Μεζεδάκια της εκκένωσης

Προχτές η κυβέρνηση αποφάσισε να εκκενώσει το κτίριο της ΕΡΤ από τους εργαζόμενους που το είχαν καταλάβει εδώ και μήνες, από τότε που με την παράνομη απόφαση της Νέας Δημοκρατίας θυσιάστηκε η Ιφιγένεια της Αγίας Παρασκευής, οπότε τα σημερινά μεζεδάκια, που γράφονται ενώ μεταδίδεται από τη Βουλή η πρόταση δυσπιστίας του ΣΥΡΙΖΑ, είναι λογικό να τα πούμε «μεζεδάκια της εκκένωσης». Τα περισσότερα μεζεδάκια βέβαια έχουν μαζευτεί νωρίτερα, και δεν αναφέρονται στην εκκένωση ή στη συζήτηση που ακολούθησε. Πάντως, τώρα ακούω από τη ζωντανή μετάδοση τον βουλευτή Κ. Μαρκόπουλο να κατηγορεί τον ΣΥΡΙΖΑ ότι με την πρόταση δυσπιστίας (που τη λέμε και ‘πρόταση μομφής’ στην καθομιλουμένη) «έκοψε τα πόδια» της χώρας, ενώ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Κεδίκογλου είπε ότι η πρόταση ήταν «μαχαιριά στη χώρα«. Πλειοδότησε η βουλευτίνα κ. Πατριανάκου, που έκανε λόγο για «πισώπλατη μαχαιριά». Πολύ πιθανό στη συνέχεια της συζήτησης να βρεθεί και κάποιος που θα τη χαρακτηρίσει «πισώπλατη μαχαιριά κατάστηθα».

* Ξεκινώντας τα καθαυτό μεζεδάκια, θα επισημάνω τη νιοστή επανάληψη ενός μαργαριταριού για το οποίο έχουμε ξαναμιλήσει, το ενσκήπτω που σκύβει. Γράφει το ρεπορτάζ του skai.gr ότι ο κ. Στουρνάρας ζήτησε από τους εταίρους μας «να ενσκήψουν και να δουν την αντιστροφή της πορείας της ελληνικής οικονομίας που έχει επιτευχθεί». Γλώσσα λανθάνουσα ίσως, αφού, όπως έχουμε πει, μόνο αρπακτικά, φυσικές καταστροφές και ακραία καιρικά φαινόμενα ενσκήπτουν: θύελλες, καταιγίδες, τρόικες, τέτοια πράγματα. Βέβαια, την κοτσάνα την κατάλαβαν και στο συνοδευτικό βιντεάκι (στο 2.40 περίπου) έχουν διορθώσει το «ενσκήψουν» σε «εγκύψουν».

* Σε ένα άρθρο για μια υπόθεση βιασμού ανήλικης όπου πρωταγωνιστικό ρόλο φέρεται να έπαιξε η μητέρα της, διαβάζουμε ότι όλα αυτά προκάλεσαν «ανήκουστο βλάβη στον ψυχικό κόσμο» του θύματος. Ανήκεστος είναι βέβαια, που σημαίνει ανίατος, από το πανάρχαιο άκος που δεν έχει σχέση με την κατάληξη των μανιάτικων επιθέτων αλλά σημαίνει «γιατρικό» -από εκεί είναι και η πανάκεια. Το α κατά τη σύνθεση εκτάθηκε σε η εξαιτίας του κ. Βακερνάγκελ. Βέβαια, υπάρχει και εσκεμμένο «ανήκουστος βλάβη» που δεν είναι μαργαριτάρι αλλά έξοχο λογοπαίγνιο στον ελληνικό τίτλο βιβλίου του David Lodge (ίσως καλύτερο από το πρωτότυπο λογοπαίγνιο, Deaf sentence).

* Το άρθρο της Λιάνας Κανέλλη στον Ριζοσπάστη της περασμένης Κυριακής μπαίνει λιγάκι στα χωράφια του ιστολογίου, και καλά κάνει, αφού καταπιάνεται, στο προοίμιό του, με την ιστορία της λέξης «βδέλλα»: Όταν ο Νίκανδρος ο Κολοφώνιος ήδη από τον 7ο π.Χ. αιώνα στα «Αλεξιφάρμακά» του ανακάλυπτε τις θεραπευτικές ιδιότητες της βδέλλας (από το βδάλλω που σημαίνει βυζαίνω, απομυζώ)…

Όλα καλά, αλλά ο Νίκανδρος ο Κολοφώνιος έζησε τον 2ο π.Χ. αιώνα, όχι τον 7ο. Βέβαια, αφού είμαστε τρισχιλιετείς και βάλε, πέντε αιώνες πάνω – πέντε αιώνες κάτω δεν έχουν και μεγάλη σημασία.

* Περίεργος τίτλος της εβδομάδας, μέρος πρώτο: Ένας μικρός Τιτανικός στο Απόστολος Παύλος, είναι ο τίτλος άρθρου σε καβαλιώτικη ηλεφημερίδα που σχολιάζει την άφιξη κρουαζιερόπλοιου στο λιμάνι της Καβάλας. Δεδομένου ότι ο Τιτανικός ναυάγησε στο παρθενικό του ταξίδι, με παραξενεύει που χαρακτηρίζεται έτσι το πλοίο. Εμένα πάντως δεν θα με παρακινούσε να ταξιδέψω ένας τέτοιος χαρακτηρισμός.

* Πάγκαλο φουριόζο εναντίον Τσίπρα: Πώς θα πάρει τη θέση του Μπαρόζο με αυτά τα άθλια Αγγλικά που μιλάει… Μέχρι και για κλέπτοκρατς είπε. Σέβομαι την προσπάθεια να περάσει ελληνικές λέξεις. Εξάλλου και ο Ζολώτας παλιότερα μίλησε με ελληνικές λέξεις στα Αγγλικά”.

Είναι κρίμα ένας κάποτε έξυπνος άνθρωπος να μην ξέρει να σωπαίνει και να γίνεται ρεζίλι, βγάζοντας φάτσα φόρα την αμάθειά του. Όπως βλέπετε, ο κ. Πάγκαλος μέμφεται τον Τσίπρα ότι… έπλασε τη λέξη kleptocrats. Ογκώδης άγνοια: το kleptocrat έχει καταγραφεί από το 1968, κάμποσα χρόνια πριν γεννηθεί ο Αλέξης Τσίπρας, ενώ το kleptocracy από το… 1819.

* Περίεργος τίτλος της εβδομάδας μέρος δεύτερο: Ορδές Ελλήνων γιατρών σε νοσοκομεία της Βεστφαλίας, λέει. Μα, ορδές; Πώς δηλαδή; Με το νυστέρι στα δόντια; Η λέξη «ορδές» χρησιμοποιείται πάντοτε μειωτικά, όπως και τα λεφούσια ή τα κοπάδια. Μόνο «πλήθη» θα ταίριαζαν εδώ.

* Εμείς οι μεταφραστές μπορούμε να παρηγοριόμαστε ότι προς το παρόν τα μηχανάκια δεν μπορούν να κάνουν εξίσου καλά τη δουλειά μας -τουλάχιστον όχι τα φτηνά συστήματα και όχι στις μικρές γλώσσες, και πάντοτε προς το παρόν. Οι μεταφράσεις που γίνονται από μηχανάκια, συνήθως σε εμπορικούς ιστότοπους της συμφοράς, κάνουν μπαμ από μακριά. Κάποιος στη Λεξιλογία εντόπισε κι ένα πρόσφατο κρούσμα μηχανικής μετάφρασης σε σοβαρότερον ιστότοπο. Μάλιστα, φαίνεται πως ο συντάκτης του άρθρου πέρασε το αγγλικό κείμενο από μηχανάκι κι ύστερα το επιμελήθηκε -μια αμφίβολη μέθοδος, αφού πολλές φορές είναι πιο γρήγορο να το γράψεις εξαρχής. Το  κακό είναι όμως ότι ξέχασε μια παράγραφο άφκιαχτη κι αστόλιστη:

Η αυξημένη ταξίδι φορές, έχει μεγάλο αντίκτυπο στις επιχειρήσεις και την οικονομία, Nick Cohn, η παγκόσμια εμπειρογνωμόνων της κυκλοφοριακής συμφόρησης στο TomTom, είπε CNBC.

Το «αυξημένη ταξίδι φορές», θα το μαντέψατε, είναι Increased travel times. Στη Λεξιλογία, απ’ όπου το ψάρεψα αυτό, έχουμε μια ειδική ενότητα με μηχανικές φρικαλέες μεταφράσεις που λέμε ότι βγάζουν «περίπου νόημα», επειδή σε πολλές από αυτές βρίσκεις τη φράση «περίπου εγώ» που, αν δεν το καταλάβατε, είναι η μηχανική μετάφραση του About me -και σε ακόμα περισσότερες το «περίπου ο συντάκτης» (About the author). Δείτε κι ένα παλιό άρθρο.

* Περίεργος τίτλος της εβδομάδας νούμερο τρία: Αθ. Τσαυτάρης: Δεν απεμπολώ τη φέτα. Καταλαβαίνω ότι το θέμα δεν είναι αστείο, αλλά βρίσκω τον τίτλο διασκεδαστικότατο με την αντίθεση ανάμεσα στο αρχαιόπρεπο ρήμα και στην καθημερινή και καθομιλουμένη φέτα. Κι αν τα πράγματα δεν διευθετηθούν και συνεχιστεί η κόντρα με τον Καναδά, που θέλει να ονομάζει «τύπου φέτας» το λευκό τυρί του, περιμένω τη συνέχεια: Ου καταισχυνώ την φέταν την ιεράν.

* Επί του πιεστηρίου από την αρθρογραφία για τη συζήτηση της πρότασης δυσπιστίας: …ο κ. Δραγασάκης προέσαψε στην κυβέρνηση… Αλλά το ρήμα δεν είναι προ+σάπτω, είναι προς+άπτω. Κι αν δεν σας αρέσει το «προσήψε» (ούτε εμένα μ’ αρέσει) και σας ξενίζει (κακώς) το «πρόσαψε» η λύση δεν  είναι το ανύπαρκτο «*προέσαψε» αλλά να χρησιμοποιήσετε άλλο ρήμα, ξερωγώ «κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι…». Εγώ πάντως, όταν έχω το «συνάπτω» μια χαρά λέω «σύναψε συμφωνία».

* Και δεύτερο επί του πιεστηρίου, από τη συζήτηση στη Βουλή. Όπου ο χρυσαβγίτης Ματθαιόπουλος, διαμαρτυρόμενος επειδή δεν επιτράπηκε να πάρουν μέρος στη συνεδρίαση οι έγκλειστοι στον Κορυδαλλό βουλευτές του κόμματός του, είπε: «Έχετε ανάγει τον εισαγγελέα του Κορυδαλλού σε ρυθμιστή της πολιτείας». Φυσικά, το σωστό είναι «έχετε αναγάγει» και μάλιστα στον παρακείμενο δεν υπάρχει περιθώριο για σύγχυση όπως π.χ. στον μέλλοντα (θα ανάγει διαρκώς, θα αναγάγει στιγμιαία). Κατά τη γνώμη μου, το γεγονός ότι υπάρχουν χιλιάδες που έχουν γράψει τον ίδιο λαθεμένο τύπο και χωρίς το ελαφρυντικό πως είναι χρυσαβγίτες δείχνει πως οι τύποι σε -αγαγ είναι προβληματικοί. Ο αναλογικός τύπος (έχει ανάξει) είναι ακόμα αδούλευτος, αλλά χίλιες φορές προτιμότερος από το βάρβαρο «έχει ανάγει». Γκουγκλίζοντας μάλιστα βρίσκω την εξής αξιαγάπητη φράση σε συζήτηση υποψηφίων: Θα μπορούσα κι εγώ λοιπόν κάλλιστα να πω «σιγά, 40 σελίδες είναι το αοδε και το έχουν ανάξει σε ανατολικό ζήτημα». Οξυμένο γλωσσικό αισθητήριο, καλοδιατυπωμένη φράση -απ’ αυτές που τις βλέπουν οι γλωσσαμύντορες και βγάζουν σπυράκια.

Καλό σαββατοκύριακο!