Η κλήρωση και η δημοκρατία

Tο άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα δημοσιεύτηκε χτες, πρώτη Κυριακή του μήνα, στα Ενθέματα, το ένθετο της κυριακάτικης Αυγής, που ξανάρχισε να δημοσιεύεται και στο οποίο δέχτηκα με χαρά την πρόσκληση να συνεργάζομαι με την ίδια μηνιαία στήλη που είχα από τον Σεπτέμβριο του 2008. (Για την ιστορία, τα Ενθέματα είχαν σταματήσει τον Μάιο του 2016 και αντικαταστάθηκαν από το ένθετο Υποτυπώσεις, το οποίο σταμάτησε να δημοσιεύεται φέτος το καλοκαίρι).

Το θέμα το σκεφτόμουν καιρό, αλλά όταν έγραψα το άρθρο δεν είχε συμβεί η ρατσιστική επίθεση στο σπίτι του μικρού Αμίρ. Η φωτογραφία που συνόδευε το άρθρο διαλέχτηκε από τη συντακτική ομάδα.

Στην εδώ αναδημοσίευση έχω προσθέσει μερικά πράγματα, διότι, ως γνωστόν, η εφημερίδα έχει πεπερασμένο χώρο ενώ τα ηλεδάση του Καναδά είναι (σχεδόν) ανεξάντλητα.

Μια από τις πιο ευχάριστες ειδήσεις των τελευταίων εβδομάδων ήταν και η αναγγελία της επανακυκλοφορίας του ένθετου «Ενθέματα» της κυριακάτικης Αυγής. Η στήλη, που ξεκίνησε το ταξίδι της στα «Ενθέματα» τον Σεπτέμβριο του μακρινού 2008, τότε με προτροπή του Στρατή Μπουρνάζου, με χαρά αποδέχεται την πρόσκληση να πάρει μέρος και στη νέα περίοδο του εγχειρήματος. Όπως και πριν, θα έχουμε το ραντεβού μας την πρώτη Κυριακή του μήνα και θα σχολιάζουμε μία ή περισσότερες λέξεις που ακούστηκαν και απασχόλησαν την επικαιρότητα τον μήνα που πέρασε.

Για τούτο το πρώτο άρθρο της νέας περιόδου διάλεξα μια λέξη που είχε ακουστεί πολύ πριν από μερικούς μήνες, τον καιρό που η στήλη δεν δημοσιευόταν, και που ακούστηκε και πάλι πριν από μερικές μέρες: τη λέξη «κλήρωση», αφού με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας η επιλογή των σημαιοφόρων στις μαθητικές παρελάσεις κατά τις εθνικές εορτές θα γίνεται πλέον με κλήρωση ανάμεσα στους μαθητές της 5ης και της 6ης Δημοτικού, μια απόφαση που προκάλεσε συντεταγμένες και ενορχηστρωμένες αντιδράσεις από τους λαθρέμπορους της αριστείας. Και τώρα, στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου τις προάλλες, υλοποιήθηκε (ή δεν υλοποιήθηκε) για πρώτη φορά η απόφαση αυτή.

Θα μιλήσουμε λοιπόν για την κλήρωση, που είναι λέξη αρχαία (κλήρωσις), της κλασικής αρχαιότητας και βέβαια ανάγεται στο ρήμα κληρώ (σήμερα κληρώνω) κι αυτό στο ουσιαστικό κλήρος. Ο κλήρος είναι λέξη ομηρική και αρχικά πρέπει να σήμαινε το αντικείμενο (κομμάτι ξύλο, πετραδάκι) που χρησιμοποιούσαν στην κλήρωση -στο Η της Ιλιάδας, όπου γίνεται κλήρωση για να επιλεγεί εκείνος που θα πολεμήσει με τον Έκτορα, βάζουν λαχνούς μέσα στο κράνος του Αγαμέμνονα και τελικά έθορε κλήρος κυνέης … Αίαντος, από το κράνος ξεπήδησε ο λαχνός του Αίαντα. Ο κλήρος ανήκει στην οικογένεια του ρήματος κλάω-κλω, απ’ όπου και το κλάσμα ή ο κλάδος.

Χάρι Πότερ, είκοσι χρόνια μετά

Την επέτειο την είχα προσέξει αλλά τελικά μού ξέφυγε -το σημερινό άρθρο έπρεπε να δημοσιευτεί χτες. Ποιαν επέτειο; θα αναρωτηθείτε. Σαν χτες πριν από 20 χρόνια, στις 26 Ιουνίου 1997, κυκλοφόρησε το βιβλίο της Τζ.Κ.Ρόουλινγκ «Ο Χάρι Πότερ και η φιλοσοφική λίθος», το πρώτο από τα βιβλία της εξαιρετικά επιτυχημένης σειράς εφηβικών βιβλίων με ήρωα τον Χάρι Πότερ.

Ακολούθησαν άλλα έξι βιβλία, σύνολο εφτά, που όλα τους έγιναν πρωτοφανή μπεστ-σέλερ και βέβαια μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο, καθώς και ηλεκτρονικά παιχνίδια και άλλα παραφερνάλια με τους ήρωες του Χόγκουαρτς και τον κόσμο των μάγων που δημιούργησε η Τζ.Κ.Ρόουλινγκ. Θα έλεγε κανείς ότι η πρωτοφανής εμπορική επιτυχία θα δελέαζε τη συγγραφέα να αθετήσει το αρχικό της σχέδιο και να παρατείνει με κάποιο τρόπο τη λογοτεχνική ζωή του ήρωά της, αλλά η Ρόουλινγκ αντιστάθηκε στον πειρασμό. Το έβδομο βιβλίο της σειράς κυκλοφόρησε το 2007 και από τότε δεν δόθηκε συνέχεια, αν εξαιρέσουμε ένα θεατρικό έργο που ανεβηκε πέρυσι και παρουσιάζει τον ενήλικο Χάρι Πότερ να έρχεται σε σύγκρουση με τον έφηβο γιο του.

Το βιβλίο «Ο Χάρι Πότερ και το καταραμένο παιδί», που κυκλοφόρησε με αφορμή το θεατρικό έργο («σενάριο της πρόβας» χαρακτηρίζεται) το είχαμε παρουσιάσει πέρυσι τον Νοέμβριο, και βέβαια με την ευκαιρία αυτή είχα γράψει κι εγώ τη γνώμη μου για ολόκληρη τη σειρά των βιβλίων και είχατε κι εσείς πει τη δική σας, οπότε σήμερα για να τιμήσω την επέτειο έπρεπε να βρω κάτι άλλο.

Σκέφτηκα λοιπόν, τιμής ένεκεν, να αναδημοσιεύσω τρία από τα (αρκετά) παλιά άρθρα που είχα γράψει την περίοδο 2005-2008 στον παλιό μου ιστότοπο σχετικά με διάφορα μεταφραστικά προβλήματα των (ελληνικών) βιβλίων του Χάρι Πότερ.

Όπως είχα γράψει τότε, πολλοί ενήλικες αρέσκονται να αντιμετωπίζουν με περιφρόνηση τα παιδικά έργα και ειδικότερα τον Χάρι Πότερ· δεν συμμερίζομαι την άποψή τους. Αν όμως για τα παιδιά μου ο κόσμος του Χάρι Πότερ είναι μαγευτικός, για μένα σαν μεταφραστή παρουσιάζει ενδιαφέρον και σε ένα άλλο επίπεδο: με ενδιαφέρει πολύ να δω πώς αντιμετωπίστηκαν τα εκατοντάδες λογοπαίγνια της συγγραφέας στην ελληνική μετάφραση, ενδεχομένως δε και σε άλλες γλώσσες.

Γιατί αυτό είναι το εντυπωσιακό στοιχείο με τον Χάρι Πότερ. Χάρη στην τεράστια του δημοτικότητα, και πριν ακόμα έρθει η κινηματογραφική μεταφορά να την εκτινάξει στα ύψη, κάθε νέος τόμος της σειράς μεταφράζεται πολύ γρήγορα από τα αγγλικά σε δεκάδες γλώσσες στις οποίες και κυκλοφορεί λίγους μήνες αργότερα. Επιπλέον, χάρη στο Internet υπάρχει μια αφοσιωμένη διεθνής κοινότητα φανατικών του Χάρι Πότερ που διυλίζουν την κάθε λέξη, που λέει ο λόγος, με αποτέλεσμα το έργο των μεταφραστών να διευκολύνεται τελικά.

Το σύνολο των χαριποτερικών άρθρων μου μπορείτε να το βρείτε εδώ. Για το έβδομο βιβλίο (που κυκλοφόρησε το 2007) είχα γράψει κάμποσα άρθρα, που τα βρισκετε εδώ.

Ο Χάρι Πότερ ταξιδεύει στον χρόνο

Με το σημερινό άρθρο πρώτος ταξιδεύω στον χρόνο εγώ, αφού θυμάμαι μιαν αγαπημένη μου συνήθεια των αρχών του αιώνα.

Η σειρά των βιβλίων του Χάρι Πότερ, δεν ντρέπομαι να το πω, μου άρεσε πολύ -και μπορεί το πρώτο ή το δεύτερο βιβλίο της σειράς να τα πήρα για τις κόρες μου, αλλά τα υπόλοιπα τα διάβασα πρώτος εγώ. Μάλιστα, για μερικές χρονιές υπήρχε το εξής τελετουργικό: αγόραζα τον καινούργιο τόμο της σειράς αμέσως μόλις κυκλοφορούσε στα αγγλικά, τον διάβαζα απνευστί και τον διηγιόμουν στις κόρες μου. Ήταν και μεγάλα βιβλία, με πολλές εκατοντάδες σελίδες, οπότε ξενυχτούσα -αλλά ήταν καλοκαίρι.

Αργότερα αγοράζαμε και την ελληνική μετάφραση, οπότε για μένα το ενδιαφέρον ήταν να δω πώς είχε αποδώσει η μεταφράστρια τα διάφορα λογοπαίγνια και πώς τα είχε καταφέρει με τα δύσκολα σημεία. Τότε δεν είχα ιστολόγιο, αλλά στον παλιό μου ιστότοπο είχα γράψει μερικά αρθράκια γύρω από τα μεταφραστικά του Χάρι Πότερ. Όταν βγήκε το έκτο βιβλίο, Harry Potter and the Half-blood Prince, ο ελληνικός εκδοτικός οίκος ανακοίνωσε ότι ο τίτλος θα ήταν «Ο Χ.Π. και ο πρίγκιπας του αίματος» -έγραψα τότε ένα άρθρο, αλλά και άλλοι πολλοί επέκριναν τον τίτλο, που ήταν εντελώς παραπλανητικός. Τελικά ο τίτλος άλλαξε στο πετυχημένο «.. και ο ημίαιμος Πρίγκιψ».

Εννοείται ότι είδαμε επίσης τις ταινίες της σειράς οικογενειακώς -εκτός από τις δυο τελευταίες, όπου τα κορίτσια είχαν πια μεγαλώσει και πήγαιναν σινεμά με την παρέα τους, κι έτσι τις είδα μόνος μου, χμ, κάπου στο Διαδίκτυο. Μέχρι εκεί -δεν ασχολήθηκα με βιντεοπαιχνίδια ή άλλα χαριποτερικά παραφερνάλια, αν και οι μικρές κάτι έπαιξαν.

Η σειρά των βιβλίων του Χάρι Πότερ ολοκληρώθηκε το 2007 με τον έβδομο τόμο -ένας τόμος για κάθε χρονιά του Χάρι στο Χόγκγουορτς.

Ωστόσο, η Τζ.Κ.Ρόουλινγκ συνέχισε να γράφει -το πρώτο της βιβλίο για μεγάλους, το A Casual Vacancy ήταν το πρώτο και μοναδικό ως τώρα λογοτεχνικό βιβλίο που το διάβασα από την αρχή ως το τέλος σε ηλεκτρονική μορφή, σε έναν ηλαναγνώστη που είχα τότε. Θέμα της μια μικρή αγγλική επαρχιακή πόλη, όπου ο ξαφνικός θάνατος ενός δημοτικού συμβούλου από εγκεφαλικό αφήνει τη θέση του στο συμβούλιο κενή (αυτή είναι η vacancy του τίτλου -στα ελληνικά αποδόθηκε ‘Ένας ξαφνικός θάνατος»). Κι αυτό μού άρεσε πολύ, η Ρόουλινγκ ξέρει να γράφει.

Φέτος κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που μπορεί να θεωρηθεί το όγδοο βιβλίο της σειράς του Χάρι Πότερ, αν και δεν θα συμφωνούσαν όλοι. Καταρχάς, δεν είναι γραμμένο από την Ρόουλινγκ ή μόνο από την Ρόουλινγκ -στο εξώφυλλο συν-συγγραφείς δηλώνονται οι Τζον Τίφανι και Τζακ Θορν. Κι έπειτα, δεν είναι μυθιστόρημα, αλλά θεατρικό έργο -το «σενάριο της πρόβας» γράφει το εξώφυλλο. Πρόκειται μάλιστα για ένα θεατρικό έργο σε δύο μέρη, το οποίο, όπως διαβάζω, παίζεται τώρα στο Λονδίνο, αλλά όλα τα εισιτήρια έχουν πουληθεί ως του χρόνου τον Μάιο (διάβασα μάλιστα ότι η Ρόουλινγκ επέμενε να είναι οι τιμές των εισιτηρίων χαμηλές -10 λίρες, που είναι αδιανόητο για θέατρο του Λονδίνου).

Το αγόρασα πάντως και το διάβασα -και δεν το μετάνιωσα. Βέβαια, σενάριο είναι -αλλά ομολογώ ότι σε ορισμένα σημεία με συνάρπασε. Η δράση τοποθετείται 19 χρόνια μετά το τέλος του προηγούμενου, έβδομου τόμου, όταν ο Χάρι Πότερ πλησιάζει τα σαράντα, είναι ανώτερος υπάλληλος του Υπουργείου Μαγείας και έχει τρία παιδιά -ο δεύτερος γιος του, ο Άλμπους, ετοιμάζεται να πάει στο Χόγκγουορτς, όπου θα είναι συμμαθητής με τον γιο του Ντράκο Μαλφόι και με την κόρη του Ρον και της Ερμιόνης. Ωστόσο, δεν ακολουθεί τα βήματα του πατέρα του: πιάνει φίλο τον Σκόρπιους Μαλφόι και το Καπέλο της Επιλογής τον κατατάσσει στο Σλίθεριν, πράγμα που κι ο ίδιος φοβόταν.

Όπως κι άλλοι γιοι διάσημων πατεράδων, ο Άλμπους νιώθει να τον βαραίνει το όνομα του πατέρα του και εξεγείρεται -κι ο Χάρι δεν μπορεί να χειριστεί σωστά την απείθεια του γιου του. Αυτά έχουν συμβεί σε εκατομμύρια οικογένειες, αλλά στον κόσμο των μάγων τα πράγματα περιπλέκονται, ιδίως όταν διαρρέει η πληροφορία ότι στο Υπουργείο Μαγείας υπάρχει κάπου μια χρονομηχανή.

Ποιος έκανε το τρένο να σφυρίζει τρεις φορές;

Ο τίτλος του άρθρου, όπως θα το καταλάβατε, είναι υπαινιγμός στην κλασική ταινία γουέστερν «Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές», ταινία του 1952 σε σκηνοθεσία του Φρεντ Τσίνεμαν, με τον Γκάρι Κούπερ και τη Γκρέις Κέλι, ένα ασπρόμαυρο γουέστερν που μπορεί να ιδωθεί και σαν πολιτική αλληγορία και καταγγελία του μακαρθισμού… αλλά το ιστολόγιο δεν έχει επιδόσεις στον κινηματογράφο, ο καθένας στο είδος του κι εμείς πιο πολύ με τη γλώσσα ασχολούμαστε, οπότε αφήνουμε την ταινία για τους σινεφίλ και τους κριτικούς, κι εμείς εστιαζόμαστε στον τίτλο της ταινίας, τίτλο που έχει γράψει τη δική του πορεία κι έχει γίνει παροιμιώδης κατά κάποιο τρόπο, αφού συχνά-πυκνά βλέπει κανείς άρθρα στις εφημερίδες με υπαινιγμούς στον τίτλο της παλιάς αυτής ταινίας, αλλά και έχει δώσει, παρωδούμενος, τον τίτλο στην επιθεώρηση «Το τρέντυ θα χτυπήσει τρεις φορές«. Όμως, το τρένο σφυρίζει τρεις φορές στον ελληνικό τίτλο της ταινίας. Ο πρωτότυπος τίτλος είναι High noon, που θα πει «ντάλα μεσημέρι» ή «καταμεσήμερο», όπως βλέπετε και στην εικόνα αριστερά.

Δεν ξέρω τα δικά σας γούστα, αλλά ο ελληνικός τίτλος μού φαίνεται πολύ καλύτερος. Θα μου πείτε, και με το δίκιο σας, ότι κατά ένα μέρος αυτό οφείλεται στη συνήθεια και στην εξοικείωση, αλλά και πάλι εξακολουθώ να τον βρίσκω καλύτερο ή, τουλάχιστον, πολύ πετυχημένο. Παραδέχομαι βέβαια ότι τον αγγλικό τίτλο τον έμαθα αργότερα από τον ελληνικό (που τον είχα ακούσει πριν δω την ταινία). Στις μέρες μας συνηθίζεται να παρατίθενται οι δυο τίτλοι, αγγλικός κι ελληνικός, πλάι πλάι, κι έτσι φαντάζομαι ότι οι περισσότεροι έχουν επίγνωση της μεταφραστικής αναντιστοιχίας. Μάλιστα, όταν το 2000 κυκλοφόρησε μια κωμική ταινία με στοιχεία γουέστερν και κουνγκ φου και τίτλο Shanghai noon, λογοπαίγνιο με το High noon, ο ελληνικός τίτλος μετέφερε το λογοπαίγνιο, αφού ήταν «Ο Κινέζος θα χτυπήσει τρεις φορές«.

Κι άλλες φορές ο ελληνικός τίτλος, που δεν είναι πιστή μετάφραση του αγγλικού, φαίνεται πιο πετυχημένος -για παράδειγμα, συγκρίνετε το «Φράουλες και αίμα», τίτλο που ξαναέγινε επίκαιρος με τις ματωμένες φράουλες της Μανωλάδας, με το κάπως ξερό ή πεζό «The Strawberry Statement».

Η μεταφραστική αναντιστοιχία έχει γεννήσει και μερικές γουστόζικες ιστορίες. Ο μεταφραστής Ανδρέας Παππάς είχε γράψει για την ταινία Splendor in the grass του Ελία Καζάν, που παίχτηκε στα ελληνικά με τίτλο «Πυρετός στο αίμα»:  Ένας συμμαθητής μου, λοιπόν, που είχε προσέξει τον αγγλικό τίτλο βλέποντας την ταινία, υπερήφανος για τους ορίζοντες της αγγλομάθειας που ανοίγονταν μπροστά του, μας είχε πει: «Ρε σεις, το ξέρατε ότι ο πυρετός είναι splendor και το αίμα grass;».

Στην τελευταία περίπτωση, ο αγγλικός τίτλος είναι παρμένος από στίχο του Wordsworth, που ασφαλώς κάτι θα έλεγε στον καλλιεργημένο αγγλόφωνο θεατή. Για τον Έλληνα, που δεν έχει τέτοια εξοικείωση, η αναφορά θα είχε χαθεί ακόμα κι αν ο τίτλος μεταφραζόταν πιστά.

Αυτό μου θυμίζει έναν μεταφρασμένο ελληνικό τίτλο για τον οποίο έχω γκρινιάξει στο παρελθόν, παρόλο που αναγνωρίζω πως ο τίτλος του βιβλίου είναι εκδοτικό προνόμιο. Ένα από τα ιστορικά αστυνομικά βιβλία του Peter Tremayne, όπου πρωταγωνιστεί η Ιρλανδέζα μοναχή Φιντέλμα, έχει τον αγγλικό τίτλο Suffer little children. Αυτό είναι παρμένο από την αγγλική μετάφραση των Ευαγγελίων και αντιστοιχεί στο ελληνικό Άφετε τα παιδία. Είχε έτοιμον ωραίο τίτλο ο εκδότης, βαρύ και τριζάτο, κι όμως προτίμησε να τιτλοφορήσει την ελληνική μετάφρασή του «Η καταδίωξη των μικρών διαδόχων», επιλογή εντελώς αξιοθρήνητη κατά την ταπεινή μου γνώμη, όχι επειδή δεν είναι πιστή μετάφραση αλλά επειδή μαρτυράει το κλειδί του έργου και χαλάει όλο το μυστήριο,  διότι στο βιβλίο εμφανίζονται κάτι μαυρομάλλικα παιδιά που φοβούνται και τον ίσκιο τους, και που τελικά αποδεικνύεται πως είναι διάδοχοι του θρόνου και κάποιος θέλει να τα σκοτώσει… μυστικό που φανερώνεται στον Έλληνα αναγνώστη ήδη από τον τίτλο, αυτογκόλ από τ’ αποδυτήρια που λέμε, όπως σε μια παλιάν ελληνική κωμωδία όπου ο Νίκος Σταυρίδης παίζει (με περούκα) τη θεία του ήρωα, που είναι συγγραφέας αστυνομικών βιβλίων, που το βιβλίο της σημείωσε παταγώδη αποτυχία επειδή είχε τίτλο «Δολοφόνος ήταν ο γιατρός».

Εκδοτικό προνόμιο ο τίτλος, είπαμε, οπότε συγχωρείται να μην αποτελεί πιστή μετάφραση του πρωτοτύπου, αλλά όχι κι έτσι. Κι άλλες φορές έχω γκρινιάξει για τίτλο, όπως ας πούμε σ’ ένα διήγημα του Τσάντλερ, με τον πρωτότυπο τίτλο Finger man, παναπεί καταδότης (και ο Μάρλοου στο διήγημα αυτό έχει πράγματι καταθέσει εις βάρος ενός κακοποιού, άρα είναι καταδότης στα μάτια του), το οποίο στην ελληνική του μετάφραση έγινε «Χρυσοδάκτυλος», που το βρήκα εντελώς παραπλανητικό.

Μπορεί βέβαια να παρατηρήσει κανείς ότι μερικοί μεταφρασμένοι τίτλοι έχουν εσκεμμένα γίνει λίγο πιο πιασάρικοι στη μετάφρασή τους. Για παράδειγμα, σε ένα από τα βιβλία της Φιντέλμας, που ανέφερα πιο πάνω, αστυνομικό πάλι, το Valley of the Shadow, θέλοντας ο εκδότης και μη θέλοντας ο μεταφραστής έχει αποδοθεί «Κοιλάδα του θανάτου». Είπαμε, ο εκδότης βάζει τα λεφτά του, έχει λόγο στην επιλογή του τίτλου, άλλωστε κρίνεται. Παρόμοια, ένα από τα βιβλία της σειράς του Χάρι Πότερ, θαρρώ το προτελευταίο, Harry Potter and the Half-blood Prince, αρχικά είχε αποδοθεί «Ο Χάρι Πότερ και ο πρίγκιπας του αίματος», αλλά τελικά, αφού πολλοί διαμαρτυρήθηκαν (κι εγώ μαζί τους) στο βιβλίο προκρίθηκε ο τίτλος «ΧΠ και ο ημίαιμος πρίγκιψ», σαφώς καλύτερος κατά τη γνώμη μου.

Αλλά, όπως ξαναείπα, σε πολλές περιπτώσεις συγχωρείται ή ακόμα και επιβάλλεται η μη πιστή απόδοση του τίτλου. Για το λόγο αυτό, όχι απλώς διαφωνώ ριζικά αλλά και θεωρώ άσχετον με τη μετάφραση τον αγγλομαθή που κατάρτισε το «τοπ-10 των χειρότερων μεταφράσεων τίτλων ταινιών«, όπου περιλαμβάνει πολλές αποδόσεις που εγώ τις θεωρώ ευρηματικές. Σας προσκαλώ μάλιστα να αναφέρετε κι άλλες περιπτώσεις ταινιών που ο τίτλος τους δεν αποτελεί πιστή μετάφραση του πρωτοτύπου.

Πρέπει όμως πρώτα να απαντήσω στο ερώτημα του δικού μου τίτλου, «Ποιος έκανε το τρένο να σφυρίζει τρεις φορές». Διότι, πρέπει να το πω, παρόλο που σε κάποιο παλιό μου άρθρο είχα παινέψει τον ανώνυμο Έλληνα εισαγωγέα του The Strawberry Statement για την ευρηματικότητά του που μας χάρισε το έξοχο «Φράουλες και αίμα», τελικά αποδεικνύεται ότι ο έπαινος (ή η κατακραυγή, αν δεν συμφωνείτε  με τη γνώμη μου) ανήκει στον Γάλλο εισαγωγέα, διότι στα γαλλικά η ταινία κυκλοφόρησε ως Des fraises et du sang, και είναι μάλλον βέβαιο ότι εμείς από τους Γάλλους το πήραμε, και όχι οι Γάλλοι από εμάς. Από τα γαλλικά πήραμε και τους άλλους δύο τίτλους που ανάφερα στην αρχή: La Fièvre dans le sang είναι ο γαλλικός τίτλος της ταινίας του Καζάν (απ’ όπου κι ο δικός μας Πυρετός στο αίμα), ενώ η ταινία του Τσίνεμαν στα γαλλικά είναι Le train sifflera trois fois κι έτσι βρίσκουμε και την απάντηση στο ερώτημα «ποιος έκανε το τρένο να σφυρίζει τρεις φορές».

Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις μεταφραστικής αναντιστοιχίας σε αγγλικό τίτλο, δεν υπάρχει ταύτιση με τη γαλλική κόπια. Έτσι, το χιτσκοκικό Rear Window κυκλοφόρησε στα ελληνικά ως Σιωπηλός μάρτυρας, ενώ ο γαλλικός τίτλος (αλλά και ο γερμανικός, ο ιταλικός και όσοι άλλοι κοίταξα) ακολουθούν περίπου τον αγγλικό. Για να πω την αλήθεια, δεν θεωρώ φοβερά πετυχημένο τον ελληνικό τίτλο, μια χαρά θα μπορούσε να μεταφραστεί ο πρωτότυπος.

Αντίθετα, σε μιαν άλλη χιτσκοκική ταινία, το άχαρο Νorth by Northwest του πρωτοτύπου πολλοί το αποφύγανε, ο καθένας με τον τρόπο του. La Mort aux trousses (ο θάνατος στο κατόπι ή κάτι τέτοιο) στα γαλλικά, Der unsichtbare Dritte (ο αόρατος τρίτος) στα γερμανικά, Intrigo internazionale στα ιταλικά και παρόμοιο στα πορτογαλικά, Στο τελευταίο λεπτό (ή κάτι τέτοιο) στα σουηδικά, Ανθρωποκυνηγητό (ή κάτι τέτοιο) στα δανέζικα, και βέβαια το μεγαλειώδες «Στη σκιά των τεσσάρων γιγάντων» στα ελληνικά, που δεν βρίσκω να υπάρχει αλλού αντίστοιχό του.

Οπότε, ίσως θα έπρεπε να βάλω στο άρθρο τον τίτλο «Ποιος κάθισε στη σκιά των τεσσάρων γιγάντων».