Ζεια, το «υπερδημητριακό» των αρχαίων Ελλήνων… που το έδιναν στα ζώα

Πήρα ένα απελπισμένο ηλεμήνυμα από μια φίλη μου, μαθηματικό, που είναι καθηγήτρια σε λύκειο μεγάλης επαρχιακής πόλης της Βόρειας Ελλάδας. Έκαναν κάποια εργασία, ή πρότζεκτ, για την παραδοσιακή διατροφή, και πετάχτηκε μια άριστη μαθήτρια, ένα «αστέρι» που παίρνει όλο εικοσάρια, και πρότεινε:
— Να μελετήσουμε, κυρία, και τη ζεια, το «υπερδημητριακό» των αρχαίων Ελλήνων, που μας το σταμάτησαν οι ξένοι και μας επιβάλανε να τρώμε σιτάρι για να μας κάνουν κατώτερούς τους.

Η φίλη μου ξέφυγε τον σκόπελο με τη δικαιολογία ότι δεν θα εξετάσουν αρχαία τρόφιμα αλλά μόνο παραδοσιακά (όχι και πολύ καλή, αλλά εκείνη την ώρα δεν βρήκε άλλην), αλλά το παραμύθι με τη ζεια κυκλοφορεί εδώ και κάμποσο καιρό στο ελληνικό Διαδίκτυο, οπότε σκέφτηκα πως δεν θα είναι περιττό ένα άρθρο.

Σύμφωνα με το παραμύθι, στο οποίο είχα αναφερθεί επιτροχάδην πέρσι: Οι αρχαίοι δεν έτρωγαν ψωμί από σιτάρι. Το σιτάρι το είχαν ως τροφή των ζώων και το ονόμαζαν πυρρό. Έτρωγαν μόνον ψωμί από Ζειά ή Κριθάρι και εν ανάγκη μόνον από κριθάρι ανάμεικτο με Σιτάρι. Ο Μέγας Αλέξανδρος έτρεφε την στρατιάν του μόνο με Ζειά, διά να είναι οι άνδρες του υγιείς και πνευματικά ανεπτυγμένοι. Αν οι αρχαίοι Έλληνες έτρωγαν ψωμί από σιτάρι δεν θα είχαν τόσο υψηλήν πνευματικήν ανάπτυξιν. Μόλις οι κοσμοκράτορες εδιάβασαν αυτήν την έκθεσιν της επιτροπής, δίδουν εντολή το 1928 να αναιρεθεί αμέσως η καλλιέργεια Ζειά στην Ελλάδα και μόνον στην Ελλάδα.

Αυτές τις πρωτοφανείς μπαρούφες τις πήρα από εδώ, αλλά κυκλοφορούν και αλλού. Όπως βλέπετε, είναι απόσπασμα από το βιβλίο «Ο ιστορικός εμπαιγμός» του κ. Γ. Αϋφαντή. Δεν ήξερα τον συγγραφέα, αλλά γκουγκλίζοντας βρίσκω ότι είναι στρατηγός με συνωμοσιολογικά ενδιαφέροντα (π.χ. εδώ). (Υπάρχει και άλλος Γ. Αϋφαντής, διπλωμάτης, που λέγεται ότι ήταν ή είναι και σύμβουλος του Αλέξη Τσίπρα, να μην τους μπερδεύουμε).

Ποια έκθεση όμως διάβασαν οι «κοσμοκράτορες» και έδωσαν εντολή να… αναιρεθεί η καλλιέργεια Ζειας στην Ελλάδα; Αυτή η αποκάλυψη υπάρχει στην αρχή του άρθρου, πρόκειται (τάχαμου) για μια έρευνα που έγινε περί το 1922-23 στη Θεσσαλονίκη, η οποία μελέτησε τη διατροφή των Ελλήνων, που είχε ως βασικό στοιχείο το ψωμί, το οποίο όμως ψωμί (τάχαμου) φτιαχνόταν, το 1922 επαναλαμβάνω, στην Ελλάδα, από Ζεια και όχι από σιτάρι. Μόλις διαβασαν οι διεθνείς εξουσιαστές την έκθεση, τι νομίζετε ότι έκαναν;

Διά να μειώσουν με το σιτάρι την πνευματικήν ανάπτυξιν των Ελλήνων, μειώνοντας την αντίληψίν τους και οργανώνοντας ταπεινήν εκπαίδευσιν των παιδιών τους και διδάσκοντας τις πολιτικές τους εις τα σχολεία και πολιτικοποιούντες τα εις τα κόμματα που αυτοί ελέγχουν απόλυτα, για να ποδηγετήσουν πλήρως εις πρώτον χρόνον τους Έλληνας. Ενώ τώρα αναμειγνύοντάς τους με αλλοδαπούς, θέλουν να τους εξαφανίσουν τελείως. Ναι αλλά πώς θα το επιτύχουν αυτό; 

 

Αμέσως δίδουν εντολήν εις το τέκνον των, τον Βενιζέλο να επιστρέψει στην Ελλάδα και να εξαφανίσει την Ζειά. Οπότε βλέπουμε τον Βενιζέλο να επιστρέφει στην Ελλάδα μετά από 8 χρόνια αυτοε­ξορίας του, να ανασκουμπώνεται και να ορμά σαν λέων κατά της Ζειάς.

 

Μέσα σε 60 χρόνια μόνον αλλοίωσαν την πνευματικήν υπεροχήν του σκέπτεσθαι των Ελλήνων, τους έκαναν αδιάφορους, άβουλους, με μετρίαν αντίληψιν και φιλάσθενους και τώρα με τους αλλοδαπούς επιδιώκουν τον πλήρη εξαφανισμό της φυλής των, ενώ συγχρόνως ξοδεύουν δισεκατομμύρια δολλάρια οι φιλεύσπλαχνοι διά να μην εξαφανισθούν οι οχιές, κόμπρες, πάντα και άλλα ζώα και ερπετά.

 

[…]

 

Προς το τέλος του 1928 ο “Εθνάρχης” μας Βενιζέλος, προφανώς μετά από κάποια εντολή, με της Αμύνης τα Παιδιά, τυφλά εις τον νουν και την κρίσιν, και διψασμένα το πώς να ευχαριστήσουν καλλίτερα τον αρχηγόν των εκήρυξαν τον πόλεμον κατά της Ζειάς και εφορμήσαντες ακαταμάχητοι, ενίκησαν νίκην λαμπράν και εις βραχύτατον χρόνον 4 ετών δεν υπήρχε εις την Ελλάδα ούτε ένα σπυρί Ζειάς για σπόρο. Είπαν εις τον λαό ότι η Ζειά είναι ζωοτροφή, δι’ αυτό τα λεξικά την γράφουν έκτοτε ζωοτροφή και ότι είναι βλαβερή στην υγεία. Αυτό το πρόβαλαν έντονα τα ΜΜΕ και σε 4 χρόνια εξηφανίσθη η Ζειά.

Ο συγγραφέας αυτής της μεγαμπαρούφας ισχυρίζεται ότι ο Βενιζέλος, εκτελώντας άνωθεν εντολές, εξαφάνισε τη Ζεια και από τότε, από το 1928 και μετά, άρχισαν οι Έλληνες να καλλιεργούν σιτάρι και να φτιάξουν ψωμί από σιτάρι, με αποτέλεσμα σιγά-σιγά να αποβλακωθούν και να πιστεύουν τέτοιες ανοησίες.

Αν έχετε την αντοχή να διαβάσετε όλο το άρθρο, θα δείτε ότι σε κανένα σημείο ο συγγραφέας δεν τεκμηριώνει τους εξωφρενικούς ισχυρισμούς του. Κι όμως, το βάρος της αποδείξεως, ιδίως όταν κάποιος ισχυρίζεται κάτι που ανατρέπει τα έως τώρα παραδεδεγμένα, το έχει αυτός που προβάλλει τον ισχυρισμό. Αν οι αρχαίοι έφτιαχναν ψωμί από ζεια, θα αρκούσαν μερικές παραπομπές σε αρχαίους συγγραφείς. Αν ο Μεγαλέξαντρος έτρεφε με ζεια τη στρατιά του, σε κάποια πρωτογενή πηγή θα πρέπει να είναι καταγραμμένο. Και βέβαια, αν ο Βενιζέλος εν έτει 1928, παναπεί τότε που ζούσαν οι πατεράδες πολλών από εμάς, ή έστω οι παππούδες μας, έκανε τόσο μεγάλη εκστρατεία, να ξεριζώσει μια καλλιέργεια που βέβαια θα πρέπει να καλλιεργιόταν σε χιλιάδες και χιλιάδες στρέμματα (αφού υποτίθεται πως όλο το ελληνικό ψωμί φτιαχνόταν από ζεια!) και να την αντικαταστήσει με μιαν άλλη, αυτή η κοσμογονική αλλαγή δεν θα έπρεπε να καταγραφτεί κάπου; Δόξα το Θεό, στην εποχή μας υπάρχουν ονλάιν δυο-τρεις εφημερίδες του 1928, γιατί δεν μας δείχνουν οι υποστηρικτές της απίθανης αυτής θεωρίας, έστω ένα άρθρο από την «έντονη εκστρατεία» των ΜΜΕ εναντίον της Ζειας;

Η απάντηση είναι απλή: διότι δεν υπάρχει άρθρο. Και δεν υπάρχει άρθρο διότι δεν υπήρξε εκστρατεία. Και δεν υπήρξε εκστρατεία, επειδή όλο αυτό το παραμύθι ελάχιστους κόκκους αλήθειας περιέχει. Και για την ανασκευή του, αρκούν πολύ λίγα πράγματα.

Καταρχάς, ένας-δυο ομηρικοί στίχοι από την Οδύσσεια:

οἱ δ΄ ἵππους μὲν λῦσαν ὑπὸ ζυγοῦ ἱδρώοντας· καὶ τοὺς μὲν κατέδησαν ἐφ΄ ἱππείῃσι κάπῃσι͵ πὰρ δ΄ ἔβαλον ζειάς (Οδύσσεια δ 41)
(Στα αρχαία κείμενα, συνήθως η λέξη εμφανίζεται στον πληθυντικό).

Στη μετάφραση του Εφταλιώτη:

και τα δρωμένα τ΄ άλογα ξεζέψαν απ΄ τ΄ αμάξι,
και στ΄ αλογήσα τα παχνιά τα δέσαν, και τους βάλαν
να φάνε ζειά ανακατευτή με κάτασπρο κριθάρι.

Τη ζεια λοιπόν οι αρχαίοι δεν την έτρωγαν αλλά την έδιναν στα ζώα! Και για να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι αυτή η τακτική συνεχίστηκε και στα επόμενα χρόνια, διαβάζουμε στον Θεόφραστο (Φυτών ιστορία 8.9.2.5) ότι η ζεια, που την εξετάζει μαζί με άλλα φυτά που χρησιμοποιούνται για ζωοτροφές, είναι «προσφιλής πάσι τοις ζώοις». Τοις ζώοις, όχι τοις ανθρώποις.

Ο συγγραφέας της μεγαμπαρούφας, επειδή ψυχανεμίζεται ότι κάποιος θα κοιτάξει στα αρχαία συγγράμματα, λέει (προς το τέλος του άρθρου) ότι κάποιοι… δωροδόκησαν τους μεταφραστές των αρχαίων για να μεταφράζουν τη ζεια έτσι που να φαίνεται ότι είναι ζωοτροφή! Αυτά βέβαια είναι γελοιότητες, που άλλωστε καταρρέουν όταν κοιτάξουμε τα πρωτότυπα αρχαία κείμενα.

Η δεύτερη πτυχή του παραμυθιού, ότι τάχα το 1928 οι Έλληνες έφτιαχναν ψωμί από ζεια και μόνο μετά την… άγρια καταστολή της ζειας από τον Βενιζέλο άλλαξαν γνώμη είναι πολύ εύκολο να ανασκευαστεί. Αρκεί να ανοίξουμε ένα οποιοδήποτε βιβλίο γραμμένο πριν από το 1928, για να δούμε πώς έφτιαχναν το ψωμί. Για παράδειγμα, στη Γεωργική και οικιακή οικονομία του πρωτοπόρου Γρηγ. Παλαιολόγου, γραμμένη γύρω στα 1830, βλέπουμε ποιες ποικιλίες σιταριού καλλιεργούνταν τότε στην Ελλάδα και τι ψωμί έδινε η καθεμιά. Ή, στην Συνέκδημο υγιεινή του Πύρλα (1864) στη σελ. 115: ο εκ σίτου άρτος είναι η προτιμοτέρα φυτική τροφή. Καταντάει κωμικό, να πρέπει να επικαλείσαι πηγές για τα αυτονόητα, ότι 1+1=2 ή ότι ψωμί φτιάχναν από σιτάρι.

Θα παραδεχτώ όμως ότι δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι ποιο σημερινό δημητριακό είναι η αρχαία ζεια. Αυτό συμβαίνει πολύ συχνά με τα φυτά της αρχαιότητας, διότι μπορεί η ίδια λέξη να δηλώνει κατά περιόδους διαφορετικό φυτό. Όσοι πάντως πλασάρουν ζεια (παράδειγμα), διότι βέβαια μέσα στον όλο θόρυβο βρέθηκαν και αρκετοί που φτιάχνουν προϊόντα από «ζεια», υποστηρίζουν ότι η αρχαία ζεια είναι το δίκοκκο σιτάρι (Triticum dicoccum). Ωστόσο, αυτό το σιτάρι έχει και παραέχει γλουτένη, επομένως δεν μπορεί να έχει τις… μαγικές ιδιότητες που αναφέρονται στο αρχικό παραμυθοάρθρο που είδαμε, και αφετέρου είναι μάλλον βέβαιο ότι η αρχαία ζεια, που δινόταν για ζωοτροφές, δεν ήταν σιτάρι, διότι το σιτάρι δεν είναι κατάλληλο για ζωοτροφή (προκαλεί τυμπανισμό στα ζώα) εκτός αν το δώσουν βρασμένο. Ο Γ. Γεννάδιος, στο μνημειώδες Φυτολογικό λεξικό του, γραμμένο το 1914, καταλήγει (σελ. 401) ότι η Ζεια των αρχαίων ήταν μια ποικιλία σόργου, και ότι η Όλυρα, που επίσης αναφέρεται συχνά σε αρχαίες πηγές, και που ο Θεόφραστος τη διαχωρίζει από τη Ζεια, αν και άλλοι συγγραφείς τα θεωρούν συνώνυμα, ήταν άλλη ποικιλία σόργου.

Ωστόσο, η αβεβαιότητα αυτή δεν προσθέτει καθόλου κύρος στον μύθο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αρχαία Ζεια χρησιμοποιήθηκε μόνο για ζωοτροφή. Για να αντιγράψω την κατακλείδα της εξαιρετικής έρευνας που έκανε κάποιος στην ελληνική Βικιπαίδεια (αντικαθιστώντας το αρχικό άρθρο που το είχε γράψει ένας Ζειομανής -βέβαια, υπάρχει πιθανότητα το άρθρο να τροποποιηθεί): Συμπερασματικά, η ζειά, καλλιεργήθηκε κύρια για ζωοτροφή στην αρχαία Ελλάδα. Άρχισε να χάνεται σταδιακά από τη βιβλιογραφία από τον 3ο αιώνα π.Χ. και επανεμφανίστηκε σ’ αυτή τον 1ο αιώνα μ.Χ., οπότε και άρχισε η ατέρμονη συζήτηση για την ταυτότητά της. Επομένως αποσύρθηκε από την ελληνική γεωργία πολύ πριν από το 1ο αιώνα μ.Χ., όταν είχαν γίνει πλέον γνωστά σε όλους τα γυμνόσπερμα σιτάρια, τα οποία απαιτούσαν πολύ λιγότερη μετασυλλεκτική κατεργασία από τα ντυμένα. Όσον αφορά την αμφιλεγόμενη ταυτότητά της, σύμφωνα πάντα με τις καταγεγραμμένες αναφορές, η ζειά θα μπορούσε να είναι η όλυρα, η τίφη, το μονόκοκκο σιτάρι, το δίκοκκο σιτάρι, το σιτάρι σπέλτα, το κριθάρι, η βρίζα (σίκαλη), το σόργο ή και κάτι άλλο.

Απορώ πάντως ποιο λόγο είχε ο εμπνευστής της μεγαμπαρούφας, όποιος κι αν είναι, να σκαρφιστεί αυτή την απίστευτη και τόσο εύκολα ανασκευάσιμη σαχλαμάρα. Μπορεί βέβαια ο άνθρωπος να είχε απλώς κάνει εισαγωγή καμιά μεγάλη παρτίδα «Ζειας» (βάζω σε εισαγωγικά, γιατί στην πραγματικότητα είναι δίκοκκο σιτάρι) και να θέλει να τη διαθέσει. Αν κάποιοι θέλουν να τρώνε ψωμί από δίκοκκο σιτάρι (στα γερμανικά Dinkel) που το αλεύρι του εισάγεται από τη Γερμανία και κοστίζει έναν σκασμό λεφτά, και μάλιστα να το διαφημίζουν σε ιστοτόπους μεγάλης εμβέλειας, κακό του κεφαλιού τους και των ιστοτόπων τους, αλλά ας μη μπλέκουν στη μέση τον Βενιζέλο και ας μη διαστρεβλώνουν την ιστορία. Οι Έλληνες δεν έφτιαχναν ποτέ ψωμί από ζεια, η αρχαία ζεια χρησιμοποιόταν για ζωοτροφή, το 1928 οι Έλληνες έφτιαχναν ψωμί από σιτάρι και συνέχισαν και μετά, η εκστρατεία του Βενιζέλου κατά της ζειας δεν συνέβη ποτέ -κι όποιος έχει αντίθετη άποψη ας φέρει επιτέλους αποδείξεις. (Σκάνδαλο αλεύρων συνέβη επί Βενιζέλου, αλλά αφορούσε την τιμή του ψωμιού, όχι την αντικατάσταση του αλευριού ζειας από σιτάλευρο!)

Περισσότερο απορώ όμως με όσους τόσο εύκολα πείθονται από έναν τερατώδη μύθο, ότι κάποιοι (προφανώς οι Εβραίοι, αν και δεν λέγεται καθαρά) εφάρμοσαν το 1928 ένα σχέδιο για να… αποβλακώσουν τους Έλληνες. Από την άποψη αυτή, ο μύθος της Ζειας έρχεται να ενταχθεί σε όλη την συνωμοσιολογική μυθολογία, από την ψεύτικη δήλωση Κίσινγκερ (όπου οι δυνατοί του κόσμου έχουν και πάλι στο στόχαστρο την Ελλάδα και τον λαό της) έως τους ψεκασμούς! Το λυπηρό βέβαια είναι ότι με τις αηδίες αυτές γαλουχούνται παιδιά και καίγονται λαμπρά μυαλά, όπως της μαθήτριας της φίλης μου.

Όσο για εκείνους που πιστεύουν τον μύθο, αναρωτιέμαι: δεν έχουν ίχνος περηφάνειας; πώς δέχονται τόσο εύκολα ότι είναι ηλίθιοι -έστω κι αν η ηλιθιότητά τους οφείλεται σε σχέδιο σκοτεινών κύκλων;

Αλλά θα μου πείτε, πώς αλλιώς να εξηγηθεί ότι εκλέξαμε, με άνετη πλειοψηφία μάλιστα, και διαδοχικά, πρώτα τον κ. Κ. Καραμανλή και μετά τον κ. Γ. Παπανδρέου;