Παραδείσια μεζεδάκια

Και βέβαια τα ονομάζω «παραδείσια» επειδή μέσα στην εβδομάδα έσκασε το σκάνδαλο με τα Paradise Papers, όπου μάθαμε πως ακόμα και η Ελισάβετ της Αγγλίας τις οικονομίες της τις φυλάει σε εξωχώριες εταιρείες -να έχει κι ένα αποκούμπι για τα γεράματα.

Τα Paradise Papers ονομάστηκαν έτσι από τους φορολογικούς παραδείσους όπου εμπιστεύονται τις οικονομιες τους, μακριά απ’το αγριεμένο πλήθος, οι πλούσιοι και οι διάσημοι του πλανήτη. Ο παράδεισος, πάντως, δεν έχει ετυμολογική σχέση με τον… παρά, παρόλο που όλο το παραδάκι σε παραδείσους κρύβεται.

Αλλά επειδή σήμερα είναι Σάββατο και κατ’ εξαίρεση δεν λεξιλογούμε, δεν θα ασχοληθώ σε τούτο το άρθρο με τα πολύ ενδιαφέροντα λεξιλογικά του παραδείσου αλλά και των havens/heavens. Αυτά θα μείνουν γι’ άλλο άρθρο -εμείς προχωράμε ευτράπελα και πολυσυλλεκτικά με τα αλιεύματα της εβδομάδας, μαργαριταρένια και μη.

Και ξεκινάω με μια πολύ ωραία λαπαλισάδα στον τίτλο άρθρου για την αποφυλάκιση της Βίκης Σταμάτη: Εκτός της φυλακής η Βίκυ Σταμάτη, γιατί αποφυλακίστηκε!

Η λαπαλισάδα είναι λέξη λέξη που την χρησιμοποιεί ο φίλος μου ο Γιώργος Κεντρωτής. Λέγεται και «αλήθεια του ντε Λα Παλίς», εννοώντας την αυτονόητη αλήθεια, την πρόδηλη κοινοτοπία -όπως ο γενναίος ντε Λα Παλίς, που ένα τέταρτο πριν πεθάνει ήταν ζωντανός ακόμα. Βέβαια, ο Λα Παλίς αξίζει άρθρο, πάντως ο τίτλος του άρθρου για τη Βίκυ Σταμάτη όντως αποτελεί λαπαλισάδα, παρόλο που θεωρητικά θα μπορούσε να είναι «εκτός της φυλακής» η Βίκυ Σταμάτη όχι επειδή αποφυλακίστηκε αλλά επειδή π.χ. απέδρασε ή επειδή είχαν απεργία οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι.

* Την Κυριακή έχουμε και τις εκλογές της κεντροαριστεράς και δυστυχώς δεν παρακολούθησα το τελευταίο ντιμπέιτ, ούτε την σχετική συζήτηση, οπότε δεν μπορώ να σας σερβίρω παρά μόνο ένα μεζεδάκι και δη απο δεύτερο χέρι, από σχόλιο φίλου στο Φέισμπουκ:

[…] θα πω ένα στίγμα επιγραμματικό […]

Η Φώφη μιλάει και πίσω στα ράφια της βιβλιοθήκης αυτοκτονούν μαζικά γραμματικές και συντακτικά

* Τα άχρηστα εισαγωγικά της εβδομάδας σε άρθρο αθλητικού ιστοτόπου:

Αποπνικτική ήταν η ατμόσφαιρα λίγο πριν την έναρξη του ντέρμπι στο ΟΑΚΑ Η αστυνομία έκανε χρήση χημικών στα επεισόδια που σημειώθηκαν με οπαδούς της ΑΕΚ της Θύρας 35.

Όπως φαίνεται και από τις εικόνες, οι παίκτες της ΑΕΚ και του ΠΑΟΚ «δάκρυσαν» μόλις εισέπνευσαν τα δακρυγόνα.

Πείτε μου, για ποιο λόγο μπαίνουν τα εισαγωγικά; Είναι μεταφορική η χρήση της λέξης; Δεν δάκρυσαν; Μπήκε στα μάτια τους καπνός απ’ το τσιγάρο τους πυκνός, γι’ αυτό τα βλέπεις που’ναι τόσο δακρυσμένα;

Όπως λέει και ο φιλος που έστειλε το μεζεδάκι, ο συντάκτης του άρθρου είναι «ο Ζολώτας των εισαγωγικών». Πιο κάτω έχει και εισαγωγικά στο «έπεσαν» (τα χημικά)!

* Τη φωτογραφία τη στέλνει φίλος και αναρωτιέται αν αυτοί που γράφουν «επικεφαλών» θα εκπαιδεύσουν τους φοιτητές στη… συγγραφή μελέτης. «Τα ISO και τα HACCP μάς μάραναν», λέει.

Κι ένα ενδιαφέρον ερώτημα που θέτει ο φίλος. Στην πίσω όψη της αφίσας (δεξιά στη φωτογραφία) αναγράφεται: Έκπτωση για πρόωρη κράτηση

Ο φίλος μου αναρωτιέται:
Αν δεν απατώμαι, η λέξη «πρόωρος» έχει αρνητική σημασία. Εδώ θα έπρεπε να πουν «έγκαιρη κράτηση», έτσι δεν είναι;

Θαρρώ πως είναι το μόνιμο πρόβλημα μετάφρασης του αγγλ. early. Προφανώς το πρόωρος είναι αρνητικό, αλλά το έγκαιρος δεν είναι ακριβές. Αν κάποιος κάνει κράτηση πριν από τη λήξη της προθεσμίας είναι έγκαιρος αλλά όχι early.

Μια λύση είναι το «πρώιμος», που δεν έχει μόνο αρνητική χροιά, αφού δηλώνει και την πρώτη φάση μιας χρονικής περιόδου, π.χ. η πρώιμη χαλκοκρατία.

Μια άλλη λύση είναι να το στρίψουμε σε επίρρημα: Έκπτωση σε όσους κάνουν κράτηση νωρίς.

* Είπε προχτές ο πρωθυπουργός, μιλώντας στην Ευρωαραβική διάσκεψη, ότι η Ελλάδα «έχει διαβεί το Ρουβίκωνα της κρίσης».

Δεν μπορεί να είναι σωστό αυτό, ούτε μεταφορικά. Όταν λέμε ότι κάποιος διέβη/πέρασε τον Ρουβίκωνα εννοούμε ότι πήρε μια ριψοκίνδυνη και αμετάκλητη απόφαση -ότι δεσμεύτηκε σε μια πορεία δράσης από την οποία δεν υπάρχει πισωγύρισμα. Στη φράση του πρωθυπουργού ταιριάζει ο «κάβος» που τον είχαν αναφέρει προηγούμενοι πρωθυπουργοί, σίγουρα ο Αντ. Σαμαράς το 2012 («περνάμε τον τελευταίο κάβο» –είχαμε γράψει άρθρο). Ίσως ο λογογράφος του Αλέξη Τσίπρα να ήθελε να αποφύγει τον κάβο γι’ αυτό τον λόγο, αλλά ο Ρουβίκωνας δεν ταιριάζει καθόλου.

Καιρό σκέφτομαι να γράψω άρθρο για το θέμα, ανάμεσα στ’ άλλα και εξαιτίας της φερώνυμης οργάνωσης. Τώρα έγραψε ο Λίγγρης στη Λεξιλογία κάμποσα, οπότε θα πρέπει να περιμένω λίγο για να γραψω το δικό μου άρθρο.

* Στις επαρχιακές εφημερίδες διαβάζει κανείς ειδησάκια απο την καθημερινότητα των κατοίκων που δεν τα βρίσκει στον τύπο πανελλήνιας εμβέλειας, και το ίδιο ισχύει και για τους ιστότοπους. Ετσι, σε χιώτικο ιστότοπο δημοσιεύτηκε η είδηση ότι ένας Καταρρακτούσης μηχανικός πέρασε (με το πλοίο) στ’ ανοιχτά απ’ το χωριό του. Το -ούσης είναι το χιώτικο παραγωγικό τέρμα (αν λέγεται έτσι) για τα πατριδωνυμικά, δηλαδή ο μηχανικός είναι απο τον Καταρράκτη.

Ο φίλος που το στέλνει επισημαίνει το «επόμενος σταθμός τους είναι το λιμάνι της Αιγύπτου», αλλά εγώ πρόσεξα περισσότερο ότι ο μηχανικος έχει το παρατσούκλι «Τσικίτος» και αυτό δηλώνεται στο άρθρο (και στα σχόλια απο κάτω).

Σιγά τα σπουδαία νέα, θα πείτε, όλοι ξέρουν ότι στα μικρά μέρη όλοι έχουν παρατσούκλια, που μερικές φορές είναι και απαραίτητα αν υπάρχουν πολλοί συνεπώνυμοι και… συνονοματεπώνυμοι. Πράγματι. Αλλά αυτό που πρόσεξα εγώ είναι ότι το παρατσούκλι του μηχανικού γράφεται λατινοπρεπώς, Chiquitos, και στο άρθρο και στα σχόλια των αναγνωστών. Πολύ πρόσφατα χαρακτήρισα ψηλομύτικη αυτή τη συνήθεια. Μήπως γερνάω;

* Στα σαββατιάτικα άρθρα μας δεν επισημαίνουμε μόνο στραβά κι αξιοκατάκριτα, αλλά και γενικώς αξιοσημείωτα, μερικές δε φορές και αξιέπαινα.

Στην τελευταία κατηγορία θαρρώ πως ανήκει η Ανοικτή Βιβλιοθήκη του φίλου συγγραφέα Γιάννη Φαρσάρη, μια πλούσια συλλογή από κείμενα που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο δεν προστατεύονται από δικαιώματα -ανάμεσά τους και αρκετά πολύ αξιόλογα!

* Και συνεχίζω με ένα ακόμα θέμα που ελπίζω να μην το βρείτε αξιοκατάκριτο.

Τις προάλλες ήμουν καλεσμένος στην εκπομπή της Θέκλας Τσελεπή στο Κόκκινο 105.5.

Στη σελίδα About του ιστολογίου ανεβασα το ηχητικό αρχείο της εκπομπής, όπως το επεξεργάστηκε ο φίλος μας ο Γιάννης (του γιατρού). Το ακούτε και από εδώ:

* Φίλος που βλέπει το ματς Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού στο μπάσκετ για την Ευρωλίγκα, αναρωτιέται για ποιο λόγο ο μεν Ολυμπιακός μεταγράφεται «γαλλοπρεπώς» ως Olympiacos, ενώ ο Παναθηναϊκός ως Panathinaikos, δηλαδή -cos στη μια περίπτωση και -kos στην άλλη, σε όλες τις επίσημες ιστοσελίδες (παράδειγμα).

Υποθέτω ότι έτσι επέλεξαν οι υπεύθυνοι των ομάδων όταν κάποτε διάλεξαν πώς θα μεταγράφεται η ομάδα στο λατινικό αλφάβητο, ποια θα ειναι η διεθνής ονομασία της. Παντως εγώ θα μετέγραφα Olympiakos. Αλλά ως γνωστόν δεν είμαι γάβρος.

* Σε ένα ενδιαφέρον κατά τα αλλα άρθρο για τις εξωχώριες εταιρείες και τα παραδείσια καταφύγια, γίνεται λόγος για τα «νησιά Τσανέλ», τα οποία είναι σαφώς αρμοδιότητα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας της Νομανσλάνδης.

Και χωρίς τον παρατονισμό, το «Νησιά Τσάνελ» που το βρίσκουμε συχνά στο Διαδίκτυο, δεν είναι σωστό, και ακόμα περισσότερο δεν είναι σωστό το «Αρχιπέλαγος Τσάνελ«, που κι αυτό νομανσλανδιανό είναι.

Τα Channel Islands τα λέμε «Νησιά της Μάγχης» ή «Αγγλονορμανδικές νήσους».

* Πριν από μερικές μέρες το ντουντλ της Γκουγκλ (το doodle της Google, για να πάω με το πνεύμα της εποχής) ήταν αφιερωμένο σε έναν Ιάπωνα στατιστικολόγο, τον Hirotugu Akaike.

Στη σχετική είδηση, το in.gr και άλλοι ιστότοποι μας πληροφόρησαν ότι «Τα 109 χρόνια από τη γέννηση του Hirotugu Akaike, ενός από τους σπουδαιότερους Ιάπωνες στατιστικολόγους, γιορτάζει με το σημερινό της doodle η Google.»

Όμως ο κ. Akaike γεννήθηκε το 1927, άρα είχαμε την επέτειο των 90 χρόνων από τη γέννησή του. Πώς έγιναν τα 90 χρόνια 109, αγνοώ -είναι πάντως αρκετά ειρωνικό να γίνεται αριθμητικό λάθος στην επέτειο της γέννησης ενός μαθηματικού, δεν βρίσκετε;

* Και η αστεία επιγραφή της εβδομάδας, αλιευμένη από το Φέισμπουκ.

Yποθέτω ότι τα φο μπιζού της προσφοράς θα είναι γερμανικά, γι’ αυτό και τα λένε… φον μπιζού!

* Ένα ωραίο μαργαριτάρι, που το έκανε κοινός θνητός και άκουσα να το διηγούνται:

– Εσύ που πληρώνεσαι αμυδρά, θα έπρεπε να δείχνεις μεγαλύτερη προσοχή στη δουλειά σου, επέπληξε κάποιος κάποιον άλλο.

Φυσικά, εννοούσε «πληρώνεσαι αδρά».

Το δυστύχημα είναι πως τα τελευταία χρόνια πολλοί, πάρα πολλοί έχουν την εντύπωση πως «πληρωνονται αμυδρά», κι ας είναι απόλυτα ευσυνείδητοι στη δουλειά τους…

* Κι άλλο ένα μεταφραστικό μαργαριτάρι από ερασιτεχνικούς υποτίτλους, που το ξεσήκωσα από τη σελίδα φιλου στο Φέισμπουκ:

Βλέπω κατεβασμένη από το ίντερνετ την ταινία «Ο νεαρός Μαρξ» του Ραούλ Πεκ. Οι ελληνικοί υπότιτλοι είναι από κάποιον -προφανώς ερασιτέχνη- μεταφρασμένοι μέσω αγγλικών.
Σε κάποια φάση, ο Μαρξ και ο Ένγκελς παίζουν σκάκι. Ο Μαρξ απειλεί τον βασιλιά του Ένγκελς και προφέρει την αντίστοιχη λέξη που πρέπει να πει σύμφωνα με τους κανόνες του σκακιού (στα ελληνικά λέμε «ρουά» ή «σαχ»). Στα αγγλικά το λένε «check».
Ο υπότιτλος γράφει: «Έλεγχος».

* Ο Γιωργος Σκαμπαρδώνης μ’ αρέσει, αλλά στα βιβλία του. Στις συνεντεύξεις του βγάζει ρηχότητα κι έπαρση -και σε μια πρόσφατη συνέντευξη, όπου κατηγορεί τον ΣΥΡΙΖΑ ότι… τρώει τα μπιζέλια με μαχαίρι (πρώτη φορά το ακούω αυτό) θαρρώ πως διεπραξε… απόφευγμα.

Διότι, στην ερώτηση αν βελτιώνεται ο Έλληνας, απαντάει:

«Για να απαντήσω σε αυτό πρέπει να θέσουμε κριτήρια. Σε σχέση με τι, ως προς τι, και ποιο είναι το καλό και το κακό. Πάντως μας πρόλαβε ο Ηράκλειτος. Έλλην αεί παις. Βελτιώνεται επί τα χείρω, χειροτερεύει προς το καλύτερο»

Εντάξει, το «βελτιώνεται επί τα χείρω» είναι ατάκα, και η πάση θυσία επιδίωξη της ατάκας είναι ένα άλλο κουσούρι του καλού συγγραφέα, που φαίνεται και στους τίτλους μερικών βιβλίων του (πχ Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας).

Αλλά ο Ηράκλειτος τι φταίει; Αν δεν κάνω κάποιο φρικτό λάθος, ο σκοτεινός Εφέσιος δεν είπε τίποτα τέτοιο. Το μόνο σχετικό παράθεμα από τους αρχαίους είναι το «Έλληνες αεί παίδες εστέ» αλλά αυτό δεν το είπε ο Ηράκλειτος, το είπε ο Πλάτωνας -ή πιο σωστά ο Πλάτωνας (στον Τίμαιο) λέει ότι το είπε στον Σόλωνα ενας Αιγύπτιος ιερέας (όταν εμείς κατεβαίναμε από τα δέντρα, εκείνοι είχαν χτίσει καμιά χιλιάδα πυραμίδες). Οπότε;

* Έχει βουήξει, κατά το κοινώς λεγόμενο, η μπλογκόσφαιρα με τη δημοσίευση της αγγελίας του Δήμου Περιστερίου στη Διαύγεια (εδώ η πρωτότυπη δημοσίευση, στη σελ. 8 νομίζω), όπου ενα από τα αποδεικτικά που πρέπει να προσκομισουν οι υποψήφιοι στον διαγωνισμό είναι:

«Κατάλογος συμβάσεων τριών (3) τουλάχιστον παρόμοιων (Κώστα τις έχουν οι προμηθευτές που θέλουμε; αλλιώς προσάρμοσέ το) με την παρούσα σύμβαση προμηθειών που εκτελέσθηκαν την τελευταία τριετία (όχι αναγκαστικά σε ξεχωριστά έτη), συνοδευόμενος από βεβαιώσεις ορθής εκτέλεσης και ολοκλήρωσης

Φυσικά, το απόσπασμα που έχω τονίσει δεν έπρεπε επουδενί να τυπωθεί, ήταν σχόλιο ίσως του προϊσταμένου προς τον συντάκτη, να προσέξει να μη γίνει λάθος, να μη διατυπωθεί ο όρος έτσι που να αποκλείει τον επιθυμητό προμηθευτή -αν, ας πούμε, είχε ο λεγάμενος εκτελέσει μόνο 2 συμβάσεις θα έμπαινε «2» αντί για «3».

Κάμποσες φορές έχει συμβεί ανάλογη γκάφα -θα θυμαστε το μνημειώδες της Καθημερινής, to 2009, όπου σε ένα άρθρο όπου απαριθμούνταν γενναιόδωρες επιχορηγήσεις υπήρχε η παρατήρηση «Λέο, δες το λίγο με τον Ζήρα, γιατί ειναι φίλοι μας αυτοί».

Κι άλλα τέτοια περιστατικά έχω υπόψη μου και ίσως αξίζουν χωριστό άρθρο.

Πάντως ο Δήμος Περιστερίου καταγγέλλει προβοκάτσια, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζει σε τι συνίσταται -εκ των υστέρων τάχα μπήκε η επισήμανση προς Κώστα, από κάποιον σαμποτέρ;

Ωστόσο, κι αφού γελάσουμε με τη γκάφα των Περιστεριωτών, να αναρωτηθούμε ποιο θα ήταν το «κανονικό»; Να δημοσιευτεί τάχα η προκήρυξη του στημένου διαγωνισμού (ας δεχτούμε πως ήταν στημένος) χωρίς την ενοχοποιητική φρασούλα;

Και βέβαια, όταν γίνεται η γκάφα που φέρνει τα άπλυτα στη φόρα, ποιος την πληρώνει; Δεν θυμάμαι ποιος είναι ο Λέο και ποιος ο Ζήρας, αλλά στην περίπτωση της Καθημερινής γράφτηκε ότι το μάρμαρο το πλήρωσαν η διορθώτρια και ο συντάκτης ύλης -όχι εκείνος που ζήτησε να χαλκευθεί η είδηση αλλά εκείνος που αμέλησε να κρύψει τη χάλκευση.