Όλη νύχτα εδώ (η μαρτυρία του Γιώργου Αλεξάτου)

Πλησιάζει η 17 του Νοέμβρη, η πεντηκοστή επέτειος από τη μέρα της φονικής καταστολής της εξέγερσης των φοιτητών στο Πολυτεχνείο. Το ιστολόγιο συνηθίζει να δημοσιεύει τις μέρες αυτές κείμενα σχετικά με «το Πολυτεχνείο», είτε λογοτεχνικά είτε μαρτυρίες. Για παράδειγμα, πριν από μερικά χρόνια είχαμε δημοσιεύσει τη μαρτυρία του φίλου μας Δημήτρη Μαρτίνου, ο οποίος ήταν τότε φοιτητής της σχολής Χημικών Μηχανικών και είχε άμεση συμμετοχή. 

Σήμερα, τελευταία Κυριακή πριν από την επέτειο,  δημοσιεύω ένα επετειακό άρθρο, και επιφυλάσσομαι για ανήμερα.

Εδώ και λίγα χρόνια άρχισα να αναδημοσιεύω μαρτυρίες από το βιβλίο «Όλη νύχτα εδώ», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε επιμέλεια του ιστορικού Ιάσονα Χανδρινού και φιλοδοξεί ν’ αποτελέσει, όπως λέει ο υπότιτλος, Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει 80 μαρτυρίες ανθρώπων που συμμετείχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην εξέγερση (εδώ μπορείτε να δείτε τα ονόματά τους) ενώ προτάσσεται εκτενής εισαγωγή του Χανδρινού.

Από το βιβλίο του Χανδρινού έχουμε δημοσιεύσει το 2019 τη μαρτυρία του Γιώργου Σορολοπίδη, το 2020 τη μαρτυρία της Ιωάννας Καρυστιάνη, το 2021 τη μαρτυρία του αείμνηστου φίλου Κώστα Βοσταντζόγλου, και πέρυσι τη μαρτυρία  του Γιώργου Παυλάκη.

Σήμερα θα διαβάσουμε τη  μαρτυρία του Γιώργου Αλεξάτου, ο οποίος είναι από τους νεότερους που συμμετέχουν  στο βιβλίο του Χανδρινού, μια και το 1973 ήταν μόλις 17 χρονών  -άλλωστε δεν  ήταν φοιτητής, αλλά οικοδόμος και μαθητής  νυχτερινού γυμνασίου. Έχει επομένως  ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μια και η  μαρτυρία προέρχεται από έναν εργάτη. 

Ο Αλεξάτος αποτελεί εξαιρετική περίπτωση διανοούμενου με εργατική προέλευση. Έχει δώσει αξιόλογα έργα, τόσο για το εργατικό κίνημα όσο και για άλλα θέματα, όπως και ένα ουχρονικό μυθιστόρημα. Παλιότερα είχαμε παρουσιάσει το δικό του Ιστορικό Λεξικό του εργατικού κινήματος. Αν διαβάσετε το σχετικό άρθρο, να έχετε υπόψη σας ότι στο μεταξύ έχει κυκλοφορήσει καινούργια, επαυξημένη και βελτιωμένη, έκδοση. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΤΟΣ

1956,  Αστακός Αιτωλοακαρνανίας, οικοδόμος, μαθητής νυχτερινού γυμνασίου
Εξάρχεια, 7 Φεβρουαρίου 2013
[01:30:30]

Πήγα στο νυχτερινό το 1972, στα 15 μου χρόνια. Στα Πετράλωνα. Και την ίδια χρονιά έγινα και μάστορας – ήμουνα χτίστης. Τότε παίρναμε τετρακόσιες δραχμές (το μεροκάματο στο εργοστάσιο ήταν εκατό δραχμές) και εφτά ώρες τη μέρα. Και έξι ώρες το Σάββατο. Όλα στην οικογένεια πήγαιναν, βέβαια. Νυχτερινό λοιπόν από τη μία και οικο­δομή από την άλλη. Για μένα ήταν ευτυχής συγκυρία. Γιατί υπήρχε όλο αυτό το κλίμα που σε προσανατόλιζε σαφέστατα. Στην οικοδο­μή η πλειονότητα είχε συμμετάσχει στο κίνημα πριν από τη Δικτατο­ρία. Ήταν αριστεροί. Όσοι έμπαιναν γίνονταν πάρα πολύ γρήγορα αριστεροί. Στην οικοδομή υπάρχει ελευθερία έκφρασης. Το γεγονός ότι ήταν μικρά τα συνεργεία και πήγαινες εύκολα σε άλλο εργολάβο δεν δημιουργούσε σχέσεις εξάρτησης. Δεύτερον, συζητούσαμε ελεύ­θερα. Κι όταν λέω ελεύθερα, το εννοώ. Βρίζαν τη Χούντα. Δεν τρα­γουδάγανε Θεοδωράκη, αλλά τραγουδάγανε Καζαντζίδη – τα «τα­ξικά» τραγούδια: «Ο φτωχός, μάνα, καλύτερα να μη γεννιέται» και «Οι­κοδόμοι παλικάρια, με περήφανη ψυχή». Τι να τους κάνει ο μπάτσος; Νόμιμος ήταν ο Καζαντζίδης. Θα μου πεις, δεν υπήρχε φόβος; Όχι. Ποιος θα τολμούσε να πάει να καρφώσει; Σε ποιον να καρφώσει; Ή­ξερε ότι δεν θα ξαναπάταγε σε πιάτσα οικοδόμων. Δεν θα ξανάπιανε δουλειά στην οικοδομή. Όσοι ήτανε δεξιοί ή φιλοχουντικοί, απλώς σωπαίνανε οι άνθρωποι, τους δούλευαν οι άλλοι -περισσότερο κα­ζούρα. Υπήρχε περισσότερο δικτατορία του προλεταριάτου, απελευ­θερωμένα εδάφη! «Φίλε μου, εδώ έχουμε εμείς εξουσία». Η Χούντα είχε αποπειραθεί να χτυπήσει τις πιάτσες με το που έγινε το πραξικό­πημα. Οι πιάτσες ήταν στην Ομόνοια και την Κοτζιά. Στην Ομόνοια ήταν χτίστες και σοβατζήδες, στην Κοτζιά ήτανε κυρίως καλουπα­τζήδες, μπετατζήδες και μπογιατζήδες. Αλλά δεν πέρασε.

Αυτό ήταν το κλίμα στην οικοδομή. Οι πιτσιρικάδες υποψιάζονταν πάρα πολύ γρήγορα. Η μεγάλη πλειονότητα ήταν σχετικά νέος κό­σμος. Οι μαστόροι ήτανε από 25 μέχρι 45 ετών. Η δουλειά ήταν εξαι­ρετικά σκληρή. Εγώ πρόλαβα τους καλουπατζήδες να σπάνε με φτυά­ρια το χαρμάνι και ν’ ανεβαίνουν με τον ντενεκέ στον πέμπτο όροφο. Τότε τέλειωνε αυτό· άρχισαν να παίρνουν μπετονιέρες, αναβατόρια και τέτοια. Όταν πρωτοδούλεψα ως βοηθός σε χτίστες, τα τούβλα τα κουβάλαγε ο άλλος (γιατί εγώ ήμουνα πιτσιρίκος) με τη «γαϊδάρα», μια ξύλινη κατασκευή όπου έβαζες τα τούβλα επάνω κι ανέβαινες. Μετά άρχισαν τα γερανάκια. Οι βοηθοί ήταν μικρών ηλικιών, ακόμα και 13-14 χρόνων. Ήταν εξαιρετικά σκληρή δουλειά· κατά συνέπεια, ήταν πολύ λίγοι μεγάλης ηλικίας. Υπήρχαν και γεροντάκια -πενη­ντάρηδες και εξηντάρηδες-, είχε κατακτήσει κι ο κλάδος τη σύνταξη στα 60 πριν από τη Δικτατορία (το λέγανε «τζάμπα κατάκτηση, γιατί κανείς δεν φτάνει στα 60»), Δεν χρειάζονται πολλά για να γίνεις κομ­μουνιστής. Ειδικά όταν φορτώνεις τούβλα μέχρι τις δυόμισι η ώρα.

Ο δρόμος για την Ελλάδα (τρία κείμενα για ανήλικους πρόσφυγες και μετανάστες)

Το σημερινό μας θέμα το χρωστάμε στον φίλο μας Κώστα Παπαθανασίου, που μου υπέδειξε τα τρία κείμενα. Τα δύο πρώτα βρίσκονται στον ιστότοπο Πολύτροπη γλώσσα του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συλλογή υποστηρικτικού υλικού για την ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία. Πρόκειται για μια μαρτυρία ασυνόδευτου ανήλικου πρόσφυγα και ένα απόσπασμα από το βιβλίο Μουσαφεράτ του Βασίλη Λαδά.

Το τρίτο κείμενο είναι  ένα σύντομο διήγημα της  Κούλας Αδαλόγλου, το Αφρόλουτρο,  από τη συλλογή διηγημάτων Βγήκε ένας ήλιος χλωμός. Στην ίδια συλλογή βρίσκεται και το διήγημα Αφισοκόλληση, που το συζητήσαμε πριν από μερικές μέρες με αφορμή το άρθρο για τις αφίσες, και που θα το δημοσιεύσουμε προσεχώς στο ιστολόγιο.

Το πρώτο αφήγημα δίνει και τον τίτλο του στο σημερινό μας άρθρο. Οι εικόνες είναι επίσης από τον ιστότοπο Πολύτροπη γλώσσα

Ρ. Σαρβάρ
Ο δρόμος για την Ελλάδα (αρχική δημοσίευση εδώ)

Μαρτυρία : Ασυνόδευτο παιδί

Δεν είχα τίποτα να φάω ούτε να πιω

Έμενα στο Πακιστάν με τους γονείς και την αδελφή μου. Ήμουν 12 ετών. Μια μέρα το πρωί στις 3-5-2005 έγινε σεισμός. Εγώ ήμουν στο γήπεδο. Η μητέρα μου και η αδερφή μου ήταν στο σπίτι και ο πατέρας μου στη δουλειά. Το σπίτι έπεσε αλλά η μητέρα μου και η αδελφή μου σώθηκαν. Ο πατέρας μου δεν ξέρω τι έγινε. Μείναμε εκεί τρεις βδομάδες και ψάχναμε αλλά δεν τον βρήκαμε. Μετά εγώ, η μητέρα μου και η αδελφή μου πήγαμε στο σπίτι του πάππου μου. Η μητέρα μου με άφησε σε κάποιο φίλο του πατέρα μου και του είπε να με μάθει μια δουλειά. Αυτός με πήρε και έμεινα τέσσερις μέρες στο σπίτι του. Μετά με έβαλε σε ένα πλοίο. Στο πλοίο έμεινα τέσσερις μέρες και δεν έφαγα και δεν ήπια τίποτα. Όταν κατέβηκα απ’ το πλοίο, περπατήσαμε ένα βράδυ μέσα στα δέντρα, πάνω σ’ ένα βουνό και πήγαμε σ’ ένα σπίτι. Εκεί έφαγα και κοιμήθηκα. Ήμουν πολύ κουρασμένος. Το πρωί ήρθε αυτός που με είχε φέρει εκεί. Με ρώτησε τι κάνω και είπα ότι θέλω να πάω στο σπίτι μου. Μου είπε ότι είμαι στην Τουρκία και έφυγε. Μετά από πέντε μέρες ήρθε ένας άλλος άντρας και με πήγε στο δάσος. Εκεί ήταν ένα μικρό σπιτάκι. Με άφησε εκεί και μου είπε ότι θα έρθει το πρωί. Ήρθε μετά από δύο ημέρες. Δεν είχα τίποτα να φάω ούτε να πιω. Με πήρε και ξεκινήσαμε να περπατάμε.

Μετά από πέντε ώρες εγώ του είπα ότι κουράστηκα. Μου είπε έχουμε μια ώρα δρόμο ακόμη. Ξεκουράστηκα λίγο και μετά αρχίσαμε πάλι να περπατάμε. Περπατήσαμε τρεις ώρες και φτάσαμε σ’ ένα ποτάμι. Εκεί υπήρχε μια βάρκα κάτω απ’ τα φύλλα κρυμμένη.

Όλη νύχτα εδώ (η μαρτυρία του Γιώργου Παυλάκη)

Σήμερα έχουμε 17 του Νοέμβρη, 49 χρόνια από τη μέρα της φονικής καταστολής της εξέγερσης των φοιτητών στο Πολυτεχνείο. Το ιστολόγιο συνηθίζει να δημοσιεύει τις μέρες αυτές κείμενα σχετικά με «το Πολυτεχνείο», είτε λογοτεχνικά είτε μαρτυρίες. Για παράδειγμα, πριν από μερικά χρόνια είχαμε δημοσιεύσει τη μαρτυρία του φίλου μας Δημήτρη Μαρτίνου, ο οποίος ήταν τότε φοιτητής της σχολής Χημικών Μηχανικών και είχε άμεση συμμετοχή.

Εδώ και λίγα χρόνια άρχισα να αναδημοσιεύω μαρτυρίες από το βιβλίο «Όλη νύχτα εδώ», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε επιμέλεια του ιστορικού Ιάσονα Χανδρινού και φιλοδοξεί ν’ αποτελέσει, όπως λέει ο υπότιτλος, Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει 80 μαρτυρίες ανθρώπων που συμμετείχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην εξέγερση (εδώ μπορείτε να δείτε τα ονόματά τους) ενώ προτάσσεται εκτενής εισαγωγή του Χανδρινού.

Από το βιβλίο του Χανδρινού έχουμε δημοσιεύσει το 2019 τη μαρτυρία του Γιώργου Σορολοπίδη, πρόπερσι τη μαρτυρία της Ιωάννας Καρυστιάνη και πέρυσι τη μαρτυρία του αείμνηστου φίλου Κώστα Βοσταντζόγλου. 

Φέτος θα δημοσιεύσω τη μαρτυρία του Γιώργου Παυλάκη, που έχει γίνει διάσημος τα τελευταία χρόνια με την πανδημία του κορονοϊού. Τότε ήταν φοιτητής Ιατρικής και ήταν ο υπεύθυνος του «Γενικού Λαϊκού Ιατρείου» που είχε στηθεί τις μέρες της κατάληψης στην Αρχιτεκτονική σχολή (περισσότερα για το Ιατρείο εδώ). Παρά τη μεγάλη έκταση της μαρτυρίας, βρίσκω πως είναι πολύ ενδιαφέρουσα.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΥΛΑΚΗΣ

1951, Αθήνα, φοιτητής Ιατρικής

Αγία Παρασκευή Αττικής, 17 Νοεμβρίου 2013 [04:12:42]

Στο μνημόσυνο του Παπανδρέου, 4 του Νοέμβρη, θυμάμαι να κατε­βαίνουμε την Αναπαύσεως. Λέγαμε: «Δούλα, Σπυριδούλα» (που εμέ­να μου άρεσε) λόγω Σπύρου Μαρκεζίνη, «Έξι χρόνια αρκετά, δεν θα γίνουνε εφτά» και άλλα αντιδικτατορικά συνθήματα. Προχωρημένα συνθήματα. Πριν από την Καλλιρρόης, ήταν παραταγμένοι τρεις τέσ­σερις σειρές αστυνομικοί με κράνη, που μας σταμάτησαν και είπαν με ντουντούκα: «Σταματάτε, διαλυθείτε». Γιατί κατεβαίναμε προς τα κάτω, προς το κέντρο. «Όχι, δεν διαλυόμαστε» – σταθήκαμε εκεί πέ­ρα, οπότε ύστερα από κάνα τέταρτο -εγώ ήμουνα τέταρτη σειρά-, κάνουν ένα ξαφνικό «ντου» και μας απωθούν με χτυπήματα. Με κλομπ. Έπεσε ξύλο και υποχωρήσαμε πενήντα μέτρα. Αλλά έρχονταν κι άλ­λοι από πίσω μας και δεν λακίσαμε. Ανασυντασσόμαστε και ορμάμε και τους χτυπάμε και τους σπάσαμε τον κλοιό. Η αντεπίθεση άρχισε με πετροπόλεμο, με ό,τι βρήκε ο καθένας. Μάλλον είχαν έρθει και ο­ρισμένες ομάδες με προοπτική να συγκρουστούνε. Πάντως, η κύρια φάση ήταν που επιτεθήκαμε στους μπάτσους, δεν αντέξανε γιατί ή­μασταν πολύ περισσότεροι. Εκεί έπεσε και ξύλο στους μπάτσους. Με τα χέρια. Το πρώτο ξύλο που δώσαμε και το φχαριστήθηκα. Για πρώτη φορά κόσμος έδειρε μπάτσους. Σε προηγούμενες εποχές, θα τρέχαμε ακόμα… Σε αντιδιαστολή με έναν χρόνο πριν, που από την Ιατρική, έπειτα από μια επεισοδιακή συνέλευση και ξύλο με χουντι­κούς, είχαμε κατέβει πορεία προς τα Ιλίσια και μας διαλύσανε πέντε μπάτσοι, παρόλο που τους είχαμε άνετα. Ήταν ένα τελείως ποιοτικό ανέβασμα αυτό, το να διαδηλώνουμε μαχητικά και να αψηφούμε τη χουντική αστυνομία. Η Ιωάννα Καρυστιάνη και πολλοί άλλοι ανε­βήκανε τη Σταδίου φωνάζοντας συνθήματα. Δεν ξέρω αν και πώς βρήκανε και κάποιο πανό, αλλά έτσι θυμάμαι ότι μου είπε. Οι μπάτσοι είχαν αδειάσει όλο το κέντρο και Σταδίου-Πανεπιστημίου. Εμείς μετά πήγαμε προς Ακρόπολη, αν θυμάμαι καλά.

Πρώτη μέρα Πολυτεχνείου, Τετάρτη. Εγώ πήγα στη συνέλευση της Νομικής γιατί δούλευα και δεν πρόλαβα να πάω στης Ιατρικής, στου Γουδή. [Τότε] ήμουνα περίπου ο μόνιμος πρόεδρος στις παρά­νομες φοιτητικές συνελεύσεις της Ιατρικής. Πιο πολύ διά της εις άτοπον απαγωγής, μια και δεν ήτανε πολύ επιθυμητή θέση εκείνη την ε­ποχή. Μετά τις στρατεύσεις φοιτητών και τις διώξεις και τους βασανισμούς στο ΕΑΤ-ΕΣΑ την προηγούμενη περίοδο, λίγοι φοιτητές τολ­μούσαν να συνεχίσουν φανερή δράση. Δεν ήμουνα σπουδαίο στέλε­χος, ήμουνα μάλλον «αναλώσιμο αγαθό». Πάω στα σκαλάκια της Νο­μικής, μίλαγαν ο Τζουμάκας με την Καρυστιάνη. Ήταν συνηθισμένο γιατί κάναμε πολλά στη Νομική, ήταν κεντρικό σημείο. Βγαίνει μια φωνή -ο Γαβριήλ- ότι γίνονται φασαρίες στο Πολυτεχνείο. Δίπλα του και ο Μαυρογένης. Με τον Μαυρογένη είχαμε μεγάλες κόντρες γιατί οι αριστεριστές (όπως τους λέγαμε και ζοχαδιάζονταν) πηγαί­νανε παντού μπουλούκι και προσπαθούσανε να επηρεάσουνε τις συ­νελεύσεις. «Μεταφοραί-Εκδρομαί», έρχονταν και στην Ιατρική (γέ­λια). Νομίζω και τα πρόσωπα είναι γνωστά. Όπως είναι στο ντοκιμα­ντέρ του Κούλογλου, είναι ακριβώς όπως το θυμάμαι κι εγώ: «Πάμε να υποστηρίξουμε τα αδέρφια μας στο Πολυτεχνείο». Το θυμάμαι πολύ καλά. Γίνονταν σε όλες τις σχολές συνελεύσεις εκείνη τη μέρα, όπως γίνονταν πάντα. Είχαμε κάνει κι ένα διασχολικό όργανο, με α­ντιπροσώπους των συνελεύσεων. Αυτό ξεκίνησε πριν από την πρώ­τη κατάληψη της Νομικής τον προηγούμενο χρόνο, όταν ζητούσαμε ελεύθερες φοιτητικές εκλογές. Εγώ κι ο Καπερώνης ήμασταν οι αντι­πρόσωποι της Ιατρικής στο Διασχολικό (στην αρχή συμμετείχε κι ο Ανδρέας Παπασταυρίδης που είχε τεράστιο κύρος στην Ιατρική, αλ­λά μετά το βασανισμό του στην ΕΣΑ ήμαστε συνήθως ο Καπερώνης κι εγώ). Και μάλιστα, τώρα μου ’ρχεται στη μνήμη ένας χοντρός κα­βγάς με τον Μαντζουράνη, πριν από την πρώτη Νομική. Είχαμε συμ­φωνήσει ότι θα κάναμε αιτήσεις στον πρύτανη, για να πάρουμε την άδεια να κάνουμε συνελεύσεις. Απαγορεύονταν συνελεύσεις χωρίς άδεια της Πρυτανείας. Οπότε είχε αποφασίσει το Διασχολικό αίτηση για να είμαστε νομότυποι και μου ’χανε ζητήσει να πάω εγώ. Εγώ άργησα να πάω και το κλείσαν το Πανεπιστήμιο. Οπότε θυμάμαι στο κεντρικό κτίριο, όπου ήταν η Πρυτανεία, δυο σειρές ασφαλίτες δεξιά κι αριστερά και τον Μαντζουράνη να με βρίζει, επειδή δεν πή­γα να κάνω τη δουλειά. Εν τω μεταξύ, διάφοροι ασφαλίτες να φωνά­ζουν στην Πανεπιστημίου: «Μαντζουράνη, θα σε γαμήσουμε… κωλόπαιδο, θα σε σκίσουμε!» κι εμείς να μαλώνουμε μεταξύ μας… Αλ­λά από κει και πέρα, είπαμε ότι, με άδεια ή χωρίς άδεια, εμείς θα τις κάνουμε τις συνελεύσεις. Δεν ασχοληθήκαμε πια με τη νομιμότητα την πανεπιστημιακή. «Να πάτε να πνιγείτε!» είπαμε. Οι στρατεύσεις αργότερα μας επηρεάσανε πολύ. Ήτανε σοκ. Κομβικό σημείο, γιατί, τελικά, αντί να κόψει τα πόδια του φοιτητικού κινήματος, το φού­ντωσε. Γιατί για έναν που πήγε στρατό υπήρχαν δέκα που αγριέψα­νε και θέλανε να κάνουνε κάτι.

55 χρόνια μετά (η μαρτυρία του Αθεόφοβου)

Κλείνουν σήμερα 55 χρόνια από τη δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967. Οι παλιότεροι από εμάς ζήσαμε την αποφράδα αυτή μέρα, κάποιοι μικρά παιδιά, άλλοι έφηβοι ή νέοι. Οι νεότεροι την ξέρουν από τον απόηχό της και από τις διηγήσεις των γονιών τους. Στο ιστολόγιο συνηθίζουμε να δημοσιεύουμε, πότε πότε, ένα άρθρο με μαρτυρίες και αναμνήσεις φίλων σχολιαστών από τη μέρα εκείνη –τελευταία φορά το είχαμε δημοσιεύσει πέρυσι.

Σήμερα, που η επέτειος είναι κάπως στρογγυλή, θα δημοσιεύσω και πάλι μια μαρτυρία. Πιο σωστά θα την αναδημοσιεύσω, αφού έχει ήδη δημοσιευτεί, από τον φίλο μας τον Αθεόφοβο, στο προσωπικό του ιστολόγιο, το 2009. (Ο φίλος μας ο Αθεόφοβος έχει δικό του πολύ αξιόλογο ιστολόγιο, όπως και ο Δύτης άλλωστε. Μάλιστα το δικό του είναι και αρχαιότερο. Απλώς δεν δημοσιεύει καθημερινά).

Οπότε, μεταφερω εδώ την προσωπική μαρτυρία, οπως το λέει, του Αθεόφοβου, που δεν εστιάζεται αποκλειστικά στην ημέρα της 21ης Απριλίου αλλά αναφέρει και τις αμέσως προηγούμενες όπως και κάποιες συνέπειες, συνοδεύεται δε από άρθρα εφημερίδων της εποχής.

Εγώ δεν θα πω περισσότερα, μόνο θα σταθώ σε ένα σημείο της αφήγησης, όπου ο Αθεόφοβος λέει ότι το βράδυ της 19.4.67, μετά τη συναυλία της ΕΦΕΕ, συζητώντας με φίλους του, τούς ανέλυσε λεπτομερώς για ποιον λόγο δεν θα γινόταν δικτατορία. Σύμφωνα με μια ευρύτατα διαδεδομένη άποψη, το πρωτοσέλιδο της Αυγής στις 21.4.67, που είχε τυπωθεί αλλά δεν έφτασε ποτέ στα περίπτερα, είχε κύριο άρθρο ή πρωτοσέλιδο τίτλο ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ (ή κάτι ανάλογο). Η ερώτησή μου είναι αν έχει κάποιος δει αυτό το πρωτοσέλιδο ή αν υπάρχει μαρτυρία κάποιου που να το έχει δει.

Και πριν προχωρήσω, μια άσχετη με το άρθρο αγγελία: Ζητούνται εθελοντές, δύο κατά προτίμηση αλλά κάνει και ένας, για να πληκτρολογήσουν ένα πασχαλινό ανάγνωσμα, ένα γαλλικό διήγημα (σε καθαρευουσιάνικη μετάφραση) με ελληνική υπόθεση, που θέλω να το ανεβάσω εδώ τη Δευτέρα του Πάσχα. Είχε δημοσιευτεί σε εφημερίδα το… 1908, οπότε θα πρέπει να πληκτρολογήσουν, οι δυο που θα το αναλάβουν (ή και ο ένας) δυο μεγάααλες στήλες παλιάς εφημερίδας. Αν υπάρχουν εθελοντές, ας το δηλώσουν στα σχόλια, θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας. Θέλω να έχω το κείμενο ει δυνατόν ως το Σάββατο το βραδάκι. 

Και μετά την υστερόβουλη παρένθεση, ο λόγος στον Αθεόφοβο για την προσωπική του μαρτυρία. 

Απρίλιος 1967 – Μια προσωπική μαρτυρία

Η εβδομάδα πριν την δικτατορία είναι από αυτές που έχουν χαραχτεί έντονα στην μνήμη μου.
Στις 17-4-1967 όλη η νεολαία της Αθήνας βρισκόταν μαζεμένη στο γήπεδο του Παναθηναϊκού για να βρεθεί στην πρώτη μεγάλη συναυλία που θα γινόταν στην Ελλάδα με ένα συγκρότημα ήδη επαναστατικό από τότε, τους Ρόλλινγκ Στόουνς!
Ήδη η φήμη τους για επεισοδιακές συναυλίες είχε δημιουργήσει ένα μύθο που τον επιβεβαίωναν τα πρόσφατα επεισόδια που δημοσίευαν οι εφημερίδες.

Ελευθερία 14-4-1967

Μπαίνοντας λοιπόν στο κατάμεστο γήπεδο το πρώτο πράγμα που έκανε εντύπωση, στα παρθένα μέχρι τότε από τέτοιες διοργανώσεις μάτια μας, ήταν τα τεραστίων διαστάσεων μεγάφωνα ,σαν δίφυλλες ντουλάπες, τοποθετημένα γύρω γύρω στο γήπεδο προς τις κερκίδες.

Όλη νύχτα εδώ (η μαρτυρία του Κώστα Βοσταντζόγλου)

Σήμερα έχουμε 17 του Νοέμβρη, 48 χρόνια από τη μέρα της φονικής καταστολής της εξέγερσης των φοιτητών στο Πολυτεχνείο. Το ιστολόγιο συνηθίζει να δημοσιεύει τις μέρες αυτές κείμενα σχετικά με «το Πολυτεχνείο», είτε λογοτεχνικά είτε μαρτυρίες. Για παράδειγμα, πριν από μερικά χρόνια είχαμε δημοσιεύσει τη μαρτυρία του φίλου μας Δημήτρη Μαρτίνου, ο οποίος ήταν τότε φοιτητής της σχολής Χημικών Μηχανικών και είχε άμεση συμμετοχή.

Πέρυσι και πρόπερσι αναδημοσιεύσαμε μαρτυρίες από το βιβλίο «Όλη νύχτα εδώ», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε επιμέλεια του ιστορικού Ιάσονα Χανδρινού και φιλοδοθεί ν’ αποτελέσει, όπως λέει ο υπότιτλος, Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει 80 μαρτυρίες ανθρώπων που συμμετείχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην εξέγερση (εδώ μπορείτε να δείτε τα ονόματά τους) ενώ προτάσσεται εκτενής εισαγωγή του Χανδρινού.

Από το βιβλίο του Χανδρινού έχουμε δημοσιεύσει πρόπερσι τη μαρτυρία του Γιώργου Σορολοπίδη και πέρυσι τη μαρτυρία της Ιωάννας Καρυστιάνη.

Φέτος θα αναδημοσιεύσουμε μιαν ακόμα μαρτυρία από το ίδιο βιβλίο: του αείμνηστου φίλου Κώστα Βοσταντζόγλου, γιου του μεγάλου Μποστ, που έφυγε από τη ζωή φέτος τον Φλεβάρη (δείτε σχετικό άρθρο). Ταιριάζει νομίζω να θυμηθούμε έναν ωραίο αγωνιστή, μέρα που είναι.

ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΣΤΑΝΤΖΟΓΛΟΥ

1949, Αθήνα, γραφίστας, σπουδαστής Σχολής Δοξιάδη Αγιοι Ανάργυροι, 26 Νοεμβρίου 2014 (01:07:13]

Εκείνη την εποχή ήμουνα φαντάρος. 382 ΠΑΥΠ. Προκεχωρημένη Αποθήκη Υλικού Πολέμου. Στρατόπεδο ανεπιθυμήτων. Μεταξύ Κοζάνης και Φλώρινας, κοντά στο Αμύνταιο. Στο Δρέπανο Κοζάνης, εκεί είναι και μια σειρά [από άλλα] στρατόπεδα της 1ης Στρατιάς. Η ΠΑΥΠ ήτανε «ειδικό» στρατόπεδο, μας αλλάζαν τα φώτα. Τέλος πά­ντων, είχα πάρει άδεια. Κατέβηκα Αθήνα, γιατί γιόρταζα (είχα τα γε­νέθλιά μου στις 16), κι είχα φροντίσει να πάρω την τελευταία μου άδεια πριν απολυθώ τον Γενάρη, ώστε να είμαι εδώ στη γιορτή μου. Ήρθα στις 15 από την Κοζάνη. Ήδη ήτανε κλεισμένοι οι φοιτητές στο Πο­λυτεχνείο. Στις 16 συναντήθηκα με έναν συγκολυμβητή, πήγαμε από το κολυμβητήριο στο Ζάππειο και μετά έριξα την ιδέα να περάσουμε να δούμε τι γίνεται στο Πολυτεχνείο. Την ώρα που φτάναμε, ήτανε μαζεμένος κόσμος και φώναζε συνθήματα και τα λοιπά. Και μέσα και έξω από το Πολυτεχνείο. Πολύς κόσμος. Το αδιαχώρητο, τουλά­χιστον μπροστά. Αλλά κατέβαινε και συνέχεια κόσμος από τη Σόλωνος, από τη Σταδίου, από την Πανεπιστημίου, μπουλούκια… Κατά τις 19:30 με 20:00 περίπου, πέσανε τα πρώτα δακρυγόνα. Κι άρχισε ο κό­σμος να φεύγει αλλόφρων δεξιά αριστερά. Εκεί χώρισα με τον Πέ­τρο τον Πομόνη, εγώ έμεινα, αυτός έφυγε. Αστυνομία δεν φαινόταν καθόλου, δεν ξέραμε καν από πού πέφτανε τα δακρυγόνα. Οι φοιτη­τές από μέσα μάς λέγανε: «Μη φεύγετε», οι περισσότεροι λακίσανε – εντάξει, λογικό είναι. Όσο πέρναγε η ώρα, πέφτανε ακόμα περισσό­τερα δακρυγόνα κι αρχίσανε πια και πέφτανε και σφαίρες. Δεν ξέ­ραμε πάλι ούτε από πού, ούτε ποιος έριχνε, ούτε τίποτα. Απλώς εί­δαμε κάποιους τραυματίες. Κάποιος με σφαίρα στο πόδι, άλλος με σφαίρα στο χέρι. Αυτοί κοιτάξανε να αδειάσουνε το χώρο μπροστά απ’ το Πολυτεχνείο – οι μπάτσοι.

54 χρόνια μετά

Κλείνουν σήμερα 54 χρόνια από τη θλιβερή μέρα της 21ης Απριλίου 1967. Πριν από 24 χρόνια τέτοια μέρα, το 1997, δηλαδή στην τριακοστή επέτειο, σε μια «ταχυδρομική λίστα» όπου συμμετείχα (κάτι ανάλογο με τα σημερινά ιστολόγια και φόρουμ) κάποιοι παλιότεροι είχαμε γράψει τις αναμνήσεις μας από τη μέρα εκείνη. Όταν άνοιξα το ιστολόγιο, δημοσίευσα ένα άρθρο με τρεις αφηγήσεις που είχα κρατήσει. Η δεύτερη είναι δική μου.

Φυσικά, στις δημοσιεύσεις εδώ προστέθηκαν και δικές σας αφηγήσεις στα σχόλια. Μεταφέρω πολλές από αυτές όπως είχαν εμφανιστεί στο αντίστοιχο άρθρο του 2011, κι έτσι το αρχικό άρθρο έχει τετραπλασιαστεί αφού τώρα έχει τις αναμνήσεις 17 ατόμων καθώς και μερικά λινκ στο τέλος.

Μια και από τότε έχουν προστεθεί πολλοί νέοι φίλοι στους σχολιαστές του ιστολογίου, περιμένω στα σχόλια νέες αναμνήσεις από την 21η Απριλίου 1967.

Βέβαια, καθώς τα χρόνια περνάνε, πολλοί φίλοι δεν θα μπορούν να παραθέσουν αναμνήσεις, όχι επειδή δεν θέλουν αλλά επειδή ήταν αγέννητοι ή βρέφη το 1967. Αλλά καλό είναι να θυμόμαστε την 21η Απριλίου σε μια εποχή που η επίθεση κάποιων στη «μεταπολίτευση» ξεπλένει αθέλητα ή όχι τη δικτατορία -και που Υπουργός Εσωτερικών είναι εκείνος που πήρε το δαχτυλίδι από τον δικτάτορα Παπαδόπουλο για να ηγηθεί της νεολαίας ΕΠΕΝ.

1. Ήταν μέρα Παρασκευή. Ο ήλιος μία έβγαινε μία κρυβόταν. Πρωί πήγα σχολείο με τον αδερφό μου. Στο σχολείο οι δάσκαλοι μας διώξαν «Πάτε γρήγορα σπίτια σας». Τίποτε περίεργο, τω καιρώ εκείνω οι δάσκαλοι έκαναν απεργίες κάθε τρεις και λίγο (15%). Πάμε σπίτι, η μάνα μου δεν μάς άντεχε, μάς έβγαλε έξω να παίξουμε. Το σπίτι μας ήταν ένα τετράγωνο από την αστυνομία. Πολλοί χωροφύλακες περνούσαν συνέχεια με κάτι μεγάλα όπλα κάτω από τη μασχάλη. Πρώτη φορά βλέπαμε τέτοια. Μετά, μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων πέρασε με οπλισμένη συνοδεία δεξιά-αριστερά και πίσω πηγαίνοντας προς τα δικαστήρια. Η μπάλα μας κύλησε προς μια ομάδα χωροφυλάκων που έκανε τσιγάρο· κανείς δεν πήγαινε να την πάρει. Κάτι βαρύ πλανιόταν στον αέρα. Ούτε που δεν είχαμε σχολείο δεν έφτιαχνε το κέφι μας. Το μεσημέρι ήρθε ο πατέρας μου. Έβαλε τις φωνές στη μάνα μου που μας άφησε να γυρνάμε έξω. Μπήκαμε μέσα και ακούγαμε εμβατήρια στο ραδιόφωνο. Άρχιζε η εφταετία.

2. Θυμάμαι τη μάνα μου να μας λέει να μη γκρινιάζουμε για το φαγητό γιατί τώρα ήρθαν δύσκολοι καιροί και θα πρέπει να συνηθίσουμε σε στερήσεις, Θυμάμαι να με δασκαλεύει, αν με ρωτήσουν τι διαβάζει ο πατέρας μου, να πω ‘Νέα’ και ‘Εστία’. Κι εγώ άκουσα «Νέα και αστεία», αλλά κανείς δεν με ρώτησε να του το πω. Μονάχα λίγους μήνες μετά, διώξανε τη μάνα μου από τη δουλειά της στο δημόσιο. Έτσι αόριστα ένα βάρος θυμάμαι, έναν φόβο, τον Γεωργαλά στο ραδιόφωνο, τους δικούς μου να μουντζώνουν, κι ύστερα κάθε 21 Απριλίου μέσα στην εφταετία, να μαζεύονται οι φίλοι του πατέρα μου, σ’ ένα ιδιότυπο πένθιμο γλέντι, να γελάνε με τα φαιδρά της χούντας και να κλαίνε με τα χάλια τα δικά μας.

3. Ήμουνα στην τετάρτη Δημοτικού. Είχαμε διάλειμμα και ξαφνικά είδαμε τον Κώστα Κ. (συμμαθητή μας) με μια ομάδα άλλα παιδιά να έρχεται φωνάζοντας «Παπανδρέου, Παπανδρέου». Το διάλειμμα δεν έλεγε να τελειώσει προς μεγάλη μας χαρά, μέχρι που μας έδιωξαν οι δάσκαλοι. Όσο για αλλαγή στη ζωή μας, συλλήψεις και τέτοια, δεν ήταν δα η πόλη μας και άντρον αριστερών και προοδευτικών δυνάμεων! (Μιλάμε για την Κυπαρισσία Μεσσηνίας το 1967 -αν και δεν νομίζω να αλλάξανε πολύ τα πράγματα, δεδομένου ότι στην Κυπαρισσία ο χουντικός δήμαρχος εξελέγη επανειλημμένα και επί δημοκρατίας). Εκείνο που θυμάμαι περισσότερο ήταν οι απανωτές ανακοινώσεις από τον ραδιοφωνικό σταθμό Αμαλιάδας (μοναδικό σταθμό του ΕΙΡ που πιάναμε σχετικά καλά στην Κυπαρισσία τότε) που απαγορεύανε σχεδόν τα πάντα και κατέληγαν «Καπένης Αλκιβιάδης, ταγματάρχης πεζικού». Ποτέ δεν ξανάκουσα το όνομα αυτό μετά. Ένας ασήμαντος που έγινε εξουσία; Ένα απλό όργανο; Ποιος ξέρει. Πάντως, ακόμη και στο σπίτι μου έγινε ένα μισητό όνομα, κι ας διάβαζε ο πατέρας μου την Εστία από ιδεολογία. Πιο πολύ θυμάμαι την τρομάρα μου την επόμενη χρονιά, στην επέτειο, οπότε έγινε παρέλαση και ήμουνα σημαιοφόρος (αναρωτιέμαι γιατί, αφού ήμουνα στην πέμπτη τάξη και ο σημαιοφόρος ήταν πάντα της έκτης). Έκανα τότε κατά λάθος τη μοναδική μου αντιστασιακή πράξη. Για κάποιο λόγο, όσοι είχαμε τσολιαδίστικη στολή παρελάσαμε ντυμένοι (τι σχέση είχε η 21/4 με το 1821;) Και εμένα μου έπεφτε το καλτσόν, άσπρο-άσπρο και με καλτσοδέτα με φούντα (τι φρίκη!) Είπα λοιπόν στην παραστάτρια να μου κρατήσει λίγο τη σημαία να σηκώσω το καλτσόν, δεν με πολυπρόσεξε εκείνη (θα ήταν της έκτης και θα με περιφρονούσε ως μικρότερο) και πάρ’την κάτω τη σημαία. Και στράβωσε κι ο σταυρός στην κορυφή. Σούσουρο στα πέριξ (Ο τάδε έριξε τη σημαία!) και πανικός στο σπίτι μετά («θα λένε ότι το έκανες επίτηδες!»). Τριάντα χρόνια μετά, δεν με έχει συλλάβει η ΕΣΑ ακόμη. Μάλλον τη γλίτωσα.

4. Ήμουν μαθήτρια στο Αρσάκειο της πλατείας Βάθης. Εκείνη την Παρασκευή επρόκειτο να πάμε εκδρομή με το σχολείο, ήταν η Παρασκευή πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα. Με την αδερφή μου φτάσαμε με τα πόδια στο σχολείο, από τον Αγ. Παντελεήμονα που μέναμε, στις 7.30 το πρωί όπως μας είχαν πει. Όμως δεν βρήκαμε κανέναν καθηγητή. Δεν είχε έρθει ούτε ο γυμνασιάρχης. Μερικά κορίτσια μόνο είχαν μαζευτεί έξω απ’ τα κάγκελα, και όλες αναρωτιόμασταν πού ήταν ο υπόλοιπος κόσμος. Μια γυναίκα που περνούσε απ’ έξω, μας είπε «Πηγαίνετε στα σπίτια σας, δεν θα γίνει εκδρομή, δεν τα μάθατε;»

Όλη νύχτα εδώ (η μαρτυρία της Ιωάννας Καρυστιάνη)

Μεθαύριο έχουμε 17 του Νοέμβρη, 47 χρόνια από τη μέρα της φονικής καταστολής της εξέγερσης των φοιτητών στο Πολυτεχνείο. Το ιστολόγιο συνηθίζει να δημοσιεύει τις μέρες αυτές κείμενα σχετικά με «το Πολυτεχνείο», είτε λογοτεχνικά είτε μαρτυρίες. Για παράδειγμα, πριν από μερικά χρόνια είχαμε δημοσιεύσει τη μαρτυρία του φίλου μας Δημήτρη Μαρτίνου, ο οποίος ήταν τότε φοιτητής της σχολής Χημικών Μηχανικών και είχε άμεση συμμετοχή.

Σήμερα θα βάλουμε μια μαρτυρία που περιλαμβάνεται σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πέρυσι, που το είχα αξιοποιήσει και για το περυσινό επετειακό άρθρο. Πρόκειται για το «Όλη νύχτα εδώ», που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε επιμέλεια του ιστορικού Ιάσονα Χανδρινού και φιλοδοθεί ν’ αποτελέσει, όπως λέει ο υπότιτλος, Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Περιλαμβάνει 80 μαρτυρίες ανθρώπων που συμμετείχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην εξέγερση (εδώ μπορείτε να δείτε τα ονόματά τους) ενώ προτάσσεται εκτενής εισαγωγή του Χανδρινού.

Ομολογώ πως δεν μου ήταν εύκολο να διαλέξω ποια μαρτυρία να δημοσιεύσω. Κάποια από τα πρόσωπα που καταθέτουν τη μαρτυρία τους είναι γνωστοί μου, κάποιοι φίλοι, ένας είναι και συγγενής· πέρυσι είχα διαλέξει ένα λιγότερο γνωστό πρόσωπο, τον Γιώργο Σορολοπίδη (που είναι πάντως αρκετά γνωστός στους παροικούντες την εκδοτική Ιερουσαλήμ αφού είναι διευθυντικό στέλεχος των εκδόσεων Καστανιώτη). Φέτος μένω κατά κάποιο τρόπο στον ίδιο χώρο αφού συνεχίζω με τη συγγραφέα Ιωάννα Καρυστιάνη.

Ο Χανδρινός πριν από κάθε μαρτυρία προτάσσει σύντομα στοιχεία για το πρόσωπο που τη δίνει και για το πότε πάρθηκε η μαρτυρία.

ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ

1952, Χανιά Κρήτης, φοιτήτρια Νομικής, Αντι-ΕΦΕΕ/ΚΝΕ
Ιλίσια, 5 Οκτωβρίου 2019
[02:13:09]

Ήμασταν παρθενικοί. Ακόμα και οι λιγοστοί που μπορεί να είχαν δια­βάσει πολύ -και δεν ήμουν απ’ αυτούς- και να είχαν μελετήσει την ιστορία την πρόσφατη, του δικού μας του Εμφυλίου, των Μπολσεβί­κων ή του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, ήταν παρθενικοί… Άλλο να διαβάζεις κι άλλο να δρας. Πολύ ψημένοι ήμασταν μόνο στο ρομαντισμό. Στο ρομαντισμό και στην ονειροπόληση. Μπορεί η δια­τύπωση που βάζω να είναι σημερινή, αλλά εγώ φανταζόμουν έναν κόσμο με ποιητική οικονομία, ποιητική πολιτική και ποιητική δικαιο­σύνη. Αυτό επιθυμούσα. Σε οριακές στιγμές και οριακές εμπειρίες, τα συναισθήματα και το μυαλό δουλεύουνε ταυτόχρονα, πάρα πολύ έντονα, και κάνουνε περίεργους σπινθήρες και πολύ περίεργες εκρή­ξεις. Μπορεί αργότερα να σου φαίνεται ότι έχουν στοιχεία παραλό­γου, ότι είναι φαιδρά. Όταν όμως το ’χεις νιώσει εκείνη τη στιγμή, δεν είναι φαιδρό. Σου δίνει νόημα. Νοηματοδοτεί τις στιγμές και την ύπαρξή σου όλη. Τα συναισθήματα καμιά φορά τα φιλοτεχνείς. Τα ανακαλείς για να τα «περιποιηθείς». Να τα στρώσεις. Να φτιάξεις τη δική σου συμμετοχή σε αυτά. Όταν τα ζεις, είναι τελείως διαφορετι­κό. Και είναι ανεπίστρεπτο. Δεν μπορείς να τα ανακαλέσεις. Διότι έ­χουν μεσολαβήσει χρόνια. Ξέρεις τις εξελίξεις, ξέρεις τι έγινε μεταπο­λιτευτικά, ξέρεις την ύβρι του πραξικοπήματος στην Κύπρο, ξέρεις ότι υπήρχαν πολλοί νεκροί. Και τότε το ζούσαμε, αλλά δεν ξέραμε τίποτα. Δεν ξέραμε καν αν ο νεκρός που βλέπαμε στο φορείο ήταν ο σύντροφός μας ή ο συγκάτοικός μας, που τον είχαμε χάσει μέσα στο πλήθος στο Πολυτεχνείο.

Όλη νύχτα εδώ (η μαρτυρία του Γιώργου Σορολοπίδη)

17 του Νοέμβρη σήμερα, 46 χρόνια από τη μέρα της φονικής καταστολής της εξέγερσης των φοιτητών στο Πολυτεχνείο. Το ιστολόγιο συνηθίζει να δημοσιεύει τις μέρες αυτές κείμενα σχετικά με «το Πολυτεχνείο», είτε λογοτεχνικά είτε μαρτυρίες. Για παράδειγμα, πρόπερσι είχαμε δημοσιεύσει τη μαρτυρία του φίλου μας Δημήτρη Μαρτίνου, ο οποίος ήταν τότε φοιτητής της σχολής Χημικών Μηχανικών και είχε άμεση συμμετοχή.

Σήμερα θα βάλω μιαν ακόμα μαρτυρία, που περιλαμβάνεται σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα. Πρόκειται για το «Όλη νύχτα εδώ», που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε επιμέλεια του ιστορικού Ιάσονα Χανδρινού και φιλοδοθεί ν’ αποτελέσει, όπως λέει ο υπότιτλος, Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Περιλαμβάνει 80 μαρτυρίες ανθρώπων που συμμετείχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην εξέγερση (εδώ μπορείτε να δείτε τα ονόματά τους) ενώ προτάσσεται εκτενής εισαγωγή του Χανδρινού.

Ομολογώ πως δεν μου ήταν εύκολο να διαλέξω ποια μαρτυρία να δημοσιεύσω. Κάποια από τα πρόσωπα που καταθέτουν τη μαρτυρία τους είναι γνωστοί μου, κάποιοι φίλοι, ένας είναι και συγγενής’ αποφάσισα να αποφύγω όσους γνωρίζω προσωπικά καθώς και όσους έχουν σήμερα πρωταγωνιστικό πολιτικό ή άλλο ρόλο στη δημόσια ζωή -για να μην εκτραπεί η συζήτηση στο παρόν.

Διάλεξα τη μαρτυρία ενός λιγότερο γνωστού προσώπου, του Γιώργου Σορολοπίδη, που είναι πάντως αρκετά γνωστός στους παροικούντες την εκδοτική Ιερουσαλήμ αφού είναι διευθυντικό στέλεχος των εκδόσεων Καστανιώτη. Τη μαρτυρία αυτή τη διάλεξα επειδή μάς δίνει μια εικόνα από το φοιτητικό-αντιδικτατορικό κίνημα στη Βιομηχανική Πειραιώς (τώρα ΠαΠει), μια ανώτατη σχολή που, λόγω της απόστασης από το κέντρο της Αθήνας (όπου βρίσκονταν τότε όλες οι ανώτατες σχολές) δεν βρέθηκε στον προβολέα της επικαιρότητας.

Ο Χανδρινός πριν από κάθε μαρτυρία προτάσσει σύντομα στοιχεία για το πρόσωπο που τη δίνει και για το πότε πάρθηκε η μαρτυρία.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΟΡΟΛΟΠΙΔΗΣ

1953, Αθήνα, φοιτητής Ανωτάκης Βιομηχανικής, Αντι-ΕΦΕΕ/ΚΝΕ
Αθήνα, 29 Οκτωβρίου 2018 [01:17:11]

Πριν φτάσουμε στην πρώτη μέρα, θέλω να σου πω μερικές πληροφορίες για μας της Βιομηχανικής. Θα καταλάβεις το «γιατί». Εκεί στον Πειραιά ήμασταν αποκομμένοι από το επίκεντρο των γεγονότων, από το τρίγωνο ΑΣΟΕΕ-Πολυτεχνείο-Νομική και από τους τοπικούς φοιτητικούς συλλόγους, που όλοι τους είχαν τα γραφεία τους στο κέντρο της Αθήνας. Η σχολή απείχε εκατό μέτρα περίπου από το κτίριο της Ασφάλειας Πειραιά. Κατά συνέπεια, η παρακολούθησή μας ήταν πολύ πιο εύκολη και πιο στενή. Με το που εμφανιζόμασταν στη σχολή, γινόμασταν αμέσως αντιληπτοί από τους ασφαλίτες που έκαναν συνεχείς βάρδιες πρωί-απόγευμα. Κυκλοφορούσαν στους διαδρόμους και στους ορόφους, άνοιγαν τις πόρτες των αιθουσών, όπου γίνονταν μαθήματα, και κοιτούσαν μην είναι κάποιος από εμάς, ή άραζαν στο ένα από τα δύο καφενεία που ήταν απέναντι από την είσοδο, πιάνοντας πάντα τα τραπεζάκια που ήταν κοντά στις τζαμαρίες. Μόλις έβλεπαν κάποιον ή κάποια από εμάς, μας παρακολουθούσαν προκλητικά. Αρκετές φορές μάς στρίμωχναν σε κάποιον διάδρομο και μας απειλούσαν, μας έλεγαν να φύγουμε, άλλοτε μας έριχναν μουλωχτές ή μας τραβολογούσαν για λίγες ώρες στην Ασφάλεια για «εξακρίβωση» στοιχείων. Έτσι, όποτε ήταν να κατέβουμε στη σχολή για να προετοιμάσουμε και να προπαγανδίσουμε μια συνέλευση, να μπούμε στις αίθουσες για να μιλήσουμε ή να κολλήσουμε μια ανακοίνωση, παίρναμε μέτρα παραπλάνησης, ώστε να τους καθυστερήσουμε. Και η αποχώρησή μας ήταν πάντα δύσκολη γιατί πολλές φορές μάς σταματούσαν αρκετά μέτρα μακριά από τη σχολή, σε κάποιον από τους γύρω δρόμους. Λόγω λοιπόν της «γεωγραφικής» απομόνωσης της σχολής, δεν σκεφτήκαμε ποτέ να κάνουμε κατάληψη. Από την άλλη, η γεωγραφική απομόνωση, σε συνδυασμό με την αυξημένη επικινδυνότητα, συνέβαλε στο να διαμορφώσουμε εμείς της Αντι- ΕΦΕΕ μια πιο πειθαρχημένη σχέση μεταξύ μας, αλλά και με τα άλλα παιδιά που ανήκαν σε άλλες αντιδικτατορικές οργανώσεις μια ενότητα στην πράξη, χωρίς οι αντιπαραθέσεις μας να γίνουν ποτέ ιδιαίτερα οξείες. Ακόμα και μετά την Μεταπολίτευση […].

Τρεις μαρτυρίες για την 21η Απριλίου 1967

Μια και χτες ηταν η θλιβερή επέτειος της δικτατορίας του 1967, αποφάσισα να ανεβάσω σήμερα τρεις σχετικά σύντομες μαρτυρίες παρμένες από ένα περυσινό βιβλίο, το βιβλίο Μαρτυρίες από τη δικτατορία και την αντίσταση του Στέλιου Κούλογλου (Εστία, 2017).

Στο βιβλίο αυτό, που εχει την επιστημονική επιμέλεια και επίμετρο του Δημ. Σωτηρόπουλου, ο Στέλιος Κούλογλου συγκεντρώνει 69 μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τη δικτατορία που τις οργανώνει σε 10 κεφάλαια. Ενδιαφέρον έχει ότι πέρα από τις μαρτυρίες αντιστασιακών υπάρχουν επισης και κείμενα ανθρώπων που υπηρέτησαν το καθεστώς.

Μια και χτες είχαμε την επέτειο της κήρυξης της δικτατορίας, διάλεξα τρεις μαρτυρίες που περιγράφουν και οι τρεις (και) την πρώτη μέρα της δικτατορίας και τις αμέσως επομενες. Μάλιστα, οι δύο πρώτες μαρτυρίες δένουν η μια με την άλλη, αφού τοσο η Άννα Σολωμού όσο και ο Αντώνης Καρκαγιάννης βρέθηκαν πρώτα στον Ιππόδρομο και μετά στη Γυάρο. Η τρίτη μαρτυρία, του Γιάγκου Σκουλά (1940-2016) περιγράφει το σχετικά άγνωστο κίνημα του Ηρακλείου Κρήτης -όπου ο εξεγερμένος λαος μάταια περίμενε έναν πολιτικό να μπει μπροστά. Ο Αντώνης Καρκαγιάννης (1932-2010) ήταν στέλεχος του ΚΚΕ με πολύχρονες φυλακίσεις στη δεκαετία του 50 και του 60, ενώ μετά τη μεταπολίτευση ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και έγινε διευθυντής της Καθημερινής. Για την Άννα Τεριακή-Σολωμού (1929-2009) δείτε εδώ.

Μια και στις δύο πρώτες μαρτυρίες γίνεται αναφορά στον δολοφονημενο Παναγιώτη Ελή, ας βάλουμε ένα βιογραφικό του βασανισμένου αυτού αγωνιστή για τον οποίο δεν υπάρχει ακόμα άρθρο στη Βικιπαίδεια (αν και υπάρχουν αρκετά άρθρα στο Διαδίκτυο).

Ο Παναγιώτης Ελής (1922-1967) γεννήθηκε στο Κόσμιο Ροδόπης και κατά την Κατοχή οργανώθηκε στην Αντίσταση κατά των Βουλγάρων κατακτητών. Συλλαμβάνεται και στέλνεται όμηρος στη Βουλγαρία. Στις αρχές του 1943, μεταφέρεται με άλλους ομήρους στο Κουμάνοβο της Σερβίας σε καταναγκαστικά έργα απ’ όπου επέστρεψε μετά την απελευθέρωση. Στο τέλος του 1946, ως στρατιώτης, από το Μεσολόγγι μεταφέρθηκε λόγω πολιτικών φρονημάτων στη Μακρόνησο, όπου θα υποστεί τρομερά βασανιστήρια για να υπογράψει δήλωση μετανοίας ενώ αργότερα εξορίστηκε και στον Άι Στράτη. (Εδω μια μαρτυρία της αδελφής του).

 

Άννα Σολωμού

Όταν σε πιάνουν, πού αφήνεις τα παιδιά;

Την ημέρα της 21ης Απριλίου ήρθαν να με πιάσουν από την Ασφάλεια, όπως πιάσανε και χιλιάδες κόσμο εκείνη την ημέρα. Ώσπου να διαφύγει και ο άνδρας μου, δεν άνοιξα αμέσως την πόρτα. Τη σπάσανε, μπήκανε και με πήγανε στο αστυνομικό τμήμα. Εγώ είχα δύο παιδιά. Το μικρότερο ήταν τεσσάρων χρονών. Το πήρα μαζί μου, γιατί δεν είχα πού να το αφήσω. Είχα κι ένα κορίτσι μεγαλύτερο, που έμεινε στη μητέρα μου. Ορφάνεψε κι αυτό, γιατί κυνηγούσαν και τον άνδρα μου και η μητέρα μου ήταν ανάπηρη.

Τους κρατούμενους της Αθήνας τούς είχαν στον Ιππόδρομο. Μας κράτησαν στον Ιππόδρομο τρεις ή τέσσερις ημέρες. Εκεί σκοτώσανε και τον Ελή. Βασανίσα­νε και τον Ηλία τον Ηλιού. Εγώ το παιδάκι το είχα συνεχώς κοντά μου.

Μετά, μια νύκτα, σκοτεινή μάλιστα ήτανε, πολύ σκοτεινή, μπήκε μέσα ένας στρατιωτικός και μας είπε: «Θα ετοιμάσετε τα πράγματά σας», και αμέσως πήγα­με στα καμιόνια. Εγώ κρατώντας το παιδί αγκαλιά, με βοηθήσανε και οι συγκρατούμενές μου, για να ανέβουμε πάνω στα καμιόνια.

Λειψή Μεγαλοβδομάδα (μαρτυρία του Δημήτρη Μαρτίνου)

Συμπληρώνονται σήμερα 44 χρόνια από τις 17 Νοεμβρίου 1973, τη μέρα της φονικής καταστολής της εξέγερσης των φοιτητών στο Πολυτεχνείο.

Το ιστολόγιο παρουσιάζει με συγκίνηση ένα αφήγημα του φίλου μας Δημήτρη Μαρτίνου για τις μέρες εκείνες. Πιο σωστά, μια μαρτυρία -μια και ο Δημήτρης συμμετείχε στην εξέγερση, όντας τότε τεταρτοετής φοιτητής στη σχολή Χημικών Μηχανικών.

Δεν είναι ανάγκη να πω περισσότερα, δινω τον λόγο στον Δημήτρη και χαίρομαι που οι συζητήσεις στο ιστολόγιο ενδέχεται να τον παρακίνησαν να γράψει -διότι το αφήγημα γράφτηκε πριν από λίγες μέρες.

Εἶχα σκεφτεῖ κι ἄλλες φορὲς νὰ γράψω κάτι γιὰ τὸ Πολυτεχνεῖο, ἀλλὰ δὲν τ᾿ ἀποφάσιζα. Ἄλλωστε ἔχουν γραφτεῖ πολλὰ κι ἀπὸ πολλούς. Παλιότερα, τέτοιες μέρες, οἱ ἐφημερίδες γέμιζαν μὲ ἀφιερώματα, φωτογραφίες, ἀφηγήσεις τῶν πρωταγωνιστῶν καὶ πολιτικὲς ἀναλύσεις τῶν γεγονότων. Τὶς πιὸ πολλὲς φορὲς γιὰ νὰ δικαιολογήσουν -οἱ ἀναλυτές- τὴν μετέπειτα πολιτική τους πορεία. Χώρια οἱ τηλεοπτικὲς ἐκπομπὲς καὶ οἱ ταινίες ποὺ γυρίστηκαν.

Συνήθως τὰ ἐπετειακὰ γράφονται σὲ κάποια «στρογγυλὴ» χρονικὴν ἀπόσταση ἀπὸ τὸ γεγονός· δεκάχρονα, εἰκοσάχρονα, εἰκοσιπεντάχρονα καὶ τὰ σχετικά. Αὐτὴ τὴ δικαιολογία ἔβρισκα κι ἐγώ, τὶς λίγες φορὲς ποὺ  σκεφτόμουν σοβαρὰ νὰ γράψω κάτι, καὶ τ᾿ ἄφηνα γιὰ κάποιαν ἄλλη, «στρογγυλὴν» ἐπέτειο καὶ πάντα τὸ ξεχνοῦσα.

Φέτος ὅμως τ᾿ ἀποφάσισα, κι ἂς μὴν εἶναι εἶναι «στρογγυλὴ» ἡ χρονικὴ ἀπόσταση ἀπὸ τότε· ἐξ ἄλλου, τὰ σαραντατέσσερα εἶναι «ἕνα καντάρι¹  χρόνια» πού ᾿λεγε κι ὁ πατέρας μου.

Μὴν περιμένετε τίποτα περισπούδαστες πολιτικοκοινωνικὲς ἀναλύσεις, οὔτε περιγραφές ἡρωικῶν πράξεων. Μιὰ προσωπικὴ ματιὰ στὰ γεγονότα θὰ δώσω· αὐτὰ ποὺ ἔτυχε νὰ ζήσω, ὅσο πιὸ ἀληθινὰ μπορῶ.   

14-15/11/2017

ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΟΒΔΟΜΑΔΑ ΛΕΙΨΗ

Ἐκεῖνες οἱ μέρες τοῦ Νοέμβρη ἔχουν καταγραφεῖ στὸ μυαλό μου σὰν μιὰ Μεγαλοβδομάδα· μιὰ Μεγαλοβδομάδα λειψή, χωρὶς Βάγια καὶ χωρὶς Ἀνάσταση. Δὲν ξέρω ἂν φταῖνε γι᾿ αὐτὸ οἱ Πασχαλιάτικες παιδικές μου μνῆμες ἀπ᾿ τὸ χωριό -τὸ σπίτι μας ἦταν ἀπέναντι ἀπὸ τὴν ἐκκλησιὰ καὶ ζούσαμε ὅλες τὶς ὧρες τῆς Μεγαλοβδομάδας μὲ τὶς ψαλμωδίες καὶ τὶς μυρωδιές της- μαζὶ μὲ τὸν γλυκὸ καιρὸ ἐκείνου τοῦ Νοέμβρη πού ᾿μοιαζε ἀνοιξιάτικος. Μεγάλη πάντως ἦταν· τοὐλάχιστον γιὰ μένα καὶ γι᾿ ἄλλους πολλούς ποὺ βρεθήκαμε ἐκεῖ καὶ τὰ ζήσαμε ἀπὸ πρῶτο χέρι.

…

ΤΕΤΑΡΤΗ

Ἡ δική μας Μεγαλοβδομάδα ξεκίνησε τὴν Τετάρτη, στὶς δεκατέσσερις τοῦ Νοέμβρη. Ἀπὸ τὸ πρωὶ εἴχαμε γενικὲς συνελεύσεις σὲ ὅλες τὶς σχολὲς τοῦ Πολυτεχνείου γιὰ τὴν προκύρηξη φοιτητικῶν ἐκλογῶν καὶ ἐκλογὴ ἐφορευτικῶν ἐπιτροπῶν. Ἦταν ἡ ἐποχὴ ποὺ ἡ Χούντα ἔκανε τὴν ἀπόπειρα τῆς δῆθεν φιλελευθεροποίησης μὲ τὴν κυβέρνηση τοῦ Μαρκεζίνη. Ἐκεῖνες τὶς μέρες, μάλιστα, εἶχαν πάρει προσωρινὸ ἀπολυτήριο ἀπ᾿ τὸ στρατὸ οἱ συνδικαλιστὲς φοιτητές· αὐτοὶ ποὺ πῆγαν φαντάροι τὸν προηγούμενο χειμώνα, ἐπειδὴ τοὺς ἔκοψαν τὴν ἀναβολή. Νωρὶς τὸ ἀπόγευμα, τελειώνοντας οἱ γενικὲς συνελεύσεις, εἴχαμε βγεῖ καὶ κουβεντιάζαμε μπουλούκια-μπουλούκια στὴν αὐλή· μερικοὶ εἶχαν ἀρχίσει νὰ φεύγουν, ὅταν, ἀπὸ τὴν εἴσοδο τῆς Πατησίων, μπουκάρισε μιὰ μεγάλη ὁμάδα φοιτητῶν ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο. Αὐτοὶ δὲν μπόρεσαν νὰ κάνουν συνελεύσεις, ἐπειδὴ βρῆκαν κλειστὲς τὶς πόρτες τῶν σχολῶν τους καὶ ἦρθαν στὸ Πολυτεχνεῖο.

Περιπέτειες, βίος και διαθήκη Χρήστου Θεοδωρακόπουλου

Ο κοινός λόγος, δηλαδή οι μη λογοτεχνικές αυτοβιογραφικές αφηγήσεις, έχει την αξία της αυθεντικής μαρτυρίας, ιδίως όταν ο αφηγητής έχει πάρει μέρος σε κρίσιμες στιγμές που σημάδεψαν την ιστορία. Στις περιπτώσεις αυτές, ιδίως αν ο αφηγητής έχει ταλέντο, πλησιάζει τη συγκίνηση του λογοτεχνικού έργου, όπως ξέρουν όσοι έχουν διαβάσει τη συλλογή κειμένων «Κοινός λόγος» της Έλλης Παπαδημητρίου, που κατά σύμπτωση παρουσιάστηκε σε θεατρική διασκευή πριν από λίγες μέρες στο Ηρώδειο.

Συγκεντρωμένες μαρτυρίες μπορείτε να βρείτε στον ιστότοπο του Σπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού, μια συλλογή με μεγάλη ποικιλία, από ανώνυμους και επώνυμους (Βάρναλης, Εγγονόπουλος κτλ.), από παλιότερους και νεότερους καιρούς, πόλεμο και ειρήνη. (Βέβαια, οι μαρτυρίες και τα απομνημονεύματα γνωστών λογοτεχνών μάλλον σε ξεχωριστό είδος ανήκουν). Λογαριάζω επίσης να παρουσιάσω τους επόμενους μήνες τα βιβλία της Γεωργίας Σκοπούλη «Αυτές που γίναν ένα με τη γη» και «Στ’ απόσκια της ιστορίας», που έχει συγκεντρωμένες αφηγήσεις σε πρώτο πρόσωπο, όπου 68 γυναίκες (στο πρώτο βιβλίο) και ισάριθμοι άντρες (στο δεύτερο) αφηγούνται μέσα σε λίγες σελίδες τη ζωή τους.

Σήμερα θα δούμε ένα απόσπασμα από την αυτοβιογραφία του Χρήστου Θεοδωρακόπουλου, ο οποίος γεννήθηκε το 1888 σ’ ένα χωριό των Καλαβρύτων, μετανάστευσε 18 χρονών στην Αμερική, στη μεγάλη μετανάστευση των αρχών του 20ού αιώνα, τότε που άδειασε η Πελοπόννησος, αλλά επέστρεψε για να πολεμήσει εθελοντής το 1912 και τελικά έμεινε στην Ελλάδα αφού μπλέχτηκε στις πολεμικές περιπέτειες που ακολούθησαν. Διάλεξα να παρουσιάσω αποσπάσματα από την περίοδο που ο αφηγητής έζησε στην Αμερική, μια και μου φάνηκαν πιο άγνωστα για τον σημερινό αναγνώστη σε σύγκριση με τις αναμνήσεις από τους πολέμους. Υπάρχει και γλωσσικό ενδιαφέρον, για τον τρόπο που αποδίδει ο αφηγητής διάφορα δυσκολοπρόφερτα (για τον Έλληνα) τοπωνύμια, με πιο χαρακτηριστικό το Καστεργκάρι, που είναι το περίφημο και από άλλους Καστιγκάρι, όπου κρατούσαν τους νεοφερμένους μετανάστες, και που είναι απόδοση του Castle Garden.

Ο Χρήστος Θεοδωρακόπουλος διάλεξε να χρησιμοποιήσει την καθαρεύουσα των μορφωμένων της εποχής του για την αφήγησή του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εκφραστεί με άνεση και φυσικότητα, αλλά το κείμενό του έχει την αμεσότητα της μαρτυρίας. Αν το μικρό δείγμα που θα διαβάσετε σας δελεάσει, μπορείτε να βρείτε ολόκληρο το βιβλίο. Βλέπετε, τις αναμνήσεις του ο αφηγητής τις κατέγραψε σε ένα τετραδιάκι που το βρήκε ο δισέγγονός του, ο Μπάμπης Καββαδίας, το καθαρόγραψε, το σχολίασε υποδειγματικά (για τεχνικούς λόγους τα σχόλια δεν έχουν μεταφερθεί εδώ) και το ανέβασε στο Διαδίκτυο, απ’ όπου το προσφερει δωρεάν σε ποικίλους μορφότυπους για να το κατεβάσετε.

Παραθέτω τα αποσπάσματα που διάλεξα (σε αγκύλες είναι σχόλια ή συμπληρώσεις του Μπάμπη Καββαδία):

Τέλος μετά [από ταξίδι] 5 ημερών εφθάσαμε εις τον λιμένα της Νέας Υόρκης, όπου υπήρχον πλήθος πλοίων ηγγηροβολημένα, όπου υπάρχει και ο Κολόμβος, άγαλμα χρυσούν, ο οποίος ανεκάλυψε την Αμερικήν. [Μάλλον εννοεί το Άγαλμα της Ελευθερίας;]

Από εκεί δε επεράσαμε από την επιτροπήν, από το λεγόμενον «καστεργκάρι», όπου εις όλα τα κάθε έκαστα εξετάζουν και τοις γράφουν με κιμωλία εις τας πλάτες αν θα τον βγάλουν έξω ή θα τον γυρίσουν οπίσω.

Μου έκαμαν και εμέ κάτι γραμμές. Δεν ήξευρα αν με είχαν δια εμπρός ή δια οπίσω. Συνεννοούμαι με έναν άλλον και ο ένας έσβησε του ενός και εγώ έσβησα αυτού για ασφαλέστερον. [Οι γραμμές ήταν σύμβολα για τις ιατρικές εξετάσεις που έπρεπε να κάνουν]

[…]

Το ημερολόγιο ενός Καπαπίτη

Ο Μήτσος και η Πανώρια Καρατζά, και οι δυο μεγάλοι γιοι τους, Κομνάς και Ηλίας

Τη λέξη Καπαπίτης την έχουμε ξανασυναντήσει στο ιστολόγιο: καπαπίτες, από τα αρχικά Κ. Π. (= Κέντρο Πληροφοριών) ήταν στον εμφύλιο πόλεμο, οι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού που δεν συμμετείχαν σε μάχιμα σώματα, αλλά έμεναν κοντά στα χωριά τους και λειτουργούσαν ως σύνδεσμοι για τη συγκέντρωση πληροφοριών, την απόκρυψη όπλων και τροφίμων, τη σύνδεση αποκομμένων τμημάτων.

Ο καλός Καπαπίτης έπρεπε να είναι έμπειρος μαχητής, να ξέρει τέλεια την περιοχή του, να αντέχει στις κακουχίες, να έχει πολυμελή οικογένεια και μεγάλο σόι για να τον βοηθούν όταν χρειαζόταν. Από την άποψη αυτή, ο Μήτσος Καραντζάς, που το ημερολόγιό του θα σας παρουσιάσω σήμερα, ήταν ασφαλώς ιδανικός γι’ αυτό το πόστο. Επιπλέον, ο Καρατζάς είχε σπάνιο λογοτεχνικό ταλέντο: πριν από τον πόλεμο, διοργάνωνε λαϊκές θεατρικές παραστάσεις στο χωριό του, την Άνω Αγόριανη (Επτάλοφος σήμερα), συνήθως με γνωστά έργα αν και είχε κι ο ίδιος γράψει ένα θεατρικό, δραματοποιώντας ένα πραγματικό περιστατικό, στο οποίο είχε πρωταγωνιστήσει.

Ο χαρισματικός αυτός άνθρωπος έδρασε στην περιοχή του Παρνασσού, Αγόριανη, Δελφούς, Αράχοβα. Με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του 1948, ο εθνικός στρατός εκκένωσε τα χωριά και κατέστρεψε τα σπίτια ώστε να τα κάνει κατά το δυνατόν μη κατοικήσιμα, οπότε οι καπαπίτες με την ομάδα τους έπρεπε να ζουν στο ύπαιθρο και να κινούνται από λημέρι σε λημέρι. Ωστόσο, ο Καραντζάς έβρισκε πάντα καιρό να καταγράφει στο ημερολόγιό του με αρκετή λεπτομέρεια τα συμβάντα της κάθε μέρας. Και επειδή φαίνεται πως ήταν άνθρωπος ήρεμος και φιλοσοφημένος, καταφέρνει πολλές φορές να κάνει τη ζωή τους να φαίνεται παραπάνω από υποφερτή.