Το μπούμερανγκ του Τζήμερου και άλλα μεζεδάκια

Σύμφωνα με την ορολογία που συνηθίζουμε να χρησιμοποιούμε στο ιστολόγιο, ο Νόμος του Μπούμερανγκ ορίζει πως όταν κάποιος στο Διαδίκτυο θελήσει να καυτηριάσει τα γλωσσικά λάθη ή τις λειψές γνώσεις κάποιου άλλου, γίνεται μια συνωμοσία του σύμπαντος και στην ίδια πρόταση κάνει κι ο ίδιος γλωσσικό ή άλλο λάθος. Ωστόσο, ένας φίλος μού υπέδειξε χτες ότι υπάρχει ήδη παλιότερη και καθιερωμένη ονομασία για το φαινόμενο αυτό, τουλάχιστον στα αγγλικά: ονομάζεται νόμος του Μέφρι (Muphry’s law), που είναι βέβαια εξεπίτηδες λαθεμένη γραφή του νόμου του Μέρφι. Σύμφωνα με την αγγλική Βικιπαίδεια, ο νόμος του Μέφρι λέει ότι: when a person criticises another’s editing or proofreading, there will be a mistake of a similar kind in that criticism.

Το συμβούλιο ορολογίας του ιστολογίου θα συνεδριάσει προσεχώς για να αποφασίσει αν θα συμμορφωθούμε με τη διεθνή ορολογία ή αν θα διατηρήσουμε και τον δικό μας όρο έστω σαν τοπική παραλλαγή (όπως συμβαίνει συχνά με τους νόμους και τα φαινόμενα της Φυσικής, που σε κάποια χώρα μπορεί να λέγονται αλλιώς, τιμώντας άλλον επιστήμονα). Προς το παρόν όμως, ας κρατήσουμε τον όρο «μπούμερανγκ» για τα σημερινά μεζεδάκια μας, μια και ένα από τα κύρια πιάτα τους είναι ακριβώς η μεγαλοπρεπής γκάφα του κ. Θάνου Τζήμερου.

Ο κ. Τζήμερος έτυχε να δει πρόσφατα (ασφαλώς σε κάποια ΔΟΥ) μια χειρόγραφη πινακίδα που έγραφε ΜΗΤΡΟΩ αντί ΜΗΤΡΩΟ. Όπως θα έκαναν πολλοί, τη φωτογράφησε και την ανέβασε στο Τουίτερ, συνοδεύοντάς την με ένα ειρωνικό σχόλιο. Επειδή όμως (σε αντίθεση με τους πολλούς) έπρεπε οπωσδήποτε να ιδεολογικοποιήσει την ανορθογραφία, παρασύρθηκε και φλυάρησε στον σχολιασμό, μην ακολουθώντας το σοφό παράδειγμα του ηγεμόνα από τη Δυτική Λιβύη, που μετρούσε τα λόγια του για να μην ξεφουρνίσει καμιά κοτσάνα. Κι έτσι, νομοτελειακά θα έλεγε κανείς, έπεσε θύμα του Νόμου του Μπούμερανγκ (ή του Μέφρι, αν προτιμάτε), αφού τα ρήματα κλίνονται βεβαίως και δεν κλείνονται.

(Όπου θυμάμαι την παλιά κωμωδία του Άννινου, όπου ο δάσκαλος, μιλώντας για την υπηρέτρια, λέει «της Μαριγούς» και ακολουθεί ο διάλογος:

– Δεν με λένε Μαριγού, Μαριγώ με λένε!

– Ναι αγαπητή μου, αλλά κλίνεσαι.

– Και γιατί να κλείνομαι; Καμιά ασκημομούρα είμαι;

– Όχι Θάνο μου, μια χαρά είσαι).

* Αλλά αν το πάθημα του κ. Τζήμερου είναι απλώς αστείο, σκέφτομαι πως μετά την επίσκεψη στην Εφορία πολλοί φορολογούμενοι θα σκεφτούν όχι το Μητρώο, όχι το ανύπαρκτο τζημερικό ρήμα «μητρόω», αλλά το πολύ απειλητικό «μητρώω»….

* Και ενώ η εκεχειρία που αποφασίστηκε στη Γάζα δεν κράτησε παρά ελάχιστες από τις 72 ώρες που είχαν αρχικά συμφωνηθεί, προσέχω σε ένα άρθρο το εξής απόσπασμα: Από τότε που ο Ανδρέας Παπανδρέου μετέτρεψε τα κολλητιλίκια με τους Καντάφι και τους Σιχανούκ του κόσμου σε ελληνική εξωτερική πολιτική, το ελληνικό zeitgeist έβαφε το Μεσανατολικό πεντακάθαρα ασπρόμαυρο, και γι’ αυτό υποθέτω σήμερα η Ελλάδα είναι η πιο αντισημιτική χώρα του δυτικού κόσμου…

Ασφαλώς δεν συμφωνώ με την ανάλυση, για πολλούς λόγους μεταξύ των οποίων ότι γράφεται σε μια εποχή όπου, εδώ και αρκετά χρόνια, ο όρος «ελληνική εξωτερική πολιτική» έχει πάρει τη θέση που είχε κάποτε ο Αλβανός τουρίστας. Όμως με παραξενεύει η αναφορά του Σιχανούκ πλάι στον Καντάφι. O Καμποτζιανός ηγέτης, απ’ όσο θυμάμαι, ποτέ δεν είχε ιδιαίτερες φιλίες με τον Ανδρέα Παπανδρέου -αναρωτιέμαι αν ο αρθρογράφος τον μπέρδεψε με κάποιον άλλον ή αν χρησιμοποιεί το όνομα Σιχανούκ σαν το αρχέτυπο του τριτοκοσμικού αυταρχικού ή «γραφικού» (για τους Αμερικανούς) ηγέτη.

* Γράψαμε και χτες για την ανοησία που διαδίδεται στη μπλογκόσφαιρα, ότι δήθεν ο φετινός Αύγουστος είναι πολύ σπάνιος διότι έχει 5 Παρασκευές, 5 Σάββατα και 5 Κυριακές, και ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει δήθεν κάθε… 823 χρόνια. Όπως είπαμε και χτες, για να έχει 5 παρασκευοσαββατοκύριακα κάποιος μήνας πρέπει η πρώτη μέρα του μηνός να πέφτει Παρασκευή, κι αυτό συμβαίνει πολύ συχνά, χοντρικά κάθε εφτά χρόνια. Η απορία μου όμως είναι άλλη. Πώς εξηγείται αυτό το απίθανο 823; Πώς το λογάριασε εκείνος που το σκέφτηκε; Γιατί κάθε 823 κι όχι κάθε 868 ή κάθε 853 ή κάθε 883 χρόνια; Σκέφτηκα μήπως είναι κάποιο γινόμενο, αλλά το 823 είναι πρώτος αριθμός, οπότε το μυστήριο παραμένει.

* Η γονατογραφία της εβδομάδας, πολύ ταιριαστά παρουσιάστηκε σε ένα άρθρο για… τα πόδια των ποδηλατών. Το αρχικό άρθρο του in.gr αποτελεί μνημείο τσαπατσουλιάς, καθώς περιέχει ίσαμε δέκα ορθογραφικά λάθη, που μερικά βγάζουν μάτι. Και, σαν κερασάκι στην τούρτα, ανέφερε ότι έχουν συμβεί πολλά σκάνδαλα με ντοπαρισμένους ποδηλάτες, «με ποιο (sic) γνωστή περίπτωση αυτή του Νιλ Άρμστρονγκ». Βεβαίως ο απατεώνας ήταν ο Λανς, και στο in.gr το είδαν και το διόρθωσαν, αφήνοντας την τούρτα χωρίς κερασάκι. Σε ιστότοπους που αναδημοσίευσαν την είδηση, το κερασάκι μένει άθικτο στη θέση του.

* Πολλά από τα μεζεδάκια που δημοσιεύω εδώ τα στέλνετε εσείς. Καμιά φορά, όταν το μαργαριτάρι είναι ευμέγεθες ή όταν παρουσιαστεί σε προβεβλημένο μέσο, συμβαίνει να με ενημερώσουν δυο και τρεις φίλοι. Το μεζεδάκι που ακολουθεί το έθεσαν υπόψη μου ούτε λίγο ούτε πολύ έξι φίλοι, μεταξύ άλλων και σε σχόλια ενός πρόσφατου άρθρου. Είναι τάχα τόσο χοντρό λάθος;

Συγκεκριμένα, σε ρεπορτάζ του ΑΠΕ (που το αναπάραξαν [σικ, σιγά μην είναι πιο εύηχο το ‘αναπαρήγαγαν] δεκάδες μέσα) γράφεται ότι η Ρωσία παραβίασε τη συνθήκη INF επειδή προχώρησε «σε δοκιμή χερσαίου πυραύλου κρουαζιέρας». Αυτό είναι απόδοση του αγγλ. cruise missile, και ο μεταφραστικός νεολογισμός προκάλεσε θορυβώδη γέλια και ειρωνικά σχόλια του τύπου «Εδώ είναι το tvxs. Τα βάζουμε στην αυτόματη μετάφραση, πάμε για καφέ και τσουπ! το άρθρο. Πύραυλοι κρουαζιέρας λοιπόν. Τους καβαλάμε και πάμε Σύρο, Τήνο, Μύκονο…«. Και πράγματι, στο tvxs ο όρος διορθώθηκε σε «δοκιμή πυρηνικού πυραύλου κρουζ» -αλλά δεν ξέρω αν είναι καλύτερα.

Όταν ήμασταν φοιτητές, θυμάμαι, το ΝΑΤΟ σχεδίαζε να εγκαταστήσει στην Ευρώπη (και στην Ελλάδα) πυραύλους «Πέρσινγκ και Κρουζ» (έτσι τους γράφαμε τότε) και εμείς οι αριστεροί φωνάζαμε το σύνθημα «Δεν θέλουμε τους Πέρσινγκ, δεν θέλουμε τους Κρουζ / δεν θέλουμε Ευρώπη γεμάτη με νεκρούς», και στην παρέα των Τριών της Θεσσαλονίκης ο Τάσος και ο Θωμάς είχαν συμμαχήσει και αποκαλούσαν «Πύραυλο Κρουζ» τον Βαγγέλη, διάσημο όνομα πολύ πριν από τον Τομ και την Πενέλοπε. Αλλά, όπως είπα, ενώ το Πέρσινγκ είναι πράγματι όνομα, το Κρουζ δεν είναι, είναι το ουσιαστικό cruise, η κρουαζιέρα, γι’ αυτό κι οι πύραυλοι αυτοί στα γαλλικά λέγονται missile de croisière, και ο γαλλικός όρος χρησιμοποιείται χωρίς να προκαλεί γέλια και χωρίς να αναρωτιέται κανείς αν «καβαλάμε τον πύραυλο και πάμε Μασσαλία-Κορσική-Σαρδηνία».

Που σημαίνει ότι δεν είναι και τόσο λάθος η απόδοση «πύραυλοι κρουαζιέρας» και δεν έχει πολύ άδικο το ΑΠΕ στην ανακοίνωση που (σπάνιο πράγμα) έβγαλε. Είναι όμως αδόκιμος όρος, αφού οι ειδήμονες του κλάδου δεν τον χρησιμοποιούν. Ούτε είναι σωστό να λέμε για «πυραύλους Κρουζ» ή «πυραύλους κρουζ» ή «τύπου κρουζ».

Αλλά ποιος είναι ο δόκιμος τύπος; Στη συζήτηση που κάναμε εδώ αναφέρθηκε αφενός ο τύπος «πύραυλος πλεύσης» και αφετέρου (από τον ΝΜ, πιο τεκμηριωμένα) ο τύπος «περιπολικός πύραυλος», που δεν το βρίσκω κακό. Καλό είναι βέβαια να χρησιμοποιείται ένας όρος, αλλιώς θα επικρατήσει, αναπόφευκτα, το «κρουζ».

* Μια ιδιαίτερη κατηγορία πολιτών της Νομανσλάνδης είναι εκείνοι που είναι μεν υπαρκτά πρόσωπα αλλά το όνομά τους έχει προκύψει ενμέρει από μεταφραστικό μαργαριτάρι. Κλασική περίπτωση ο Μάρσαλ Αντονέσκου, για τον οποίο είχα γράψει πριν ανοίξω στο ιστολόγιο, που βέβαια είναι ο στρατάρχης Ίον Αντονέσκου, ο μεσοπολεμικός δικτάτορας της Ρουμανίας. Ο Αντονέσκου απόκτησε παρέα, αφού σε πρόσφατη μετάφραση αγγλικού κειμένου γεννήθηκε ο Hetman Skoropadski, που δεν είναι άλλος από τον αταμάνο Πάβελ Σκοροπάντσκι, τον τσαρικό στρατηγό που κυβέρνησε δικτατορικά ένα κομμάτι της Ουκρανίας στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου μετά την οκτωβριανή επανάσταση, και πήρε τον τίτλο του «αταμάνου», που ήταν παλαιός τίτλος του αρχηγού των Κοζάκων. Αταμάν στα ρώσικα και στα ουκρανικά (αν προφέρεται έτσι το Отаман), hetman στα εγγλέζικα, αλλά στα ελληνικά αταμάνος -γι’ αυτό μεταφράζουμε τα κείμενα.

* Mπορεί να είναι ένδειξη ανωριμότητας, αλλά εγώ όταν διαβάζω τον όρο «αρχιδιαιτητής» γελάω από μέσα μου -αν και πιο αστείος είναι ο ‘αρχιδιαλογιστής’ για τον οποίο είχα γράψει ένα διήγημα στα νιάτα μου. Διαβάζοντας όμως την είδηση για τον νέο αρχιδιαιτητή της Σούπερ Λιγκ (τι σου λείπει παραγκιάρη;), που είναι παλαίμαχος Σκοτσέζος διαιτητής, γέλασα επιπλέον από τα λαθάκια που ψάρεψα. Συγκεκριμένα:

Ο παλαίμαχος Σκοτσέζος διαιτητής, ξεκίνησε την καριέρα του το 1982 σφυρίζοντας την αναμέτρηση της Μονπελίε με την Μπρίτζγουορκς – Βικτόρια, ενώ το πρώτο του ευρωπαϊκό παιχνίδι ήταν αυτό της Σαμπντόρια με την Καρλ Ζένα έξι χρόνια αργότερα.

Πρόσεξα αρχικά το «Μονπελίε», που βέβαια θα έπρεπε να είναι Μονπελιέ, αλλά ύστερα σκέφτηκα πως κάτι δεν πάει καλά στην είδηση διότι ένας διαιτητής στο πρώτο ματς της καριέρας του το λογικό είναι να σφυρίζει σε αγώνες χαμηλών κατηγοριών και όχι σε διεθνείς συναντήσεις. Οπότε το έψαξα και διαπίστωσα ότι o Ντάλας πράγματι ερασιτεχνικές ομάδες είχε να διαιτητεύσει στον πρώτο του αγώνα, που ήταν η αναμέτρηση ανάμεσα στη Motherwell Bridgeworks και τη Victoria AFC. Απορώ από ποιο σπασμένο τηλέφωνο βγήκε το «Μονπελίε», που φαίνεται να είναι δώρο της ελληνικής έκδοσης -και βέβαια λίγο πιο κάτω το όνομα της (πάλαι ποτέ) ανατολικογερμανικής ομάδας ήταν (και είναι) Καρλ Τσάις Ιένα, κι όχι Καρλ Ζένα.

* Σε άρθρο για την ιστορία της μπεσαμέλ διαβάζω ότι πήρε το όνομά της από τον Λουί Μπεσαμέλ (Bechameil), που ήταν, λέει, «δημοσιονόμος του 17ου αιώνα». Αλλά τι είναι ο δημοσιονόμος; Υπάρχει τέτοια λέξη; Ολοφάνερα είναι απόδοση του γαλλικού (και αγγλικού) financier, αλλά δεν θα την έλεγα πετυχημένη απόδοση, όσο κι αν το financier δεν είναι εύκολο να το αποδώσεις (επενδυτής, κεφαλαιούχος είναι δυο αποδόσεις). Το «δημοσιονόμος» σε κάνει να σκεφτείς ή τον ειδικό επί των δημοσιονομικών ή κάποιον αξιωματούχο με εποπτικό ρόλο -και σε καμιά περίπτωση δεν είναι αυτό ο financier -ειδικά ο μεσιέ Μπεσαμέλ έκανε την περιουσία του επειδή εισέπραττε τους έμμεσους φόρους (γυφτοχαρατζήδες τους λέγαν αυτούς επί τουρκοκρατίας, για να λαϊκίσουμε λίγο).

* Και κάτι άλλο που πρόσεξα στο άρθρο της μπεσαμέλ. Το υπογράφει ο κ. Γιάννης Πλατής, αναφέροντας ως πηγή το gastronomion.blogspot.gr. Παρατηρώ όμως ότι το κείμενο του gastronomion, που αν δεν κάνω λάθος είναι πανομοιότυπο με το κείμενο του κ. Πλατή, αναφέρει με τη σειρά του ως πηγή «enet», χωρίς άλλα στοιχεία, που με κάνει να σκεφτώ την παλιά Ελευθεροτυπία. Ο κλέψας του κλέψαντος δηλαδή -αλήθεια, τι έκανε ο κ. Πλατής που να του παρέχει το ηθικό δικαίωμα να υπογράψει το άρθρο; Πρόσφερε κάτι; Ακόμα και η φωτογραφία παρμένη από το gastronomion είναι!

* Μια και είπαμε για λογοκλοπή, ο φίλος μας ο Φυσικός, που έφυγε για διακοπές, μού έστειλε το λινκ ενός άρθρου της FAZ, για το σκάνδαλο με τη λογοκλοπή της κ. Annette Schawan, πρώην υπουργού, στη Γερμανία και τις προσπάθειες συγκάλυψης από τη διαπλεκόμενη ελίτ. Το κακό είναι πως το άρθρο είναι μεγάλο και κυρίως γραμμένο στα γερμανικά, όμως έχει πολύ ενδιαφέρον.

* Πολλή χολή χύθηκε για τη συναυλία της Χαρούλας Αλεξίου τη Δευτέρα που μας πέρασε στο Σύνταγμα, ίσως επειδή είχε μεγάλη επιτυχία. Βέβαια, και οι κρίνοντες κρίνονται (και οι κρίνοντες τους κρίνοντες, και ούτω καθεξής). Διότι, όταν διαβάζω από έναν γνωστό συγγραφέα, επιτέλους, επιχειρήματα ολοφάνερα τραβηγμένα από τα μαλλιά, αναγκάζομαι να συμπεράνω ότι κοροϊδεύει το κοινό του. Επειδή όμως εδώ ασχολούμαστε κυρίως με τη γλώσσα, απομονώνω ένα γλωσσικό επιχείρημα από το άρθρο του κ. Τάκη Θεοδωρόπουλου στην Καθημερινή: Η κ. Αλεξίου δήλωσε μόλις ανέβηκε επί σκηνής πως «είμαστε όλοι καθαρίστριες» – η ασυμφωνία του γένους του «όλοι» με τις «καθαρίστριες» δείχνει πως μπροστά στις ανάγκες του αγώνα, η γλώσσα υποκλίνεται ακόμη κι όταν τρώει σφαλιάρες.

Το γλωσσικό επιχείρημα του κ. Θεοδωρόπουλου (που διετέλεσε και πρόεδρος του ΕΚΕΒΙ) είναι για κλάματα. Όπως έγραψε πολύ σωστά ο Ηλεφού, όταν σχολιάσαμε το θέμα στα σχόλια άλλου άρθρου: Το “όλοι” δεν είναι έμφυλο αρσενικό αλλά περιληπτικό. Το αρσενικό δηλαδή που χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να μην κάνουμε διάκριση σε αρσενικό και θηλυκό (π.χ. “ας κάνουμε όλοι μία προσπάθεια” ή “είμαστε όλοι υπεύθυνοι” που έλεγε η Μελίνα στο προεκλογικό της σλόγκαν όταν ήταν υποψήφια για το δήμο Αθηναίων – τότε δεν βρέθηκε κανένας φωστήρας να της πει “τι γυναίκα είσαι και λες όλοι;”).

* Και τέλος, μια είδηση από το εξωτερικό που δείχνει ότι ο μέσος επαρχιώτης Αμερικανός αξιωματούχος (ιδίως αν είναι από τη Γιούτα) βάζει κάτω άνετα Άνθιμους, Σεραφείμ Πειραιώς, αγιατολάδες και μουλάδες. Σχολείο της Γιούτας απέλυσε υπάλληλό του διότι δημοσίευσε στην ιστοσελίδα του σχολείου άρθρο για τα ομόηχα. Βλέπετε, στα αγγλικά τα ομόηχα είναι homophones και ο ομοφοβικός αγιατολάχ του σχολείου φοβήθηκε ότι το άρθρο έχει να κάνει με την ομοφυλοφιλία ή την προωθεί έμμεσα -και όχι μόνο κατέβασε το άρθρο, αλλά απέλυσε και τον συντάκτη.

* Κι αυτό μού θυμίζει ένα ειδησάκι που είχα διαβάσει σε μια γαλλική εφημερίδα τον παλιό καιρό, πριν το Διαδίκτυο -μπορεί να το έχω ξαναδιηγηθεί. Μια γαλλική εταιρεία, που είχε τα γραφεία της σε μια «τεχνολογική ζώνη», δηλαδή σε μια περιοχή όπου είναι εγκατεστημένες μικρές εταιρείες νέας τεχνολογίας, ζήτησε να αλλάξει όνομα ο δρόμος των γραφείων της, διότι της δημιουργούσε πρόβλημα με τους πελάτες. Βλέπετε, οι δρόμοι είχαν ονόματα μεγάλων Γάλλων επιστημόνων, και η συγκεκριμένη εταιρεία είχε γραφεία στην οδό Gay Lussac, και είχε την ατυχία να έχει πολλούς αμερικανούς πελάτες -και κάποιοι από αυτούς είχαν διαμαρτυρηθεί, ότι το Gay Lussac, το όνομα του μεγάλου χημικού, προάγει την ομοφυλοφιλία. Πάλι καλά που δεν ήταν ελληνοαμερικάνοι, να πουν ότι όχι μόνο είναι γκέης ο Lussac αλλά είναι και λυσσάρης!