Πασοκοποίηση και Pasokification

Γίνεται αυτές τις μέρες το Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος, του κόμματος που σημάδεψε τα χρόνια από τη μεταπολίτευση ίσαμε σήμερα, που κυβέρνησε τη χώρα επί 21 από τα 30 χρόνια ανάμεσα στο 1981 και το 2011, και που κατρακύλησε στις τελευταίες εκλογές στην έβδομη θέση -με αποτέλεσμα σήμερα να βρίσκεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Στα κοινωνικά μέσα δημοσιεύτηκαν φωτογραφίες από το συνέδριο του κόμματος, που έδιναν την εντύπωση ότι επικρατούσε πένθιμη μάλλον ατμόσφαιρα, και που έγιναν δεκτές με δηκτικά σχόλια -σαν κι αυτήν που έχω βάλει στο άρθρο.

Πριν από εννιά μήνες, το ΠΑΣΟΚ,  που τότε  συγκυβερνούσε ακόμα, είχε γιορτάσει (αν και όχι με πολύ ενθουσιασμό) τα τεσσαρακοστά του γενέθλια, και με την ευκαιρία εκείνη είχα γράψει, ανάμεσα στ’ άλλα: Αν ήταν άνθρωπος, το ΠΑΣΟΚ θα βρισκόταν σήμερα στο απόγειο της δύναμής του, συνδυάζοντας πείρα με ορμή -αλλά είναι συλλογικότητα και βρίσκεται ημιθανής, σε σημείο που η επέτειος των σαράντα (χρόνων) να παραπέμπει εξίσου στα σαράντα των πεθαμένων. Καλώς ή κακώς, η κρίση έσκασε στα χέρια του ΠΑΣΟΚ και καθώς το κόμμα αυτό διακυβέρνησε τη χώρα πάνω από το μισό των τεσσάρων προηγούμενων δεκαετιών θεωρείται βασικός υπεύθυνος για όλα τα δεινά που περνάμε τώρα.

Αλλά δεν έχω σκοπό να γράψω πάλι τη γνώμη μου για το ΠΑΣΟΚ, η οποία δεν άλλαξε άλλωστε μέσα στους εννιά μήνες που μεσολάβησαν από το προηγούμενο άρθρο -αν και βέβαια στα σχόλιά σας μπορείτε να γράψετε τη δική σας γνώμη. Εμείς εδώ, ως γνωστόν, λεξιλογούμε. Και αν στο προηγούμενο άρθρο είχα καταγράψει τα «λεξιλογικά του ΠΑΣΟΚ» (Πασοκτζής, Πασόκος κτλ.), σήμερα θα επικεντρωθώ σε μία από αυτές τις λέξεις, που έχει στο μεταξύ αξιωθεί διεθνή καριέρα, αν και με μια μεταβολή της σημασίας.

Εννοώ τη λέξη πασοκοποίηση. Η λέξη δεν έχει λεξικογραφηθεί, και άλλωστε δεν βγάζει παρά λίγες χιλιάδες γκουγκλιές, ωστόσο έχει ξεπεράσει το στάδιο του εντελώς εφήμερου σχηματισμού με το παραγωγικότατο αυτό επίθημα ή β’ συνθετικό (οι χαρακτηρισμοί των λεξικών διίστανται), το -ποίηση, που τόσο εύκολα παράγει αφηρημένα θηλυκά ουσιαστικά που δηλώνουν την ολοκλήρωση μιας διαδικασίας ή το αποτέλεσμά της. (Αν και ξεστρατίζω, να πω ότι η ευκαιριακή δημιουργία όρων σε -ποίηση, που πολλοί λόγιοι τη θεωρούν κατακριτέο φαινόμενο της «ξύλινης γλώσσας της μεταπολίτευσης»  υπήρχε και τις προηγούμενες δεκαετίες, από την αρχή τουλάχιστον του εικοστού αιώνα).

Ο όρος «πασοκοποίηση» χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τον ΣΥΡΙΖΑ, με τη σημασία της μετατροπής του κόμματος της ριζοσπαστικής αριστεράς σε ένα νέο ΠΑΣΟΚ, μετατροπή που άλλοι τη φοβούνταν κι άλλοι θεωρούσαν πως έχει ήδη συντελεστεί. Είχα γράψει, στο προηγούμενο άρθρο, μερικά πράγματα γι’ αυτό το θέμα, και σε γενικές γραμμές δεν έχω αλλάξει γνώμη όσο κι αν, μετά τις εκλογές, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν συμφωνώ με τον διορισμό προσώπων που συνδέθηκαν με το ΠΑΣΟΚ σε θέσεις ευθύνης.

Ωστόσο, και εδώ έχουμε κάτι αρκετά ενδιαφέρον, από τις εκλογές και μετά, ο όρος πασοκοποίηση έχει βρει το αντίστοιχό του στα αγγλικά, στον όρο pasokification, που βέβαια πλάστηκε από το PASOK, όπως είναι το ΠΑΣΟΚ με το λατινικό αλφάβητο, και το αγγλικό επίθημα -fication, αντίστοιχο του -ποίηση. Σε πρόσφατο άρθρο βρίσκουμε τον ορισμό του, μαζί με μιαν αναφορά στον δημιουργό του όρου: This phenomenon – the rapid capitulation of a social democratic heavyweight in times of austerity – has been called ‘Pasokification’ by James Doran, and it’s a trend we may well see beyond Greece.

Δεν ξέρω αν όντως ο James Doran είναι ο πρώτος που έπλασε τον όρο, πάντως συμφωνώ στον ορισμό. Στα αγγλικά, ονομάστηκε Pasokification η εκλογική κατάρρευση ενός κραταιού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος όταν δεν μπόρεσε να δώσει απαντήσεις στη λιτότητα. Ο όρος, βέβαια, δεν χρησιμοποιήθηκε μόνο για το ΠΑΣΟΚ ή κυρίως για το ΠΑΣΟΚ. Ακούστηκε πάρα πολύ στη Βρετανία, μετά την εκλογική ήττα των Εργατικών, και ιδίως μετά τη συντριβή του Εργατικού Κόμματος στη Σκωτία. Μάλιστα, ο όρος pasokification έχει προταθεί για καταχώρηση (ή καταχώριση, αν είστε από την αντίπαλη φράξια) στο λεξικό Collins, με ορισμό την εκλογική καθίζηση του βασικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της χώρας λόγω της εμφάνισης ενός ριζοσπαστικότερου κόμματος στα αριστερά του. Όπως σημειώνεται εκεί, Pasokification has already happened to Scottish Labour.

Να σημειωθεί ότι ο όρος έχει περάσει και στα ισπανικά, όπου γίνεται λόγος για Pasokificación del Psoe, του Σοσιαλιστικού κόμματος, μια και εκεί υπάρχει η απειλή του Podemos. Ο όρος, που τον λάνσαρε ο Χουάν Κάρλος Μονεδέρο, βγάζει μερικές χιλιάδες γκουγκλιές.

Στο ιστολόγιο είχε αναφερθεί ο όρος Pasokification σε συνάρτηση με ένα άρθρο γραμμένο λίγο μετά τις εκλογές (στις αρχές Φεβρουαρίου), όταν ο ξένος τύπος ήταν γεμάτος με αναφορές σε μιαν άλλη περίεργη ελληνογενή λέξη, την kolotumba. Στους τέσσερις μήνες που έχουν περάσει από τότε μερικοί θεωρούν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κάνει όχι μία αλλά δεκάδες κωλοτούμπες ενώ άλλοι πιστεύουν ότι δεν έχει ακόμα κάνει την κωλοτούμπα (και κάποιοι χαίρονται γι’ αυτό ενώ κάποιοι άλλοι ενοχλούνται σφόδρα), αλλά είπαμε ότι εδώ λεξιλογούμε. Λοιπόν, σε ένα σχόλιο σε εκείνο το άρθρο, ένας φίλος είχε επισημάνει τον όρο pasokification και τη σχετική «ετικέτα» (hashtag τη λένε) στο Τουίτερ, και όπως βλέπετε εδώ, η ετικέτα Pasokification χρησιμοποιήθηκε πολύ μετά τις βρετανικές εκλογές, πάντοτε σε σχέση με την τύχη του βρετανικού Εργατικού κόμματος.

Δηλαδή, ενώ η πασοκοποίηση στα ελληνικά ήταν η μετατροπή ενός αριστερού κόμματος (και ειδικά του ΣΥΡΙΖΑ) σε σοσιαλδημοκρατικό (σε νέο ΠΑΣΟΚ), η pasokification στα αγγλικά είναι η εκλογική κατάρρευση ενός σοσιαλδημοκρατικού κόμματος λόγω της εμφάνισης ενός αριστερού κόμματος. Μοιραία, όταν ο ελληνογενής όρος επιστρέφει στα ελληνικά έχουμε πρόβλημα, όχι πολύ διαφορετικό με την αμηχανία που αισθανθήκαμε όταν αντικρίσαμε το paradigm. Έτσι, μοιραία, η pasokification αποδόθηκε επίσης πασοκοποίηση, και διαβάσαμε π.χ. ότι το Εργατικό Κόμμα τρέμει την πασοκοποίηση -δηλαδή την εκλογική εξαφάνιση, όχι τη μετατροπή του σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.

Από την άλλη πλευρά, βέβαια, στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχει ο κίνδυνος η πασοκοποίηση (με την πρώτη έννοια) να τον οδηγήσει σε πασοκοποίηση (με τη δεύτερη έννοια), ένα γλωσσικό παράδοξο που θυμίζει τον ουροβόρο όφι -αλλά νομίζω πως έχουμε δρόμο ίσαμε τότε.