Ο δικός μας Άδωνης είναι καλύτερος

Ο τίτλος του άρθρου είναι δανεικός από το πρόσφατο άρθρο του φίλου Γιάννη Χάρη «Ο δικός μας Άδωνης«, που είναι γραμμένο για τον, υφυπουργό Παιδείας πλέον, Κώστα Ζουράρι.

Καθώς είμαστε ιστολόγιο που ασχολείται με τη γλώσσα, έχουμε αφιερώσει κι άλλα άρθρα στον Κ. Ζουράρι από τότε που εξελέγη, τον Γενάρη του 2015, στη Βουλή των Ελλήνων και προκάλεσε αίσθηση με κάποιες αγορεύσεις του που συζητήθηκαν πολύ, όπως τότε που είχε μιλήσει για τον αρχέκακο όφι τον Αλεμανό (σχολιασμός εδώ) κι έπειτα στη συζήτηση για τις γερμανικές αποζημιώσεις, την ακόμα πιο πολυσυζητημένη ομιλία για τα μέζεα (σχολιασμός εδώ) που χάρισε στην αργκό μας μια καινούργια λέξη, αφού τώρα μπορούμε να γράφουμε εαυτούς και αλλήλους στα μέζεά μας,  καμαρώνοντας ότι είμαστε τρισχιλιετείς. Βέβαια, όπως είχα γράψει και παλιότερα, πολυσυζητημένες ομιλίες δεν θα πει ουσιαστικές, βαρυσήμαντες, καίριες ή εύστοχες -θα πει απλώς ότι έκαναν ντόρο. Θόρυβο κάνει και ο ντενεκές που δένανε παλιά οι πιτσιρικάδες στις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, κρότο κάνει και η στρακαστρούκα -και μετά δεν μένει παρά λίγος καπνός που κι αυτός διαλύεται αμέσως.

Αλλά εδώ και λίγον καιρό ο κ. Ζουράρις είναι υπουργός, οπότε το σημερινό άρθρο είναι το πρώτο που ασχολείται με τον Κ. Ζουράρι με τη νέα του ιδιότητα. Ο υπουργός Κ. Ζουράρις λοιπόν έδωσε πρόσφατα μια συνέντευξη σε βορειοελλαδίτικο ραδιοφωνικό σταθμό, στην οποία υποστήριξε, ανάμεσα στ’ άλλα, ότι μελετάει μια πρόταση διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών με τον στόχο να δημιουργηθεί, σε ορίζοντα δεκαετίας, μια βάση 100.000 ανθρώπων που να μιλούν και να γράφουν αρχαία ελληνικά.

Τουλάχιστον αυτός ήταν ο τίτλος στα άρθρα των διάφορων ιστότοπων που κάλυψαν το θέμα (παράδειγμα). Επειδή έχω πικρή πείρα από τον τρόπο με τον οποίο οι δημοσιογράφοι μερικές φορές απομονώνουν και προβάλλουν μια φράση που δεν είναι αντιπροσωπευτική της συνέντευξης, αναζήτησα και βρήκα με τη βοήθεια ενός ιντερνετικού φίλου το ηχητικό αρχείο της συνέντευξης και το ανέβασα για να το ακούσετε κι εσείς αν θέλετε:

Πέρα από την αμεσότητα, το πλεονέκτημα της προφορικής συνέντευξης είναι ότι επειδή δεν είχε προετοιμαστεί, ο Κ. Ζουράρις μιλάει σε στρωτά ελληνικά όπως όλος ο κόσμος και δεν χρησιμοποιεί καθόλου τις ελληνικούρες των αγορεύσεών του (εκτός από ένα συναμφότερον, αλλά αυτό το ξέρουν πια και τα μικρά παιδιά). Πάντως, το ρεπορτάζ των ιστοτόπων καλύπτει αρκετά ικανοποιητικά τα όσα είπε.

Είπε λοιπόν ο κ. υφυπουργός Παιδείας ότι ακόμα δεν έχει αναλάβει καθήκοντα καθώς δεν έχει δημοσιευτεί το σχετικό ΦΕΚ με τις αρμοδιότητές του, αλλά έχει ήδη συζητήσει με τον υπουργό και σκοπεύει σε 2 μήνες να δρομολογήσει μια συζήτηση και να συγκροτηθούν επιτροπές με αντικείμενο να «ανασυντάξουν» τα βιβλία, ιδίως της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας, στο δημοτικό και στο γυμνάσιο. Ζήτησε και θα ζητήσει από τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς, δασκάλους και καθηγητές, να του υποβάλουν παρατηρήσεις σε δυο επίπεδα -αφενός τι δεν έχει πάει καλά από τη μεταρρύθμιση του 2006, ποια είναι τα στοιχεία που δεν απέδωσαν στο θέμα της γλώσσας, π.χ. «μια απροσάρμοστη προς τα παιδιά διδασκαλία της γλώσσας μέσω μικρών αγγελιών και μέσω της γνωστής καφετιέρας [γελάει] για τη διδασκαλία της προστακτικής των ρημάτων» και στη θέση της καφετιέρας να μου υποδείξουν κείμενα, από την εμπειρία τους και τη γνώση τους, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, πιο ευχάριστα, στα βιβλία «Η γλώσσα μου».

Δικό μου σχόλιο: Είναι βέβαια θετικό ότι ο Κ. Ζουράρις θεωρεί συναδέλφους του τους μάχιμους εκπαιδευτικούς, και ακόμα πιο θετικό ότι φαίνεται να ζητάει τη γνώμη τους, αλλά η διαδικασία πάσχει από δύο τουλάχιστον απόψεις. Καταρχάς, αρμόδιοι για το θέμα της γλώσσας δεν είναι μόνο οι δάσκαλοι και οι φιλόλογοι που διδάσκουν τα γλωσσικά μαθήματα, αλλά και οι ειδικοί επιστήμονες που μελετούν το αντικείμενο. Φανταστείτε να έλεγε κάποιος ότι τα καινούργια βιβλία Αριθμητικής θα συνταχθούν χωρίς να ληφθεί υπόψη η γνώμη των μαθηματικών -θα ήταν αδιανόητο. Για τη Γλώσσα και για την Ιστορία, όμως, επειδή το γνωστικό αντικείμενο *επιφανειακά* είναι πιο προσιτό, πολλοί θεωρούν ότι η γνώμη των ειδικών επιστημόνων περιττεύει.

Ακόμα χειρότερο είναι το ότι χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια επίσημη αξιολόγηση των βιβλίων, ο κ. Υπουργός έχει ήδη σχηματίσει άποψη για τα αδύνατα σημεία τους, και ήδη κατευθύνει τους εκπαιδευτικούς πού να εστιάσουν την κριτική τους: στην αφορεσμένη καφετιέρα, που έχει εδώ και καιρό γίνει κόκκινο πανί για τους κάθε λογής γλωσσαμύντορες -αλλά στο θέμα αυτό έχουμε αφιερώσει ειδικό άρθρο, πάλι με αφορμή ομιλία του Κ. Ζουράρι.

Τέλος, ελάχιστα λυσιτελής φαίνεται η μέθοδος που έχει στο μυαλό του ο υπουργός για την κατάρτιση των νέων βιβλίων -αν κάθε εκπαιδευτικός προτείνει 5-10 αξιόλογα κείμενα, θα μαζευτούν μερικές χιλιάδες ετερόκλητα κείμενα, ένας κυκεώνας χωρίς αρχή, μέση και τέλος.

Στη συνέχεια, με εκστατικό ύφος ο δημοσιογράφος ρώτησε τον Κ. Ζουράρι για τη διδασκαλία των αρχαίων, και εκείνος απάντησε ότι η προσωπική του άποψη είναι πως πρέπει να εισαχθούν στοιχεία της αρχαίας ελληνικής ήδη από τις τάξεις του νηπιαγωγείου (!) αλλά αυτό προς το παρόν είναι δύσκολο διότι χρειάζεται και αντίστοιχη κατάρτιση των νηπιαγωγών. Ωστόσο, συνέχισε, υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση που προέρχεται από τον καθηγητή Γιάννη Καζάζη, τον Πρόεδρο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, εδώ στη Θεσσαλονίκη.

Στο σημείο αυτό, ο Κ.Ζ. κάνει μια παρένθεση επιδαψιλεύοντας δίκαιους επαίνους στην εκπληκτική δουλειά που κάνει το Κέντρο. (Μπορείτε να την ακούσετε, από το 3.50 του ηχητικού και μετά). Και συνεχίζει αναφέροντας την «πρόταση Καζάζη»: Στη βάση της εθελοντικής παρουσίας των παιδιών, στις τάξεις του Γυμνασίου και στην Α’ και Β’ Λυκείου, να δημιουργηθούν τμήματα για ενισχυτική διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, με στόχο πολύ σύντομα, σε 6-7, έστω σε δέκα χρόνια να έχουμε ένα σώμα 100.000 Ελλήνων, οι οποίοι θα ξέρουν λαμπρά όχι μόνο να γράφουν αρχαία, αλλά θα μπορούν και να τα μιλούν. Κι αυτο το μέτρο δεν θα στοιχίσει ούτε ευρώ στο ελληνικό δημόσιο διότι θα γίνει από το υφιστάμενο δυναμικό εντός των σχολείων, ενώ θα είναι απολύτως εθελοντικό και ο βαθμός δεν θα λαμβάνεται υπόψη.

Δικό μου σχόλιο. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι η πρόταση του Γ.Καζάζη είναι αυτή ακριβώς. Αν μη τι άλλο, μου φαίνεται να βάζει εντελώς λαθεμένους στόχους για τα αρχαία ελληνικά: «όχι μόνο να τα γράφουν αλλά και να τα μιλούν». Μα, με ποιον θα μιλούν μια νεκρή γλώσσα που δεν έχει φυσικούς ομιλητές; Μεταξύ τους; Θα λένε ο ένας στον άλλο «Τι τινηκάδε αφίξαι, ω Βαγγέλη;» «Ουκ εά με καθεύδειν, ω Θανάση, το του Γιώργου τρόπαιον, ότι τον Πίκατσου συνέλαβεν» Αυτά έχουν γούστο αλλά είναι μάλλον αρμοδιότητας επιθεωρησιογράφου. Μαθαίνουμε να γράφουμε και να μιλάμε τις ζωντανές γλώσσες. Όταν κανείς μαθαίνει μια νεκρή γλώσσα, ο σκοπός είναι να μάθει να διαβάζει τα κείμενα, εκτός αν έχουμε στα σκαριά καμιά χρονομηχανή.

Κι έπειτα, μου φαίνεται εντελώς ανεφάρμοστη η πρόταση -σε ποιες ώρες, και με ποιους καθηγητές θα γίνει αυτή η δήθεν ενισχυτική διδασκαλία; Και δεν θα αποβεί εις βάρος της πραγματικής ενισχυτικής διδασκαλίας στα άλλα μαθήματα; Ούτε είναι σωστό ότι δεν θα κοστίσει ούτε ένα ευρώ, διότι το κάθε τι ακόμα κι αν υποτεθεί ότι δεν στοιχίζει χρήματα έχει το κόστος ευκαιρίας: την ώρα που θα αφιερώσεις στο να μάθεις να μιλάς αρχαία Ελληνικά, θα μπορούσες να μάθεις κάτι άλλο -τη γλώσσα σου, ας πούμε, ή μια ακόμα ξένη γλώσσα.

Κι αν υπάρχουν αρκετά παιδιά πρόθυμα να παρακολουθήσουν αυτά τα ιδιότυπα φροντιστήρια, και να μείνουν σε αυτά όταν ξεθυμάνει ο ενθουσιασμός των δυο-τριών πρώτων μαθημάτων, δεν θα είναι πολύ προτιμότερο να υπάρχουν λίγα γερά κλασικά γυμνάσια και λύκεια που θα βγάζουν γερούς κλασικούς φιλολόγους, που τώρα ελάχιστοι βγαίνουν κάθε χρόνο;

Στη συνέχεια της συνέντευξης (περίπου από το 7. και μετά) ο Κ. Ζουράρις αναφέρεται σε άλλα, μη γλωσσικά θέματα, ενώ από το 12.4ο περίπου μιλάει για το θέμα της εκκλησίας και τη σύγκρουση Ιερώνυμου και Ν. Φίλη («είχαν και οι δύο εν μέρει άδικο», λέει). Από το σημείο αυτό κρατάω τη θαρραλέα και ολόσωστη δήλωσή του ότι πρέπει να χτιστεί όχι ένα, αλλά πολλά τεμένη, τόσο για τους μουσουλμάνους συμπατριώτες μας όσο και για τους ταλαιπωρημένους πρόσφυγες που θα μείνουν εδώ για κάποιο χρονικό διάστημα ή και μόνιμα. Επίσης, ο Κ. Ζουράρις επανέλαβε ότι είναι κομμουνιστής, παλιός αριστερός και χριστιανός ορθόδοξος -όπως έχω ξαναγράψει, ίσως έγινε υπουργός για να μην αισθάνεται μοναξιά ο επίσης κομμουνιστής Γ. Κατρούγκαλος.

Ωστόσο, παρά τα θετικά αυτά σημεία, οι θέσεις του Κ. Ζουράρι για το βασικό αντικείμενο των καθηκόντων του, όπως τις εξέθεσα περιληπτικά αλλά πιστά πιο πάνω, μου φαίνονται άστοχες και προβληματικές αν και ευτυχώς σε μεγάλο βαθμό είναι ανεφάρμοστες. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν και πώς θα τοποθετηθεί σχετικά ο υπουργός Κ. Γαβρόγλου, διότι κάποια σημεία των δηλώσεων Ζουράρι δικαιώνουν απόλυτα τον χαρακτηρισμό «Ο δικός μας Άδωνης» που του έδωσε ο Γιάννης Χάρης.

Βέβαια, όπως λέει και εκείνο το ανέκδοτο, ο δικός μας Άδωνης είναι καλύτερος.