1974-2014, Σαράντα χρόνια, σαράντα ιστορικές λέξεις και φράσεις (συνεργασία του Αλέξη)

Συνεχίζουμε από χτες σε επετειακό στιλ και πάλι και παρουσιάζω με χαρά και λίγες τύψεις μια εξαιρετική συνεργασία, του φίλου Αλέξη, στον οποίο το ιστολόγιο χρωστάει και μια άλλη πολύ καλή δουλειά πριν από λίγα χρόνια.

Ο Αλέξης συγκέντρωσε σαράντα (σημαδιακό νούμερο) λέξεις και φράσεις που σημάδεψαν τα χρόνια της μεταπολίτευσης. Τέτοια «κλισεδολόγια» υπάρχουν πολλά στο Διαδίκτυο, όμως αυτό που θα διαβάσετε νομίζω ότι ξεχωρίζει εξαιτίας της διεξοδικής έρευνας που έχει κάνει ο Αλέξης. Πρόκειται για πολύ σοβαρή δουλειά. Τα 40 λήμματα τα διάλεξε από ευρύτερο λημματολόγιο 80-85 λημμάτων που έχει καταρτίσει.

Εξού και οι τύψεις που έχω. Επειδή το αρχικό κείμενο ήταν πολύ μεγάλο, σχεδόν 8000 λέξεις, αναγκάστηκα με πόνο ψυχής να κάνω περικοπές στα λήμματα. Σε μερικά διάσημα και πολύ πρόσφατα λήμματα (Λεφτά υπάρχουν, Μαζί τα φάγαμε) έκοψα όλη την ανάπτυξη του λήμματος. Αν μάλιστα το είχαμε συνεννοηθεί από τα πριν θα πρότεινα στον Αλέξη να διαλέξει λήμματα μόνο της πρώτης περιόδου αυτών των 40 χρόνων (ως το 1989 ή ως το 1996). Τέλος πάντων, έτσι εξοικονομήθηκαν κάπου 2500 λέξεις και το κείμενο έγινε πιο ματζόβολο. Έβαλα κάποια λινκ, ενώ σε ένα-δυ0 σημεία που έχω διαφορετική άποψη σημειώνω και τη δική μου γνώμη.

Ωστόσο: τα μπράβο ανήκουν στον Αλέξη.

1974-2014: ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

1. ακουμπάμε τους τρομοκράτες: Τον Οκτώβριο του 1987 ο στρατηγός Αντώνης Δροσογιάννης, υπουργός Δημόσιας Τάξης τότε, ανακοίνωσε στους δημοσιογράφους ότι «ακουμπάμε τους τρομοκράτες». Η δήλωση Δροσογιάννη είχε στηριχτεί στον ισχυρισμό της Αστυνομίας ότι στη γιάφκα της οδού Καλαμά βρέθηκε ένα κλειδί που ανοίγει τις πόρτες του αυτοκινήτου, μάρκας Σίμκα, που χρησιμοποίησε η 17Ν στην δολοφονία του Γουέλς.

Είχε προηγηθεί (1 Οκτωβρίου 1987) η σύλληψη των Μαρίνου και Σμυρναίου μετά από καταδίωξη, ενώ ο Μιχάλης Πρέκας ταμπουρώθηκε σε κάποιο σπίτι κι έπεσε νεκρός λίγες ώρες μετά από πυρά αστυνομικών.

Η φράση του Δροσογιάννη πάντως έμεινε ιστορική και χρησιμοποιείται έκτοτε σταθερά, από τους δημοσιογράφους κυρίως και με ειρωνική χροιά, σε ανάλογες περιπτώσεις που η Αστυνομία πλησιάζει στην εξιχνίαση κάποιας υπόθεσης τρομοκρατίας.

 

2. αλλαγή: Λέξη που χαρακτήρισε και σημάδεψε μία ολόκληρη εποχή. Κεντρικό πολιτικό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, έγινε κυρίαρχο στις εκλογές του 1981, που “έφεραν την αλλαγή”, αλλά χρησιμοποιήθηκε πάρα πολύ και τα χρόνια που ακολούθησαν. “Εδώ και τώρα αλλαγή” ήταν το κεντρικό σύνθημα που ακουγόταν κάτω από τα προεκλογικά μπαλκόνια το 1981. “Στηρίζουμε την αλλαγή, ελέγχουμε την εξουσία” ήταν  το σλόγκαν που είχε υιοθετήσει η εφημερίδα “Ελευθεροτυπία” και το είχε επί χρόνια σαν υπότιτλο, κάτω από το λογότυπό της.

“Αλλαγή κι απάνω τούρλα” ήταν ο τίτλος επιθεώρησης της “Ελεύθερης σκηνής”, με Φασουλή, Λαζόπουλο, Παναγιωτοπούλου που παίχτηκε τη θεατρική περίοδο 1982-1983.

“Αλλαγή και πάσης Ελλάδος”, τίτλος θεατρικής παράστασης με το Χάρρυ Κλυνν την ίδια χρονιά (χειμώνας 1983).

“Αλλαγή και το λουρί της μάνας”, τίτλος ελληνικής ταινίας του 1982, με τη γνωστή …ποιότητα των greek movies των ’80s.

Με τον καιρό η λέξη ξεθώριασε εντελώς ως πολιτικό σύνθημα και σήμερα εάν βάλεις σε μία μηχανή αναζήτησης στο διαδίκτυο τις λέξεις “ΠΑΣΟΚ” και “αλλαγή” συνδυασμένα, είναι περισσότερο πιθανό να σου βγάλει άρθρα για την …κλιματική αλλαγή ή για την αλλαγή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ παρά για την συγκεκριμένη “αλλαγή”.

 

 

3. (αν δεν υπήρχε ο Α. Παπανδρέου) δεν θα μας ήξερε ούτε ο θυρωρός της πολυκατοικίας μας: Εμβληματική φράση που ειπώθηκε από τον Γιώργο Κατσιφάρα, στενό φίλο του Ανδρέα Παπανδρέου και υπουργό των πρώτων κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ. Άγνωστο που και πότε ακριβώς ειπώθηκε, πιθανόν σε συνέντευξη, πιθανόν σε κάποιο υπουργικό συμβούλιο, απευθυνόμενος στους συναδέλφους του υπουργούς. Σίγουρο είναι πάντως ότι ειπώθηκε στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, περί το 1982-83, τότε που οι περισσότεροι υπουργοί και υφυπουργοί ήταν παντελώς άγνωστοι στον κόσμο, και επί πλέον προκαλούσαν ποικίλα σχόλια με την εξωτερική τους εμφάνιση (ευμεγέθη μουστάκια και μούσια στα πλαίσια της «αγωνιστικής» παράδοσης της μεταπολίτευσης, αντισυμβατικό ντύσιμο κλπ.).

Σήμερα η φράση ελάχιστα ακούγεται και σχεδόν πάντα ως αναφορά σ’ εκείνες τις εποχές, αφού όταν θέλουμε να πούμε για κάποιον ότι είναι παντελώς άγνωστος σαν όνομα χρησιμοποιούμε συνήθως τη συνώνυμη φράση «δεν τον ξέρει ούτε η μάνα του».

 

4. αν το δηλώσεις μπορείς να το σώσεις: Θρυλικό σλόγκαν κρατικής διαφήμισης που προπαγάνδιζε την υπαγωγή όσων είχαν αυθαίρετο κτίσμα στον περίφημο νόμο Τρίτση. Ήταν το 1983 όταν το Υπουργείο Χωροταξίας Οικισμού και Περιβάλλοντος (ΥΧΟΠ), με υπουργό τον Αντώνη Τρίτση, προχώρησε στην ψήφιση του νόμου 1337/83 στα πλαίσια της λεγόμενης Ε.Π.Α. (Επιχείρηση Πολεοδομική Ανασυγκρότηση). Ήταν το πρώτο ολοκληρωμένο νομοθέτημα της ελληνικής πολιτείας που φιλοδοξούσε να βάλει τάξη στον άναρχο χώρο της αυθαίρετης δόμησης.

 

5. αναδόμηση: Ο όρος «αναδόμηση», ο οποίος χρησιμοποιείται ενίοτε αντί του ανασχηματισμού, καθιερώθηκε στο πολιτικό λεξιλόγιο από τον Ανδρέα Παπανδρέου, στη θητεία του οποίου ήταν ουκ ολίγες οι απόπειρες για «δομικές» αλλαγές στην κυβερνητική σύνθεση που έγιναν, με άλλες να αντέχουν στον χρόνο και άλλες να εγκαταλείπονται λίαν συντόμως. Συγκεκριμένα, μετά τον πρώτο ανασχηματισμό της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, τον Ιούλιο 1982, ο Ανδρέας δήλωσε «Δεν κάναμε ανασχηματισμό, κάναμε αναδόμηση». Αυτό είχε μια βάση, δεδομένου ότι ιδρύθηκαν νέα υπουργεία (Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, Έρευνας και Τεχνολογίας), ενώ το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας πήρε τη θέση του παλαιού υπουργείου Συντονισμού, και το υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών διασπάστηκε στο υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας και στο υπουργείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Προφανώς η λέξη δεν ήταν καινούργια, προϋπήρχε ως τεχνικός και επιστημονικός όρος, αλλά με την πολιτική σημασία που της έδωσε ο Α.Π. χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα ως συνώνυμο του ανασχηματισμού.

 

6. ανήκομεν εις την Δύσιν: Η φράση ειπώθηκε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή (τον πρεσβύτερο) μέσα στη Βουλή. Στις 12 Ιουνίου 1976, σε συζήτηση πολιτικών αρχηγών στη Βουλή ο Καραμανλής είπε: «Η Ελλάς –και να το επαναλάβω διότι γνωρίζω ότι ενοχλεί τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ- η Ελλάς, πολιτικά, αμυντικά, οικονομικά, πολιτιστικά ανήκει εις την Δύσιν». Όμως η πλέον εμβληματική εκφορά της φράσης στη Βουλή έγινε λίγο αργότερα, κατά πάσα πιθανότητα το 1977, όταν σε συζήτηση για την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε. (τότε Ε.Ο.Κ.) ο Ανδρέας Παπανδρέου πήρε τον λόγο και είπε πως η απόφαση της ένταξης πάρθηκε στο βωμό του «Ανήκομεν εις την Δύσιν». Τότε ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής παρενέβη και είπε (περίπου) τα εξής: «Με συγχωρείτε, γιατί το επαναλαμβάνετε, το ‘Ανήκομεν εις την Δύσιν’; Βεβαίως ανήκομεν εις την Δύσιν! Η Ελλάς, θέλετε από παράδοση θέλετε από συμφέροντα, ανήκει στον δυτικό κόσμο. Όπως άλλοι λαοί ανήκουν στους Αδεσμεύτους, ανήκουν στους Ανατολικούς, ανήκουν στους Αφρικανούς, υπό αυτή την έννοια ανήκομεν εις την Δύσιν» -«Προτιμούμε να ανήκομεν εις τους Έλληνες» απάντησε ο Α.Π.

 

Η φράση σήμερα είναι παρωχημένη και ανασύρεται από τη ναφθαλίνη συνήθως όταν κάποιος θέλει να μεμφθεί ή να ειρωνευτεί την ξενόδουλη και ευθυγραμμισμένη με τις εντολές των δυτικών συμμάχων μας εξωτερική πολιτική.

 

7. ανφέρ (unfair): Πρόκειται για τη λέξη που αποτέλεσε μια από τις ατυχέστερες εμπνεύσεις σε όλη την πολιτική σταδιοδρομία του σημερινού επίτιμου προέδρου της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Η ειρωνεία της τύχης είναι ότι επρόκειτο απλώς για ένα απόσπασμα από μια φράση του. Τον Φεβρουάριο του 1988 ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης πήγε στο Λονδίνο και αποφάσισε να παραχωρήσει συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης σε ομάδα ξένων δημοσιογράφων. Σε ερώτηση για το θέμα της βασιλείας, ο Μητσοτάκης απάντησε ότι ασχέτως αν αυτός είναι αντιβασιλικός θεωρεί «ανφέρ» δηλαδή άδικο τον τρόπο με τον οποίο διεξήχθη το δημοψήφισμα…

 

Φυσικά αυτό μαθεύτηκε στην Ελλάδα και έγινε μεγάλος σάλος –και η λέξη ακολουθούσε χρόνια τον Μητσοτάκη.

 

Σήμερα η λέξη χρησιμοποιείται ευρέως αλλά με ελαφρώς αλλαγμένη σημασία. Έχει φτάσει να σημαίνει το πολιτικό ολίσθημα, την πράξη πολιτικής ανεντιμότητας, την πολιτική γκάφα ή και όλα αυτά μαζί.

Μία πρόχειρη έρευνα στο διαδίκτυο μας δίνει χαρακτηριστικούς τίτλους όπως: “Ξέσπασε πόλεμος για νέο ανφέρ Λαφαζάνη”, “το πρώτο ανφέρ του Κικίλια”, “το ανφέρ του Δένδια στο Ισραήλ”, “το ανφέρ του εγγονού” (αναφέρεται σε άρθρο του Κώστα Μπακογιάννη) κ.ά.

 

8. αριστεροχουντισμός: Λέξη που χρησιμοποιήθηκε κατά τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης από εφημερίδες του δεξιού χώρου αλλά και από στελέχη του κυβερνώντος κόμματος, για να υποδηλώσει ότι ο κίνδυνος για τη νεαρή δημοκρατία δεν προέρχεται μόνο από τους νοσταλγούς της χούντας («σταγονίδια») αλλά και από την άκρα αριστερά με τις μαχητικές εκδηλώσεις που οργάνωνε. Η πατρότητα της λέξης είναι άγνωστη αν και ορισμένοι την αποδίδουν στον ίδιο τον ιδρυτή του κόμματος της Ν.Δ. Κωνσταντίνο Καραμανλή. Το 1976 ο Διονύσης Σαββόπουλος κυκλοφόρησε σε 45άρι το τραγούδι «ο Πολιτευτής» στους στίχους του οποίου αναφέρει τη λέξη:

«άλλαξες το σώμα μου με έπιπλα και σκεύη
σαν τον αριστεροχουντισμό που σε βολεύει»

Ωστόσο το 1979, όταν το τραγούδι κυκλοφόρησε στο μεγάλο δίσκο του καλλιτέχνη «Ρεζέρβα» ο στίχος είχε αλλάξει σε:

«άλλαξες το σώμα μου με έπιπλα και σκεύη
σαν τον σοσιαλισμό που σε βολεύει»

Σήμερα η λέξη έχει ξεχαστεί και δεν χρησιμοποιείται. Έχουμε γράψει άρθρο στο ιστολόγιο.

 

9. βυθίσατε το «Χόρα»: Τον Ιούλιο του 1976 η έξοδος του τουρκικού ωκεανογραφικού πλοίου «Χόρα» στο Αιγαίο για έρευνες υδρογονανθράκων προκάλεσε ελληνοτουρκική κρίση. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, που βρισκόταν για περιοδεία στη Θράκη, σε δηλώσεις του είπε και την περίφημη φράση «Βυθίσατε το Χόρα». Στη συζήτηση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης Ράλλη το 1980, ο Α.Π. υπαινίχθηκε ότι η δήλωση έγινε κατόπιν προσυνεννόησης με τον τότε πρωθυπουργό λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «δεν μπορώ να πω περισσότερα διότι δεσμεύομαι…». Ο Πέτρος Μολυβιάτης, επί χρόνια στενός συνεργάτης του Καραμανλή, σε άλλη συνεδρίαση της Βουλής εν έτει 2002, διέψευσε τα περί προσυνεννόησης και ανέφερε ότι ο ίδιος απλώς ενημέρωσε τον Α.Π.  τον Ιούλιο του 76 για τα γεγονότα λέγοντάς του ότι «μπαίνουμε σε κρίση με την Τουρκία». Στη συνέχεια ο Α.Π. προχώρησε στην επίμαχη δήλωση χωρίς καμία άλλη προσυνεννόηση με τον πρωθυπουργό.

Σήμερα η φράση έχει παλιώσει, χρησιμοποιείται σπάνια και σχεδόν πάντα με αρνητική σημασία, όταν κάποιος αναφέρεται σε ανεύθυνους ή και επικίνδυνους χειρισμούς πολιτικού αρχηγού που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη χώρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα χρήσης.

10. για ακόμη καλύτερες μέρες: Υπήρξε κεντρικό πολιτικό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1985. Σ’ αυτό στηρίχθηκε και η κυκλοφορία μίας σειράς από αφίσες, οι οποίες παρουσίαζαν διάφορα επιτεύγματα της πρώτης τετραετίας (1981-1985) και κατέληγαν από κάτω: “Και τώρα πάλι ΠΑΣΟΚ. Για ακόμη καλύτερες μέρες”.

Ιδιαίτερη εντύπωση σε κείνη την προεκλογική περίοδο είχε προκαλέσει όμως αυτή ακριβώς η αφίσα στην οποία απεικονιζόταν το πρόσωπο ενός επτάχρονου κοριτσιού, της Αννούλας.

Και ακόμα μεγαλύτερη αίσθηση δημιουργήθηκε όταν στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του Ανδρέα Παπανδρέου στην Αθήνα στις 31/5/1985, μετά το τέλος της ομιλίας, βγήκε στο μπαλκόνι η μικρή Αννούλα, την οποία ο Ανδρέας σήκωσε στην αγκαλιά του, με το πλήθος από κάτω να παραληρεί από ενθουσιασμό.

Η χρησιμοποίηση του μικρού κοριτσιού στην προεκλογική εκστρατεία του ΠΑΣΟΚ σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως, και θετικά και αρνητικά.

 

1. 11. δελφίνος:

Η λέξη στην  πολιτική ορολογία είναι σίγουρα παλιότερη της μεταπολίτευσης. Το βέβαιο όμως είναι ότι χρησιμοποιήθηκε πάρα πολύ και χαρακτήρισε ολόκληρη την περίοδο από το 1974 και μετά. Επειδή το ΠΑΣΟΚ είχε μία σταθερή ηγεσία για 22 χρόνια (1974-1996) “δελφίνοι” αποκαλούνταν κατά κύριο λόγο οι επίδοξοι διάδοχοι του αρχηγικού θώκου της Νέας Δημοκρατίας. Αβέρωφ, Ράλλης, Μπούτος, Στεφανόπουλος, Μητσοτάκης, Βαρβιτσιώτης, Έβερτ, Αβραμόπουλος και άλλοι κατά καιρούς έφεραν τον τίτλο του δελφίνου. Αντίστοιχα στο ΠΑΣΟΚ, στην μετα-ανδρεϊκή εποχή, οι Σημίτης, Τσοχατζόπουλος, Αρσένης, Παπουτσής, Βενιζέλος χαρακτηρίστηκαν δελφίνοι, ενώ αντίθετα ο Γιώργος Παπανδρέου σπανίως χαρακτηριζόταν δελφίνος, παρόλο που ως εξ αίματος κληρονόμος του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ ήταν πιο κοντά στην κυριολεκτική σημασία της λέξης!

Ολοζώντανη η λέξη στην τρέχουσα γλώσσα των πολιτικών συντακτών, ενώ δελφινάριο αποκαλείται το σύνολο των δελφίνων. Πρόσφατο παράδειγμα.

Πρόσφατο (1-6-2014) δημοσίευμα από το διαδίκτυο: Ο Τζιτζικώστας ετοιμάζεται να αρπάξει την ΝΔ από το Σαμαρά;Ενας οννεδίτης που μεγάλωσε στην Φιλοθέη και κατάφερε να εκλεγεί περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας είναι το νέο ανερχόμενο αστέρι στο γαλάζιο δελφινάριο.

12. δεν δικαιούσθε δια να ομιλείτε: Φράση-σήμα κατατεθέν του Μένιου Κουτσόγιωργα, υπουργού και πρωτοκλασάτου στελέχους του ΠΑΣΟΚ προς τη Νέα Δημοκρατία μέσα στο χώρο του Κοινοβουλίου. Δεν είναι βέβαιο αν ο Κουτσόγιωργας τη χρησιμοποιούσε συχνά ή αν η συγκεκριμένη φράση ειπώθηκε μία μόνο φορά, και έκτοτε “χρεώθηκε” οριστικά και αμετάκλητα στον Κουτσόγιωργα, ως εργαλείο της πολιτικής του φρασεολογίας.

Η φράση πρέπει να γεννήθηκε γύρω στο 1984, όταν η Νέα Δημοκρατία είχε ξεπεράσει το πρώτο σοκ της εκλογικής ήττας και είχε περάσει στην αντεπίθεση κατηγορώντας το ΠΑΣΟΚ για τα πάντα (“χούντα είναι θα περάσει”, “πρασινοφρουροί”, “κλαδικές”, οι πρώτες οσμές σκανδάλων κλπ.). Οπότε η απάντηση ερχόταν αυθόρμητα: “δεν δικαιούσθε δια να ομιλείτε”.

(Σχόλιο ΝΣ: Η δική μου εντύπωση είναι ότι ειπώθηκε αργότερα. Επίσης, από τις φράσεις του Κουτσόγιωργα μπορούν να αναφερθούν τα περίφημα Μοιραλέικα, αν και μάλλον έχουν ξεχαστεί).

13. δεν θέλω ου!: Βουλευτικές εκλογές 18ης Οκτωβρίου 1981. Ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της ΝΔ Γεώργιος Ράλλης εκφωνεί προεκλογική ομιλία στο Ηράκλειο Κρήτης και σε κάποια στιγμή αναφέρεται στον Ανδρέα Παπανδρέου, οπότε από κάτω ξεσπούν έντονες αποδοκιμασίες και γιουχαΐσματα. Ο Ράλλης δείχνει ενοχλημένος : “Δε θέλω ου, όχι το ου” απαντάει στο ακροατήριο, το οποίο μετά από μία πρώτη παγωμάρα, ξεσπά σε χειροκροτήματα. Το ίδιο περίπου σκηνικό επαναλήφθηκε λίγες μέρες αργότερα στις 16 Οκτωβρίου 1981, στην κεντρική προεκλογική του συγκέντρωση στην Αθήνα. “Είπαμε όχι ου” επανέλαβε ο Γ. Ράλλης και έκτοτε η φράση τον ¨κυνηγούσε” για κάμποσα χρόνια. Προκάλεσε ποικίλα σχόλια από γέλια μέχρι δηλώσεις επιδοκιμασίας και μαζί με τις περίφημες “κουκουνάρες”, αποτελούν σίγουρα τις δύο πιο προβεβλημένες ατάκες του Ράλλη, στον ενάμιση χρόνο της πρωθυπουργίας του. Υπενθυμίζουμε ότι το καλοκαίρι του ’81 καταστροφικές πυρκαγιές κατέκαιγαν τη βορειοανατολική Αττική και ο Ράλλης σε δηλώσεις του είχε πει ότι ένας από τους λόγους που εξαπλώνονται οι φωτιές και είναι δύσκολος ο έλεγχός τους είναι οι κουκουνάρες των πεύκων που σκάνε και εκσφενδονίζονται φλεγόμενες.

Το “Δεν θέλω ου” έγινε τίτλος επιθεώρησης τη θεατρική σεζόν 1981-82 με τη Ρένα Βλαχοπούλου και άλλα πρώτα ονόματα του θεάτρου μας.

Οι νεοδημοκράτες την επικαλούνται ακόμα μέχρι σήμερα ως ύψιστο δείγμα του πολιτικού ήθους και της μετριοπάθειας του τέως πρωθυπουργού.

14. είμαστε έθνος ανάδελφον: Στις 14 Απριλίου 1985, την ημέρα του Πάσχα, ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης (είχε εκλεγεί μόλις 15 μέρες πριν, στις 29 Μαρτίου), κατά τη διάρκεια επίσκεψής του σε στρατιωτικές μονάδες δήλωσε ότι “εμείς οι Έλληνες είμαστε έθνος ανάδελφον” εννοώντας ότι δεν έχουμε ως λαός συγγενείς μας λαούς στους οποίους να μπορούμε να προσβλέπουμε για βοήθεια, σε αντίθεση με άλλα έθνη τα οποία διαθέτουν συγγενείς λαούς, όπως π.χ. οι Άραβες, οι Σλαβικοί λαοί, οι Λατινογενείς, κλπ. Η δήλωση έκανε μεγάλη εντύπωση, ίσως για τη λέξη “ανάδελφον” που ξένισε πολλούς, και σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως. Επικρίθηκε ή και διακωμωδήθηκε από κάποιους (ο Χάρυ Κλυν την είχε κάνει σλόγκαν), επιδοκιμάστηκε από κάποιους άλλους. Σήμερα έχει παλιώσει εμφανώς, αλλά εξακολουθεί να χρησιμοποιείται κάποιες φορές, σχεδόν πάντα με αναφορά του ονόματος του τ. Προέδρου της Δημοκρατίας που την πρωτοδιατύπωσε.

15. είπαμε να κάνει ένα δώρο στον εαυτό του, αλλά όχι και 500 εκατομμύρια! : Η φράση αποδίδεται στον Α. Παπανδρέου (αν και ο ίδιος είχε διαψεύσει ότι ειπώθηκε), και φέρεται να ειπώθηκε το 1986 για τον τότε πρόεδρο και διευθύνονται σύμβουλο της ΔΕΗ Δημήτρη Μαυράκη. Ο Μαυράκης είχε κατηγορηθεί ότι υπεξαίρεσε από τη ΔΕΗ προς ίδιον όφελος ποσό της τάξης των 500 εκ. δραχμών την περίοδο 1985-1986. Η υπόθεση έφτασε στα ελληνικά δικαστήρια και τελεσιδίκησε με αθώωση και απαλλαγή του Μαυράκη από τη ρετσινιά του “μιζαδόρου”. Ωστόσο η φράση, είτε ειπώθηκε είτε όχι, πέρασε στην ιστορία.

 

Σήμερα η φράση έχει ιστορική μόνο χρήση και ανασύρεται από το “σεντούκι” κυρίως από επικριτές του Παπανδρέου και του “παλιού ΠΑΣΟΚ” όταν θέλουν να τονίσουν με έμφαση την διαφθορά και τη ρεμούλα στην οποία οδήγησε τη χώρα το κόμμα της “αλλαγής’.

16. έθεσεν εαυτόν εκτός κόμματος (ή κινήματος): Αν και πολλοί πιστεύουν ότι τη φράση αυτή χρησιμοποιούσε ο Ανδρέας Παπανδρέου κάθε φορά που «καρατομούσε» κάποιο στέλεχος, η αλήθεια είναι ότι ο Α.Π. χρησιμοποίησε αυτή τη διατύπωση μόνο μία φορά, κατά τη διαγραφή του Γιώργου Πέτσου από το ΠΑΣΟΚ, τον Ιούλιο του 1982. Έκτοτε η φράση έγινε δημοσιογραφικό κλισέ, κάθε φορά που ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ διέγραφε κάποιον διαφωνούντα. Η φράση χρησιμοποιείται έκτοτε σταθερά από τους δημοσιογράφους κάθε φορά που κάποιος βουλευτής ή απλό στέλεχος ενός κόμματος προκαλεί με την στάση του τη διαγραφή του από τον «αρχηγό».

Θεωρήθηκε φράση-κλισέ του Α.Π. και έχει φτάσει να χρησιμοποιείται και σε εκτός πολιτικής χώρους. Προ καιρού δημοσιεύτηκε σε πολλούς ειδησεογραφικούς ιστότοπους η είδηση ότι «ο Κατίδης έθεσεν εαυτόν εκτός ΑΕΚ» (ο ποδοσφαιριστής της ΑΕΚ που χαιρέτησε ναζιστικά μετά από κάποιο γκολ που πέτυχε, με αποτέλεσμα να τιμωρηθεί με αποκλεισμό).

17. ευχαριστώ τους Αμερικανούς: Φράση που ειπώθηκε από τον πρωθυπουργό Κ. Σημίτη μέσα στη Βουλή την επομένη της «νύχτας των Ιμίων». (31-1-1996). Βέβαια ο Σημίτης δεν είπε ακριβώς έτσι τη φράση αλλά επί λέξει είπε «θέλω να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για την πρωτοβουλία και τη βοήθειά της».

 

Λέγεται πάντα με μειωτική και απαξιωτική διάθεση για να υποδηλώσει πολιτική δουλοπρέπειας και εξάρτησης απέναντι στους ισχυρούς.

18. η χώρα μετεβλήθη σε ένα απέραντο φρενοκομείο: 11 Ιανουαρίου 1989: η χώρα βοά από τις αποκαλύψεις για το σκάνδαλο Κοσκωτά και ο εισαγγελέας που έχει αναλάβει την υπόθεση καλεί τον Κωνσταντίνο Καραμανλή  να καταθέσει, με το αιτιολογικό ότι είχε συναντηθεί κάποτε με τον Κοσκωτά σε μια δεξίωση. Ο Καραμανλής, σαφώς ενοχλημένος κάνει την ιστορική δήλωση: “η χώρα μετεβλήθη σε ένα απέραντο φρενοκομείο”.

 

Η φράση έχει ριζώσει για τα καλά στην τρέχουσα φρασεολογία, και όχι μόνο την πολιτική, και χρησιμοποιείται έκτοτε κάθε φορά που θέλουμε να δηλώσουμε ότι ζούμε μία πέρα για πέρα παράλογη κατάσταση, έναν απόλυτο παραλογισμό. Και δυστυχώς οι αφορμές, ειδικά τα τελευταία χρόνια, δεν λείπουν.

19. θα μας πάρουν με τις πέτρες: «Αν δεν λάβουμε μέτρα για την αποκατάσταση του αισθήματος δικαίου, θα μας πάρουν όλους με τις πέτρες», τόνισε από το βήμα της Βουλής ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου στις 4 Ιουνίου 2010 σε συζήτηση για τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής για τα σκάνδαλα Βατοπεδίου και Siemens. Φαίνεται όμως ότι αποτελούσε αγαπημένη ατάκα του πρώην πρωθυπουργού γιατί δύο χρόνια πριν, στις 26 Ιουνίου 2008, είχε πει σε συνέντευξη τύπου στο Ζάππειο: “…για τον πολιτικό κόσμο τα ψέματα τελειώσανε. Είτε θα δράσουμε, είτε θα μας πάρει ο κόσμος με τις πέτρες και ξέρετε τι σημαίνει αυτό για τη Δημοκρατία; Προσωπικά, δεν θα σταματήσω να μιλώ για τα ζητήματα αυτά, την διαφάνεια και την αυτονομία της πολιτικής.»

 

Σχολιάστηκε αρκετά αλλά δεν ευτύχησε να έχει το τεράστιο σουξέ του “λεφτά υπάρχουν” και φυσιολογικά ξεχάστηκε σιγά σιγά.

20. Καραμανλής ή τάνκς: Δήλωση που υποτίθεται ότι έκανε ο Μίκης Θεοδωράκης το 1973 προτείνοντας τη “λύση Καραμανλή” για το πρόβλημα της δικτατορίας στην Ελλάδα. Στην πραγματικότητα η φράση αυτή δεν ειπώθηκε ποτέ αυτούσια, απλώς το πνεύμα των δηλώσεων Θεοδωράκη, αποδόθηκε από τους δημοσιογράφους με το εμβληματικό “Καραμανλής ή τανκς”. Ας δούμε τι λέει ο ίδιος ο Μίκης για τη γέννηση της φράσης:

Στις 16 Ιανουαρίου του 1973, την προηγούμενη της πρώτης εκτέλεσης του έργου «18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας» του Ρίτσου στο Άλμπερτ Χωλ του Λονδίνου, επρόκειτο να παρουσιαστεί σε μεγάλη πρες-κόνφερανς η αγγλική μετάφραση του βιβλίου μου «Το Χρέος» και όπως με ενημέρωσε ο εκδότης, υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον από όλα τα ΜΜΕ για το πρόβλημα της δικτατορίας στην Ελλάδα. Σκέφτηκα ότι αυτή η ευκαιρία με την τόσο μεγάλη δημοσιότητα δεν έπρεπε να πάει χαμένη και επικοινώνησα με τον Μητσοτάκη, μήπως είχε κάποια ιδέα. Εκείνος αμέσως μου πρότεινε να μιλήσω για την «λύση Καραμανλή», διότι ο Καραμανλής του είχε δώσει την εντύπωση ότι ήθελε κάποια αφορμή για να ενεργοποιηθεί και βέβαια δεν θα υπήρχε τίποτα καλύτερο από το να το προτείνει ένας αριστερός πολιτικός του αντίπαλος όπως εγώ. Απάντησα ότι θα το σκεφθώ, γιατί βέβαια ήξερα από την πρώτη στιγμή τις συνέπειες. Τελικά αφού το σκέφτηκα πολύ και τα μέτρησα όλα, πήρα τη μεγάλη απόφαση. Στην πρες-κόνφερανς δήλωσα ότι μετά την αποτυχία για ενότητα των αντιστασιακών δυνάμεων, δεν υπάρχει παρά μόνο μία λύση για να πέσει η χούντα: η λύση Καραμανλή. Απαντώντας μάλιστα σε ερώτηση Αμερικανού δημοσιογράφου «γιατί ο Καραμανλής», εξήγησα ότι στην Ελλάδα την πολιτική κατάσταση διαμορφώνουν τρεις παράγοντες: Ο ελληνικός λαός, ο ελληνικός στρατός και οι Αμερικάνοι. Υπάρχουν Έλληνες πολιτικοί που έχουν μαζί τους κάποιον από τους παράγοντες αυτούς. Ο Καραμανλής είναι ο μόνος που αυτή τη στιγμή έχει με το μέρος του και τους τρεις.

Φυσικά ο Ανδρέας επειδή εκστόμισα την περίφημη φράση (που δεν την είχα διατυπώσει έτσι) «Καραμανλής ή τανκς», μόλις γύρισε και συγκεκριμένα στον Πανιώνιο απαντώντας στο δικό μου το «σύνθημα» διεμήνυσε ότι τώρα έχουμε «Και τον Καραμανλή και τα τανκς». Είχε φτιάξει το μέτωπο εναντίον του Καραμανλή, πράγμα το οποίο υποχρέωσε τον τελευταίο να αναδιπλωθεί και ενώ επρόκειτο στην Κυβέρνηση εθνικής ενότητας να συμπεριλάβει και τον Ανδρέα Παπανδρέου και εμένα και τον Ηλιού, έκανε πίσω και αναγκάστηκε να δημιουργήσει κόμμα στηριζόμενος στα παλιά του πιστά στελέχη από την ΕΡΕ.

Κανονικά η φράση “γεννήθηκε” το 1973, πριν τη μεταπολίτευση, αλλά απασχόλησε έντονα την κοινή γνώμη από τον Ιούλιο του ’74 και μετά, οπότε δικαιωματικά παίρνει τη θέση της στις “λέξεις και φράσεις που σημάδεψαν τη μεταπολίτευση”.

21. Κυρκοφλωράκηδες: Λέξη που γεννήθηκε από την “Αυριανή” και τους “δημοσιογράφους” της στα τέλη της δεκαετίας του ’80  και είναι χαρακτηριστική του ύφους και του ήθους αυτού που αποκαλούμε “αυριανισμό”. Έτσι αποκαλούνταν, με υποτιμητική και απαξιωτική χροιά, από το αυριανικό επιτελείο, οι δύο ιστορικοί ηγέτες της Αριστεράς Χαρίλαος Φλωράκης και Λεωνίδας Κύρκος αλλά καμιά φορά και συλλήβδην τα στελέχη και οι οπαδοί των δύο κομμάτων ΚΚΕ και ΚΚΕ εσωτ. Η λέξη μάλλον δεν γεννήθηκε την περίοδο της συγκυβέρνησης του ’89 αλλά νωρίτερα, αφού δημοσιεύματα που μίλαγαν για “Κυρκοφλωράκηδες” πρέπει να υπήρξαν και πριν από το σχηματισμό της κυβέρνησης Τζαννετάκη στις 2 Ιουλίου 1989.

 

Ο ιστότοπος www.slang.gr έχει καταγράψει το αντίστοιχης λογικής λήμμα “τσιπραλαβάνοι”, αλλά περιέργως δεν έχει λήμμα “Κυρκοφλωράκηδες”, αν και αναφέρει τη λέξη στα σχόλια.

 

Ιστορική και μόνο πλέον η χρήση της λέξης, με αναπόφευκτους συνειρμούς για τη συγκεκριμένη περίοδο της πολιτικής μας ζωής.

22. λεφτά υπάρχουν.

23. μαζί τα φάγαμε.

24. Μέα κούλπα (Mea culpa): Η λατινική φράση “Mea culpa” έχει εκκλησιαστική προέλευση και σημαίνει “λάθος μου” ή “δικό μου λάθος”.

Στην ελληνική πολιτική φρασεολογία την έκανε διάσημη μάλλον ο Ανδρέας Παπανδρέου, αν και έχει ειπωθεί και από άλλους.

Ήταν έξι μήνες μετά τον ελληνοτουρκικό διάλογο με τον τότε Τούρκο πρόεδρο Τουργκούτ Οζάλ στο Νταβός, σε μια προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων των δύο χωρών. Μετά τη συνάντησή τους οι δύο ηγέτες, σε κοινό ανακοινωθέν τους, ανέφεραν ότι τέτοιες κρίσεις, σαν εκείνη του Αιγαίου, δεν πρέπει να επαναληφθούν και ότι οι δύο πλευρές πρέπει να συγκεντρώσουν τις προσπάθειές τους για την καθιέρωση διαρκών ειρηνικών σχέσεων.

Ήταν η συμφωνία που ο Ανδρέας Παπανδρέου την είχε χαρακτηρίσει «μη πόλεμο», δηλώνοντας, ωστόσο, ότι οι δυο τους συμφώνησαν να μπει στο «ράφι» το Κυπριακό. Στις 6 Ιουνίου 1988, σε συζήτηση στη Βουλή, ο Ανδρέας αρχικά αρνήθηκε ότι έβαλε το Κυπριακό στο «ράφι», είπε ότι είναι το βασικό θέμα συζήτησης στις συναντήσεις του με τον Οζάλ και εξέφρασε την απορία του πώς δημιουργήθηκε η εντύπωση για το «ράφι». Τότε, βουλευτής της Ν.Δ. τού είπε «εσείς το είπατε αυτό».

Ανδρέας: «Όχι με τη δική σας έννοια».

Μητσοτάκης: «Εσείς το είπατε αυτό».

Ανδρέας: «Mea culpa», σας ευχαριστεί;

Μητσοτάκης: «Mea culpa», εντάξει, αλλά εσείς το είπατε.

Ανδρέας: «Εγώ, όταν βάζω τα βιβλία στο ράφι, κ. Μητσοτάκη, τα ξαναβγάζω. Εσείς τα αφήνετε».

Χρησιμοποιείται αρκετά, από πολιτικούς συντάκτες κυρίως, όταν θέλουν να τονίσουν ότι ένας πολιτικός αναγνωρίζει δημόσια το λάθος του.

25. μηδενική ανοχή: Η δεύτερη (μετά τους “νταβατζήδες”) από τις δύο εκφράσεις του Κώστα Καραμανλή που σχετιζόταν με τη διαπλοκή και την αντιμετώπισή της. “Θα δείξουμε μηδενική ανοχή στη διαφθορά” έλεγε και ξανάλεγε σε κάθε ευκαιρία τον πρώτο καιρό της πρωθυπουργίας του. Το επανέλαβε όταν “έσκασε” το πρώτο νεοδημοκρατικό σκάνδαλο, αυτό με τους περίφημους “κουμπάρους” και την Επιτροπή Ανταγωνισμού.

26. μικρομεσαίοι: Άλλος ένας όρος που καθιέρωσε στο πολιτικό λεξιλόγιο της χώρας το ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του ’80. Προφανώς η λέξη υπήρχε και παλιότερα και χρησιμοποιούνταν, ιδιαίτερα στη φράση «μικρομεσαίες επιχειρήσεις» αλλά γενικεύτηκε κατά τη δεκαετία του ’80, αφού το ΠΑΣΟΚ διακήρυσσε σε κάθε ευκαιρία ότι «στηρίζει τους μικρομεσαίους» ή «τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις». Το πάντρεμα της λέξης με το επίθετο «προβληματικός», (άλλη φράση-σλόγκαν της εποχής ήταν οι «προβληματικές επιχειρήσεις») γέννησε τη φράση «μικρομεσαίος και προβληματικός» η οποία  χρησιμοποιήθηκε ως ατάκα με σεξουαλικό υπονοούμενο, σε διάφορες περιστάσεις π.χ. –Πως τον βρίσκεις στο κρεβάτι; -Μικρομεσαίο και προβληματικό! . Την περίοδο 1992-1993 εξάλλου προβλήθηκε από το Mega το σήριαλ «οι Μικρομεσαίοι» σε σενάριο και σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη.

Η λέξη εξακολουθεί να χρησιμοποιείται, αν και όχι με την ίδια συχνότητα, κυρίως σε εκφράσεις όπως μικρομεσαίες επιχειρήσεις, μικρομεσαίος επιχειρηματίας, μικρομεσαία νοικοκυριά κλπ.

27. μπάνια του λαού: Η φράση λανσαρίστηκε στο πολιτικό λεξιλόγιο από τον Ανδρέα Παπανδρέου το καλοκαίρι του 1987 (ανεπιβεβαίωτη πηγή) όταν επιστρέφοντας από κάποια Σύνοδο Κορυφής ρωτήθηκε από τους δημοσιογράφους στο αεροπλάνο εάν θα γίνουν πρόωρες εκλογές. “Δεν θα χαλάσουμε τα μπάνια του λαού” απάντησε και έκτοτε η φράση έμεινε ιστορική. Την επικαλούνται πολιτικοί εν είδει εξυπνακίστικου αστείου όταν ερωτώνται εάν πρόκειται να παρθούν σοβαρές αποφάσεις μέσα στο καλοκαίρι, καθώς και δημοσιογράφοι ως κλισέ (πολύ πρόσφατο παράδειγμα: Μετά τα «μπάνια του λαού» οι αποφάσεις του ΣτΕ).

Έτσι, η φράση είναι ολοζώντανη στη δημοσιογραφική γλώσσα τουλάχιστον.

 

28. νταβατζήδες: Στις 6 Οκτωβρίου του 2004, ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής σε συνεστίαση βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας στο εστιατόριο του Μπαϊρακτάρη στο Μοναστηράκι, έθιξε το πρόβλημα της εγχώριας διαπλοκής, εκφράζοντας τη βούληση του πως «δεν θα αφήσω πέντε νταβατζήδες και πέντε συντεχνίες να χειραγωγήσουν την πολιτική ζωή της χώρας»!

Ήταν η εποχή που η κυβέρνηση προσπαθούσε να περάσει το νομοσχέδιο για τον «βασικό μέτοχο» έτσι ώστε να περιορίσει τη δύναμη όσων είχαν επιχειρήσεις Τύπου.

 

Έγινε σύνθημα και σημαία για ένα διάστημα από τη ΝΔ, αλλά γρήγορα ξεφούσκωσε και ξεχάστηκε. Σήμερα κανείς δε μιλά πλέον για “νταβατζήδες” όταν αναφέρεται στη διαπλοκή και τους “νονούς” της.

29. όποιο πρόβατο βγαίνει από το μαντρί το τρώει ο λύκος: Ιστορική ρήση του Ευάγγελου Αβέρωφ την οποία έκανε το Σεπτέμβριο του 1985 όταν ο Κωστής Στεφανόπουλος αποχώρησε από το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας μαζί με άλλους 9 βουλευτές, και ίδρυσε το κόμμα της Δημοκρατικής Ανανέωσης (ΔΗΑΝΑ). Ένα χρόνο πριν (1 Σεπτεμβρίου 1984) ο Κ. Στεφανόπουλος είχε ηττηθεί στις εσωκομματικές εκλογές για την προεδρία του κόμματος, ενώ στις 2 Ιουνίου 1985 η Ν.Δ. υπέστη τη δεύτερη κατά σειρά εκλογική ήττα από το ΠΑΣΟΚ, στις εθνικές εκλογές, και παρέμεινε στην αντιπολίτευση.

Η φράση έγινε παροιμιώδης και γνώρισε ευρύτατη διάδοση στον πολιτικό και δημοσιογραφικό λόγο. Έχει δώσει έμπνευση για ατέλειωτα λογοπαίγνια και ευφυολογήματα με τσοπάνηδες, πρόβατα, μαντριά, γκλίτσες, στρούγκα κλπ., ενώ παραμένει ολοζώντανη μέχρι σήμερα με πάρα πολλές αναφορές σε πολιτικά και όχι μόνο συμφραζόμενα.

30. όποιος δεν συμφωνεί να κατέβει από το τρένο: Φράση που ειπώθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου προς τους εσωκομματικούς του αντιπάλους που του ασκούσαν κριτική. Πιθανόν τον Αύγουστο του 1986 (ανεπιβεβαίωτη πηγή).

Η φράση θεωρήθηκε από τους πολυάριθμους οπαδούς του Κινήματος ως επίδειξη μέγιστης πολιτικής πυγμής από έναν αρχηγό που δε σήκωνε και πολλά-πολλά.

Χρησιμοποιήθηκε αρκετά τα αμέσως επόμενα χρόνια, αλλά σήμερα έχει παλιώσει. Συνήθως την θυμόμαστε μόνο ως αναφορά στον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ.

31. όταν λέμε ισόβια εννοούμε ισόβια: Ιστορική φράση που είπε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στις 29 Αυγούστου 1975 με αφορμή τα σχόλια που είχαν γίνει για τη μετατροπή της θανατικής ποινής των τριών πρωταιτίων της δικτατορίας σε ισόβια. Το ακριβές απόσπασμα της ομιλίας που περιέχει την περίφημη φράση έχει ως εξής: “Πολύς θόρυβος ηγέρθη τελευταίως, εξ αφορμής της δηλώσεως της κυβερνήσεως, ότι θα εισηγηθεί εν καιρώ, όπως έχει δικαίωμα, την μετατροπήν των θανατικών ποινών που επεβλήθησαν εις τρεις εκ των πρωταιτίων εις ισόβια δεσμά. Και θα ήθελα παρεπιπτόντως να αποσαφηνίσω, ότι όταν ομιλούμε για ισόβια δεσμά εννοούμε ισόβια δεσμά.”

Το ιστορικό της υπόθεσης: Στις 23 Αυγούστου 1975 εκδίδεται η απόφαση του δικαστηρίου για τους πρωταίτιους του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, με τη οποία επιβάλλεται η ποινή του θανάτου και στρατιωτική καθαίρεση για τρεις από αυτούς, τους Γεώργιο Παπαδόπουλο, Στυλιανό Παττακό και Νικόλαο Μακαρέζο.

Στις 25 Αυγούστου το υπουργικό συμβούλιο παίρνει απόφαση να εισηγηθεί η κυβέρνηση την μετατροπή των θανατικών ποινών σε ισόβια δεσμά. Στις 29 Αυγούστου ο πρωθυπουργός, κατά τη διάρκεια ομιλίας του προς αξιωματικούς του στρατού στην Δράμα, μετά την λήξη στρατιωτικής άσκησης, κάνει την παραπάνω δήλωση.

32. ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό: Η περίφημη φράση που στιγμάτισε πολιτικά τον Γιώργο Βουλγαράκη ειπώθηκε (ή μάλλον γεννήθηκε γιατί ουσιαστικά ποτέ δεν ειπώθηκε ακριβώς έτσι) κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής του συνέντευξης στην Μαρία Χούκλη στη ΝΕΤ στις 5-9-2008. Η δημοσιογράφος τον ρώτησε: «Μπορεί η συμπεριφορά σας να είναι νόμιμη. Ηθική όμως είναι;». Ο κ. Βουλγαράκης εξανέστη και με ρητορική έξαρση απάντησε: «Τι είναι αυτά που λέτε; Ισχυρίζεστε ότι το νόμιμο είναι ή μπορεί να είναι ανήθικο; Τότε πρέπει να αλλάξουμε όλη τη νομοθεσία μας, να την κάνουμε ηθική»!

Εξακολουθεί και λέγεται σε διάφορες παραλλαγές κάθε φορά που κάποιος θέλει να επισημάνει ότι το νόμιμο δεν είναι πάντα και ηθικό.

33. περήφανα γηρατειά: Όρος που εισήγαγε το ΠΑΣΟΚ στο πολιτικό λεξιλόγιο στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Ο Ανδρέας Παπανδρέου αναφερόταν συχνά στους λόγους του στα «περήφανα γηρατειά» τόσο πριν από τις εκλογές του 1981 όσο και μετά, κυρίως όταν ήθελε να τονίσει τα μέτρα που είχε πάρει η κυβέρνησή του για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας που δεν ήταν και λίγα.

 

Σήμερα η φράση χρησιμοποιείται μόνο για λόγους ιστορικούς και σχεδόν πάντα με ειρωνική διάθεση, εάν αναλογιστεί κανείς σε ποια κατάσταση βρίσκονται σήμερα οι χαμηλοσυνταξιούχοι και τι παροχές απολαμβάνουν από το κράτος.

34. ρετιρέ: Στις αρχές του καλοκαιριού του 1986 απεργία διαρκείας των πιλότων της “Ολυμπιακής” προκαλεί τεράστια αναστάτωση στη χώρα και απειλεί να δυναμιτίσει τον ελληνικό τουρισμό. Είναι η περίοδος του περίφημου σταθεροποητικού προγράμματος 1985-1987, δηλαδή της πρώτης “λιτότητας” που βιώνουν οι Έλληνες με το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση. Τότε ο Ανδρέας Παπανδρέου μιλάει δημοσίως για “ρετιρέ”, δηλαδή για ευνοημένες ομάδες υψηλόμισθων που προκαλούν την κοινωνία με τη στάση τους. “Δεν μπορούν να διαμαρτύρονται τα ρετιρέ” ή κάπως έτσι ήταν η φράση του Ανδρέα, και έκτοτε η λέξη ρετιρέ παρέμεινε στην πολιτικο-δημοσιογραφική αργκό για να χαρακτηρίζει τους υψηλόμισθους “βολεμένους” του Δημοσίου και (κυρίως) των ΔΕΚΟ.  Χαρακτηριστικός τίτλος άρθρου του Στάμου Ζούλα, στην ηλεκτρονική έκδοση της “Καθημερινής” στις 16-3-2005: “Κάθε ρετιρέ και μετερίζι”, με το οποίο κατακεραυνώνει τη “συνδικαλιστική νομενκλατούρα” που υποκινεί απεργιακές κινητοποιήσεις.

(Σχόλιο ΝΣ: Εδώ η δική μου ανάμνηση είναι διαφορετική, νομίζω ότι τα «ρετιρέ» ειπώθηκαν νωρίτερα, αλλά δεν προλαβαίνω να ψάξω. Πάντως, το γεγονός ότι το 1984 δημιουργήθηκε στη Θεσσαλονίκη το τριμελές καλλιτεχνικό σχήμα “Δημοσιοϋπαλληλικό Ρετιρέ”, μάλλον προς τη δική μου εκδοχή οδηγεί).

 

 

35. σε δέκα χρόνια θα το έχουμε ξεχάσει: 13.02.1993: Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δηλώνει ότι το όνομα που θα λάβουν τα Σκόπια δεν έχει μεγάλη σημασία, γιατί κανείς δεν θα το θυμάται σε 10 χρόνια. Η φράση αυτή πέρασε στο πολιτικό λεξιλόγιο με τον τίτλο: “ σε δέκα χρόνια θα το έχουμε ξεχάσει” με υποσημείωση: (το Μακεδονικό).

 

Η δήλωση παραμένει ζωντανή, αφού κατάφερε να περάσει και στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, (με αναφορά πάντα στον Μητσοτάκη), π.χ.:

-Δεν αξίζει να ασχολείσαι και τόσο πολύ με το θέμα. Άλλωστε, όπως είπε κι ο Μητσοτάκης, σε δέκα χρόνια θα το έχουμε ξεχάσει!

-Μην τρελαίνεσαι! Σε δέκα χρόνια όλα ξεχνιούνται, τόπε κι ο Μητσοτάκης!

36. σεμνά και ταπεινά: Φράση του Κώστα Καραμανλή (ανιψιού).

Η ΝΔ εκλέχτηκε κυβέρνηση το 2004 επαγγελόμενη την κάθαρση του δημόσιου βίου από τα σκάνδαλα και τις μίζες του ΠΑΣΟΚ και υποτίθεται ότι θα έφερνε ένα διαφορετικό ύφος και ήθος στον δημόσιο βίο της χώρας. Στα πλαίσια αυτού του σκεπτικού ειπώθηκε και το περίφημο “σεμνά και ταπεινά” από τον Καραμανλή. Το είπε προς τους υπουργούς του στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο, μετά τις εκλογές, τον Μάρτιο του 2004.Τον ακολουθούσε για αρκετά χρόνια και τον ακολουθεί ακόμα, σχεδόν πάντοτε με αρκετή δόση ειρωνίας και σαρκασμού, ενώ έχει λημματογραφηθεί και από τον ιστότοπο http://www.slang.gr.

37. σταγονίδια:Ο πολιτικός, που έκανε διάσημη τη λέξη και την πέρασε στο πολιτικό λεξιλόγιο ήταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ, την εποχή που ήταν υπουργός Εθνικής Άμυνας. Σχετικό άρθρο για τη γέννηση της φράσης.

Απόδειξη ότι η λέξη εξακολουθεί να είναι ακόμα ζωντανή και να χρησιμοποιείται αποτελούν οι δηλώσεις του βουλευτή της ΝΔ Σωτήρη Χατζηγάκη το Νοέμβριο του 2011, οι οποίες μάλιστα αποτέλεσαν την αιτία να διαγραφεί από το κόμμα: «Θέλω να εκφράσω την έντονη αντίθεσή μου με ορισμένα ακροδεξιά σταγονίδια που με την ταμπέλα της λαϊκής Δεξιάς, προσπαθούν να αλλοιώσουν την φυσιογνωμία της Νέας Δημοκρατίας. Η ΝΔ είναι ένα μεγάλο ευρωπαϊκό αστικό κόμμα με πολλές τάσεις. Έχει και λαϊκή δεξιά και φιλελεύθερη δεξιά και έχει βεβαίως και μεσαίο χώρο».

38. το μαχαίρι θα φτάσει στο κόκαλο: Εμβληματική φράση που τελικά κατάντησε ανέκδοτο. Την ξεστόμιζαν συχνά πυκνά τα στελέχη του εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ και της κυβέρνησης Σημίτη, την περίοδο 1996-2004, μετά από κάθε σκάνδαλο ή υποψία σκανδάλου, για να δείξουν την αποφασιστικότητά τους στη δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης. Ίσως η πιο χαρακτηριστική εκφορά της φράσης, που προκάλεσε γενική θυμηδία και αγανάκτηση, ήταν στις 26 Σεπτεμβρίου 2000 από τον Χρήστο Παπουτσή, υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας τότε, μετά το πολύνεκρο ναυάγιο του “Εξπρές Σαμίνα” στην Πάρο. Σταμάτησαν σταδιακά να το λένε όταν κατάλαβαν το “κράξιμο” που έτρωγαν και συνειδητοποίησαν ότι αγγίζουν τα όρια της γελοιότητας.

 

Σήμερα λέγεται πλέον μόνο σαν κακόγουστο αστείο, κανείς πολιτικός δεν τολμά να το διατυπώσει δημόσια…

39. Τσοβόλα δώστα όλα!: Την περιβόητη αυτή φράση-σύνθημα εκστόμισε ο Ανδρέας Παπανδρέου κατά τη διάρκεια προεκλογικής συγκέντρωσης του ΠΑΣΟΚ στο Περιστέρι στις 20 Απριλίου του 1989. Ο Τσοβόλας ήταν τότε υπουργός των Οικονομικών και το σύνθημα –προτροπή του αρχηγού του ερμηνεύθηκε ως «πράσινο φως» για πλιάτσικο στα κρατικά ταμεία μέσω μιας ακατάσχετης παροχολογίας.

 

Η φράση εξακολουθεί να είναι επίκαιρη μέχρι σήμερα και μάλιστα τα τελευταία χρόνια, λόγω οικονομικής κρίσης, έχει επανέλθει στο προσκήνιο με δραματικό τρόπο. Πάμπολλα άρθρα έχουν γραφτεί στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο για «την πολιτική του ‘Τσοβόλα δώστα όλα’ που μας έφερε ως χώρα σ’ αυτό το σημείο».

40. χρονοντούλαπο της ιστορίας: Άλλος ένας από τους πολλούς νεολογισμούς που λάνσαρε ο Ανδρέας Παπανδρέου τη δεκαετία του ’80. Του άρεσε ιδιαίτερα να χρησιμοποιεί τη φράση κατά τις δημόσιες ομιλίες του και να “ξεσηκώνει τα πλήθη”. Ακούστηκε πολύ κατά την προεκλογική περίοδο του 1985, γιατί υποτίθεται ότι το ΠΑΣΟΚ με τη δεύτερη κατά σειρά εκλογική του νίκη, θα έδινε το τελειωτικό χτύπημα στο κράτος της Δεξιάς και θα την έστελνε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Μία χαρακτηριστική περίπτωση χρήσης της φράσης ήταν στην προεκλογική ομιλία στο Ηράκλειο της Κρήτης στις 27/5/1985, όταν μπροστά σε μέγα πλήθος ο Α.Π. είπε: “Απόψε η Δεξιά τερματίζει τον πολιτικό της βίο. Μπαίνει οριστικά στα χρονοντούλαπα της ιστορίας”.

Απαρχαιωμένη πλέον η φράση, μόνον ως αναφορά στον Ανδρέα Παπανδρέου νοείται να χρησιμοποιηθεί στις μέρες μας. (Σχόλιο ΝΣ: Δεν έχω την ίδια εντύπωση, η φράση ακούγεται ακόμα. Αλλά για το χρονοντούλαπο χρωστάω άρθρο).

 

Αν νομίζετε ότι κάποια άλλη λέξη/φράση έπρεπε να συμπεριληφθεί στον κατάλογο, πείτε το στα σχόλια!