55 χρόνια μετά (η μαρτυρία του Αθεόφοβου)

Κλείνουν σήμερα 55 χρόνια από τη δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967. Οι παλιότεροι από εμάς ζήσαμε την αποφράδα αυτή μέρα, κάποιοι μικρά παιδιά, άλλοι έφηβοι ή νέοι. Οι νεότεροι την ξέρουν από τον απόηχό της και από τις διηγήσεις των γονιών τους. Στο ιστολόγιο συνηθίζουμε να δημοσιεύουμε, πότε πότε, ένα άρθρο με μαρτυρίες και αναμνήσεις φίλων σχολιαστών από τη μέρα εκείνη –τελευταία φορά το είχαμε δημοσιεύσει πέρυσι.

Σήμερα, που η επέτειος είναι κάπως στρογγυλή, θα δημοσιεύσω και πάλι μια μαρτυρία. Πιο σωστά θα την αναδημοσιεύσω, αφού έχει ήδη δημοσιευτεί, από τον φίλο μας τον Αθεόφοβο, στο προσωπικό του ιστολόγιο, το 2009. (Ο φίλος μας ο Αθεόφοβος έχει δικό του πολύ αξιόλογο ιστολόγιο, όπως και ο Δύτης άλλωστε. Μάλιστα το δικό του είναι και αρχαιότερο. Απλώς δεν δημοσιεύει καθημερινά).

Οπότε, μεταφερω εδώ την προσωπική μαρτυρία, οπως το λέει, του Αθεόφοβου, που δεν εστιάζεται αποκλειστικά στην ημέρα της 21ης Απριλίου αλλά αναφέρει και τις αμέσως προηγούμενες όπως και κάποιες συνέπειες, συνοδεύεται δε από άρθρα εφημερίδων της εποχής.

Εγώ δεν θα πω περισσότερα, μόνο θα σταθώ σε ένα σημείο της αφήγησης, όπου ο Αθεόφοβος λέει ότι το βράδυ της 19.4.67, μετά τη συναυλία της ΕΦΕΕ, συζητώντας με φίλους του, τούς ανέλυσε λεπτομερώς για ποιον λόγο δεν θα γινόταν δικτατορία. Σύμφωνα με μια ευρύτατα διαδεδομένη άποψη, το πρωτοσέλιδο της Αυγής στις 21.4.67, που είχε τυπωθεί αλλά δεν έφτασε ποτέ στα περίπτερα, είχε κύριο άρθρο ή πρωτοσέλιδο τίτλο ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ (ή κάτι ανάλογο). Η ερώτησή μου είναι αν έχει κάποιος δει αυτό το πρωτοσέλιδο ή αν υπάρχει μαρτυρία κάποιου που να το έχει δει.

Και πριν προχωρήσω, μια άσχετη με το άρθρο αγγελία: Ζητούνται εθελοντές, δύο κατά προτίμηση αλλά κάνει και ένας, για να πληκτρολογήσουν ένα πασχαλινό ανάγνωσμα, ένα γαλλικό διήγημα (σε καθαρευουσιάνικη μετάφραση) με ελληνική υπόθεση, που θέλω να το ανεβάσω εδώ τη Δευτέρα του Πάσχα. Είχε δημοσιευτεί σε εφημερίδα το… 1908, οπότε θα πρέπει να πληκτρολογήσουν, οι δυο που θα το αναλάβουν (ή και ο ένας) δυο μεγάααλες στήλες παλιάς εφημερίδας. Αν υπάρχουν εθελοντές, ας το δηλώσουν στα σχόλια, θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας. Θέλω να έχω το κείμενο ει δυνατόν ως το Σάββατο το βραδάκι. 

Και μετά την υστερόβουλη παρένθεση, ο λόγος στον Αθεόφοβο για την προσωπική του μαρτυρία. 

Απρίλιος 1967 – Μια προσωπική μαρτυρία

Η εβδομάδα πριν την δικτατορία είναι από αυτές που έχουν χαραχτεί έντονα στην μνήμη μου.
Στις 17-4-1967 όλη η νεολαία της Αθήνας βρισκόταν μαζεμένη στο γήπεδο του Παναθηναϊκού για να βρεθεί στην πρώτη μεγάλη συναυλία που θα γινόταν στην Ελλάδα με ένα συγκρότημα ήδη επαναστατικό από τότε, τους Ρόλλινγκ Στόουνς!
Ήδη η φήμη τους για επεισοδιακές συναυλίες είχε δημιουργήσει ένα μύθο που τον επιβεβαίωναν τα πρόσφατα επεισόδια που δημοσίευαν οι εφημερίδες.

Ελευθερία 14-4-1967

Μπαίνοντας λοιπόν στο κατάμεστο γήπεδο το πρώτο πράγμα που έκανε εντύπωση, στα παρθένα μέχρι τότε από τέτοιες διοργανώσεις μάτια μας, ήταν τα τεραστίων διαστάσεων μεγάφωνα ,σαν δίφυλλες ντουλάπες, τοποθετημένα γύρω γύρω στο γήπεδο προς τις κερκίδες.

Μακεδονία, 18.4.1967

Το δεύτερο ήταν η αστυνομοκρατία που υπήρχε.

Η κυβέρνηση μέσα στο εκρηκτικό πολιτικό κλίμα που επικρατούσε τότε, είχε κινητοποιήσει όλη την αστυνομική δύναμη της Αθήνας και είχε βάλει από ένα αστυνομικό όρθιο σε κάθε σειρά κερκίδων σε όλα τα σκαλοπάτια, οι οποίοι δεν επέτρεπαν σε κανένα ούτε να σηκωθεί να χορέψει στις κερκίδες! Στον χώρο του γηπέδου δεν επέτρεπαν να μπεί κανείς.

Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ αναφέρει 1000 αστυνομικούς για 6000 θεατές και προφανώς επειδή δεν είχε στείλει δημοσιογράφο να την παρακολουθήσει μιλάει για 3ωρη συναυλία και για θεατές που όρμησαν στο συγκρότημα !

Λίγο μετά την αρχή της συναυλίας, όταν είχε αρχίσει να ζεσταίνεται η ατμόσφαιρα με το Satisfaction, ο Μικ Τζάγκερ πήγε να μοιράσει τα κόκκινα, άρα κομμουνιστικά!, τριαντάφυλλα από μια ανθοδέσμη που του είχαν δώσει, στο κοινό, οι αστυνομικοί που ήσαν στο γήπεδο του έριξαν μερικές ψιλές και έτσι διακόπηκε η συναυλία γιατί αμέσως, όπως ήταν φυσικό, αποχώρησε.

Επακολούθησε πανδαιμόνιο και επεισόδια έξω από το γήπεδο που η φιλοκυβερνητική τότε ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ τα περιορίζει σε δύο φωτοβολίδες .

Ελευθερία, 18.4.67

Βέβαια στην λεζάντα της φωτογραφίας του συγκροτήματος, με τα σαφώς κατεβασμένα μούτρα τους, την άλλη μέρα, αναφέρει για 20λεπτη συναυλία και μόνο σε ένα σχόλιο την μεθεπομένη αναγράφεται το ξύλο που έφαγε ο Μικ Τζάγκερ από τους αστυνομικούς.

Ο δε συντάκτης της λεζάντας ήταν τόσο πολύ κατατοπισμένος για την περιοδεία του συγκροτήματος που τους ξαναστέλνει στην Βαρσοβία που η ίδια εφημερίδα πριν μόλις 4 μέρες ,είχε δημοσιεύσει ανταπόκριση από την εκεί συναυλία!

Ελευθερία, 18.4.67

Ελευθερία, 19.4.67

Ύστερα από 2 μέρες ,στις 19-4-1967 γίνεται μια τελείως διαφορετική, αλλά εξίσου σημαντική συναυλία, που την παρακολουθώ όρθιος σε ένα φίσκα από φοιτητές ΚΕΝΤΡΙΚΟ ,όπου η Φαραντούρη τραγουδά τα ακυκλοφόρητα μέχρι τότε Νέγρικα του Λοϊζου, και για πρώτη φορά ακούω κατάπληκτος ένα άγνωστο μου μέχρι εκείνη την μέρα Σαββόπουλο, να τραγουδά μεταξύ των άλλων, την θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη, τραγούδι ποταμό, έξω τελείως από τα μέχρι τότε συνήθη ακούσματα μας και αισθάνομαι ότι αυτός ο τραγουδοποιός θα με συνοδεύει για πάντα στην υπόλοιπη ζωή μου,όπως και έγινε.

Έτσι από τότε ανήκω και εγώ στους φανατικούς του και μπορώ να καταλάβω τι εννοεί όταν τραγουδάει για μας:
εμείς του 60 οι εκδρομείς απόμακροι εξαρχής

εκτός παραδομένου κόσμου εμείς,

ανήλικοι διαρκώς, μα κι απ’ το καθεστώς

αμόλυντοι ευτυχώς.

Ελευθερία 19.4.67

Το κύριο θέμα των ημερών στις εφημερίδες και τον κόσμο, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, είναι ο κίνδυνος να γίνει δικτατορία οπότε μετά την συναυλία πάμε με την παρέα μου στο Σύνταγμα στου Παπασπύρου, εκεί που σήμερα είναι τα Mc Donald’s και τους κάνω μια πλήρη πολιτική ανάλυση μέχρι αργά την νύχτα γιατί δεν πρόκειται να γίνει δικτατορία!

Ελευθερία, 19.4.67

Νωρίς το πρωί της 21-4-1967 έρχεται ο πατέρας μου και με ξυπνάει λέγοντας μου μονολεκτικά: Την έκαναν! Το πατρικό μου ήταν στο κέντρο της Αθήνας δύο τετράγωνα από την Ακαδημίας.
Ντύνομαι βιαστικά και κατεβαίνω προς το κέντρο για να δω τι γίνεται εκεί, γιατί τα τηλέφωνα έχουν κοπεί, σίγουρος ότι θα έχει μαζευτεί πολύς κόσμος που θα διαδηλώνει ενάντια στην δικτατορία.
Μερικά παιδιά στην Διδότου παίζουν μπάλα ,αφού δεν κυκλοφορούν αυτοκίνητα, και στο Πανεπιστήμιο φοιτούν πια τανκ και φαντάροι που δεν επιτρέπουν να κατέβεις πιο κάτω από την Πανεπιστημίου. Το ίδιο γίνεται και στην Λεωφόρο Αλεξάνδρας που δεν επιτρέπουν να την διασχίσεις.

Οι δημοκρατικοί πολίτες, που δεν θα άφηναν τον φασισμό να περάσει, έχουν κάτσει στα σπίτια τους ή κρύβονται και ο κόσμος είναι αραιός στους δρόμους και πολύς στα μπακάλικα (δεν υπήρχαν ακόμα σουπερμάρκετ!)
Γυρίζω απογοητευμένος στο σπίτι μου και προσπαθούμε με τον πατέρα μου να πιάσουμε κανένα σταθμό στα βραχέα να μάθουμε τι γίνεται.

Το πρώτο διάγγελμα της χούντας που κατέληγε: Ο πρόεδρος της κυβερνήσεως Ταμέλη μας δημιουργεί την απορία ποιος είναι αυτός ο Ταμέλης που δεν τον έχουμε ξανακούσει ποτέ μας.

Βέβαια μετά από 2-3 φορές που την ακούσαμε καταλάβαμε ότι λέει :Ο Πρόεδρος της κυβερνήσεως. Τα μέλη χωρίς να αναφέρει τα ονόματα των πραξικοπηματιών!

Μακεδονία, 25.4.67

Τις επόμενες μέρες κατεβαίνοντας στην είσοδο της πολυκατοικίας μας έρχεται ταμπλάς!

Ένας αστυφύλακας είναι εγκατεστημένος στην είσοδο!
Για κακή μας τύχη στο από κάτω διαμέρισμα έμενε ο νέος υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων της Χούντας!

Όπως έλεγε ο μακαρίτης ο ψιλικατζής, που το κατάστημα του ήταν δίπλα στην είσοδο της πολυκατοικίας, όταν ήρθε το υπουργικό αυτοκίνητο να τον πάρει: αυτός δεν μπήκε μέσα, αλλά ήταν σαν έδωσε βουτιά στο πίσω κάθισμα!

Τον Νοέμβριο του 1967 (1-11-67) γίνεται υπουργός Δικαιοσύνης και μετά από μια τοποθέτηση βόμβας στο ταμείο Νομικών (30-11-67), που είχε αποτέλεσμα να σκοτωθεί μια κοπέλα, αποκτήσαμε δύο αστυνομικούς στην είσοδο!

Μακεδονία 1-12-67

Πάντως αυτό που έχει ενδιαφέρον και είναι και ενδεικτικό της ηθικής υπόστασης των ανθρώπων της χούντας είναι το θέαμα που μπορούσε να δει κανείς σχεδόν καθημερινά το πρωί στην είσοδο της πολυκατοικίας τον πρώτο μήνα που αποκτήσαμε υπουργό.
Νωρίς το πρωί ερχόταν ένας πάπαρδος και στηνόταν να περιμένει να δει τον υπουργό πριν να φύγει για το υπουργείο.
Στην αρχή ο αστυφύλακας του έδινε από σεβασμό την μοναδική καρέκλα που υπήρχε στο θυρωρείο, αλλά μετά από μερικές φορές έχοντας βαρεθεί να τον έχει μπάστακα κάθε πρωί εκεί, έμενε καθισμένος στην καρέκλα οπότε ο παπάς σήκωνε αναγκαστικά τα ράσα και καθόταν στα σκαλάκια δίπλα στο ασανσέρ.
Μετά τις 14-5-1967 τον χάσαμε αλλά μάθαμε και ποιος ήταν από τις εφημερίδες!

Μακεδονία, 14.5.67

Ήταν ο νέος αρχιεπίσκοπος ο Ιερώνυμος, μέχρι τότε αρχιμανδρίτης, καθηγητής της θεολογικής σχολής Θεσσαλονίκης, πρωθιερέας των Ανακτόρων, που όλο αυτόν τον καιρό φρόντιζε μέσω του υπουργού να ξηλώσει τον τότε αρχιεπίσκοπο για να γίνει αυτός Ιζνογκούντ στην θέση του Ιζνογκούντ!