Ο Αστερίξ και η Αδρεναλίνη

Το ιστολόγιο αγαπάει τον Αστερίξ και έχει καθιερώσει μια σειρά άρθρων στα οποία παρουσιάζει τις κλασικές περιπέτειες του Γκοσινί και του Ουντερζό -το τελευταίο άρθρο της σειράς αυτής, δέκατο έκτο συνολικά, το δημοσίευσα τον Μάιο και ήταν η περιπέτεια του Αστερίξ στην Ισπανία.

Στην αρχή, τα αστεριξολογικά μας άρθρα δημοσιεύονταν κάθε δυο μήνες, αλλά μετά ο ρυθμός αραίωσε απελπιστικά. Φέτος έχουμε δημοσιεύσει ένα μόνο άρθρο της σειράς αυτής, αυτό του Μαΐου, όμως για σήμερα έχουμε κάτι αλλο.

Βλέπετε, μπορεί ο Ρενέ Γκοσινί να πέθανε πρόωρα, πάνω στον ιμάντα του τεστ κοπώσεως λένε, σε πλήρη δημιουργική ακμή το 1977, αλλά ο Αλμπέρ Ουντερζό συνέχισε να εκδίδει άλμπουμ με περιπέτειες του Αστερίξ, αν και σε πιο αραιό ρυθμό. Πολλοί φανατικοί αναγνώστες των άλμπουμ της πρώτης περιόδου θεωρούν ότι τα άλμπουμ αυτής της δεύτερης περιόδου υστερούν σαφώς και αρνούνται να τα συμπεριλάβουν στον κανόνα των 24. Κι εγώ μαζί -δεν έχω σκοπό να παρουσιάσω άλμπουμ της δεύτερης περιόδου, που δεν ξέρω καν κι αν τα έχω διαβάσει όλα.

Όμως τα χρόνια περνάνε, ο Ουντερζό πέρασε τα ενενήντα (γεννημένος το 1927, να τα υπερεκατοστίσει!) και εδώ και μερικά χρόνια σταμάτησε να σκιτσάρει. Οπότε, θα έλεγε κανείς, έκλεισε οριστικά η σειρά των περιπετειών του Αστερίξ, έτσι δεν είναι;

Δεν είναι έτσι. Διότι ο Ουντερζό ή μάλλον ο εκδοτικός οίκος που διαχειρίζεται τα πνευματικά δικαιώματα στους ήρωες έδωσε την άδεια στον κειμενογράφο Jean-Yves Ferri και στον σκιτσογράφο Didier Conrad να συνεχίσουν τις περιπέτειες στο ίδιο γενικό πνεύμα. Το τελικό προϊόν, κάθε φορά, έχει την έγκριση του Ουντερζό.

Αυτό είναι μεν ασυνήθιστο αλλά όχι πρωτοφανές, και άλλοι πετυχημένοι μυθοπλαστικοί ήρωες έχουν συνεχίσει την πορεία τους και μετά τον θάνατο των δημιουργών τους. Αν θέλετε, το συζητάμε στα σχόλια.

Η πρώτη περιπέτεια αυτής της τρίτης περιόδου έστειλε τον Αστερίξ και τον Οβελίξ στη χώρα των Πίκτων (Σκοτσέζων), η δεύτερη είχε θέμα έναν χαμένο πάπυρο του Καίσαρα και η τρίτη, που την παρουσιάσαμε και εδώ πρόπερσι, στέλνει τους δυο ήρωες σε κούρσα αρμάτων που διασχίζει την Ιταλία.(Δεν ξέρω καν αν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, αν ξέρετε πείτε μας).

Πριν από τρεις εβδομάδες κυκλοφόρησε η τέταρτη περιπέτεια της νέας περιόδου του Αστερίξ, με το εξώφυλλο που βλέπετε αριστερά (όπου τα ονόματα των Γκοσινί και Ουντερζό προβάλλονται περισσότερο από των πραγματικών συντελεστών, του Φερί και του Κονράντ).

Ο Αστερίξ λοιπόν και η κόρη του Βερσενζετόριξ, του γαλάτη αρχηγού που ηττήθηκε από τον Καίσαρα στη μάχη της Αλέσιας -ή μήπως να τον πούμε Ουερκιγγετόριγα, όπως τον έλεγαν ο Δίων Κάσσιος και οι άλλοι Έλληνες συγγραφείς της εποχής; Δεν ξέρω πώς θα είναι ο ελληνικός τίτλος, αν και όταν μεταφραστεί η περιπέτεια, οπότε στο δικό μου άρθρο διάλεξα να πω «και η Αδρεναλίνη», αφού Αδρεναλίνη λέγεται η ηρωίδα του έργου, κάτι που ίσως θα το θυμάστε πως το αναφέραμε σε κάποια πρόσφατα μεζεδάκια, αφού ένας ελληνικός ιστότοπος είχε γράψει, έμπλεος εθνικής υπερηφανείας, ότι η ηρωίδα της νέας περιπέτειας «έχει όνομα ελληνικό».

(Δεν έχει. Θα είχε ελληνικό αν τη λέγανε Επινεφρίνη. Η αδρεναλίνη είναι επιστημονικός νεολογισμός με λατινική προέλευση).

Πολλοί βλέποντας την κοκκινομάλλα ηρωίδα με την κοτσίδα και την πεισματάρικη γκριμάτσα σκέφτηκαν τη Γκρέτα Τούνμπεργκ, τη Σουηδέζα ακτιβίστρια, επίσης έφηβη όπως η Αδρεναλίνη. Οι συντελεστές της περιπέτειας όμως αρνήθηκαν ότι είχαν για πρότυπο τη Γκρέτα -μάλιστα, ο σκιτσογράφος, ο Κονράντ, είπε πως εμπνεύστηκε τη μορφή της Αδρεναλίνης από την κόρη του. Πάντως, η ομοιότητα είναι μεγάλη -και ήταν συνήθως πρακτική και του παλιού Αστερίξ να υπάρχουν ήρωες πλασμένοι με πρότυπο διάφορα πρόσωπα της επικαιρότητας, αν και συνήθως όχι σε πρωταγωνιστικούς ρόλους. (Και σε αυτή την περιπέτεια έχουμε μια τέτοια περίπτωση, όπως θα δούμε πιο κάτω).

Η υπόθεση:

Μια μέρα φτάνουν στο γαλατικό χωριό δυο Γαλάτες, και συγκεκριμένα Αρβέρνιοι. Λένε στον Μοναρχίξ (Αμπραρακουρσίξ στα γαλλικά) ότι έχουν μαζί τους την κόρη του Βερσενζετόριξ, που την αναζητεί ο Καίσαρας για να την πάρει στη Ρώμη και να την κάνει Ρωμαία. Θέλουν να την αφήσουν για λίγο στο γαλατικό χωριό, ώσπου να βρουν ένα πλοίο και να περάσουν στη Βρετανία.

Όμως, τους παρακολουθεί κι ένας προδότης Γαλάτης πολεμιστής για να την παραδώσει στους Ρωμαίους, κι αυτός ενημερώνει τους Ρωμαίους του γειτονικού στρατοπέδου, αν και ο εκατόνταρχος δεν δείχνει καθόλου ζήλο επειδή σε ένα μήνα παίρνει τη σύνταξή του.

Η Αδρεναλίνη γνωρίζεται με τους κατοίκους του χωριού, και ιδίως με τα παιδιά της ηλικίας της, τον γιο του σιδερά και τους γιους του ψαρά, που δεν έχουν την έχθρα των γονιών τους. Τους λέει ότι δεν θέλει να είναι πια το σύμβολο του πολέμου και ότι θέλει να φύγει.

Όλοι μαζί οι έφηβοι το σκάνε μια νύχτα από το χωριό -συναγερμός στο χωριό και σκηνές αλλοφροσύνης στο γειτονικό δάσος, όπου οι Γαλάτες, μια ρωμαϊκή περίπολος και ο προδότης αναζητούν την Αδρεναλίνη, η οποία συναντάει τυχαία δύο από τους γνωστούς μας πειρατές και πηγαίνει μαζί τους ελπίζοντας πως θα την οδηγήσουν στη Θούλη, το νησί των ονείρων της.

Στο πειρατικό πλοίο ανεβαίνει και ο προδότης, ενώ ο Αστερίξ, ο Οβελίξ και οι έφηβοι με μια βάρκα πλησιάζουν επίσης -καθώς και μια ρωμαϊκή γαλέρα. Όλοι μάχονται εναντίον όλων, το πειρατικό πλοίο φυσικά βουλιάζει και τελικά η Αδρεναλίνη και οι Γαλάτες επιστρέφουν στο χωριό όπου έχουν φτάσει και οι Αρβέρνιοι με το πλοίο ενός Λετιτμπίξ, που θα τους μεταφέρει στη Βρετανία.

Η Αδρεναλίνη λέει στους Αρβέρνιους ότι δεν έχει σκοπό να συνεχίσει να είναι σύμβολο της αντίστασης -ερωτεύεται τον Λετιτμπίξ, τον πλοίαρχο, μια φιγούρα σαν παιδί των λουλουδιών, και φεύγουν μαζί για ένα μακρινό νησί. Οι Αρβέρνιοι βρίσκουν άλλο σύμβολο για να συνεχίσουν την αντίσταση κατά των Ρωμαίων και όλοι είναι ικανοποιημένοι. Η περιπέτεια κλείνει με το καθιερωμένο τσιμπούσι.

Η περιπέτεια πήρε ανάμικτες κριτικές. Άλλοι είπαν ότι είναι η καλύτερη της νέας περιόδου, ο κριτικός της Λιμπερασιόν έγραψε ότι είναι απόλυτη αποτυχία. Δεν με γοήτευσε, ούτε και τη βαρέθηκα. Η πρωτοτυπία της δεν είναι τόσο πολύ ότι έχει γυναίκα για ηρωίδα, ότι ότι φέρνει στο προσκήνιο, για πρώτη φορά σε Αστερίξ, όχι ενήλικες ή παιδιά αλλά εφήβους -που μαζεύονται στο λατομείο του Οβελίξ και συζητάνε μακριά από τα βλέμματα των μεγάλων, που θέλουν να φύγουν μακριά, που πίνουν κρυφά μια μικρή δόση μαγικό φίλτρο, που μιλανε τη δική τους γλώσσα -και που δεν θέλουν να συνεχίζουν τους αγώνες των γονιών τους αλλά να ζήσουν τη δική τους ζωή.

Το μήνυμα αυτό θα μπορούσε ίσως να το πει κανείς και αντιδραστικό, αφού η Αδρεναλίνη δεν θέλει να είναι πια σύμβολο αντίστασης και πάλης των ανυπότακτων Γαλατών. Στην τελευταία σεκάνς της περιπέτειας, ο Αστερίξ ρωτάει τον Πανοραμίξ: Μα, η Αδρεναλίνη δεν πρόδωσε τη μνήμη του Βερσενζετόριξ; και απαντάει ο Πανοραμίξ: Όχι, γιατί ο πατέρας της τής είχε ζητήσει να αντιστέκεται πάντοτε και να μείνει ελεύθερη, κι αυτό έκανε κι εκείνη, αλλά με τον τρόπο της. Όπως το κρίνει κανείς, αυτό.

Θα προσέξατε ότι στο πρώτο μπαλονάκι το όνομα του Βερσενζετόριξ είναι γραμμένο με γράμματα μικρότερου μεγέθους. Αυτό γίνεται επειδή, σε όλη την περιπέτεια, από την αρχή-αρχή, οι Γαλατες αποφεύγουν να πουν δυνατά το όνομά του.

Όπως εξηγεί στην αρχή του έργου ο Γεροκανονίξ, μετά την ήττα στην Αλέσια κανείς δεν προφέρει μεγαλόφωνα το όνομα του Βερσενζετόριξ.

Αν δεν κάνω λάθος, και διορθώστε με οι αστεριξολόγοι, η απαγόρευση αναφοράς του ονόματος πρέπει να είναι καινοτομία των νέων δημιουργών της σειράς. Ως τώρα, ξέραμε ότι οι Γαλάτες αποφεύγανε να πουν πού βρίσκεται η Αλέσια.

Οι Αρβέρνιοι πολεμιστές που συνεχίζουν τον αγώνα του Βερσεζεντόριξ ανήκουν στην οργάνωση FARC – Front Arverne de Resistanche Checrète, Αρβερνικό Μέτωπο Μυστικής Αντίστασης. Το ακρώνυμο είναι ολοφάνερος υπαινιγμός στο FARC, τους αντάρτες της Κολομβίας (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia). Όμως στα κανονικά γαλλικά είναι Resistance Secrète, όχι Resistanche Checrète -ειρωνεύονται τη σημερινή προφορά των κατοίκων της Ωβέρνης, που προφέρουν παχύ το σ και εκεί όπου δεν είναι παχύ. Αυτό το έκανε και ο Γκοσινί, π.χ. στην Ασπίδα της Αρβέρνης.

Ο Γεροκανονίξ, που τον είδαμε πιο πάνω, είναι από τους πρωταγωνιστές της περιπέτειας, αφού είχε πολεμήσει στην Αλέσια μαζί με τους Αρβέρνιους. Στο δάσος, αναγνωρίζει τον προδότη και παλεύει μαζί του. Από τους υπόλοιπους Γαλάτες του χωριού, εμφανίζονται αρκετά ο ψαράς και ο σιδεράς, έστω και σαν πατεράδες των παιδιών τους. Και με αφορμή τα παιδιά τους καβγαδίζουν κιόλας:

Ο δικός μου καθαρίζει σε χρόνο μηδέν μια λεκάνη ψάρια, λέει ο ψαράς.

Ο δικός μου, απαντάει ο σιδεράς, δεν έχει πάρει το Bac (το ακαδημαϊκό απολυτήριο) αλλά μαθαίνει μια χρήσιμη τέχνη.

Το λογοπαίγνιο βρίσκεται στο ότι bac είναι η λεκάνη με τα ψάρια, είναι όμως και η σύντμηση του baccalauréat, του μπακαλορεά.

Υπάρχουν και άλλα λογοπαίγνια όπως και αρκετοί αναχρονισμοί -ας πούμε, η Αδρεναλίνη δηλώνει ότι έχει μπουχτίσει πια να την χρησιμοποιούν, αυτήν και το περιδέραιό της, για να κάνουν πόλεμο.

Η έκφραση που χρησιμοποιεί είναι Ras l’amphore, που είναι λογοπαίγνιο με την έκφραση ras le bol (κατά λέξη: ξεχειλίζει το μπολ) που τη λέει κάποιος που έχει μπουχτίσει (φτάνει πια, όχι άλλο κάρβουνο), αλλά αναπαλαιώνει το μπολ σε αμφορέα.

Όσο για το περιδέραιο, που δεν φαίνεται καλά στο συγκεκριμένο σκίτσο, λέγεται torque στα γαλλικά (και torque ή torc στα αγγλικά) και είναι το τυπικό στολίδι που είχαν γύρω από τον λαιμό οι Κέλτες, από συνεστραμμένα ελάσματα, που κατέληγαν στις άκρες σε δυο κεφαλές, συχνά με περίτεχνο σκάλισμα.

Έψαχνα τον ελληνικό όρο για το κόσμημα αυτό, αλλά βρήκα στη Βικιπαίδεια ότι λέγεται απλώς τορκ.

Αν ξέρει κανείς κάποιον ελληνοπρεπέστερο όρο, ας τον πει.

Το τορκ αυτό, που αρχικά το είχε ο Βερσεζεντόριξ, είναι το σύμβολο της αντίστασης κατά των Ρωμαίων και ο προδοτης θέλει να της το πάρει για να το παραδώσει στον Καίσαρα.

Προς το τέλος της περιπέτειας, ενώ παλεύουν στη βάρκα, το τορκ πέφτει στη θάλασσα και καταλήγει στον βυθό. Ο προδότης ορκίζεται ότι θα το βρει, και απομακρύνεται κολυμπώντας -αλλά πίσω του βλέπουμε το φτερό ενός καρχαρία και δεν μαθαίνουμε περισσότερα για την τύχη του.

Ο Καίσαρας, πάντως, δεν δείχνει ιδιαίτερα εκνευρισμένος που ματαιώθηκε το σχέδιό του να υιοθετήσει την Αδρεναλίνη και να την κάνει Ρωμαία.

– Ας είμαστε ρεαλιστές. Δεν θα έχεις τόσο γρήγορα θετή αδελφή, καημένε μου Βρούτε!

– Μπα, απαντάει εκείνος παίζοντας όπως πάντα με το μαχαίρι του. Ξέρεις, εγώ με την οικογένεια…

Δεν το έχει και πολύ με την οικογένεια ο Βρούτος, το ξέρουμε από τις προηγούμενες περιπέτειες!

Να κλείσω με κάτι που χρωστάω -είχα πει πιο πριν ότι και στην περιπέτεια αυτή υπάρχουν χαρακτήρες φτιαγμένοι με πρότυπο κάποιον διάσημο.

Πράγματι, ένας από τους πειρατές, αυτός στο κέντρο με τις κόκκινες ριγέ βράκες, είναι ίδιος ο Σαρλ Αζναβούρ -και μάλιστα μιλάει με τίτλους τραγουδιών του Αζναβούρ, εδώ το For me formidable, ένα αγγλογαλλικό τραγούδι του, ή έστω formi, hic, formidable αφού οι πειρατές έχουν προηγουμένως κουρσέψει ένα φοινικικό πλοίο (με καπετάνιο γνωστό από προηγούμενη περιπέτεια) που μετέφερε κρασί και είναι μονίμως μεθυσμένοι.

Κι εδώ κλείνει αυτή η παρουσίαση, υπό τύπον αβάν πρεμιέρ, αφού η περιπέτεια προς το παρόν έχει κυκλοφορήσει μόνο στα γαλλικά. Έψαξα λίγο μήπως κάποιος Γάλλος αστεριξολόγος έχει ανεβάσει κάποιο άρθρο, για να πάρω από εκεί ιδέες, αλλά μόνο στη Βικιπαίδεια βρήκα κάποια πράγματα. Οπότε, παγκόσμια πρώτη στο ιστολόγιο!