Το αντιρατσιστικό που ακόμα δεν είδαμε

Πολλά ακούγονται τις τελευταίες μέρες για το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο, το οποίο επρόκειτο να κατατεθεί από το Υπουργείο Δικαιοσύνης αλλά συνάντησε την εντονότατη αντίδραση του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, που αποτελεί τον κύριο όγκο της τρικομματικής πλειοψηφίας. Αυτή τη στιγμή το νομοσχέδιο φαίνεται πως έχει μπει στο ψυγείο, όπως είναι η καθιερωμένη έκφραση για κάθε νομοθέτημα (αλλά και γενικότερα: πρόταση, σχέδιο, επιδίωξη) που η θέσπισή του αναβάλλεται, ενδεχομένως επ’ αόριστον. Βέβαια, οι δύο ελάσσονες εταίροι της τρικομματικής συγκυβέρνησης διακηρύσσουν σε όλους τους τόνους ότι το νομοσχέδιο αποτελεί γι’ αυτούς πρώτη προτεραιότητα, αλλά επειδή έχουν κατ’ επανάληψη δηλώσει ότι η υποστήριξή τους στην κυβέρνηση είναι δεδομένη ανεξάρτητα από τις διαφωνίες τους, τα διαπραγματευτικά τους περιθώρια είναι μάλλον ισχνά -θα έλεγα ανύπαρκτα, αλλά σκέφτομαι ότι ο κ. Ρουπακιώτης, με το να έχει υψώσει μια-δυο φορές τη φωνή του, σαν ελεύθερο ηλεκτρόνιο και ανεξάρτητα από το κόμμα που τον υπέδειξε, έχει κατακτήσει κάποια ψήγματα διαπραγματευτικής ισχύος, που όμως δεν βαραίνουν πολύ στην πλάστιγγα.

Βέβαια, το νομοσχέδιο ακόμα δεν το έχουμε δει, οπότε η συζήτηση για το περιεχόμενό του γίνεται κάπως στο κενό. Υπάρχουν βέβαια οι προηγούμενες προσπάθειες, το νομοσχέδιο Καστανίδη (επί κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου, πριν από δύο μόλις χρόνια που φαίνονται ίσαμε οχτώ), για το οποίο εγώ προσωπικά είχα τοποθετηθεί αρνητικά, όπως υπάρχουν και κείμενα που διαρρέουν στον Τύπο, όμως δεν υπάρχει διαβεβαίωση ότι αυτό θα είναι το τελικό κείμενο, οπότε δεν έχει άδικο ο Ηλεδικηγόρος όταν λέει ότι πρόκειται για ένα «νομοσχέδιο που δεν διάβασε κανείς«, όχι επειδή δεν πρόλαβε να το διαβάσει όπως ο Χρυσοχοΐδης το μνημόνιο αλλά επειδή ακόμη δεν έχει κατατεθεί, δεν έχει δοθεί σε διαβούλευση, ακόμα δεν το είδαμε που λέω κι εγώ στον τίτλο.

Και Γιάννη το βγάλαμε; Όχι, εφόσον κάποια ιδέα για το περιεχόμενό του έχουμε, δεν είναι άτοπο να τοποθετούνται τα πολιτικά κόμματα -επειδή όμως εμείς εδώ λεξιλογούμε κυρίως παρά πολιτικολογούμε, θα διερευνήσω για λίγο τη λέξη «ρατσισμός» πριν ξαναπιάσω τα του νομοσχεδίου.

Η λέξη ρατσισμός είναι δάνειο από τα αγγλικά ή τα γαλλικά, λέω εγώ. Bέβαια αυτό μόνο εγώ το λέω. Το ετυμολογικό του Μπαμπινιώτη λέει πως είναι δάνειο από το ιταλικό razzismo. Όμως η λέξη φαίνεται να μπήκε στο ελληνικό λεξιλόγιο μετά τον πόλεμο, και μεταπολεμικά δεν έχουμε ιταλικά δάνεια εκτός αν περιγράφουν ιταλικά πράγματα, π.χ. το κατενάτσιο ή τον λίμπερο.  Πιο σωστό μου φαίνεται να πούμε ότι δανειστήκαμε την αγγλική ή τη γαλλική λέξη αλλά κατά τη μεταφορά της επέδρασε το ιταλογενές δάνειο ράτσα. Κάτι παρόμοιο ίσως υπονοεί η διατύπωση του ΛΚΝ.

Στα αγγλικά και τα γαλλικά η λέξη racism/racisme εμφανίζεται στη δεκαετία του 1930 σε σχέση με την πολιτική των Ναζιστών στη Γερμανία. Όχι όμως, απ’ όσο μπόρεσα να δω, και στα ελληνικά, όπου προτιμήθηκε, όπως φαίνεται, το μεταφραστικό δάνειο αντί για τον απευθείας δανεισμό, κι έτσι οι εφημερίδες έκαναν λόγο για «φυλετισμό» όταν μιλούσαν, όχι πάντα με αποδοκιμασία, για τις θεωρίες των ναζήδων. Έχω ανεβάσει ένα άρθρο από την εφημ. Έθνος, του 1933, όπου ο αρθρογράφος μάλλον καμαρώνει δηλώνοντας, στον υπότιτλο, ότι «Οι μόνοι που αξίζομε όσο οι Γερμανοί είμεθα οι Έλληνες, κάτι που μου φέρνει στο μυαλό εκείνους τους αξιωματικούς στο διήγημα του Χάκκα που έβρισκαν φιλέλληνα τον Χίτλερ. Αλλά πλατειάζω. Το θέμα είναι ότι μάλλον η λέξη ρατσισμός δεν εμφανίστηκε προπολεμικά, αλλά μόνο περί τη δεκαετία του 1960, όταν πέρασε στο προσκήνιο το θέμα των φυλετικών διακρίσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Πάντως, ο ρατσισμός ανάγεται, έστω και έμμεσα, στη ράτσα, που φυσικά είναι δάνειο από το ιταλικό razza, και άλλωστε λέμε για τους Ιταλούς «ούνα φάτσα, ούνα ράτσα», μόνο που επειδή οι δάνειες λέξεις παθαίνουν δείνωση στα ελληνικά η λ. ράτσα δεν χρησιμοποιείται παρά μόνο δευτερευόντως για ανθρώπους, κυρίως για ποικιλίες ζώων τη λέμε. Από την ιταλική razza προήλθαν και το αγγλογαλλικό race και τα άλλα αντίστοιχα. Βέβαια, στα αγγλικά υπάρχει κι άλλο ένα race, ομόγραφο και ομόηχο, που έχει να κάνει με τους αγώνες δρόμου και ταχύτητας ανθρώπων και αυτοκινήτων, αλλά αυτά τα δυο δεν έχουν καμιά σχέση μεταξύ τους, εκείνο είναι αυτοχθόνως παλαιογερμανικό, ενώ ετούτο που μας απασχολεί, το race της ράτσας και του ιταλικού razza, έχει αβέβαιη την ετυμολογία, μάλλον όμως αραβική την προέλευση, κι ας συναντήθηκε σε αγγλικό έδαφος με το ομόγραφό του.

Αυτό το race μάς ταλαιπωρεί λιγάκι εμάς τους τρισχιλιετείς, διότι το λέμε «φυλή», αλλά «φυλή» λέμε και το tribe, και φυλετικός λέμε και το tribal και το racial, αλλά αυτά παθαίνεις όταν είσαι τρισχιλιετής και οι λόγιοί σου προτιμούν να τους βγάλουν τα νύχια με την τανάλια παρά να δεχτούν λατινογενές λόγιο δάνειο. Αλλά έτσι είναι το τρισχιλιετιλίκι, θέλει θυσίες.

Μεταπολεμικό λοιπόν παιδί ο ρατσισμός, και πολύ νεότερος ο αντιρατσισμός, όπως στο νομοσχέδιο το αντιρατσιστικό, που ακόμα δεν το είδαμε. Που δεν το είδαμε αλλά μπορεί στο τέλος να παρουσιαστεί αγνώριστο, διότι, πέρα από τη μακρά κατάψυξη, κάτι άλλο που μπορεί να συμβεί στο νομοσχέδιο είναι η αλλοίωσή του, και σ’ αυτό φαίνεται ότι προσβλέπει το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και το έχει προαναγγείλει όταν διακηρύσσει ότι δεν πρόκειται να επιτρέψει να φιμωθούν η εκκλησία ή οι ένοπλες δυνάμεις. Όσοι αφελείς φιλελεύθεροι φίλοι μου πιστεύουν πως με το νέο νομοσχέδιο, όταν και αν γίνει νόμος, θα μπορούν άνετα να κάνουν μήνυση στον Άγιο Πειραιώς ή στον Κασιδιάρη ή σε όσους φωνάζουν «θα γδάρω Αλβανούς να φτιάξω χλαίνη» (ή κάτι ανάλογο αλλά πιο ρυθμικό), φοβούμαι πως βρίσκονται πολύ μακριά νυχτωμένοι. Πιθανότερο το βρίσκω να κάνει μήνυση σύσσωμη η Χρυσή Αυγή π.χ. στον κ. Νακρατζά ή στην κυρία Ρεπούση, διότι τάχα η φράση περί συνωστισμού τάχα συνιστά άρνηση της τάχα γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικρασίας, που υποτίθεται πως έχει αναγνωριστεί από τη Βουλή μας. Το ανάγγειλε άλλωστε ο κ. Μιχελάκης, σε ένα τραγικό άρθρο του με πολλά χοντρά λάθη (τα επισημαίνει ο Ηλεδικηγόρος), ότι είναι απαράδεκτο να «καταλήξει η Ελλάδα σε ένα νομοθέτημα που θα καταδικάζει όσους αρνούνται οποιαδήποτε άλλη γενοκτονία, αλλά ανέχεται όσους αρνούνται τις αναγνωρισμένες από τη Βουλή Γενοκτονίες των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας».

Βέβαια, αν ακολουθήσουν και άλλα κράτη τη φάμπρικα με την ποινικοποίηση της άρνησης γενοκτονιών, που την άρχισε η Γαλλία με τη γενοκτονία των Αρμενίων, θα επικρατήσει σουρεαλισμός, αφού πολύ πιθανό και η Τουρκία, για αντίποινα, θα ποινικοποιήσει την άρνηση της γενοκτονίας των Τούρκων το 1821 στον Μωριά (ή και του 1922 στα περίχωρα της Σμύρνης ή λίγο νωρίτερα στον Πόντο, διότι με τον διασταλτικό ορισμό της γενοκτονίας και το κάψιμο δέκα χωριών εκεί εμπίπτει), αλλά και η Αλβανία την άρνηση της γενοκτονίας (ή έστω της εθνοκάθαρσης) των Τσάμηδων, οπότε δεν θα τολμάει πανεπιστημιακός να ξεμυτίσει από τα σύνορα. Αν με ρωτούσαν τη γνώμη μου, θα ξεχώριζα τη μία γενοκτονία που δέχονται ομόφωνα όλα τα κράτη της Ευρώπης, και εννοώ βέβαια το Ολοκαύτωμα, κι αυτήν μόνο θα δεχόμουν να ποινικοποιηθεί η άρνησή της -κι αυτή με βαριά καρδιά, γιατί και πάλι η ελευθερία του λόγου παραβιάζεται. Βέβαια, για τις γενοκτονίες, μια ασφαλιστική δικλίδα θα ήταν να προστεθεί η μνεία ότι λαμβάνονται υπόψη μόνο όσες έχουν αναγνωριστεί από διεθνές δικαστήριο -αλλά όπως βλέπετε ο κύριος Μιχελάκης μας το είπε ήδη ότι δεν θα το ανεχτεί αυτό -και θα καταθέσει, βέβαια, τροπολογία, και με τη σημερινή κατάσταση της Βουλής, όπου τροπολογίες καταθέτονται ακόμα και στο παρά πέντε της ψηφοφορίας κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι είδους έκτρωμα θα βγει τελικά.

Κάποιοι καλόπιστοι και σοβαροί φίλοι, που είχαν ταχθεί κατά του νομοσχεδίου Καστανίδη, τώρα είναι υπέρ του νομοσχεδίου Ρουπακιώτη. Ίσως παρόμοια αλλαγή θέσης να έχει κάνει και ο Σύριζα. Όχι υποκριτικά, όπως υποστηρίζει ο ανεκδιήγητος κ. Μιχελάκης, αλλά για έναν πολύ σοβαρό, απολύτως υπαρκτό λόγο, ότι από τα 2011 ως σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει σε ένα τουλάχιστον πράγμα: ότι υπάρχει καταμεσίς στο δωμάτιο ένας φαιός ελέφαντας με νύχια γαμψά, η Χρυσή Αβγή. Δεν είναι επίσης αμελητέα η αντίδραση που προβάλλουν στο νομοσχέδιο οι ακραίοι εκκλησιαστικοί κύκλοι, σαν τον κ. Αμβρόσιο Λενή, που απειλεί να χτυπάει πένθιμα όλες τις καμπάνες της περιοχής δικαιοδοσίας του (εδώ χρειάζεται αντιθορυβικό νομοσχέδιο). Κατανοώ τις αντιρρήσεις των φίλων αυτών, τις σέβομαι, αλλά δεν τις συμμερίζομαι. Θέλω να πω, δεν νομίζω ότι μπορεί να βγει καλό αντιρατσιστικό νομοσχέδιο με αυτή την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, από αυτή την δήθεν τρικομματική συγκυβέρνηση, από αυτή τη Νέα Δημοκρατία. Καλός ο κύριος Ρουπακιώτης, καλές οι προθέσεις του, αλλά στο κυβερνητικό οικοδόμημα δεν είναι νοικοκύρης. Οπότε, παρόλο που η άποψή μου δεν είναι ακόμα κατασταλαγμένη, και παρόλο που είμαι ανοιχτός σε επιχειρήματα περί του αντιθέτου, μου φαίνεται πως ίσως είναι καλύτερα να μην ψηφιστεί αντιρατσιστικός νόμος τώρα. Άλλωστε και τώρα έχουμε νόμους με τους οποίους μπορούν να αθωώνονται πανηγυρικά οι Πλεύρηδες κι οι Κασιδιάρηδες.