πρώτος ηγεμόνας του Ιλχανάτου που προσηλυτίστηκε στο Ισλάμ. Άραγε και το Καζάν στον Βόλγα από εκεί πήρε το όνομα του;

  420. ΓΕΩΡΓΙΟΣ said

    Νομίζω ότι αν εμβαθύνουμε ελαφρώς, σε ορισμένες από τις «τουρκικές» λέξεις του καταλόγου υπάρχει Ελληνική ρίζα.
    Παραδείγματα
    1) ζαμάνι (ζα + μήνες = πολλοί μήνες)
    2) καβούκι (κώος σημαίνει κοίλος, εξ ου κάβος )
    3) τεφτέρι (διφθέρα)
    4) μπόλικος (εν πολλοίς)
    5) σινάφι (συνάφεια)
    6) φιστίκι (το δένδρο λέγεται πιστακία)

  421. spyridos said

    420.
    5) σινάφι (συνάφεια)

    Πείτε μου είστε κι εσείς οπαδός της εθνικής ομάδας της Ολλανδίας;
    Είναι αυτοί με τα πορτοκαλιά.

  422. sarant said

    420 Το άρθρο εξετάζει την άμεση προέλευση.

    Αλλά και πέρα από αυτό, από τα παραδείγματα που φέρνετε μόνο το τεφτέρι έχει πράγματι ελληνική ρίζα, τη διφθέρα όπως σημειώνετε.

  423. Χρήστος Σκαλούμπακας said

    Όταν λέμε “τουρκική προέλευση” συνυπολογίζουμε και την απώτερη αραβική ή περσική προέλευση των λέξεων.

    ΓΙΑΤΙ ?
    ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ ΜΟΓΓΟΛΙΑ.

    ΔΗΛΑΔΗ ΤΣΑΝΤΙΡΙ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΜΕΝΑΝ ΚΑΙ ΟΧΙ ΠΑΤΖΟΥΡΙ Ή ΠΕΡΒΑΖΙ Ή ΠΕΡΒΑΖΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΦΑΝΤΑΣΤΕΙ.

    ΑΛΛΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΑΝ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΥΒΡΙΣ Η ΚΛΟΠΗ ΤΟΥΣ.

  424. frgewrgios said

    Ατάπαζρλήδες, αυτοί (οι Πόντιοι) που κατάγονται από το Α(ν)τά Παζάρ. η κατάληξη -λης -ληδες ειναι τουρκική;

  425. ampa said

    Το Καρά (μαύρο) πως κατέληξε να χρησιμοποιείται σαν «πολύ»? π.χ καραγουσταρω – γουστάρω πολύ

  426. sarant said

    425 Nομίζω ότι αυτό το φαινόμενο υπάρχει ήδη στα τουρκικά.

Σχολιάστε