Ελλαδιστάν και Γραικύλοι: αυτοφαυλισμοί της ελληνικής

Τον όρο «αυτοφαυλισμός» μόλις τον έπλασα, αφορμή παίρνοντας από το ξένο ethnophaulism, που κι αυτό είναι λέξη όχι πολύ διαδεδομένη, πάντως υπάρχει στον τίτλο ενός βιβλίου που έχω, ενός είδους λεξικού των αρνητικών χαρακτηρισμών του ενός λαού προς τον άλλο.

Το θέμα των εθνοφαυλισμών είναι τεράστιο και δεν αποκλείεται να το θίξουμε στο μέλλον, δεν είδα όμως να έχουν καταγραφεί πουθενά τα όσα υποτιμητικά λέμε εμείς για εμάς τους ίδιους. Κάνω λοιπόν εδώ μια πρώτη καταγραφή και καλώ σε μπρέιν στόρμιν (καταιγισμό ιδεών αν προτιμάτε) την ομήγυρη ώστε να προστεθούν κι άλλα στοιχεία στον κατάλογο. Μαζεύουμε υποτιμητικούς όρους που λέμε εμείς για εμάς: για τους Έλληνες και το ελληνικό κράτος ή για ορισμένους Έλληνες,

Προσοχή, κάνουμε καταγραφή, δεν βάζουμε μόνο όρους που βρίσκουμε εύστοχους ή που συμφωνούμε μαζί τους, αλλιώς δεν θα έβαζα κανέναν.

Λοιπόν, έχουμε πρώτο-πρώτο το Ελλαδιστάν, πολύ διαδεδομένο (άσχετα που βγάζω σπυράκια σαν τ’ ακούω), το ρωμέικο κρατίδιο του Δαυλού, τους τσιφτετέλληνες και τους κωλοέλληνες του Σαββόπουλου, τους ελληνέζους που λένε κάποιοι εθνικιστές (και ελλαδιστανούς από το Ελλαδιστάν παραπάνω). Πιο παλιά ο Σεφέρης είχε πει Ελλαδέξ αν θυμάμαι καλά, ενώ υπάρχει και το κλασικό Γραικύλος (το οποίο να θυμόμαστε πως ο Κικέρων αρχικά το χρησιμοποίησε για ρωμαίους, και άλλοι για τον ίδιο, και στον εικοστό αιώνα το έχουν χρησιμοποιήσει όλοι για όλους τους αντίθετους και αξίζει χωριστό άρθρο, οπότε παρακαλώ να μην πολυεπεκταθούμε στην ιστορία της λέξης αυτής).

Έχουμε το ελληναράς και το ελληνάρας, με τη λεπτή διάκριση που υποστηρίζουν αρκετοί ότι υπάρχει μεταξύ τους: δηλαδή ότι ελληνάρας είναι χαρακτηρισμός μειωτικός για τη συμπεριφορά του Νεοέλληνα (που π.χ. οδηγεί χωρίς σεβασμό στους άλλους, πετά σκουπίδια όπου του καπνίσει και δεν καταλαβαίνει Χριστό), ενώ ελληναράς είναι χαρακτηρισμός μειωτικός σε πολιτικό επίπεδο (εθνικιστής κτλ.). Οι οπαδοί της λεπτής διάκρισης λένε ότι οι περισσότεροι ελληναράδες είναι και ελληνάρες, αλλά υπάρχουν ελληνάρες που όμως δεν είναι ελληναράδες και το αντίστροφο. Κάπου εκεί και η ελληναρία ή το ελληναριό, που αναφέρονται στην κακή συμπεριφορά και όχι στην εθνικιστική αντιμετώπιση.

Από παλιά υπάρχει η Ψωροκώσταινα, για την οποία μπορεί να αληθεύει ο μύθος και να ήταν πράγματι ιστορικό πρόσωπο. Έχει δώσει και παραλλαγές, πολύ πρόσφατα το «Παλαιοκώσταινα» και άλλες παλιές που ήδη έχουν ξεχαστεί (επί Ράλλη, το Ποντίκι είχε καθιερώσει το Ψωρολακόσταινα, επειδή η σύζυγος του πρωθυπουργού ήταν εισαγωγέας των ακριβών αυτών ρούχων με τον κροκόδειλο -φαντάζομαι τώρα θα έχουν γίνει μπασκλάς).

Μου είπαν ότι υπάρχουν κι άλλες παραλλαγές του Ελλαδιστάν: Γραικιστάν, Γκρεκιστάν. Το Γιουνανιστάν, που είναι βέβαια η τουρκική κανονική ονομασία της χώρας, το χρησιμοποιούν κάποιοι επίτηδες. Ο όρος Μπανανία επίσης χρησιμοποιείται, αλλά δεν πιάνεται γιατί είναι λεξικογραφημένος γενικός χαρακτηρισμός για χώρα εξαρτημένη. Ο Χάρρυ Κλυνν, πριν γίνει υποψήφιος δήμαρχος με υποστήριξη από το Λάος, έλεγε πως είμαστε η μοναδική αφρικανική χώρα με λευκούς κατοίκους (αγεωγράφητος ήταν) ενώ ένας καλοπροαίρετος ιστολόγος (όχι ο Καλοπροαίρετος) είχε γράψει πως η Ελλάδα είναι το δυτικότερο -σταν (λάθος, υπάρχει η Κροατία που λέγεται Χαρβατιστάν ή κάπως έτσι).

Το Γραικία κάποιοι το χρησιμοποιούν επίτηδες, με μειωτική χροιά, ενώ ο Μηλιώκας είχε πει Γκρέκο μασκαρά. Το δε «ρωμέικος» (ή ρωμαίικος) έχει πάρει πιστεύω υποτιμητική χροιά εδώ και καιρό: το ρωμέικο, ως χαρακτηρισμός του κράτους, ή: ένα μυαλό κι αυτό ρωμέικο. Στο φόρουμ Λεξιλογία που είχε γίνει παλιά η συζήτηση, είχε αναφερθεί ότι «ο Κώστας Καββαθάς μιλάει για Τζουτζία -από το τζουτζές = γελωτοποιός, γελοίος άνθρωπος- ενώ χρησιμοποιεί και το ελληνούληδες του Χατζηστεφάνου», το οποίο δεν ξέρω τι σημαίνει.

Ειρωνικά χρησιμοποιείται «η χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας» για τα σημεία και τέρατα που συμβαίνουν (ή υποτίθεται) στην Ελλάδα. Προέρχεται από γνωστό παλιό ποίημα. Για ήπιο αυτοφαυλικό κλισέ έχει χρησιμοποιηθεί ο σεφερικός στίχος «όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει» (κάμποσοι χρυσοκάνθαροι αλλάζουν το γ του ρήματος σε ρο), ενώ παροιμιώδες έχει γίνει ή κόντεψε να γίνει το «απέραντο φρενοκομείο» που είχε πει ο θείος Καραμανλής. Πιο παλιά, η Ελένη Βλάχου είχε πει «αθλιέστατο προτεκτοράτο», ενώ ακατάβλητος ο Βάρναλης στα γεράματα είχε γράψει, για τη δικτατορική Ελλάδα, «το αρματολίκι αυτό του πολιτσμάνου».

Αν κάνουμε δεκτούς τους «παραταξιακούς» χαρακτηρισμούς, αλλά μόνο εκείνους που τονίζουν τη διάσταση του να είσαι έλληνας, θα βάλουμε το «ευρωλιγούρηδες» του Ζουράρη, το ευρώδουλοι, αλλά και το αμερικανόδουλοι ή γερμανοτσολιάδες. Στο «δεν θα γίνεις Έλληνας ποτέ» των εθνικιστών, κάποιοι απαντούν έξυπνα «Έλληνες είστε και φαίνεστε».

Τους τοπικούς μειωτικούς χαρακτηρισμούς (χαμουτζήδες, σούρδοι, κτλ.) που κάποιος τούς είχε πει «ακληρήματα» κι έβγαλε και σχετικό βιβλίο που είναι εξαντλημένο, δεν θα τους εξετάσουμε τώρα. Ίσως όμως να είναι χρήσιμο να καταγράψουμε κυπριακά ακληρήματα προς ελλαδίτες (καλαμαράδες) και κυπριακούς αυτοφαυλισμούς.

Εγώ λίγο-πολύ εξάντλησα το θέμα μου, περιμένω, αν υπάρξει, τη δική σας συμβολή!