Ο χακεμένος Πλούταρχος και άλλα μεζεδάκια

Ο τίτλος του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας άρθρου είναι παρμένος από κάτι που ειπώθηκε στην έκτακτη συνεδρίαση της Βουλής την περασμένη Δευτέρα. Αλλιώς μπορεί και να τα λέγαμε «Μεζεδάκια των Βαγιών» αφού αύριο, Κυριακή των Βαΐων, μοιράζουνε βάγια στις εκκλησιές -υποθέτω, δηλαδή, διότι δεν έχω πάει ποτέ. Θα μπορούσαμε επίσης να τα πούμε «μεταπρωταπριλιάτικα», μια και κάποια θέματά μας αναφέρονται ακριβώς στα πρωταπριλιάτικα ψέματα.

Λοιπόν, κατά τη συζήτηση στη Βουλή, ο πρώην (θέλω να το ακούω) πρωθυπουργός, απαντώντας στην πρόεδρο της Βουλής, η οποία τον επιτίμησε (και όχι άδικα) για τις λεκτικές παρεκτροπές του, της ανέφερε ένα ρητό του Πλούταρχου από το έργο του «Γυναικών αρετή», ότι «η ανδρεία είναι αρετή και των ανδρών και των γυναικών» -και άρα μην παρεξηγείστε τόσο εύκολα κυρία Πρόεδρε, είπε. (Για του λόγου το αληθές, το απόσπασμα είναι εδώ).

Πέρα από το ότι η θέση των γυναικών στην κοινωνία ήταν διαφορετική στην αρχαιότητα και ότι υπάρχουν πάμπολλα ρητά… μεγάλων ανδρών που επικροτούν την ανισότητα ανάμεσα στα δυο φύλα, αναρωτήθηκα αν υπάρχει αυτό το ρητό.

Έψαξα το συγκεκριμένο έργο του Πλούταρχου, το «Περί γυναικών αρετής», αλλά δεν βρήκα το απόφθεγμα. Σε όλο το έργο η λέξη «ανδρεία» υπάρχει μία φορα, στο «καὶ μὴν οὐκ ἔστιν ἀρετῆς γυναικείας καὶ ἀνδρείας ὁμοιότητα καὶ διαφορὰν ἄλλοθεν καταμαθεῖν μᾶλλον, ἢ βίους βίοις καὶ πράξεσι
πράξεις», όπου όμως η λέξη «ανδρεία» δεν είναι ουσιαστγικό, αλλά επίθετο (αντρικός) και σημαίνει: Και πραγματι δεν είναι δυνατόν να γνωρίσουμε καλύτερα τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στις αρετές των ανδρών και των γυναικών παρά συγκρίνοντας τους βίους (με τους βίους) και τις πράξεις (με τις πράξεις).

Κατά πάσα πιθανότητα, το σκονάκι που πάσαρε ο Άδωνης στον πρώην πρωθυπουργό εννοούσε το εξής χωρίο, στην αρχή του έργου: «μίαν είναι και την αυτήν ανδρός τε και γυναικός αρετήν» -προσέξτε όμως ότι ο Πλούταρχος γράφει για ΑΡΕΤΗ, όχι για ΑΝΔΡΕΙΑ, επομένως ο κ. Σαμαράς διαστρέβλωσε τον Πλούταρχο για να υπερασπίσει τη σεξιστική του φράση (είχε μιλήσει περί «ανδρικής σχολής» ή «ανδρικής γραμμής» ή κάτι τέτοιο).

Bλέπουμε βέβαια και τη μαγική χρήση των αρχαίων ελληνικών σε κύκλους της εθνικοφροσύνης: πετάει κάποιος ένα αρχαίο ρητό, υπαρκτό ή ανύπαρκτο, ολόκληρο ή μισό, άσχετο με το θέμα ή συναφές, και θεωρεί ότι αποστομώνει τον συνομιλητή του. Και ξαναλέω ότι σε ζητήματα φύλου ασφαλώς και δεν πρέπει να πάρουμε τοις μετρητοίς σαν οδηγό για το σήμερα τα αρχαιοελληνικά ρητά, αφού είναι διαποτισμένα με τη νοοτροπία της εποχής, που έβλεπε για κυριότερη αρετή της γυναίκας τη σιωπή και την απουσία από το δημόσιο προσκήνιο (το γνωστό «γυναιξί κόσμον η σιγή φέρει» από τον Αίαντα του Σοφοκλή).

* Επομένως, το απόφθεγμα του Πλούταρχου είναι ανύπαρκτο, άρα… απόφευγμα.

Εκτός βέβαια αν ο κ. Σαμαράς εννοούσε τον γνωστό αοιδό Γιάννη Πλούταρχο -που όμως δεν γνωρίζω τη δισκογραφία του κι έτσι δεν μπορώ να πω αν έχει πει κάτι για τις γυναίκες και την ανδρεία.

* Πάντως στην ίδια συνεδρίαση είχαμε κι άλλο ένα «απόφευγμα». Κλείνοντας τη δευτερολογία του, ο Ευάγγ. Βενιζέλος, απευθυνόμενος στην κυβέρνηση, είπε: «Όπως έχει πει ο Γκράμσι, το αυτονόητο είναι επαναστατικό». (Το ρητό πρέπει να ανήκει στο προσωπικό αποφθεγματολόγιο του κ. Β., αφού το είχε επικαλεστεί και πέρσι τον Σεπτέμβρη στη ΔΕΘ).

Όμως, δεν υπάρχει τέτοιο ρητό στον Γκράμσι, όπως -οποίος εξευτελισμός- έσπευσε να επισημάνει ο κ. Νικ. Νικολόπουλος, που διόρθωσε τον Βενιζέλο: «Εγώ ήξερα ότι ο Γκράμσι είχε πει ότι η αλήθεια είναι επαναστατική». Και πράγματι, ο κ. Ν.Ν. βρίσκεται πιο κοντά στην πραγματικότητα, αφού το ρητό αυτό αποδίδεται πράγματι στον Γκράμσι, αν και είναι συντομευμένη μορφή του «Dire la verità, arrivare insieme alla verità, è compiere azione comunista e rivoluzionaria», που το είχε βάλει σαν μότο ο Γκράμσι στο πρώτο τεύχος του Όρντινε Νουόβο, αλλά που μπορεί να είναι του Λασάλ τελικά. Πάντως, για αυτονόητο δεν είπε τίποτα ο Γκράμσι, και η διαφορά δεν είναι τόσο αθώα όσο φαίνεται.

* Σχετικό σχόλιο φίλης, που διδάσκει στο πανεπιστήμιο, στο Φέισμπουκ:

Βουλή: «Όπως είπε ο Πλούταρχος ….», λέει ο ένας, αλλά δεν το είπε έτσι ο Πλούταρχος, «Όπως είπε ο Γκράμσι….», λέει ο άλλος, αλλά δεν το είπε έτσι ο Γκράμσι. Και μετά άντε να πείσεις τους φοιτητές και τις φοιτήτριες ότι έχει σημασία να ελέγχουν τις πηγές τους.

* Και ένα γλωσσικό στιγμιότυπο από την ίδια συζήτηση. Στην ομιλία του Δημήτρη Κουτσούμπα, ο γραμματέας του ΚΚΕ καταφέρθηκε εναντίον όσων «αποκαλούν το ΚΚΕ ως ανιστόρητο» (στο 17.00 περίπου).

Τι λέτε; Θεωρείτε ότι στέκει το «ως» με ρήματα όπως το «αποκαλώ»; (Θα μπορούσε να είναι και ‘χαρακτηρίζω’ ή ‘θεωρώ’). Εδώ πιστεύω ότι δεν στέκει καθόλου, αν και ίσως δικαιολογείται σε περίπτωση που παρεμβληθούν κι άλλες λέξεις ανάμεσα στο ρήμα (αποκαλούν) και στο κατηγορούμενο (ανιστόρητο). Πάντως, στον γραπτό λόγο προτιμώ την αντιστροφή της φράσης, ώστε να γειτονεύουν άμεσα οι δυο όροι: αποκαλούν ανιστόρητο το ΚΚΕ.

* Διαβάζω στον ιστότοπο γνωστού δημοσιογράφου τον εξής τίτλο: Ο Λούμπιτς ήθελε να γίνει γνωστό στο παγκόσμιο το όνομά του, υποστηρίζει πρώην σύντροφός του.

Καταρχάς, μπορεί να λέμε «γνωστός στο πανελλήνιο», αλλά το παγκόσμιο δεν στέκεται μόνο του σαν ουσιαστικό. Κι επειτα, νοσταλγώ την εποχή εκείνη που ο σύντροφος (και η συντρόφισσα) σήμαιναν το μέλος κομμουνιστικού ή αριστερού κόμματος. Τώρα, χρειάζεται να διαβάσουμε όλο το άρθρο για να καταλάβουμε ότι όλα αυτά τα είπε η πρώην φιλενάδα του πιλότου -και όχι ο πρώην φίλος του. Τουλάχιστον, βάζετε άρθρο: είπε μια πρώην σύντροφός του / είπε η πρώην σύντροφός του.

* Κι ένα άλλο με το θηλυκό γένος και τα επίκοινα, στην περιγραφή της υπόθεσης ενός θεατρικού έργου: Μια χορωδία με μέλη από όλες τις φυλές του κόσμου και επικεφαλής μια γυναίκα-ιερέα πέφτει θύμα δολοφονίας από ένα νεαρό ρατσιστή· μόνο η ιερέας επιβιώνει.

Το πρόβλημα εδώ, που οδήγησε στον επίκοινο νεολογισμό «η ιερέας» είναι στον ελληνορθόδοξο χριστιανισμό δεν υπάρχουν γυναίκες ιερείς, ενώ ταυτόχρονα η λέξη ιέρεια, που είναι το κανονικό θηλυκό του «ιερέας» είναι καπαρωμένη για άλλες μη χριστιανικές  χρήσεις, όπως για τις ιέρειες της ειδωλοκατρίας ή την πρωθιέρεια στην αφή της Ολυμπιακής φλόγας (αλλά και μεταφορικές, μη εκκλησιαστικές χρήσεις). Εγώ θα έβαζα ιερωμένη, όσο κι αν ακούγεται «η ερωμένη».

* Κι ένα φωτογραφικό, που το στέλνει φίλος από τη Ραφήνα. Όχι μόνο είναι άκλιτος ο Ναπολέων, αλλά και μπαίνει πρώτα το επώνυμο λες και ήταν Ούγγρος.

* Κι ένα σχετικό, πάλι με άκλιτο επώνυμο, σε (πολύ τσαπατσούλικα γραμμένο) ρεπορτάζ για τα εσωκομματικά του ΣΥΡΙΖΑ, όπου διαβάζουμε ότι δημιουργείται νέο ρεύμα «με επικεφαλής τα μέλη της Π.Γ., Γ. Μπουρνούς και Ν. Ηλιόπουλο». Όμως, ο Μπουρνούς (μυτιληνιό επώνυμο) στη γενική και στην αιτιατική είναι «του Μπουρνού, τον Μπουρνού». Παρόμοιο πρόβλημα είχαμε και με τον μακαρίτη τον Μάνο Ξυδού, που πολλοί έλεγαν «του Ξυδούς».

(Δηλαδή, ό,τι είναι παράξενο έχει την τάση να μένει άκλιτο, είτε είναι λόγιο -Κοντολέων- είτε λαϊκό -Μπουρνούς).

* Δεν ξέρω αν το ξέρατε, αλλά η Σκωτία είναι γεμάτη με αρχαιοελληνικά τοπωνύμια. Απολαύστε υπεύθυνα, που λένε και οι διαφημίσεις.

* Ο Σκάει γάιδαρο Μπογδάνος είπε προ ολίγου ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας ξεκίνησε, αλλά σύμφωνα με το άρθρο του nooz.gr πρέπει να τρώμε με χρυσά κουτάλια, αφού: Το ποσόν των 147.034.038 εκατ. ευρώ συγκέντρωσε το Δημόσιο μέσω της διαδικασίας εκούσιας καταβολής ληξιπρόθεσμων οφειλών εκτός ρύθμισης. Πράγματι, με 147 εκατομμύρια εκατομμύρια ξεχρεώνουμε και ζούμε σαν πασάδες μέχρι δεκάτου τετάρτου απογόνου!

* Μέσα στη βδομάδα που πέρασε είχαμε και την πρωταπριλιά, και βέβαια στους καιρούς που ζούμε είναι εύκολο να πιστέψει κανείς οτιδήποτε ή να πάρει για πρωταπριλιάτικο κάτι αληθινό. Πάντως, το Βήμα πίστεψε το πρωταπριλιάτικο του Πανίκα Ψωμιάδη για ραντεβού του με τον Τσίπρα (αργότερα, βέβαια, το διόρθωσε).

* Ίσως το πρωταπριλιάτικο που ξεγέλασε τους περισσότερους να ήταν της lifo, που εμφάνιζε τον Ντόναλντ Τουσκ να δηλώνει «Οι Έλληνες να πάρουν τον ήλιο τους και να τον βάλουν εκεί που ξέρουν».

* Πολλούς ξεγέλασε και η είδηση ότι δήθεν διορίστηκε διοικήτρια του ΕΟΠΥΥ η Αθηνά Δρέττα.

* Φίλος εντόπισε στο πρωτοσέλιδο της Ακρόπολης την Πέμπτη τον τίτλο «Απέλυσε εν μια νυΧτί», που βέβαια είναι παράταιρο, «εν μια νυκτί» θα πούμε, και μάλιστα, κανονικά, «εν μιά νυκτί» (είναι δισυλλαβο κανονικά). Από την άλλη, εξίσου παράταιρα είναι και τα διάφορα «καληνύκτα» που γράφουν και λένε μερικοί.

* Ξεχάστε όλα όσα ξέρατε για την Αναγέννηση, μια γκαμήλα ανατρέπει τα ιστορικά δεδομένα. Σε ρεπορτάζ του in.gr διαβάζουμε ότι βρέθηκε θαμμένος και σχεδόν άθικτος ο σκελετός μιας γκαμήλας που κατά πάσα πιθανότητα βρέθηκε εκεί όταν οι Οθωμανοί είχαν πολιορκήσει τη Βιέννη, και το άρθρο τελειώνει με το συμπέρασμα ότι «αν η Βιέννη είχε πέσει στα χέρια των Οθωμανών, τότε οι Τούρκοι στη συνέχεια θα είχαν καταλάβει όλη την Ευρώπη μέχρι τις όχθες του Ρήνου και το θαύμα της Αναγέννησης δεν θα είχε πραγματοποιηθεί ποτέ».

Φυσικά, αν είχε πέσει η Βιέννη το 1683 ούτε ο Μικελάντζελο θα είχε γεννηθεί, ούτε ο Ντα Βίντσι.

Κατά τα άλλα, το ότι ένας (αρχαιο)ζωολόγος χρειάζεται τεστ DNA για να διαπιστώσει ότι ένας ολόκληρος, άθικτος σκελετός γκαμήλας είναι από γκαμήλα, με ξεπερνάει.

* Και κλείνω με ένα άρθρο για «δέκα πράγματα που πιθανώς δεν γνωρίζατε για τον Νονό του Κόπολα». Κάτι που σίγουρα δεν γνωρίζατε είναι ότι «Ο Ελίας Καζάν, ο Άρθουρ Πεν, ο Κόστα-Γκράβας, και ο Ρίτσαρντ Μπρούκς είναι μερικοί μόνο από τους κινηματογραφιστές που η Paramount πλησίασε στην αρχή για να σκηνοθετήσουν το best-seller του Πούτζο».

Ο Κόστα-Γκράβας πρέπει να είναι ο διάσημος σκηνοθέτης που προς τιμήν του ονομάστηκε έτσι το σχολικό συγκρότημα της Γκράβας. Αρθρογραφία για τον Μάριο Πούτζο, δηλαδή.

Καλό σαββατοκύριακο!