Το ζήτημα του ονόματος της γειτονικής χώρας που έχει την προσωρινή ονομασία πΓΔΜ βρίσκεται εδώ και αρκετόν καιρό στην επικαιρότητα, αφού όλα δείχνουν ότι οδεύουμε προς μια συμφωνία έτσι ώστε να κλείσει αυτή η εικοσιπεντάχρονη εκκρεμότητα.
Όπως είναι φυσικό, αναζωπυρώθηκαν και οι συζητήσεις σχετικά με το αν είναι σκόπιμο και επιθυμητό να υπάρξει ένας συμβιβασμός για το όνομα ή αν πρέπει η Ελλάδα να εξακολουθήσει να μη δέχεται οποιοδήποτε όνομα περιέχει τον όρο Μακεδονία ή παράγωγά του. Αλλά και συλλαλητήριο έχει αναγγελθεί, για την Κυριακή που μας έρχεται, με αίτημα να αποτραπεί η σύνθετη ονομασία (της γειτονικής χώρας, θυμίζω) που θα περιλαμβάνει τον όρο Μακεδονία.
Κοντά σ’ αυτά, ξεφύτρωσαν και πολιτικοί που προτείνουν ονόματα για τη γειτονική χώρα, Δακία ο κ. Μάρδας και Μοισία η κ. Καϊλή, χωρίς να αντιλαμβάνονται πόσο ανόητο είναι αυτό, πέρα από προσβλητικό για τη γειτονική χώρα. Ίσως ακόμα χειρότερη να είναι η τοποθέτηση του πρωην πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή (αν ακριβολογεί το σχετικό ρεπορτάζ) ότι «δεν υφίσταται μακεδονικό έθνος» -αν από τους μετριοπαθείς της ΝΔ ακούς τόσο ακραίες τοποθετήσεις, δεν θα είναι περίεργο αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης τελικά διαπράξει πολιτική πατροκτονία.
Προσωπικά, πιστεύω ότι το όνομα δεν είναι σημαντικό θέμα και η Ελλάδα όχι απλώς δεν κινδυνεύει, αλλά εχει συμφέρον να διατηρηθεί η κρατική υπόσταση της γειτονικής χώρας, να σταθεροποιηθεί ως κράτος ενταγμένο σε διεθνείς οργανισμούς και να ευημερήσει. Ασφαλώς η πολιτική της αρχαιοποίησης που ακολουθούσε η προηγούμενη εθνικιστική κυβέρνηση Γκρούεφσκι δεν έδινε εχέγγυα καλής γειτονίας αλλά η απειλή από την πΓΔΜ ή όπως ονομαστεί είναι πρακτικά ανύπαρκτη και πάντως πολλές τάξεις μεγέθους μικρότερη από την απειλή από τον ανατολικό μας γείτονα, με τον οποίο δεν έχουμε καμιά αντιδικία για το όνομά του.
Κατά τη γνώμη μου λοιπόν, και παιρνοντας υπόψη και την πειρα από την προηγούμενη 25ετία, μια σύνθετη ονομασία σαν κι αυτές που έχουν προταθεί (Νέα, Άνω ή Βόρεια) Μακεδονία ειναι λύση ικανοποιητική -προσωπικά θα είμαι πολύ ευχαριστημένος με οποιαδήποτε από αυτές τις ονομασίες αν και κάποιοι θεωρούν ότι η μία ή η άλλη αφήνουν περιθώρια αλυτρωτικών διεκδικήσεων. Το όνομα Νέα Μακεδονία είχε προταθεί στο περίφημο «πακέτο Πινέιρο» το 1992, που ήταν μια συνολική λύση που απορρίφθηκε από τη χώρα μας ύστερα από την προδοσία του υπουργού Εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά και την ανεύθυνη στάση του Ανδρέα Παπανδρέου. Το είχαν απορρίψει και οι γείτονες, αλλά είναι μάλλον βέβαιο ότι αν το είχε δεχτεί η Ελλάδα θα το δέχονταν μάλλον και εκείνοι, χώρια που δεν θα είχαμε σπαταλήσει τόσο πολύτιμο πολιτικό κεφάλαιο.
Εγώ δεν έχω να πω περισσότερα και περιμένω τα σχόλιά σας, αλλά κρίνω σκόπιμο να δημοσιέψω ξανά ένα παλιότερο άρθρο μου (του 2009!) στο οποίο ανασκευάζω έναν μύθο σχετικό με τη διαμάχη για το όνομα, ο οποίος υποστηρίζει ότι τάχα η Μεγάλη Βρετανία υποχρεώθηκε να αλλάξει το όνομά της σε Ηνωμένο Βασίλειο προκειμένου να ενταχθεί στην (τότε) ΕΟΚ, επειδή ο Ντε Γκολ έβαζε βέτο στην ένταξή της με το όνομα «Μεγάλη Βρετανία» λόγω της ύπαρξης της γαλλικής περιφέρειας Βρετάνης (Bretagne).
Ο λόγος που το ξαναδημοσιεύω είναι ότι τη βδομάδα που μας πέρασε, σε δύο διαφορετικές συζητήσεις σε κοινωνικά μέσα, άκουσα να αναφέρεται ο μύθος αυτός, αλλά επίσης για να ανανεώσω κάποιους συνδέσμους του παλιού αρθρου που δεν λειτουργούσαν και, γενικά, για να το επικαιροποιήσω.
Με την ευκαιρία, επειδή κι αυτός ο μύθος ακούστηκε, θυμίζω κι ένα άλλο παλιό άρθρο του ιστολογίου, για την ονομασία Βαρντάρσκα Μπανοβίνα.
«Το παραμύθι για την ένταξη της Μεγάλης Βρετανίας»
Ένας επίμονος μύθος που κυκλοφορεί στο ελληνικό Διαδίκτυο αλλά και σε παραδοσιακά μίντια, είναι ότι, δήθεν, η Μεγάλη Βρετανία αναγκάστηκε να αλλάξει όνομα σε Ηνωμένο Βασίλειο προκειμένου να ενταχθεί στην ΕΟΚ, ύστερα από την επιμονή των Γάλλων.
Πέρα από διαδικτυακές αναφορές, ο μύθος περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Η ελληνικότητα της Μακεδονίας» του Σαράντου Καργάκου (εδώ οι σχετικές σελίδες, 219-220, όπου αναφέρεται ότι οι Γάλλοι προέβαλλαν αντίσταση στη χρήση του όρου Μεγάλη Βρεττανία με το επιχείρημα ότι το όνομα αυτό μπορεί να δώσει λαβή για διεκδικήσεις της Βρεττανίας επί της δικής τους Βρεττάνης. Έτσι, όταν η Μεγάλη Βρεττανία έθεσε υποψηφιότητα για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Γαλλία προέβαλε veto και έτσι η χώρα του Μπάυρον μπήκε με την ονομασία Ηνωμένο Βασίλειο! Το βιβλίο του Καργάκου εκδόθηκε το 2006.
Τον ίδιο μύθο τον πλάσαρε το 2008 στους δημοσιογράφους ο Καρατζαφέρης ύστερα από συνάντησή του με την Ντόρα Μπακογιάννη: Ο Ντε Γκωλ από τη δική του την πλευρά επέβαλε στην αυτοκρατορία της Μ. Βρετανίας να μπει στην Ευρώπη με το όνομα Ηνωμένο Βασίλειο, επειδή είχε και αυτός τη Γαλλική Βρετάνη. Επίσης, ο Αντώνης Σαμαράς έχει αναφέρει τον ίδιο μύθο σε συνέντευξή του στους Φακέλου του Αλ. Παπαχελά το 2002 που προβλήθηκε ξανά σε νέα εκπομπή του ίδιου δημοσιογράφου στις 11 Μαρτίου 2008 (το απόσπασμα εδώ, στο 9.15): Ο ντε Γκωλ δεν άφησε την κραταιά Αγγλία να μπει στην Ευρωπαϊκη Ένωση με την ονομασία Μεγάλη Βρετανία διότι η Γαλλία είχε περιοχή Βρετάνη, και μπήκε η Αγγλία με την ονομασία Ηνωμένο Βασίλειο, όπως παραμένει και σήμερα. Υποτίθεται ότι αυτά τα είπε ο Αντ. Σαμαράς όταν ήταν υπουργός Εξωτερικών το 1992-3 στον Ιταλό ομόλογό του σε κάποια συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών. Επομένως, η παλαιότερη αναφορά του μύθου ανήκει στον Αντ. Σαμαρά.
Εννοείται ότι ούτε ο Καργάκος ούτε ο Σαμαράς ή ο Καρατζαφέρης κυριεύτηκαν από ξαφνικό καημό για την ιστορία των γαλλοβρετανικών σχέσεων· όπως και τα παπαγαλάκια που πλασάρουν το μύθο, σκοπός τους είναι παρέμβουν στην πολιτική συζήτηση για το όνομα της γειτονικής χώρας, ενισχύοντας τις θέσεις των αδιάλλακτων ενάντια σε μια σύνθετη ονομασία που θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα.
Ο μύθος είναι εντελώς ανυπόστατος και θα επιχειρήσω να το αποδείξω. Βέβαια, δεν είμαι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος που ανασκευάζει τον μύθο αυτόν· έχουν γράψει προηγουμένως κι άλλοι πολλοί και καλοί, όπως π.χ. πολλοί ιστολόγοι (πρόχειρα: το jungle report, όπου και ηχητικό απόσπασμα από τον Καρατζαφέρη ή ο Dimitris Doctor ή ο Ακίνδυνος) ή, από τα έντυπα, ο Πάσχος Μανδραβέλης στην Καθημερινή (δεν έχω το λινκ) και ασφαλώς ξεχνάω αρκετούς άλλους). Επειδή όμως τα παπαγαλάκια που πλασάρουν το μύθο πάσχουν από εθνικιστική κουφαμάρα, καλό είναι να τα λέμε και να τα ξαναλέμε, δυνατά και καθαρά.
Λοιπόν, ο μύθος θέλει τη Μεγάλη Βρετανία να αλλάζει όνομα και να μπαίνει στην ΕΕ ως Ηνωμένο Βασίλειο ύστερα από αντιδράσεις της Γαλλίας η οποία φοβόταν πως το όνομα Μεγάλη Βρετανία θα έδινε λαβές για διεκδίκηση της γαλλικής Βρετάνης.
Ο μύθος αυτός είναι μια αρμαθιά από ψέματα, με έναν μόνο μικρούτσικο κόκκο αλήθειας: ο κόκκος αυτός αλήθειας είναι ότι πράγματι ο ντε Γκωλ πρόβαλε αντιρρήσεις στην ένταξη της Μεγάλης Βρετανίας (όχι στην ΕΕ που δεν υπήρχε τότε, αλλά) στην ΕΟΚ· και αυτές οι αντιρρήσεις, πράγματι, σε συνδυασμό ωστόσο με την αντίθεση των Εργατικών και μεγάλου τμήματος της βρετανικής κοινής γνώμης στην ένταξη, στάθηκαν υπεύθυνες για τη μεγάλη καθυστέρηση της βρετανικής ένταξης –θυμίζουμε πως οι σχετικές συζητήσεις άρχισαν στα μέσα της δεκαετίας του 1960 αλλά η ένταξη τελικά δεν έγινε παρά το 1973, ύστερα από τη μεταστροφή των Εργατικών και όταν πλέον ο ντε Γκωλ είχε φύγει από τον μάταιο τούτο κόσμο.
Κατά τα άλλα, ο μύθος περιέχει πολλά και μεγάλα ψέματα. Να τα πάρουμε με τη σειρά.
1) Δεν είναι αλήθεια πως η αντίθεση του ντε Γκωλ στη βρετανική ένταξη είχε αιτία της την ονομασία της Βρετανίας· ο ντε Γκωλ ανησυχούσε για τις επιπτώσεις της ένταξης της Μ. Βρετανίας στην κοινή αγροτική πολιτική της ΕΟΚ, ενώ φοβόταν επίσης ότι με όχημα τη Βρετανία θα αυξανόταν η αμερικανική επιρροή στην Ευρώπη. Κάποιοι θα έλεγαν πως οι φόβοι αυτοί δεν ήταν αβάσιμοι.
2) Δεν είναι αλήθεια ότι η Μ. Βρετανία υιοθέτησε το όνομα «Ηνωμένο Βασίλειο» για να μπει στην ΕΟΚ. Το όνομα «Ηνωμένο Βασίλειο» (United Kingdom) το είχε από πολύ παλιότερα. Το 1707, με την ένωση του Βασιλείου της Αγγλίας (που περιλάμβανε και την Ουαλία) και του Βασιλείου της Σκωτίας δημιουργήθηκε το Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας. Το 1800, το Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας ενώθηκε με το Βασίλειο της Ιρλανδίας και δημιουργήθηκε το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας (United Kingdom of Great Britain and Ireland). Όπως μπορείτε να δείτε και στην Βικιπαίδεια, αυτή ήταν η επίσημη ονομασία του κράτους από το 1801 έως το 1927. Τότε, σε αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ιρλανδίας, η ονομασία άλλαξε ελαφρά σε Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland). Φυσικά, ένα τέτοιο μακρινάρι δεν βολεύει στην καθημερινή χρήση, κι έτσι έξω από τη διπλωματική σφαίρα χρησιμοποιήθηκαν συντετμημένες μορφές, όπως United Kingdom – Ηνωμένο Βασίλειο, Great Britain – Μεγάλη Βρετανία ή, εντελώς ανεπίσημα από τον πολύ κόσμο, Αγγλία.
3) Δεν είναι αλήθεια ότι η Μεγάλη Βρετανία μπήκε στην ΕΟΚ (μετέπειτα ΕΕ) ως Ηνωμένο Βασίλειο. Είναι πονηρή διαστρέβλωση. Η Μεγάλη Βρετανία μπήκε στην ΕΕ με το επίσημο όνομά της, που είναι Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας. Στην καθημερινή κοινοτική χρήση, βέβαια, χρησιμοποιείται η σύντμηση United Kingdom/ Ηνωμένο Βασίλειο ή, ακόμα πιο οικονομικά, το ακρώνυμο UK. Κάτι τέτοιο είναι συνηθισμένη πρακτική. Ένα άλλο παράδειγμα: το επίσημο όνομα με το οποίο έχει μπει στην ΕΕ η Ολλανδία είναι «Βασίλειο των Κάτω Χωρών». Στην καθημερινή κοινοτική χρήση, χρησιμοποιείται ο συντετμημένος όρος «Κάτω Χώρες». Και βέβαια ο πολύς κόσμος στην Ελλάδα λέει Ολλανδία και είναι μεγάλη κουτοπονηριά να μπερδεύουν κάποιοι επιτήδειοι τη φραστική οικονομία της καθημερινής χρήσης με την επίσημη διπλωματική ορολογία.
Για να καταρρίψουμε μια και καλή τον καρατζαφέρειας ποιότητας μύθο, αρκεί να παραπέμψουμε στα επίσημα κοινοτικά έγγραφα. Λοιπόν, εδώ, στο τεύχος 73, σειρά L της Επίσημης Εφημερίδας της ΕΕ του 1972, μπορείτε να βρείτε όλη τη σειρά εγγράφων σχετικά με την προσχώρηση της Δανίας, της Ιρλανδίας και της Μεγάλης Βρετανίας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, όπου φαίνεται ολοκάθαρα πως ο επίσημος τίτλος με τον οποίο έγινε η ένταξη περιείχε σαφώς τον όρο «Μεγάλη Βρετανία» και τα παράγωγά του: DOCUMENTS CONCERNING THE ACCESSION TO THE EUROPEAN COMMUNITIES OF THE KINGDOM OF DENMARK, IRELAND, THE KINGDOM OF NORWAY AND THE UNITED KINGDOM OF GREAT BRITAIN AND NORTHERN IRELAND. (Παρένθεση: θα προσέξατε ότι η συνθήκη προσχώρησης αναφέρει και τη Νορβηγία, αλλά ο νορβηγικός λαός είχε άλλη γνώμη και στο δημοψήφισμα που ακολούθησε απέρριψε την ένταξη, κάτι που άλλωστε επανέλαβε και το 1994).
Το λέει καθαρά, πιο καθαρά και πιο επίσημα δεν γίνεται· αλλά βέβαια οι Σαμαροκαρατζαφέρηδες πιάνονται από το γεγονός ότι σε άλλες ιστοσελίδες της ΕΕ χρησιμοποιείται η καθημερινή, τρέχουσα ονομασία Ηνωμένο Βασίλειο.
4) Για να προλάβω σαμαροκαρατζαφέρικες ενστάσεις. Η επίσημη ονομασία (Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας) δεν χρησιμοποιήθηκε μία και μόνη φορά, στη συνθήκη προσχώρησης του 1972, αλλά χρησιμοποιείται κάθε φορά που υπογράφονται συνθήκες, επίσημες συμφωνίες και άλλα έγγραφα που απαιτούν διπλωματική επισημότητα και ακρίβεια. Ένα τυχαίο, από τα χιλιάδες παραδείγματα: παραθέτω εδώ το ελληνικό κείμενο συμφωνίας συνεργασίας ανάμεσα στην ΕΕ και στη Δημοκρατία του Αγίου Μαρίνου, όπου χρησιμοποιείται το επίσημο όνομα του Ηνωμένου Βασιλείου, δηλ. Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας, όπως και για την Ελλάδα χρησιμοποιείται το επίσημο όνομα, Ελληνική Δημοκρατία. Αλλά και στις αποφάσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ, όποτε είναι διάδικος το Ηνωμένο Βασίλειο, χρησιμοποιείται η πλήρης επίσημη ονομασία του, όπως σε μια πρόσφατη τυχαία απόφαση εδώ (στη δεξιά στήλη της σελίδας).
5) Θα ρωτήσει όμως κανείς: εντάξει, καταλάβαμε ποιο είναι το επίσημο όνομα. Όμως, γιατί να μην χρησιμοποιείται, στα τρέχοντα έγγραφα της ΕΕ, η σύντομη μορφή Great Britain αντί για την United Kingdom; Μα, δεν είναι το ίδιο. Το Great Britain/Μεγάλη Βρετανία σημαίνει: Αγγλία, Ουαλία, Σκοτία. Το United Kingdom σημαίνει Αγγλία, Ουαλία, Σκοτία και Βόρεια Ιρλανδία. Όχι μόνο είναι ανακριβής η αναφορά σε Μεγάλη Βρετανία αλλά και θίγει τα συμφέροντα της χώρας, αφού αφήνει απέξω μια περιφέρεια του κράτους –και μάλιστα μια περιφέρεια με ισχυρότατο χωριστικό κίνημα. Ωστόσο, και σε κοινοτικά κείμενα, όταν γίνεται αναφορά ειδικώς στη Μεγάλη Βρετανία και όχι στη Βόρεια Ιρλανδία, τότε χρησιμοποιείται θαυμάσια ο όρος Great Britain, όπως σε αυτό το ανακοινωθέν στο οποίο γίνεται λόγος για τον αφθώδη πυρετό στη Μεγάλη Βρετανία (αλλά όχι στη Β. Ιρλανδία) όπου βέβαια γίνεται αναφορά στα μέτρα που πήραν οι αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου (του κράτους, που περιλαμβάνει και τη Βόρεια Ιρλανδία).
Νομίζω πως κατέρριψα τον μύθο του Καρατζαφέρη ή του Σαμαρά. Ωστόσο, δεν θα αρνηθώ ότι υπάρχει ένα ιστορικό παράδειγμα κατά το οποίο ένα ανεξάρτητο κράτος αναγκάστηκε να αποποιηθεί το όνομα που επιθυμούσε. Πρόκειται για την Αυστρία όταν, μετά την ήττα της Αυστροουγγαρίας στον πρώτο πόλεμο και τη διάλυσή της, δεν επιτράπηκε (βάσει συνθήκης) στο νεοσύστατο αυστριακό κράτος να ονομαστεί «Γερμανική Αυστρία». Ούτε αρνούμαι, εγώ προσωπικά, τη δυνατότητα να πεισθεί η πΓΔΜ να υιοθετήσει μια σύνθετη ονομασία που θα διευκολύνει την καλή γειτονία με την Ελλάδα. Άλλο αυτό κι άλλο τα ψέματα με τα οποία μας έχουν φλομώσει οι εθνικιστές στο εσωτερικό, ψέματα τα οποία άλλωστε καθόλου δεν διευκολύνουν την προσπάθεια συνεννόησης με τη γειτονική χώρα.
Αλλά μια και πιάσαμε τις κοινοτικές ονομασίες, να θυμίσω μια άλλη περίπτωση από δυο γειτονικές χώρες της ΕΕ, που επίσης αφορά τη χρήση ονομασιών. Ιδρυτικό μέλος της ΕΕ είναι το Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου, που είναι ανεξάρτητο κράτος, και το οποίο συνορεύει με το Βέλγιο, επίσης ιδρυτικό μέλος της ΕΕ, που είναι αρκετά μεγαλύτερο σε έκταση και πληθυσμό. Η επαρχία του Βελγίου με την οποία συνορεύει το Λουξεμβούργο λέγεται επαρχία Λουξεμβούργου. Αυτή η επαρχία Λουξεμβούργου, με πρωτεύουσα την Αρλόν, είναι αρκετά μεγαλύτερη σε έκταση από το κράτος Λουξεμβούργο (αν και έχουν περίπου ίσο πληθυσμό, γιατί η βελγική επαρχία Λουξεμβούργου έχει πολλά δάση και είναι αραιοκατοικημένη).
Τα εδάφη της επαρχίας Λουξεμβούργου πριν από το 1839 ανήκαν στο μεγάλο δουκάτο του Λουξεμβούργου, από το οποίο αποσπάστηκαν όταν φτιάχτηκε το Βέλγιο ως κράτος. Ο πληθυσμός τους είναι γαλλόφωνος αν και κοντά στα σύνορα με το κράτος του Λουξεμβούργου αρκετοί κάτοικοι μιλάνε λουξεμβουργιανά. Φυσικά, θα μου πείτε ότι παρά τις αναλογίες αυτές, οι συνθήκες που επικρατούν εκεί απέχουν έτη φωτός από τις δικές μας και θα συμφωνήσω. Ωστόσο, δεν άρχισα εγώ πρώτος: οι σαμαροκαρατζαφέρηδες επικαλέστηκαν τη διαστρεβλωμένη κοινοτική πραγματικότητα –κι εγώ παρέθεσα την αληθινή.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 