Η χήρα του καπετάνιου έπεσε από το παράθυρο

Σπάνια βλέπει κανείς να γράφονται στις εφημερίδες ή στους ειδησεογραφικούς ιστότοπους άρθρα αφιερωμένα σε μια λέξη, οπότε το γεγονός είναι τόσο σπάνιο που δεν πρέπει να περάσει ασχολίαστο από ένα ιστολόγιο σαν το δικό μας, αφιερωμένο στην ιστορία των λέξεων. Βέβαια, το άρθρο για το οποίο θα σας μιλήσω ανήκει στην κατηγορία των «αξιοπερίεργων», δεν είναι δηλαδή πολύ βαθυστόχαστο, και η εύθυμη ατμόσφαιρα επιτείνεται από ένα γουστόζικο μεταφραστικό λαθάκι, που άλλωστε μού έδωσε την αφορμή για τον τίτλο του δικού μου άρθρου. Αν απορείτε γιατί η καημένη η χήρα του καπετάνιου έπεσε από το παράθυρο θα πρέπει να κάνετε λίγην υπομονή, γιατί το μυστικό αποκαλύπτεται στο τέλος.

Δημοσιεύτηκε λοιπόν, σε κάμποσους ειδησεογραφικούς ιστότοπους, ένα άρθρο, σύμφωνα με το οποίο «με δικαστική απόφαση καταργήθηκε η μεγαλύτερη γερμανική λέξη«. Σύμφωνα με το άρθρο, η λέξη αυτή είναι η Rindfleischetikettierungsueberwachungsaufgabenuebertragungsgesetz, με 65 χαρακτήρες, και αναφέρεται σε έναν νόμο που «καθορίζει τους ελέγχους στο βοδινό κρέας», αλλά το δικαστήριο, λέει το άρθρο, έκρινε ότι η λέξη είναι πλέον άχρηστη, αφού με οδηγία της ΕΕ κρίθηκαν μη αναγκαίοι οι έλεγχοι στα υγιή ζώα. Ο νόμος αυτός, συνεχίζει το άρθρο, που ήταν γνωστός με τη συντομογραφία «RkReUeAUeG» τέθηκε σε ισχύ το 1999 με σκοπό την προστασία των καταναλωτών, καθώς εκείνη την εποχή εκφράζονταν έντονοι φόβοι για τη νόσο των «τρελών αγελάδων», δηλαδή τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών.

Ανατρέχοντας στο αγγλικό πρωτότυπο, πάνω στο οποίο ολοφάνερα βασίστηκε το ελληνικό άρθρο, βλέπουμε ότι η είδηση στραπατσαρίστηκε ελαφρώς κατά τη μεταφορά της στα ελληνικά. Καταρχάς, δεν είναι δυνατόν μια λέξη να καταργείται με δικαστική απόφαση -δηλαδή, τι θα πει το δικαστήριο; θα διατάξει μήπως τη διαγραφή της από τα λεξικά; Ή θα βάλει πρόστιμο σε όποιον τη γράψει; Αυτό που μπορεί να καταργηθεί με δικαστική απόφαση είναι ο νόμος που έχει για ονομασία του αυτή την μακρεπίμακρη λέξη. Βέβαια, με την κατάργηση του νόμου, επόμενο είναι και η λέξη να περιπέσει σε αχρησία, αλλά δεν είναι το ίδιο. Να προσθέσουμε ότι ο συγκεκριμένος νόμος δεν είχε ομοσπονδιακή, πανεθνική ισχύ στη Γερμανία, αλλά είχε ψηφιστεί στο ομόσπονδο κράτος (κρατίδιο για πολλούς) του Μεκλεμβούργου-Δυτικής Πομερανίας.

Επίσης, η λέξη που «καταργήθηκε» δεν έχει 65 γράμματα ή χαρακτήρες, όπως λέει  η ελληνική διασκευή του άρθρου, αλλά 63. Τα δύο ue που θα βρείτε στον σιδηρόδρομο πιο πάνω είναι στην πραγματικότητα ü, οπότε η λέξη είναι Rindfleischetikettierungsüberwachungsaufgabenübertragungsgesetz, έστω και ελάχιστα συντομότερη. Για να βρούμε τι σημαίνει η λέξη, πρέπει να πάμε στο τέλος της και να προχωρήσουμε προς την αρχή (πισώκωλα, θα έλεγε ο Σκαρίμπας).

Πάμε λοιπόν: Νόμος (Gesetz), περί μεταβιβάσεως (übertragung, το s είναι, ας πούμε, δηλωτικό της γενικής) των υποχρεώσεων (Aufgaben) εποπτείας (überwachung + s) της σήμανσης (Εtikettierung + s) του βοδινού κρέατος (Rindfleisch, που θα μπορούσαμε κι αυτό να το αναλύσουμε).

Θα σχολιάσει κάποιος: αν είναι έτσι οι λέξεις, σου φτιάχνω και μεγαλύτερες, ας πούμε «τροποποίηση του νόμου κτλ.» ή «επιτροπή τροποποίησης του νόμου κτλ.» Το πιο σαδιστικό θα ήταν να φτιάξουμε τη λέξη «απόφαση κατάργησης του νόμου κτλ.», οπότε αμέσως-αμέσως θα είχαμε Rindfleischetikettierungsüberwachungsaufgabenübertragungsgesetz-aufhebungsentscheidung: πάς να καταργήσεις μια 63γράμματη λέξη και σου βγαίνει μια άλλη με 85 γράμματα, λερναία σαρανταποδαρούσα!

Η διαφορά είναι πως η 63γράμματη λέξη είναι «γνήσιος» σιδηρόδρομος, με την έννοια ότι δεν φτιάχτηκε για πλάκα ή σαν διανοητική άσκηση αλλά εξυπηρετούσε την ανάγκη δημιουργίας ενός νέου όρου, όσο κι αν στοιχηματίζω πως οι νομοθέτες του Μεκλεμβούργου (και της Δυτικής Πομερανίας) θα κρυφογελούσαν όταν ψήφιζαν το μακρινάρι τους. Γι’ αυτό και με προβληματίζει η συνέχεια του άρθρου, για τις υποψήφιες μακρύτερες λέξεις τώρα που «καταργήθηκε» η 63άρα.

Και με προβληματίζει διπλά, αφενός επειδή οι λέξεις-μακρινάρια με τις εταιρείες ατμοπλοίων του Δούναβη δεν είναι «γνήσιες» αλλά, αν δεν κάνω λάθος, ευτράπελες επινοήσεις και γλωσσικά παιχνίδια, και αφετέρου επειδή, στην κατηγορία αυτή, των γλωσσικών παιχνιδιών, έχουν βρεθεί από καιρό πολύ μακρύτερα μακρινάρια, που τα έχουμε κι εμείς αναφέρει σε ένα παλιότερο άρθρο, όπως, ας πούμε, η ογδονταγράμματη Donaudampfschifffahrtselektrizitätenhauptbetriebswerkbauunterbeamtengesellschaft, (μετά τη νέα ορθογραφική μεταρρύθμιση, που επιτρέπει τριπλά σύμφωνα), η οποία σημαίνει (περίπου) “Ένωση υπαξιωματικών των κεντρικών γραφείων της επιχείρησης ηλεκτροκίνητων ατμοπλοίων Δούναβη”.

Ας δούμε όμως αυτή τη «νέα υποψήφια μακρύτερη» γερμανική λέξη, και με την ευκαιρία θα αποκαλυφθεί για ποιο λόγο έπεσε από το παράθυρο η χήρα του καπετάνιου. Σύμφωνα λοιπόν με το ελληνικό άρθρο, η λέξη αυτή, που έχει «μόλις» 49 γράμματα, είναι η Donaudampfschifffahrtsgesellschaftskapitaenswitwe, που σημαίνει, μας πληροφορεί το ελληνικό άρθρο, «παράθυρο του καπετάνιου στην εταιρεία ατμόπλοιων του Δούναβη». (Επειδή το ae είναι ä, τα γράμματα είναι 48, αλλά ας μην κολλήσουμε εκεί).

Όμως, αν κοιτάξουμε πιο προσεχτικά το μακριναράκι αυτό, βλέπουμε ότι το τελευταίο συνθετικό του είναι witwe, το οποίο θα πει «χήρα» και όχι βεβαίως «παράθυρο». Πώς αυτό; Στα γερμανικά το παράθυρο είναι Fenster, καμιά σχέση με την καημένη τη χήρα. Πώς λοιπόν έγινε η χήρα παράθυρο;

Πολύ απλά, ο συντάκτης του ελληνικού άρθρου δεν κάθισε βεβαίως να μεταφράσει από τα γερμανικά. Κοίταξε την αγγλική μετάφραση, είδε ότι είναι «widow of a Danube steamboat company captain», μπέρδεψε το widow με το window (τι ψυχή έχει ένα μηδαμινό n; ) κι έτσι πέταξε τη χήρα απ’ το παράθυρο!