Τα μυστικά της κρυφής ατζέντας

Πριν από λίγο καιρό ψηφίσαμε τη Λέξη της χρονιάς για το 2014, όμως η σύντομη προεκλογική περίοδος που διανύουμε, και που μπαίνει πια στην τελική ευθεία της, έχει κι αυτή τις δικές της λέξεις και τα δικά της κλισέ, που δεν θα ήταν άσκημη ιδέα να τα καταγράψουμε.

Μια από τις λέξεις αυτές πάντως είναι η ατζέντα, και ειδικότερα η κρυφή ατζέντα, και ειδικότατα η κρυφή ατζέντα του ΣΥΡΙΖΑ, την οποία ο ίδιος ο μέλλων πρώην πρωθυπουργός κ. Σαμαράς κατάγγειλε σε προεκλογική του ομιλία.

Στα νιάτα μου, όταν κάποιος έλεγε «ατζέντα» εννοούσε αποκλειστικά το αντικείμενο της εικόνας, δηλαδή ένα μικρό σημειωματάριο όπου σημειώνει κανείς διευθύνσεις και τηλέφωνα. Αργότερα βγήκανε και οργκανάιζερ, και πολυθεματικές πανάκριβες ατζέντες, και ηλεκτρονικές ακόμα, αλλά η αρχετυπική ατζέντα ήταν το μικρό τεφτεράκι στο οποίο γράφουμε τηλέφωνα -αυτή της φωτογραφίας, μάλιστα, επειδή είναι και κόκκινη, θα μπορούσε να ταιριάζει πολύ καλά για κρυφή ατζέντα του ΣΥΡΙΖΑ, αν η λέξη είχε διατηρήσει μόνο την παλιά της σημασία.

Ξέρουμε όμως ότι η λέξη έχει κι άλλες σημασίες. Σημαίνει επίσης έναν προκαθορισμένο κατάλογο θεμάτων προς συζήτηση π.χ. σε μια διάσκεψη ή σε συνάντηση πολιτικών, π.χ. «Το Κυπριακό περιλαμβάνεται στην ατζέντα της συνάντησης των δύο πρωθυπουργών». Και με τη σημασία αυτή, της ημερήσιας διάταξης που θα λέγαμε επίσης, λέμε ότι ένα θέμα «βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα», αν πρόκειται για κάτι σημαντικό και επείγον.

Τρίτη σημασία, ακόμα πιο γενική, της λέξης «ατζέντα» είναι ένας κατάλογος πραγμάτων που πρέπει να γίνουν σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, μ’ άλλα λόγια ατζέντα με τη σημασία αυτή είναι το πρόγραμμα. Παρακλάδι αυτής της σημασίας είναι και η κρυφή ατζέντα, το κρυφό πρόγραμμα -και από λεξικογραφική άποψη πρέπει να δώσουμε τον έπαινο στο Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας, που είναι το μοναδικό λεξικό μας που περιλαμβάνει τον σύμπλοκο όρο «κρυφή ατζέντα», με τη σημασία «απώτερος στόχος ή σχέδιο» και την παραδειγματική φράση «η κρυφή ατζέντα της κυβέρνησης για το ασφαλιστικό». Μας λέει επίσης το λεξικό ότι ο όρος είναι δάνειο από το αγγλ. hidden agenda, που καταγράφεται από το 1955.

Τα άλλα λεξικά όπως είπαμε δεν έχουν τον σύμπλοκο όρο. Ο Μπαμπινιώτης και το Χρηστικό έχουν και τις τρεις σημασίες που αναφέραμε, ενώ τα λιγάκι παλιότερα λεξικά (Τεγόπουλου-Φυτράκη και ΛΚΝ) καταγράφουν μόνο τις δύο πρώτες, δηλαδή το τεφτεράκι και τον κατάλογο θεμάτων προς συζήτηση. Τα παλιά λεξικά, π.χ. Δημητράκος και Πρωία, δεν έχουν καν το λήμμα ‘ατζέντα’.

Η λέξη είναι βέβαια δάνειο, ίσως από τα ιταλικά ή τα γαλλικά ή τα αγγλικά. Σε όλες αυτές τις γλώσσες η λέξη είναι agenda και προέρχεται από τα λατινικά, όπου έχει τη σημασία «πράγματα που πρέπει να γίνουν, πρακτέα» και είναι πληθυντικός ουδέτερου γένους του γερουνδιακού agendus του ρήματος agere «πράττω», που ανάγεται στην ίδια ινδοευρ. ρίζα με το δικό μας άγω. Κάποιος ιδιαίτερα σχολαστικός Άγγλος ή Γάλλος λαθοθήρας θα μπορούσε να πει ότι «κακώς» θεωρούν ότι η λέξη agenda είναι ενικός αριθμός, αφού στα λατινικά ήταν πληθυντικός. Στα γαλλικά, η λέξη εμφανίζεται στο πρώτο μισό του 16ου αι. με τη σημασία «βιβλίο όπου καταχωρούνται οι λογαριασμοί μιας πόλης». Στην ορολογία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κομισιόν αρέσκεται να παρουσιάζει διάφορα προγράμματα που τα ονομάζει agenda -θεματολόγιο ή πρόγραμμα τα μεταφράζανε οι ελληνικές μεταφραστικές υπηρεσίες, αλλά όλο και περισσότερο εμφανίζεται η εύκολη λύση, «ατζέντα». Γιατί όχι, τελικά.

Ομόρριζος της ατζέντας είναι και ο ατζέντης, από το ιταλικό agente, που προέρχεται από το λατινικό agens, μετοχή ενεστώτα του ρήματος agere, για τους επαγγελματίες που πρακτορεύουν τις υπηρεσίες και αναλαμβάνουν τις διαδικασίες σύναψης συμβολαίων για αθλητές, ιδίως ποδοσφαιριστές, και για καλλιτέχνες, αλλά και για λογοτέχνες. Ο επίσημος όρος είναι πράκτορας, αλλά δεν λέγεται και τόσο πολύ επειδή θυμίζει τον Τζέιμς Μποντ (που κι αυτός είναι agent βέβαια).

Βέβαια, για τον πολύ κόσμο η ατζέντα είναι το τεφτεράκι με τα τηλέφωνα. Όπως λέει και το παλιό τραγούδι του Βοσκόπουλου (σε στίχους Πυθαγόρα), «αν μου φύγεις έχω κι άλλες στην ατζέντα». Υπάρχει και μια πιο καινούργια ατζέντα σε τραγούδι, που μουσκεύει στο νερό. Ίσως την ξέρετε με τη Σωτηρία Λεονάρδου, αλλά η μουσική και οι στίχοι είναι του Λάκη Παπαδόπουλου, που νομίζω πως την είπε πρώτος.

Όσο για το αν έχει ή όχι κρυφή ατζέντα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν το ξέρω, ξέρω όμως ότι έχει το υπουργείο Οικονομικών -και τα μυστικά αυτής της κρυφής ατζέντας ήρθαν στο φως προχτές, όταν ανακοινώθηκε ότι το υποτιθέμενο πρωτογενές πλεόνασμα του 2014 είναι μικρότερο κατά 3 δις απ’ όσο είχε ανακοινωθεί (έτσι καταλαβαίνω το «απόκλιση 3 δις» του τίτλου).

Αυτά είναι τα φοβερά μυστικά της ατζέντας!